હવે ત્રીજું અચૌર્યાણુવ્રત કહે છેેઃ —
जो बहुमुल्लं वत्थुं अप्ययमुल्लेण णेव गिह्णेदि ।
वीसरियं पि ण गिह्णदि लाहे थोवे वि तूसेदि ।।३३५।।
जो परदव्वं ण हरदि मायालोहेण कोहमाणेण ।
दिढचित्तो सुद्धमई अणुव्वई सो हवे तिदिओ ।।३३६।।
यः बहुमूल्यं वस्तु अल्पमूल्येन नैव गृह्णाति ।
विस्मृतं अपि न गृह्णाति लाभे स्तोके अपि तुष्यति ।।३३५।।
यः परद्रव्यं न हरति मायालोभेन क्रोधमानेन ।
दृढचित्तः शुद्धमतिः अणुव्रती सः भवेत् तृतीयः ।।३३६।।
અર્થઃ — જે શ્રાવક બહુમૂલ્ય વસ્તુ અલ્પમૂલ્યમાં ન લે, કપટથી
– લોભથી – ક્રોધથી – માનથી પરનું દ્રવ્ય ન લે, તે ત્રીજા અણુવ્રતધારી
શ્રાવક છે. કેવો છે તે? દ્રઢ છે ચિત્ત જેનું, કારણ પામવા છતાં પ્રતિજ્ઞા
બગાડતો નથી તથા શુદ્ધ છે – ઉજ્જ્વળ છે બુદ્ધિ જેની (એવો છે).
ભાવાર્થઃ — સાત વ્યસનના ત્યાગમાં ચોરીનો ત્યાગ તો કર્યો જ
છે. તેમાં આ વિશેષ છે કે – બહુમૂલ્યની વસ્તુ અલ્પમૂલ્યમાં લેવાથી
ઝગડો ઉત્પન્ન થાય છે. કોણ જાણે શું કારણથી સામો માણસ અલ્પ
મૂલ્યમાં આપે છે? વળી પરની ભૂલી ગયેલી વસ્તુ તથા માર્ગમાં પડેલી
વસ્તુ પણ ન લે, એમ ન જાણે કે પેલો નથી જાણતો પછી તેનો ડર
૩. પરને ઠગવા માટે અછતા – જૂઠા લેખ લખવા, એવો એવો બધો, કુટલેખક્રિયા
નામનો અતિચાર છે.
૪. કોઈ રૂપિયા – મહોર – આભરણાદિ પોતાને સોપીં ગયો હોય અને પાછળથી
તેની ગણતરી ભૂલી અલ્પ પ્રમાણમાં માગવા લાગ્યો તેને ‘હા ઠીક છે તમારું
આ છે તે લઈ જાઓ’ એમ કહેવું તે ન્યાસાપહાર – અતિચાર છે.
૫. અંગવિકાર ભૃકુટીક્ષેપાદિકથી અન્યનો અભિપ્રાય જાણી ઇર્ષાભાવથી લોકમાં
પ્રગટ કરવો તે સાકારમંત્રભેદ નામનો અતિચાર છે. આ સત્યાણુવ્રતના પાંચ
અતિચારદોષ છે તે છોડવા યોગ્ય છે. (અર્થપ્રકાશિકા ટીકા, પા. ૨૮૫)
ધર્માનુપ્રેક્ષા ]
[ ૧૮૫