શો? વ્યાપારમાં થોડા જ નફાથી સંતોષ ધારણ કરે, કારણ ઘણાં લાલચ
-લોભથી અનર્થ ઉત્પન્ન થાય છે, કપટ – પ્રપંચથી કોઈનું ધન લે નહિ,
કોઈને પોતાની પાસે (જમા) ધર્યું હોય તો તેને ન આપવાના ભાવ રાખે
નહિ, લોભથી – ક્રોધથી પરનું ધન ખૂંચવી લે નહિ, માનથી કહે કે ‘અમે
મોટા જોરાવર છીએ, લીધું તો શું થઈ ગયું?’ એ પ્રમાણે પરનું ધન
લે નહિ. એ જ પ્રમાણે પરની પાસે લેવરાવે નહિ તથા કોઈ લેનારને
ભલો જાણે નહિ. વળી અન્ય ગ્રંથોમાં તેના પાંચ અતિચાર કહ્યા છે
તે આ પ્રમાણેઃ (૧) ચોરને ચોરી માટે પ્રેરણા કરવી, (૨) તેનું લાવેલું
ધન લેવું, (૩) રાજ્યવિરુદ્ધ કાર્ય કરવું, (૪) વેપારમાં તોલ – બાટ ઓછાં
અધિકાં રાખવા, (૫) અલ્પમૂલ્યની વસ્તુ બહુમૂલ્યવાન બતાવી તેનો
વ્યવહાર કરવો. એ પાંચ અતિચાર છે. એ ગાથામાં કહેલાં વિશેષણોમાં
આવી જાય છે. એ પ્રમાણે નિરતિચારરૂપે સ્તેય (ચોરી) – ત્યાગવ્રતને જે
પાળે છે તે ત્રીજા અણુવ્રતધારી શ્રાવક હોય છે.
હવે બ્રહ્મચર્યાણુવ્રતનું વ્યાખ્યાન કરે છેઃ —
असुइमयं दुग्गंधं महिलादेहं १विरच्चमाणो जो ।
रूवं लावण्णं पि य मणमोहणकारणं मुणइ ।।३३७।।
जो मण्णदि परमहिलं जणणीबहिणीसुआइसारिच्छं ।
मणवयणे काएण वि बंभवई सो हवे थूलो ।।३३८।।
अशुचिमयं दुर्गन्धं महिलादेहं विरज्यमानः यः ।
रूपं लावण्यं अपि च मनोमोहनकारणं जानाति ।।३३७।।
यः मन्यते परमहिलां जननीभगिनीसुतादिसदृशाम् ।
मनसा वचनेन कायेन अपि ब्रह्मव्रती सः भवेत् स्थूलः ।।३३८।।
અર્થઃ — જે શ્રાવક સ્ત્રીના દેહને અશુચિમય – દુર્ગંધ જાણતો થકો
તેના રૂપ – લાવણ્યને પણ (માત્ર) મનને મોહ ઉપજાવવાના કારણરૂપ
જાણે છે અને તેથી તેનાથી વિરક્ત થઈ પ્રવર્તે છે, જે પરસ્ત્રી મોટી હોય
૧ विरज्जमाणो એવો પણ પાઠ છે.
૧૮૬ ]
[ સ્વામિકાર્ત્તિકેયાનુપ્રેક્ષા