यः परिमाणं कुर्वते धनधान्यसुवर्णक्षेत्रादीनाम् ।
उपयोगं ज्ञात्वा अणुव्रतं पञ्चमं तस्य ।।३४०।।
અર્થઃ — જે પુરુષ લોભકષાયને અલ્પ કરી સંતોષરૂપ રસાયણથી
સંતુષ્ટ થતો થકો સર્વ ધન – ધાન્યાદિક પરિગ્રહને વિનાશી માની દુષ્ટ
તૃષ્ણાને અતિશય હણે છે, તથા ધન – ધાન્ય – સુવર્ણ – ક્ષેત્રાદિ પરિગ્રહનું,
પોતાના ઉપયોગસામર્થ્યને અને કાર્યવિશેષને જાણી તેના અનુસાર,
પરિમાણ કરે છે તેને આ પાંચમું અણુવ્રત હોય છે. અંતરંગપરિગ્રહ તો
લોભ – તૃષ્ણા છે તેને ક્ષીણ કરે છે તથા બાહ્યપરિગ્રહનું પરિમાણ કરે છે.
દ્રઢચિત્તથી પ્રતિજ્ઞાભંગ ન કરે તે અતિચાર* રહિત પંચમઅણુવ્રતી છે.
એ પ્રમાણે પાંચ અણુવ્રત નિરતિચાર પાલન કરે છે તે વ્રતપ્રતિમાધારી
શ્રાવક છે. એ પ્રમાણે પાંચ અણુવ્રતનું વ્યાખ્યાન કર્યું.
હવે તે વ્રતોની રક્ષા કરવાવાળાં સાત શીલ છે. તેનું વ્યાખ્યાન કરે
છે. તેમાં પ્રથમ ત્રણ ગુણવ્રતમાં પહેલું ગુણવ્રત કહે છેઃ —
जह लोहणासणट्ठं संगपमाणं हवेई जीवस्स ।
सव्व--दिसाण पमाणं तह लोहं णासए णियमा ।।३४१।।
जं परिमाणं कीरदि दिसाण सव्वाण सुप्पसिद्धाणं ।
उवओगं जाणित्ता गुणव्वदं जाण तं पढमं ।।३४२।।
यथा लोभनाशनार्थं सङ्गप्रमाणं भवति जीवस्य ।
सर्वदिशानां प्रमाणं तथा लोभं नाशयति नियमात् ।।३४१।।
यत् परिमाणं क्रियते दिशानां सर्वासां सुप्रसिद्धानाम् ।
उपयोगं ज्ञात्वा गुणव्रतं जानीहि तत् प्रथमम् ।।३४२।।
અર્થઃ — લોભનો નાશ કરવા અર્થે જીવને પરિગ્રહનું પરિમાણ
* ક્ષેત્રવાસ્તુ, હિરણ્યસુવર્ણ, ધનધાન્ય, દાસીદાસ અને કુપ્યભાંડ આ વસ્તુઓના
પરિમાણનું ઉલ્લંઘન કરવું તે પરિગ્રહત્યાગઅણુવ્રતના પાંચ અતિચાર છે.
(જુઓ અર્થપ્રકાશિકાટીકા, પૃષ્ઠ – ૨૮૭)
૧૮૮ ]
[ સ્વામિકાર્ત્તિકેયાનુપ્રેક્ષા