પાપોપદેશ નામનો અનર્થદંડ છે. બીજાને પાપનો ઉપદેશ કરવામાં પોતાને
કેવળ પાપબંધ જ થાય છે અને તેથી વ્રતભંગ થાય છે, એને છોડતાં
વ્રતની રક્ષા થાય છે. વ્રત ઉપર ગુણ કરે છે – ઉપકાર કરે છે, તેથી તેનું
નામ ગુણવ્રત છે.
હવે ત્રીજો પ્રમાદચર્યા નામનો અનર્થદંડ કહે છેઃ —
विहलो जो वावारो पुढवीतोयाण अग्गिपवणाण ।
तह वि वणप्फ दिछेदो अणत्थदंडो हवे तिदिओ ।।३४६।।
विफलः यः व्यापारः पृथ्वीतोयानां अग्निपवनानां ।
तथा अपि वनस्पतिच्छेदः अनर्थदण्डः भवेत् तृतीयः ।।३४६।।
અર્થઃ — અફળ – નિષ્પ્રયોજન એવા પૃથ્વી, જળ, અગ્નિ અને
પવનના વ્યાપારમાં પ્રવૃત્તિ કરવી તથા નિષ્પ્રયોજન હરિત (લીલોતરી)
વનસ્પતિકાયનું છેદન-ભેદન કરવું તે ત્રીજો પ્રમાદચર્યા નામનો અનર્થદંડ છે.
ભાવાર્થઃ — પ્રમાદવશ બની પૃથ્વી – જળ – અગ્નિ – વાયુ અને
હરિતકાયની વિના પ્રયોજન વિરાધના કરે ત્યાં ત્રસ – સ્થાવરજીવોનો ઘાત
તો થાય છે જ અને પોતાનું કાર્ય કાંઈ પણ સધાતું નથી, તેથી એ
કરવામાં વ્રતભંગ થાય છે; એને છોડતાં જ વ્રતની રક્ષા થાય છે.
હવે હિંસાદાન નામનો ચોથો અનર્થદંડ કહે છેઃ —
मज्जारपहुदिधरणं आउहलोहादिविक्कणं जं च ।
लक्खाखलादिगहणं अणत्थदंडो हवे तुरिओ ।।३४७।।
मार्ज्जारप्रभृतिधरणं आयुधलोहादिविक्रयः यः च ।
लाक्षाखलादिग्रहणं अनर्थदण्डः भवेत् तुरीयः ।।३४७।।
અર્થઃ — બિલાડાં વગેરે હિંસક જીવોને પાલન કરવા, લોખંડનો
વા લોખંડ આદિના આયુધોનો વ્યાપાર કરવો – લેણ દેણ કરવી, લાખ
– ખલા આદિ શબ્દથી ઝેરી વસ્તુ આદિની લેણ – દેણ, વણજ – વ્યાપાર
કરવો, એ હિંસાદાન નામનો ચોથો અનર્થદંડ છે.
ધર્માનુપ્રેક્ષા ]
[ ૧૯૧