ધર્માનુપ્રેક્ષા ]
[ ૧૯૫
હવે શિક્ષાવ્રતનું વ્યાખ્યાન કરે છે. ત્યાં પ્રથમ સામાયિકશિક્ષાવ્રત કહે છેઃ —
सामाइयस्स करणे खेत्तं कालं च आसणं विलओ ।
मणवयणकायसुद्धी णायव्वा हुंति सत्तेव ।।३५२।।
सामायिकस्य करणे क्षेत्रं कालं च आसनं विलयः ।
मनोवचनकायशुद्धिः ज्ञातव्या भवन्ति सप्त एव ।।३५२।।
અર્થઃ — પ્રથમ સામાયિક કરવામાં ક્ષેત્ર, કાળ, આસન, લય, મનશુદ્ધતા, વચનશુદ્ધતા અને કાયશુદ્ધતા એ સાત સામગ્રી જાણવા યોગ્ય છે.
હવે સામાયિકનું ક્ષેત્ર કહે છેઃ —
जत्थ ण कलयलसद्दो बहुजनसंघट्टणं ण जत्थ त्थि ।
जत्थ ण दंसादीया एस पसत्थो हवे देसो ।।३५३।।
यत्र न कलकलशब्दः बहुजनसङ्घट्टनं न यत्र अस्ति ।
यत्र न दंशादिकाः एष प्रशस्तः भवेत् देशः ।।३५३।।
અર્થઃ — જ્યાં કલકલાટ શબ્દ હોય નહિ, જ્યાં ઘણા લોકોનું સંઘટ્ટન – આવરોજાવરો ન હોય, જ્યાં ડાંસ – મચ્છર – કીડી – ભ્રમરાદિ શરીરને
देशावकाशिकं वा सामायिकं प्रोषधोपवासो वा ।
वैयावृत्यं शिक्षाव्रतानि चत्वारि शिष्टानि ।।९१।।
દેશાવકાશિક, સામાયિક, પ્રોષધોપવાસ અને વૈયાવૃત્ય એ ચાર શિક્ષાવ્રત છે
(રત્નકરંડશ્રાવકાચાર)
दिग्देशानर्थदंडविरति – सामायिकप्रोषधोपवासोप –
भोगपरिभोगपरिमाणातिथिसंविभागव्रतसम्पन्नश्च – ।
દિગ્વ્રત, દેશવ્રત, અનર્થદંડવિરત એ ત્રણ તથા સામાયિક, પ્રોષધોપવાસ, ભોગોપભોગપરિમાણ અને અતિથિસંવિભાગ એ સાત વ્રતો સહિત ગૃહસ્થ વ્રતી હોય છે.(તત્ત્વાર્થસૂત્ર અ૦ ૭ સૂત્ર ૨૧)