બાધાકારક જીવો ન હોય, એવું ક્ષેત્ર સામાયિક કરવા માટે યોગ્ય છે.
ભાવાર્થઃ — જ્યાં ચિત્તમાં ક્ષોભ ઉપજાવવાવાળાં કોઈ કારણો ન
હોય ત્યાં સામાયિક કરવી.
હવે સામાયિકનો કાળ કહે છેઃ —
पुव्वह्णे मज्झह्णे अवरह्णे तिहि वि णालियाछक्को ।
सामाइयस्स कालो सविणयणिस्सेसणिद्दिट्ठो ।।३५४।।
पूर्वाह्णे मध्याह्ने अपराह्णे त्रिषु अपि नालिकाषट्कम् ।
सामायिकस्य कालः सविनयनिःस्वेशनिर्द्दिष्टः ।।३५४।।
અર્થઃ — પૂર્વાહ્ન એટલે પ્રભાતકાળ, મધ્યાહ્ન એટલે દિવસનો
મધ્ય વખત અને અપરાહ્ન એટલે દિવસનો પાછલો વખત (સંધ્યાસમય)
એ ત્રણે કાળમાં છ છ ઘડીનો કાળ સામાયિકનો છે એમ વિનયસહિત
નિઃસ્વ એટલે પરિગ્રહરહિતના ઇશ્વર ગણધરદેવે કહ્યું છે.
ભાવાર્થઃ — ત્રણ ઘડી પાછલી રાત્રિનો તથા ત્રણ ઘડી દિવસ
ઊગ્યા પછીનો એમ છ ઘડીનો કાળ પૂર્વાહ્નકાળ છે, બીજા પહોરની
પાછળની ત્રણ ઘડીથી માંડી ત્રીજા પહોરની શરૂઆતની ત્રણ ઘડી સુધી
છ ઘડીનો મધ્યાહ્નકાળ છે તથા દિવસની છેલ્લી ત્રણ ઘડીથી માંડી
રાત્રિની ત્રણ ઘડી સુધીનો છ ઘડીનો અપરાહ્નકાળ છે. એ સામાયિકનો
ઉત્કૃષ્ટ કાળ છે. વળી (પ્રાતઃકાળ, મધ્યાહ્નકાળ અને સંધ્યાકાળ) એમ
ત્રણે કાળમાં બબ્બે ઘડીનું સામાયિક પણ કહ્યું છે. એ પ્રમાણે ત્રણ
કાળમાં છ ઘડી થાય છે.
હવે આસન, લય, તથા મન – વચન – કાયાની શુદ્ધતા કહે છેઃ —
बंधित्ता पज्जंकं अहवा उड्ढेण उब्भओ ठिच्चा ।
कालपमाणं किच्चा दियवावारवज्जिओ होउं ।।३५५।।
जिणवयणेयग्गमणो संवुडकाओ य अंजलिं किच्चा ।
ससरूवे संलीणो वंदणअत्थं विचिंतंतो ।।३५६।।
૧૯૬ ]
[ સ્વામિકાર્ત્તિકેયાનુપ્રેક્ષા