यः त्यजति मिष्टभोज्यं उपकरणं रागद्वेषसंजनकम् ।
वसतिं ममत्वहेतुकां त्यागगुणः सः भवेत् तस्य ।।४०१।।
અર્થઃ — જે મુનિ મિષ્ટ ભોજન છોડે, રાગ-દ્વેષને ઉપજાવવાવાળાં
ઉપકરણોનો ત્યાગ કરે તથા મમત્વના કારણરૂપ વસતિકાનો ત્યાગ કરે,
તે મુનિને (ઉત્તમ) ત્યાગધર્મ હોય છે.
ભાવાર્થઃ — સંસાર-દેહ-ભોગના મમત્વનો ત્યાગ તો મુનિને
પહેલેથી જ છે; અહીં તો જે વસ્તુઓનું કામ પડે છે તેને મુખ્ય કરીને
કહ્યું છે. આહારથી કામ પડે છે તો ત્યાં સરસ – નીરસમાં મમત્વ કરતા
નથી, પુસ્તક-પીંછી-કમંડલ એ ધર્મોપકરણોમાં જેમનાથી રાગ તીવ્ર વધે
એવાં ન રાખે, જે ગૃહસ્થજનના કામમાં ન આવે તથા કોઈ મોટી
વસતિ – રહેવાની જગ્યાથી કામ પડે તો ત્યાં એવી જગ્યામાં ન રહે કે
જેનાથી મમત્વ ઊપજે. એ પ્રમાણે (ઉત્તમ) ત્યાગધર્મ કહ્યો.
હવે ઉત્તમ આકિંચન્યધર્મને કહે છેઃ —
तिविहेण जो विवज्जदि चेयणमियरं च सव्वहा संगं ।
लोयववहारविरदो णिग्गंथत्तं हवे तस्स ।।४०२।।
त्रिविधेन यः वर्जयति चेतनं इतरं च सर्वथा सङ्गम् ।
लोकव्यवहारविरतः निर्ग्रन्थत्वं भवेत् तस्य ।।४०२।।
અર્થઃ — જે મુનિ મન-વચન-કાય – કૃત-કારિત-અનુમોદના પૂર્વક
સર્વ ચેતન – અચેતન પરિગ્રહનો સર્વથા ત્યાગ કરે છે – કેવો થતો થકો?
લોકવ્યવહારથી વિરક્ત થતો થકો ત્યાગ કરે છે — તે મુનિને નિર્ગ્રન્થપણું
હોય છે.
ભાવાર્થઃ — મુનિ અન્ય પરિગ્રહ તો છોડે જ છે, પરંતુ
મુનિપણામાં યોગ્ય એવા ચેતન તો શિષ્ય-સંઘ તથા અચેતન પુસ્તક
-પીંછી-કમંડલ – આદિ ધર્મોપકરણ અને આહાર – વસતિકા – દેહ એમનાથી
સર્વથા મમત્વ ત્યાગ કરે. એવો વિચાર કરે કે ‘હું તો એક આત્મા જ
ધર્માનુપ્રેક્ષા ]
[ ૨૨૯