लोकानुप्रेक्षा ]
[ ७९
तिर्यंचना त्रण प्रकार छे. वळी तेओमां कोई मन सहित संज्ञी पण छे तथा कोई मन रहित असंज्ञी पण छे.
तेना भेद कहे छेः —
ते वि पुणो वि य दुविहा गब्भजजम्मा तहेव संमुच्छा ।
भोगभुवा गब्भभुवा थलयरणहगामिणो सण्णी ।।१३०।।
ते अपि पुनः अपि च द्विविधाः गर्भजजन्मानः तथैव संमूर्च्छनाः ।
भोगभुवः गर्भभुवः स्थलचरनभोगामिनः संज्ञिनः ।।१३०।।
अर्थः — ए छ प्रकारना तिर्यंच ते गर्भज पण छे तथा सम्मूर्च्छन पण छे. तेमां जे भोगभूमिना तिर्यंच छे ते गर्भज ज छे तथा थलचर अने नभचर ज छे पण जळचर नथी; अने तेओ संज्ञी ज छे पण असंज्ञी नथी.
हवे अठ्ठाणुं (९८) जीवसमास तथा तिर्यंचोना पंचाशी (८५) भेदो कहे छेः —
अट्ठ वि गब्भज दुविहा तिविहा संमुच्छिणो वि तेवीसा ।
इदि पणसीदी भेया सव्वेसिं होंति तिरियाणं ।।१३१।।
अष्टौ अपि गर्भजाः द्विविधाः त्रिविधाः सम्मूर्च्छनाः अपि त्रयोविंशतिः ।
इति पंचाशीतिः भेदाः सर्वेषां भवन्ति तिरश्चाम् ।।१३१।।
कंदस्स व मूलस्स व साखाखंधस्स वा वि बहुलतरी ।
छल्ली सा णंतजिया पत्तेयजिया तु तणुकदरी ।।
(गो. जी. गा. १८८)
कन्दस्य वा मूलस्य वा शाखास्कन्धस्य वा अपि बहुलतरी ।
त्वक् सा अनन्तजीवा प्रत्येकजीवा तु तनुकतरी ।।
अर्थः — जे वनस्पतिओनां कंद, मूळ पातळी डाळी तथा स्कंधनी छाल जाडी
होय तेने सप्रतिष्ठितप्रत्येक (अनंत जीवोनुं स्थान) समजवी तथा जेनी छाल पातळी होय तेने अप्रतिष्ठितप्रत्येक जाणवी.