भावार्थः — जेम जीवद्रव्यनो चेतनगुण तेनी सर्व पर्यायोमां
मोजुद छे – अनादिनिधन छे, ते सामान्यस्वरूपथी ऊपजतो – विणसतो
नथी पण विशेषरूपथी पर्यायमां व्यक्तरूप (प्रगटरूप) थाय ज छे, एवो
गुण छे. तेवी रीते बधांय द्रव्योमां पोत-पोताना साधारण (सामान्य)
तथा असाधारण (विशेष) गुणो समजवा.
हवे कहे छे के द्रव्य, गुण अने पर्यायनुं एकपणुं छे ते ज
परमार्थे वस्तु छेः —
सो वि विणस्सदि जायदि विसेसरूवेण सव्वदव्वेसु ।
दव्वगुणपज्जयाणं एयत्तं वत्थु परमत्थं ।।२४२।।
सः अपि विनश्यति जायते विशेषरूपेण सर्वद्रव्येषु ।
द्रव्यगुणपर्यायाणं एक त्वं वस्तु वत्थु परमार्थं ।।२४२।।
अर्थः — सर्व द्रव्योमां जे गुण छे ते पण विशेषरूपथी ऊपजे
– विणशे छे. ए प्रमाणे द्रव्य-गुण-पर्यायोनुं एकपणुं छे अने ते ज
परमार्थभूत वस्तु छे.
भावार्थः — गुणनुं स्वरूप एवुं नथी के जे वस्तुथी सर्वथा भिन्न
ज होय. गुण-गुणीने कथंचित् अभेदपणुं छे तेथी जे पर्याय ऊपजे –
विणसे छे ते गुण – गुणीनो विकार छे (विशेष आकार छे). एटला माटे
गुणने पण ऊपजता – विणसता कहीए छीए. एवुं ज नित्यानित्यात्मक
वस्तुनुं स्वरूप छे. ए प्रमाणे द्रव्य-गुण-पर्यायोनी एकता ए ज
परमार्थभूत वस्तु छे.
हवे आशंका थाय छे के — द्रव्योमां पर्याय विद्यमान ऊपजे छे
के अविद्यमान ऊपजे छे? एवी आशंकानुं समाधान करे छेः –
जदि दव्वे पज्जाया वि विज्जमाणा तिरोहिदा संति ।
ता उप्पत्ति विहला पडपिहिदे देवदत्तिव्व ।।२४३।।
यदि द्रव्ये पयार्याः अपि विद्यमानाः तिरोहिताः सन्ति ।
तत् उत्पत्तिः विफला पटपिहिते देवदत्ते इव ।।२४३।।
१३० ]
[ स्वामिकार्त्तिकेयानुप्रेक्षा