दुःखकारी सामग्रीनो संयोग थतां तेने दूर करवानुं ध्यान रहे, तथा बीजुं
इष्ट – सुखकारी सामग्रीनो वियोग थतां तेने फरीथी मेळववानुं चिंतवन
– ध्यान रहे ते आर्त्तध्यान छे. अन्य ग्रंथोमां तेना चार भेद कह्या छे —
इष्टवियोगनुं चिंतवन, अनिष्टसंयोगनुं चिंतवन, पीडानुं चिंतवन तथा
निदानबंधचिंतवन. अहीं बे कह्या तेमां आ चारेय गर्भित थई जाय छे.
अनिष्टसंयोग दूर करवामां पीडा – चिंतवन आवी जाय छे तथा इष्टने
मेळववानी वांच्छामां निदानबंध आवी जाय छे. ए बंने ध्यान अशुभ
छे, पापबंध करनारां छे; माटे धर्मात्मा पुरुषोए ते तजवा योग्य छे.
हवे रौद्रध्यान कहे छेः —
हिंसाणंदेण जुदो असच्चवयणेण परिणदो जो दु ।
तत्थेव अथिरचित्तो रुद्दं झाणं हवे तस्स ।।४७५।।
हिंसानन्देन युतः असत्यवचनेन परिणतः यः तु ।
तत्र एव अस्थिरचित्तः रौद्रं ध्यानं भवेत् तस्य ।।४७५।।
अर्थः — जे पुरुष हिंसामां आनंदयुक्त होय, असत्यवचनरूप
परिणमतो रहे अने त्यां ज विक्षिप्तचित्त रहे तेने रौद्रध्यान होय छे.
भावार्थः — जीवघात करवो ते हिंसा छे. ए करीने जे अति
हर्ष माने, शिकारादिमां अति आनंदथी प्रवर्ते, परने विघ्न थतां अति
संतुष्ट थाय, जूठवचन बोली तेमां पोतानुं प्रवीणपणुं माने तथा परदोष
निरंतर देख्या करे – कह्या करे अने तेमां आनंद माने ते बधुं रौद्रध्यान
छे. ए प्रमाणे आ बे भेद रौद्रध्यानना कह्या.
हवे (रौद्रध्यानना) बीजा बे भेद कहे छेः —
परविसयहरणसीलो सगीयविसए सुरक्खणे दक्खो ।
तग्गयचिंताविट्ठो णिरंतरं तं पि रुद्दं पि ।।४७६।।
परविषयहरणशीलः स्वकीयविषये सुरक्षणे दक्षः ।
तद्गतचिन्ताविष्टः निरन्तरं तदपि रौद्रं अपि ।।४७६।।
२७२ ]
[ स्वामिकार्त्तिकेयानुप्रेक्षा