इन्द्रियजं मतिज्ञानं योग्यं जानाति पुद्गलं द्रव्यं ।
मानसज्ञानं च पुनः श्रुतविषयं अक्षविषयं च ।।२५८।।
artha — indriyothI utpanna je matignAn chhe te potAne yogya
viShay je pudgaladravya tene jANe chhe. je indriyano jevo viShay chhe tevo
ja jANe chhe. manasambandhI gnAn chhe te shrutaviShay (arthAt shAstra-vachanane
sAmbhaLe chhe, tenA arthane jANe chhe) tathA indriyathI jANavAmAn Ave tene
paN jANe chhe.
have indriyagnAnanA upayoganI pravRutti anukramathI chhe em kahe
chhe —
पंचेंदियणाणाणं मज्झे एगं च होदि उवजुत्तं ।
मणणाणे उवजुत्ते इंदियणाण ण जाएदि ।।२५९।।
पञ्चेन्द्रियज्ञानानां मध्ये एकं च भवति उपयुक्तम् ।
मनोज्ञाने उपयुक्ते इन्द्रियज्ञानं न जायते ।।२५९।।
artha — pAnche indriyothI gnAn thAy chhe paN temAnthI koI ek
indriyadvArathI gnAn upayukta (joDAvun) thAy chhe, parantu pAnche ekasAth
-ekakALamAn upayukta thatAn nathI. vaLI manognAnathI upayukta thAy tyAre
indriyagnAn Upajatun nathI.
bhAvArtha — indriy-man sambandhI gnAnanI pravRutti yugapat
(ekasAth) thatI nathI paN ek kALamAn ek ja gnAnathI upayukta thAy
chhe. jyAre A jIv ghaTane jANato hoy tyAre te kALamAn paTane jANato
nathI. e pramANe e gnAn kramarUp chhe.
have, indriy-manasambandhI gnAnanI kramathI pravRutti kahI to tyAn
AshankA thAy chhe ke – indriyonun gnAn ek kALamAn chhe ke nahi? e
AshankAne dUr karavA kahe chhe —
एक्के काले एगं णाणं जीवस्स होदि उवजुत्तं ।
णाणाणाणाणि पुणो लद्धिसहावेण वुच्चंति ।।२६०।।
138 ]
[ svAmikArttikeyAnuprekShA