रत्नं चतुष्पथे इव मनुजत्वं सुष्ठु दुर्लभं लब्ध्वा ।
म्लेच्छः भवति जीवः तत्र अपि पापं समर्जयति ।।२९०।।
artha — tiryanchamAnthI nIkaLI manuShyagati pAmavI ati durlabh chhe.
jem chAr panth vachche ratna paDI gayun hoy to te mahAbhAgya hoy to
ja hAthamAn Ave chhe tem (mAnavapaNun) durlabh chhe. vaLI Avo durlabh
manuShyadeh pAmIne paN jIv mithyAdraShTi banI pAp upajAve chhe.
bhAvArtha — manuShya paN kadAchit thAy to tyAn mlechchhakhanD
AdimAn vA mithyAdraShTionI sangatimAn UpajI pAp ja upajAve chhe.
have kahe chhe ke – manuShya paN thAy ane te AryakhanDamAn paN Upaje
topaN tyAn uttam kuLAdi pAmavAn ati durlabh chhe —
अह लहदि अज्जवत्तं तह ण वि पावेइ उत्तमं गोत्तं ।
उत्तम कुले वि पत्ते धणहीणो जायदे जीवो ।।२९१।।
अथ लभते आर्यावर्तं तथा न अपि प्राप्नोति उत्तमं गोत्रम् ।
उत्तमकुले अपि प्राप्ते धनहीनः जायते जीवः ।।२९१।।
artha — manuShyaparyAy pAmI kadAchit AryakhanDamAn paN janma
pAme to tyAn uchcha kuL pAmavun durlabh chhe. kadAchit uchcha kuLamAn paN
janma pAme to tyAn dhanahIn daridrI thAy ane tenAthI kAI sukRutya nahi
banatAn pApamAn ja lIn rahe chhe.
अह धणसहिदो होदि हु इंदियपरिपुण्णदा तदो दुलहा ।
अह इंदियसंपुण्णो तह वि सरोओ हवे देहो ।।२९२।।
अथ धनसहितः भवति स्फु टं इन्द्रियपरिपूर्णता ततः दुर्ल्लभा ।
अथ इन्द्रियसम्पूर्णः तथापि सरोगः भवेत् देहः ।।२९२।।
artha — vaLI jo dhanavAnapaNun paN pAme to tyAn indriyonI
paripUrNatA pAmavI ati durlabh chhe. kadAchit indriyonI sampUrNatA paN
pAme to tyAn rogasahit deh pAme, paN nIrog hovun durlabh chhe.
156 ]
[ svAmikArttikeyAnuprekShA