78 ]
[ svāmikārttikeyānuprekṣhā
have pañchendriyonā bhed kahe chheḥ —
पंचक्खा वि य तिविहा जलथलआयासगामिणो तिरिया ।
पत्तेयं ते दुविहा मणेण जुत्ता अजुत्ता य ।।१२९।।
पञ्चाक्षाः अपि च त्रिविधाः जलस्थलआकाशगामिनः तिर्यञ्चः ।
प्रत्येकं ते द्विविधा मनसा युक्ताः अयुक्ताः च ।।१२९।।
arthaḥ — jaḷachar, thaḷachar ane nabhachar e pramāṇe pañchendriy-
गूढसिरसंधिपव्वं समभेगमहीरुहं च छिण्णरुहं ।
साहारणं सरीरं तव्विवरीयं च पत्तेयं ।।
(go. jī. gā. 186)
गूढशिरासन्धिपर्वं समभंगमहीरुहं च छिन्नरुहं ।
साधारणं शरीरं तद्विपरीतं च प्रत्येकम् ।।
arthaḥ — je vanaspationī shīrā, sandhī, parva pragaṭ na hoy, jeno bhaṅg
karatān samān bhaṅg thāy, jemān tantu utpanna na thayā hoy tathā jene kāpatān pāchhī vadhī jāy te sapratiṣhṭhit vanaspati chhe; tenāthī ulaṭā prakāranī hoy te badhī apratiṣhṭhit samajavī.
मूले कंदे छल्ली पवाल सालदलकुसुमफलबीजे ।
समभंगे सदि णंता असमे सदि होंति पत्तेया ।।
(go. jī. gā. 187)
मूले कन्दे त्वक्प्रवाले शालादलकुसुमफलबीजे ।
समभंगे सति अनन्ताः असमे सति भवन्ति प्रत्येकाः ।।
arthaḥ — je vanaspationān mūḷ (haḷadar-ādu vagere), kand (sūraṇādi),
chhāl, navī kumpal, nas, phūl, phaḷ tathā bīj toḍatān barābar samabhaṅge tūṭī jāy te sapratiṣhṭhit pratyek chhe tathā je barābar samabhaṅge na tūṭe te apratiṣhṭhit pratyek chhe.