जो साहेदि अदीदं वियप्परूवं भविस्समठ्ठं च ।
संपडिकालाविट्ठं सो हु णयो णेगमो णेओ ।।२७१।।
यः साधयति अतीतं विकल्परूपं भविष्यं अर्थं च ।
सम्प्रतिकालाविष्टं सः स्फु टं नयः नैगमः ज्ञेयः ।।२७१।।
arthaḥ — je nay bhūt, bhaviṣhya tathā vartamānarūp vikalpathī
saṅkalpamātra (padārthane) sādhe te naigamanay chhe.
bhāvārthaḥ — traṇ kāḷanā paryāyomān anvayarūp chhe te dravya chhe.
tene potānā viṣhayathī bhūtakāḷanī paryāyane paṇ vartamānavat saṅkalpamān le,
bhāvikāḷanī paryāyane paṇ vartamānavat saṅkalpamān le tathā vartamānakāḷanī
paryāyane te kiñchit niṣhpanna1 hoy vā aniṣhpanna2 hoy to paṇ
niṣhpannarūp saṅkalpamān le evā gnān tathā vachanane naigamanay kahe chhe.
tenā anek bhed chhe. sarva nayanā viṣhayane mukhyatā-gauṇatāthī potānā
saṅkalparūpe viṣhay kare chhe. jem ke – manuṣhya nāmanā jīvadravyane sansāraparyāy
chhe, siddhaparyāy chhe tathā ā manuṣhyaparyāy chhe em kahe to tyān
sansāraparyāy to atīt-anāgat-vartamān traṇ kāḷ sambandhī paṇ chhe,
siddhapaṇun anāgat ja chhe tathā manuṣhyapaṇun vartamān ja chhe, chhatān ā
nayanā vachanathī abhiprāyamān vartamān-vidyamānavat saṅkalpathī parokṣharūp
anubhavamān laīne kahe ke ‘ā dravyamān, mārā gnānamān, hāl ā paryāy
bhāse chhe’ evā saṅkalpane naigamanayano viṣhay kahe chhe. emānthī koīne
mukhya tathā koīne gauṇarūp kahe chhe.
have saṅgrahanay kahe chheḥ —
जो संगहेदि सव्वं देसं वा विविहदव्वपज्जायं ।
अणुगमलिंगविसिट्ठं सो वि णओ संगहो होदि ।।२७२।।
यः संगृह्णाति सर्वं देशं वा विविधद्रव्यपर्यायम् ।
अनुगमलिंङ्गविशिष्टं सः अपि नयः संग्रह भवति ।।२७२।।
1 niṣhpanna = prāpta vā pragaṭ. 2 aniṣhpanna = aprāpta vā apragaṭ.
lokānuprekṣhā ]
[ 145