arthaḥ — je nay sarva vastune vā tenā deshane arthāt ek vastunā
sarva bhedone anek prakār dravya-paryāyasahit anvayaliṅg-vishiṣhṭa saṅgrah
kare – ekarūp kahe te saṅgrahanay chhe.
bhāvārthaḥ — sarva vastu utpād-vyay-dhrauvyalakṣhaṇ satthī — dravya
– paryāyothī anvayarūp ‘ek satmātra chhe’ em kahe, vā sāmānya
satsvarūp dravyamātra chhe vā visheṣh satrūp paryāyamātra chhe, vā jīvavastu
chitsāmānyathī ek chhe vā siddhatvasāmānyathī sarva siddho ek chhe, vā
sansārītvasāmānyathī sarva sansārījīv ek chhe, ityādi. tathā
ajīvasāmānyathī pudgalādi pāñche dravya ek ajīvadravya chhe vā
pudgalatvasāmānyathī aṇu – skandh – ghaṭ – paṭādi ek pudgaladravya chhe,
ityādi saṅgraharūp kahe te saṅgrahanay chhe.
āgaḷ vyavahāranay kahe chheḥ —
जो संगहेण गहिदं विसेसरहिदं पि भेददे सददं ।
परमाणूपज्जंतं ववहारणओ हवे सो हु ।।२७३।।
यत् संग्रहेण गृहीतं विशेषरहितं अपि भेदयति सततम् ।
परमाणुपर्यन्तं व्यवहारनयः भवेत् सः खलु ।।२७३।।
arthaḥ — saṅgrahanay dvārā vastune visheṣharahit grahaṇ karī hatī
tene paramāṇu paryant nirantar je nay bhede te vyavahāranay chhe.
bhāvārthaḥ — saṅgrahanaye sarvane sat kahyun, tyān vyavahāranay bhed kare
chhe ke – dravyasat chhe, paryāyasat chhe. saṅgrahanay dravyasāmānyane grahe chhe tyān
vyavahāranay bhed kare chhe ke dravya jīv-ajīv be bhedarūp chhe. saṅgrahanay
jīvasāmānyane grahe chhe tyān vyavahāranay bhed kare chhe ke – jīv sansārī
ne siddha be bhedarūp chhe; ityādi. vaḷī saṅgrahanay paryāyasāmānyane
saṅgrahaṇ kare chhe, tyān vyavahāranay bhed kare chhe ke paryāy arthaparyāy tathā
vyañjanaparyāyarūp be bhedathī chhe. e ja pramāṇe saṅgrahanay ajīvasāmānyane
grahaṇ kare chhe, tyān vyavahāranay bhed karī ajīv evān pudgalādi pāñche
146 ]
[ svāmikārttikeyānuprekṣhā