Tattvagyan Tarangini-Gujarati (English transliteration). Adhyay-12 : Shuddh Chidrupni Praptinu Asadharan Karan Ratnatray; Adhyay-13 : Shuddh Chidrupni Prapti Mate Vishuddhini Upayogita.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 6 of 9

 

Page 93 of 153
PDF/HTML Page 101 of 161
single page version

adhyAy-11 ][ 93
artha : — shuddha chidrUpamAn tallIn vratasahit evA jIvo
manuShyalokathI bahAranA bhAgamAn asankhyAt dvIp samudromAn kadApi hotA
nathI. 12.
अधोलोके न सर्वस्मिन्नूर्ध्वलोकेऽपि सर्वतः ।
ते भवंति न ज्योतिष्के हा हा क्षेत्रस्वभावतः ।।१३।।
sarva ©dharva ke adhAolokamAn koi sthaLe nahi tevAjI;
kShetra svabhAve maLe na hA! hA! jyotiShke paN evAjI. 13.
artha : — atyant khedanI vAt chhe ke kShetrano evo ja svabhAv
hovAthI samasta adholokamAn ane samasta UrdhvalokamAn paN te (tevI
yogyatAvALA) nathI ane jyotiSh lokamAn (sUrya, chandrAdi chhe te kShetramAn)
paN te hotA nathI. 13.
नरलोकेपि ये जाता नराः कर्मवशाद् घनाः ।
भोगभूम्लेच्छखंडेषु ते भवंति न तादृशः ।।१४।।
naraloke paN mlechchha khanM ke janmyA bhogabhUmimAnjI;
karmavashe hA! ghANA jIvo paN koi na tevA temAnjI. 14.
artha : — manuShya lokamAn paN je ghaNA manuShyo karmavashe
bhogabhUmi ke anArya khanDomAn janmyA chhe, te tevA (AtmalInatAne yogya)
hotA nathI. 14.
आर्यखंडभवाः केचिद् विरलाः संति तादृशाः ।
अस्मिन् क्षेत्रे भवा द्वित्राः स्युरद्य न कदापि वा ।।१५।।
AryakhanM utpanna viShe paN tevA viral pravartejI;
A kShetre Aje be traN to kadI koinA vartejI. 15.
artha : — AryakhanDamAn janmelA tevA koIk viral hoy chhe.
A bharatakShetramAn janmelA Aje be ke traN hoy athavA kadAch na paN
hoy. 15.

Page 94 of 153
PDF/HTML Page 102 of 161
single page version

94 ][ tattvagnAn-tarangiNI
अस्मिन् क्षेत्रेऽधुना संति विरला जैनपाक्षिकाः ।
सम्यक्त्वसहितास्तत्र तत्राणुव्रतधारिणः ।।१६।।
महाव्रतधरा धीराः संति चात्यंतदुर्लंभाः ।
तत्त्वातत्त्वविदस्तेषु चिद्रक्तोऽत्यंतदुर्लभः ।।१७।।
A kShetre Aje chhe koik pAkShik jaino viralAjI;
saddraShTi tyAn viralA, temAn aNuvratadhAArI viralAjI. 16.
temAn ati durlabh to mahAvratadhAArI dhAIr virakatAjI;
durlabh tattvAtattva vignAnI, ati durlabh chidrakatAjI. 17.
artha : — A kShetre hamaNAn jainamArga satya chhe evA nishchayapUrvak
pakSha karanAr thoDA chhe, temAn samyaktva sahit thoDA chhe, temAn gRuhasthanA
aNuvrat dhAraN karanArA thoDA chhe, tenA karatAn paN mahAvratane dhAraN
karanArA dhIr atyant durlabh chhe, teomAn paN tattva ane atattvane
jANanAr bahushrut gnAnI durlabh chhe, teomAn paN chidrUpamAn rakta atyant
durlabh chhe. 16-17.
तपस्विपात्रविद्वत्सु गुणिसद्गतिगामिषु ।
वंद्यस्तुत्येषु विज्ञेयः स एवोत्कृष्टतां गतः ।।१८।।
sarva tapasvI pAtra vibudhA ke sadguNI sadgatigAmIjI;
vandya stutya sarvemAn jANo shreÌ e ja chidrAmIjI. 18.
artha : — tapasvI, pAtra ane vidvAnomAn, guNavAn ane
sadgatigAmIomAn, vandanIy ane stutya puruShomAn te ja utkRuShTatA pAmel
jANavA. 18.
उत्सर्पिण्यवसर्पंणकालेऽनाद्यंतवर्जिते स्तोकाः ।
चिद्रक्ता व्रतयुक्ता भवंति केचित्कदाचिच्च ।।१९।।
utsarpiNI avasarpiNI sarve kAL anAdi anantAjI;
temAn alpa koi kadI thAtA chidrUparat vratavantAjI. 19.

Page 95 of 153
PDF/HTML Page 103 of 161
single page version

adhyAy-11 ][ 95
artha : — anAdi anant evA utsarpiNI ane avasarpiNI
kALamAn AtmapremI ane vrat sahit koI ja koI kALamAn ja thoDA thAy
chhe. 19.
मिथ्यात्वादिगुणस्थानचतुष्के संभवंति न ।
शुद्धचिद्रूपके रक्ता व्रतिनोपि कदाचन ।।२०।।
पंचमादिगुणस्थानदशके तादृशोंऽगिनः ।
स्युरिति ज्ञानिना ज्ञेयं स्तोकजीवसमाश्रिते ।।२१।।
mithyAtvAdi pratham chAr guNasthAne je je vartejI;
tyAn na kadI te chidrUp dhayAne ke vratamAnhI pravartejI. 20.
panchamathI guNasthAn chaturdashamAn vrat dhayAn virAjejI;
gnAnI jANe alpa jIvo to te guNasthAne rAjejI. 21.
artha : — shuddha chidrUpamAn tallIn ane vrat – sanyamavALA evA jIvo
mithyAtva Adi chAr guNasthAnamAn kadI paN thavA sambhavatA nathI. 20.
thoDA jIv jemAn varte chhe evA pAnchamAthI chaudamA sudhInA dash
guNasthAnamAn tevA jIvo hoy chhe, em gnAnIoe jANavA yogya
chhe. 21.
दृश्यंते गंधनादावनुजसुतसुताभीरुपित्रंविकासु
ग्रामे गेहे खभोगे नगनगरखगे वाहने राजकार्ये ।
आहार्येऽगे वनादौ व्यसनकृषिमुखेकूपवापीतडागे
रक्ताश्चप्रेषणादौ यशसि पशुगणे शुद्धचिद्रूपके न ।।२२।।
dise rakat ghANA jyAn jagamAn viShay vAsanA gandhojI,
laghAu bhrAtA sut sutA vanitA mAtapitA sambandhojI;
grAm dhAAm ne gagan vihAre, parva pakShI nagarejI,
rAjakArya van vAhanamAn vaLI khAnapAn ke sharIrejI;

Page 96 of 153
PDF/HTML Page 104 of 161
single page version

96 ][ tattvagnAn-tarangiNI
vyasan – rang vANijya kRuShi ke kUvA vAv talAvejI,
pashu yash rakShamAn rAchyA tyAn chidrUpe chitta na lAvejI. 22.
artha : — sugandhI padArtho AdimAn, bhAI, putra, putrI, strI, pitA
tathA mAtAmAn, gAmamAn, gharamAn, indriyanA viShayabhogamAn, parvat, nagar,
pakShImAn, vAhanamAn, rAjyanA kAmamAn, khAnapAn Adi padArthomAn,
sharIramAn, van AdimAn, vyasan, khetI AdimAn, kUvA – vAv – taLAvamAn,
dhandhAmAn, dalAlImAn, yashamAn ane pashunA samUhamAn jIvo rAchI rahelA
dekhAy chhe paN shuddha AtmasvarUpamAn rakta dekhAtA nathI. 22.

Page 97 of 153
PDF/HTML Page 105 of 161
single page version

adhayAy 12 mo
[ shuddha chidrUpanI prAptinun asAdhAraN kAraN ratnatray ]
रत्नत्रयोपलंभेन विना शुद्धचिदात्मनः ।
प्रादुर्भावो न कस्यापि श्रूयते हि जिनागमे ।।१।।
ratnatrayanI prApti vinA to koine tattva anUp;
pragaT thayun suNyun nahi jinashAstre shuddha chidAtmasvarup re.
bhavikA ratnatray Adariye. 1.
artha : — ratnatrayanI prApti vinA shuddha chaitanyamay AtmAnI
pragaTatA koIne paN thaI nathI, em jinashAstramAn sAmbhaLyun chhe. 1.
विना रत्नत्रयं शुद्धचिद्रूपं न प्रपन्नवान् ।
कदापि कोऽपि केनापि प्रकारेण नरः क्वचित् ।।२।।
koi prakAre kAAny kadAchit pAmyA nahi nar koy;
ratnatray viN nirmaL nij chid – rup pragaT nahi hoy.
bhavikA ratnatray Adariye. 2.
artha : — koI paN kALe, koI paN manuShya, kyAy koI paN
prakAre, ratnatray vagar shuddha chidrUpane pAmyo nathI. 2.
रत्नत्रयाद्विना चिद्रूपोपलब्धिर्न जायते ।
यथर्द्धिस्तपसः पुत्री पितुर्वृष्टिर्बलाहकात् ।।३।।
tAt vinA jem putrI na janme, tap viN jem na ´ddhi;
meghA vinA vRuShTi na, ratnatray, – viN chidrUpanI labdhiA re.
bhavikA ratnatray Adariye. 3.

Page 98 of 153
PDF/HTML Page 106 of 161
single page version

98 ][ tattvagnAn-tarangiNI
artha : — jem tap vinA RIddhi pragaTatI nathI, pitA vinA putrI
pragaTatI nathI ane vAdaLAn vinA varasAd thato nathI, tem ratnatray vinA
chidrUpanI prApti thatI nathI. 3.
दर्शनज्ञानचारित्रस्वरूपात्मप्रवर्तनं ।
युगपद् भण्यते रत्नत्रयं सर्वजिनेश्वरैः ।।४।।
darshanagnAn chAritrasvarupe AtmA yugapad varte;
Atmapravartan te ratnatray, jinavar vachan pravartere.
bhavikA ratnatray Adariye. 4.
artha : — darshan, gnAn, chAritrasvarUpe AtmAnun ekasAth je
pravartan tene sarva jineshvaro ratnatray kahe chhe. 4.
निश्चयव्यवहाराभ्यां द्विधा तत्परिकीर्तितं ।
सत्यस्मिन् व्यवहारे तन्निश्चयं प्रकटीभवेत् ।।५।।
nishchay ne vyavahAr ratnatray, be bhede e bhAkhyun,
e vyavahAr hoy tyAn nishchay, pragaTe kAraN dAkhyun re.
bhavikA ratnatray Adariye. 5.
artha : — te ratnatray nishchay ane vyavahAr em be bhede varNavyun
chhe. jyAn e vyavahArarUp ratnatray hoy tyAn te nishchay ratnatray pragaT
thAy chhe. 5.
श्रद्धानं दर्शनं सप्ततत्त्वानां व्यवहारतः ।
अष्टांगं त्रिविधं प्रोक्तं तदौपशमिकादितः ।।६।।
sAt tattvanI shraddhA jANo, saddarshan vyavahAre;
AL angayut ne vaLI upasham Adi traN prakAre re.
bhavikA ratnatray Adariye. 6.

Page 99 of 153
PDF/HTML Page 107 of 161
single page version

adhyAy-12 ][ 99
artha : — sAt tattvonI shraddhAne vyavahArathI darshan kahyun chhe, te
ATh angayukta chhe. tene upasham Adi bhedathI traN prakAranun kahyun
chhe. 6.
सता वस्तूनि सर्वाणि स्याच्छब्देन वचांसि च ।
चिता जगति व्याप्तानि पश्यन् सद्दृष्टिरुच्यते ।।७।।
sat rupe vastu sau shraddhe, syAdvAde sau vANI;
gnAnadraShTithI jag sau jotAn, te saddraShTi gnAnI re.
bhavikA ratnatray Adariye. 7.
artha : — sarva vastuone astitva svarUpe jotAn – shraddhatA ane
(tenA vAchak) vachanone syAdvAd eTale anekAntadraShTie (ane)
jagatamAn vyApel sarva padArthone gnAnadraShTie jonAr samyagdraShTi
kahevAy chhe. 7.
स्वकीये शुद्धचिद्रूपे रुचिर्या निश्चयेन तत् ।
सद्दर्शनं मतं तज्ज्ञैः कर्मेंधनहुताशनं ।।८।।
sahaj Atma nij rup viShe je, ruchi te saddarshanane;
nishchayathI gnAnIo mAne, bALe karma §dhAnane re.
bhavikA ratnatray Adariye. 8.
artha : — potAnA shuddha chidrUpamAn je ruchi tene tenA jANanArA
gnAnIo nishchayathI karmarUp indhanane bALanAr agni samAn samyagdarshan
kahe chhe. 8.
यदि शुद्धं चिद्रूपं निजं समस्तं त्रिकालगं युगपत् ।
जानन् पश्यन् पश्यति तदा स जीवः सुदृक् तत्त्वात् ।।९।।
traNe kAlavartI nij chidrUp shuddha sarva ek sAthe;
jANe dekhe je shraddhe te saddraShTi paramArthe re;
bhavikA ratnatray Adariye. 9.

Page 100 of 153
PDF/HTML Page 108 of 161
single page version

100 ][ tattvagnAn-tarangiNI
artha : — jyAre potAnAn trikALavartI shuddha chidrUpane ekasAthe
jANatAn, dekhatAn jue chhe – shraddhe chhe tyAre te jIv paramArthe samyagdraShTi
chhe. 9.
ज्ञात्वाष्टांगानि तस्यापि भाषितानि जिनागमे ।
तैरमा धार्यते तद्धि मुक्तिसौख्याभिलाषिणा ।।१०।।
saddarshananAn AL ang je jin shAstro vistaratAn,
mukit – sukh – vAnchhak te jANI, darshan te yut dhAratA re.
bhavikA ratnatray Adariye. 10.
artha : — jinAgamamAn kahelAn samyagdarshananA ATh angone
jANIne mokSha sukhanA abhilAShIe te samyagdarshanane te ango sAthe
dhAraN karavun. 10.
अष्टधाचारसंयुक्तं ज्ञानमुक्तं जिनेशिना ।
व्यवहारनयात् सर्वतत्त्वोद्भासो भवेद् यतः ।।११।।
स्वस्वरूपपरिज्ञानं तज्ज्ञानं निश्चयाद् वरं ।
कर्मरेणूच्चये वातं हेतुं विद्धि शिवश्रियः ।।१२।।
aShTavidhA AchAr sahit je gnAn jinendra vakhANe,
te vyavahAranaye, jIv tethI, sarva tattvane jANe re.
bhavikA ratnatray Adariye. 11.
svasvarupanun gnAn yathAtathya, te nishchaye var gnAn;
pavan karma – raj dUr karavA te, muktilakShmI nidAn re.
bhavikA ratnatray Adariye. 12.
artha : — jinendradeve vyavahAranayathI ATh prakAranA AchAr
sahit gnAnanun kathan karyun chhe, jenAthI sarva tattvanun gnAn thAy chhe. 11.
potAnA svarUpanun gnAn te (gnAn) nishchayathI shreShTha chhe.

Page 101 of 153
PDF/HTML Page 109 of 161
single page version

adhyAy-12 ][ 101
(tene) tun karmarajane uDADavA mATe pavan samAn mokShalakShmInun kAraN
jAN. 12.
यदि चिद्रूपेऽनुभवो मोहाभावे निजे भवेत्तत्वात् ।
तत्परमज्ञानं स्याद् बहिरंतरसंगमुक्तस्य ।।१३।।
bahirantar sau sang tyAgIne mohakShaye jyAn thAye,
nij chidrUp anubhav nishche, param gnAn kahevAye re.
bhavikA ratnatray Adariye. 13.
artha : — bAhya ane antarasangathI rahit puruShane jyAre mohano
kShay thAy (chhe) tyAre potAnA chidrUpamAn anubhav thAy (chhe) ane
nishchayathI te paramagnAn thAy chhe. 13.
निर्वृत्तिर्यत्र सावद्यात् प्रवृत्तिः शुभकर्मसु ।
त्रयोदशप्रकारं तच्चारित्रं व्यवहारतः ।।१४।।
ashubh karmathI jyAn nivRutti shubhamAn pravRutti dhAAre;
te chAritra kaıAãn vyavahAre, gnAnIe ter prakAre re.
bhavikA ratnatray Adariye. 14.
artha : — jyAn pApathI nivRutti ane shubh karmomAn pravRutti chhe. te
ter prakAranun vyavahArathI chAritra chhe. 14.
मूलोत्तरगुणानां यत्पालनं मुक्तये मुनेः ।
दृशा ज्ञानेन संयुक्तं तच्चारित्रं न चापरं ।।१५।।
samyagdarshan gnAn sahit je, mUlottar guN pAle;
te chAritra, avar nahi, munine, mukitashrI sukh Ale re.
bhavikA ratnatray Adariye. 15.
artha : — je darshan ane gnAnasahit mUL ane uttar guNonun
pAlan chhe, te chAritra muninI muktinun kAraN chhe paN bIjun nahi. 15.

Page 102 of 153
PDF/HTML Page 110 of 161
single page version

102 ][ tattvagnAn-tarangiNI
संगं मुक्त्वा जिनाकारं धृत्वा साम्यं दृशं धियं ।
यः स्मरेत् शुद्धचिद्रूपं वृत्तं तस्य किलोत्तमं ।।१६।।
sang tajI jinamudrA dhAArI, samatA darshan gnAne;
chidrUp shuddha smare tyAn tene, chAritra uttam dhayAne re,
bhavikA ratnatray Adariye. 16.
artha : — je jIv sang (parigrah) chhoDIne, vItarAg mudrA dhAraN
karI, samatAbhAv (chAritra), darshan, gnAn dhAraN karIne shuddha chidrUpanun
chintavan kare chhe tenun chAritra kharekhar uttam chhe. 16.
ज्ञप्त्या दृष्टया युतं सम्यक् चारित्रं तन्निरुच्यते ।
सतां सेव्यं जगत्पूज्यं स्वर्गादिसुखसाधनं ।।१७।।
darshan gnAn sanyut te samyak chAritra gnAnI vakhANe;
sevya santane jagat pUjya e svarga mokSha sukh ANe re.
bhavikA ratnatray Adariye. 17.
artha : — je gnAn ane darshan sahit hoy te samyakchAritra
kahevAy chhe. te santoe sevavA yogya, jagatamAn pUjya ane svargAdi
sukhanun sAdhan chhe. 17.
शुद्ध स्वे चित्स्वरूपे या स्थितिरत्यंतनिश्चला ।
तच्चारित्रं परं विद्धि निश्चयात् कर्मनाशकृत् ।।१८।।
nij sahajAtma svarupe ati je nishchal sthiti pamAy;
nishchayathI chAritra param te karmanAsh tyAn thAy re.
bhavikA ratnatray Adariye. 18.
artha : — potAnA sahaj chaitanyasvarUpamAn je atyant nishchaL
sthiti, tene nishchayanayathI shreShTha chAritra, karmano nAsh karanAr tun
jAN. 18.

Page 103 of 153
PDF/HTML Page 111 of 161
single page version

adhyAy-12 ][ 103
यजि चिद्रूपे शुद्धे स्थितिर्निजे भवति दृष्टिबोधबलात् ।
परद्रव्यास्मरणं शुद्धनयादंगिनो वृत्तं ।।१९।।
tattvadraShTi ne bodhA baLe jo nij sahajAtmasvarupe;
sthiti thAy, paradravya smaraN nA, nishchaye charaN anUp re.
bhavikA ratnatray Adariye. 19.
artha : — darshan ane gnAnanA baLathI jyAre nij shuddha
AtmasvarUpamAn sthiti thAy chhe, tyAre paradravyanun vismaraN te shuddhanayathI
prANIne chAritra chhe.
रत्नत्रयं किल ज्ञेयं व्यवहारं तु साधनं ।
सद्भिश्च निश्चयं साध्यं मुनीनां सद्विभूषणं ।।२०।।
e vyavahAr ratnatray sAdhAn nishchayanun jan jANo;
sAdhay santane nishchay te to muninun bhUShaN vakhANo re.
bhavikA ratnatray Adariye. 20.
artha : — vyavahAr ratnatray mAtra sAdhan ane munionun sat
vibhUShaNarUp nishchay te sAdhya chhe, em vidvAnoe jANavun. 20.
रत्नत्रयं परं ज्ञेयं व्यवहारं च निश्चयं ।
निदानं शुद्धचिद्रूपस्वरूपात्मोपलब्धये ।।२१।।
A vyavahAr nishchay ratnatray param heturup jANe;
nirmal chidrUp svarup pragaTavA, te Atmik sukh mANe re.
bhavikA ratnatray Adariye. 21.
artha : — shuddha chaitanyasvarUp AtmAnI prApti mATe vyavahAr ane
nishchay ratnatrayane shreShTha kAraN jANavun. 21.
स्वशुद्धचिद्रूपपरोपलब्धि कस्यापि रत्नत्रयमंतरेण ।
क्वचित्कदाचिन्न च निश्चयो दृढोऽस्ति चित्ते मम सर्वदैव ।।२२।।

Page 104 of 153
PDF/HTML Page 112 of 161
single page version

104 ][ tattvagnAn-tarangiNI
nij sahajAtmasvarupanI prApti ratnatray viN kadiye,
thAy na kAAny koine draDh e nishchay muj Òdaye re.
bhavikA ratnatray Adariye. 22.
artha : — tethI mArA chittamAn sarvadA draDh nishchay chhe ke ratnatray
vinA koIne paN kyAy kadI paN svashuddha chidrUpanI sarvotkRuShTa prApti thatI
nathI. 22.

Page 105 of 153
PDF/HTML Page 113 of 161
single page version

adhayAy 13 mo
[shuddha chidrUpanI prApti mATe vishuddhinI upayogitA]
विशुद्धं वसनं श्लाघ्यं रत्नं रूप्यं च कांचनं ।
भाजनं भवनं सर्वैर्यथा चिद्रूपकं तथा ।।१।।
रागादिलक्षणः पुंसि संक्लेशोऽशुद्धता मता ।
तन्नाशो येन चांशेन तेनांशेन विशुद्धता ।।२।।
vastra kanakabhAjan gRuh rupun ratna shuddha to jag vakhaNAy;
chidrUp tem vishuddha hoy to jagamAn te utkRuShTa gaNAy.
rAgAdik sankalesh jIvamAn ashuddhatA te to dekhAy;
je anshe te nAsh thAy tyAn te anshe shuddhi lekhAy. 1-2
artha : — jem vastra, ratna, rUpun, sonun, vAsaN ane ghar shuddha hoy
to sarvajano vaDe vakhaNAy chhe, tem sampUrNa shuddha chidrUp sarvathI prashansApAtra
bane chhe. 1.
AtmAmAn rAg, dveSh Adi lakShaNavALo sankleshabhAv ashuddhatA
gaNAy chhe. jeTalA anshe teno nAsh teTalA anshe vishuddhatA pragaTe chhe. 2.
येनोपायेन संक्लेशश्चिद्रूपाद्याति वेगतः ।
विशुद्धिरेति चिद्रूपे स विधेयो मुमुक्षुणा ।।३।।
je upAyathI chidrUpamAnthI satvar e sankalesh palAy;
chidrUp jem vishuddhi pAme mumukShu sAdho e ja upAy. 3.
artha : — je upAy vaDe AtmAmAnthI sanklesh satvar jato rahe,
chidrUpamAn vishuddhi Ave te upAy mumukShue kartavya chhe. 3.

Page 106 of 153
PDF/HTML Page 114 of 161
single page version

106 ][ tattvagnAn-tarangiNI
सत्पूज्यानां स्तुतिनतियजनं षट्कर्मावश्यकानां
वृत्तादीनां दृढतरधरणं सत्तपस्तीर्थयात्रा ।
संगादीनां त्यजनमजननं क्रोधमानादिकाना –
माप्तैरुक्तं वरतरकृपया सर्वमेतद्धि शुद्धयै ।।४।।
stuti praNati pUjA santonI tap tIrath yAtrA ullAs,
ShaT Avashyak nitya karma ne vRutta AdimAn draDh abhyAs;
tyAg sakal sangAdi taNo ne krodhAAdik kaShAy virAm,
param kRupA karI Aptajanoe shuddhi hetu e kaıAA tamAm. 4.
artha : — satnA kAraNe pUjavAyogya satpuruShonI stuti, praNAm,
pUjA, AvashyakonA ShaTkane (chha Avashyakane), vRutta Adine draDhapaNe dhAraN
karavA te sat ne arthe tap, tIrthayAtrA, sangaprasang Adi parigrahano tyAg,
krodh, mAnAdi kaShAyono abhAv A sarva shuddhine mATe kAraNarUp Apta
puruShoe param kRupA karIne kahyun chhe. 4.
रागादिविक्रियां दृष्टवांगिनां क्षोभादि मा व्रज ।
भवे तदितरं किं स्यात् स्वच्छं शिवपदं स्मर ।।५।।
he! jIv kShobh dhArIsh nahi dekhI jIvonA rAgAdi vikAr;
bhavamAn e viN hoy avar shun? nijanirmaL shivapad sambhAr. 5.
artha : — jIvonI rAgAdi vikriyA joIne kShobh (asvasthatA)
na kar. sansAramAn te sivAy bIjun shun hoy? nirmaL mokShapadane yAd
kar. 5.
विपर्यस्तो मोहादहमिह विवेकेन रहितः
सरोगो निःस्वो वा विमतिरगुणः शक्तिविकलः ।।
सदा दोषी निंद्योऽगुरुविधिरकर्मा हि वचनं
वदन्नंगी सोऽयं भवति भुवि वैशुद्धयसुखभाग् ।।६।।

Page 107 of 153
PDF/HTML Page 115 of 161
single page version

adhyAy-13 ][ 107
mohavashe viparItamati hun, maLe na mujamAn kAi vivek,
hun rogI, nirdhAn, matihINo, balavihIn, sadguN nahi ek;
sadA doShayukat hIn AchArI, nindya, pramAdI, hun dInamAtra,
em bhAvanA bhAve jagamAn, vishuddhi sukhano te satpAtra. 6.
artha : — hun sansAramAn mohathI viparIt matine pAmelo chhun,
vivekarahit chhun, bhavarogayukta chhun, dhanarahit chhun, chidrUpanI prApti vagarano
chhun athavA viparIt buddhivALo chhun, guNarahit chhun, shaktirahit chhun, sadA
doShavALo, nindya, tuchchha kArya karanAro, pramAdI chhun. AvI bhAvanA karanAro
jIv jagatamAn vishuddhithI pragaTatA sukhano bhAgI (pAtra) thAy chhe. 6.
राज्ञो ज्ञातेश्च दस्योर्ज्वलनजलरिपोरीतितो मृत्युरोगात्
दोषोद्भूतेरकीर्त्तेः सततमतिभयं रैनृगोमंदिरस्य ।
चिंता तन्नाशशोको भवति च गृहीणां तेन तेषां विशुद्धं
चिद्रूपध्यानरत्नं श्रुतिजलधिभवं प्रायशो दुर्लभंस्यात् ।।७।।
(savaiyA)
rAjA gnAti chor agni jal ari mRutyu vyAdhiA dukhadAy,
doShajanit apayash AdithI ghasthane bhay satat sadAy;
jyAn pashu nar dhAn dhAAmanI chintA tenA nAshe shok apAr,
tyAn bodhAAbdhiA ja shuddha ratna sam chidrUpadhayAn sulabh nahi dhAAr. 7
artha : — gRuhasthone rAjA taraphathI, gnAti taraphathI tathA chorathI,
agni, pANI ane shatruthI, ativRuShTi, anAvRuShTi, tIDano upadrav,
undarano upadrav, popaT Adi pakShIono upadrav, svasainyano upadrav,
parasainyano upadrav vagerethI, mRutyuthI, rogathI, doShanI utpattithI,
apayashathI, nirantar atyant bhay, dhan, manuShya, pashu, makAn AdinI
chintA tenA nAshamAn shok thAy chhe; tethI temane shrutasAgaramAnthI janmelun,
nirmaL AtmadhyAnarUp (vishuddha) ratna ghaNun karIne durlabh hoy chhe. 7.

Page 108 of 153
PDF/HTML Page 116 of 161
single page version

108 ][ tattvagnAn-tarangiNI
पठने गमने संगे चेतनेऽचेतनेऽपि च ।
किंचित्कार्यकृतौ पुंसा चिंता हेया विशुद्धये ।।८।।
he Atman! jo vishuddhi chAhe to chintA taj shIghAr tamAm,
karavA paLna, gaman, jaMchetan, sang prasang ke kai paN kAm. 8
artha : — manuShye vishuddhinI prApti mATe paThanamAn, gamanamAn,
chetan – achetan sangamAn tathA kaI paN kArya karavAmAn chintA tajI devI
joIe. 8.
शुद्धचिद्रूपकस्यांशो द्वादशांगश्रुतार्णवः ।
शुद्धचिद्रूपके लब्धे तेन किं मे प्रयोजनं ।।९।।
bAr ang shrutasAgar te paN nirmaL chidrUp ansh gaNAy,
chidrUp shuddha maªyun tyAn mujane, te shrutanun shun kAm jarAy? 9.
artha : — bAr angarUp shrutasamudra shuddha AtmAno ansh chhe. jyAn
shuddha AtmAnI prApti thaI tyAn tenun mAre shun kAm chhe? 9.
शुद्धचिद्रूपके लब्धे कर्तव्यं किंचिदस्ति न ।
अन्यकार्यकृतौ चिंता वृथा मे मोहसंभवा ।।१०।।
वपुषां कर्मणां कर्महेतूनां चिंतनं यदा ।
तदा क्लेशो विशुद्धिः स्याच्छुद्धचिद्रूपचिंतनं ।।११।।
chidrUp shuddha maªyun tyAn mujane kai nahi muj kartavya gaNAy,
anya kArya karavAnI chintA mohajanya te vyartha manAy;
sharIr karma ke karmahetunun chintan tyAn chhe kalesh nivAs,
nirmal chidrUpanun chintan tyAn vishuddhi pragaTe Atmik khAs. 10-11.
artha : — shuddha AtmAnI prApti thatAn kaI karavAnun chhe nahi.
anya kArya karavAnI chintA mohajanya chhe, tethI mAre te karavI nakAmI
chhe. 10.

Page 109 of 153
PDF/HTML Page 117 of 161
single page version

adhyAy-13 ][ 109
jyAre sharIranun, karmanun, karmanA kAraNonun chintan hoy chhe, tyAre
klesh thAy chhe ane jyAre shuddha AtmAnun chintan thAy chhe, tyAre vishuddhi
thAy chhe. 11.
गृही यतिर्न यो वेत्ति शुद्धचिद्रूप लक्षणं ।
तस्य पंचनमस्कारप्रमुखस्मरणं वरं ।।१२।।
gRuhastha ke muni jo jANe nahi nirmal chidrUp lakShaN sAr,
panch namaskRuti Adi tene smaraN shreÌ to gaNyun hitakAr. 12.
artha : — je gRuhastha ke muni shuddha chidrUpanun lakShaN jANatA nathI,
tene panchanamaskAr Adinun smaraN shreShTha chhe. 12.
संक्लेशस्य विशुद्धेश्च फलं ज्ञात्वा परीक्षणं ।
तं त्यतेत्तां भजत्यंगी योऽत्रामुत्र सुखी स हि ।।१३।।
A sankalesh ane shuddhiphaL jANe karI parIkShA sAr,
tajI sankalesh vishuddhi bhaje te ubhay lokamAn sukh apAr. 13.
artha : — je jIv sanklesh ane vishuddhinun phaL parIkShApUrvak
jANIne sankleshane taje chhe ane vishuddhine bhaje chhe, te (jIv) A lokamAn
tathA paralokamAn sukhI thAy chhe. 13.
संक्लेशे कर्मणां बंधोऽशुभानां दुःखदायिनां ।
विशुद्धौ मोचनं तेषां बंधो वा शुभकर्मणां ।।१४।।
ashubhakarma atishay dukhadAyI bAndho jyAn sankalesh bhajAy;
vishuddhi bhajatAn karma chhUTe sau athavA mAtra shubh bandhAAy. 14.
artha : — sankleshamAn dukhadAyak ashubhakarmano bandh thAy chhe,
vishuddhimAn te karmanun chhUTavun thAy chhe athavA shubhakarmano bandh thAy chhe. 14.
विशुद्धेः शुद्धचिद्रूपसद्ध्यानं मुख्यकारणं ।
संक्लेशस्तद्विघाताय जिनेनेदं निरूपितं ।।१५।।

Page 110 of 153
PDF/HTML Page 118 of 161
single page version

110 ][ tattvagnAn-tarangiNI
uttam dhayAn vimal chidrUpanun, vishuddhinun e kAraN mukhya,
tenA ghAAt bane sankaleshe, bhAkhe em jinendra pramukh. 15.
artha : — shuddha chidrUpanun uttamadhyAn vishuddhinun mukhya kAraN chhe tenA
ghAt mATe sanklesh kAraN thAy chhe, jin bhagavAne Am kahyun chhe. 15.
अमृतं च विशुद्धिः स्यान्नान्यल्लोकप्रभाषितं ।
अत्यंतसेवने कष्टमन्यस्यास्य परं सुखं ।।१६।।
lok kahe amRut te to nahi, vishuddhi e amRut pradhAAn,
laukik ati sevan dukhadAyI, vishuddhi amRut sukhad mahAn. 16.
artha : — lokamAn je amRut kahevAy chhe te koI amRut nathI,
Atmavishuddhi ja amRut chhe. anya (amRut)nA atyant sevanamAn kaShTa thAy
chhe, jyAre A vishuddhinA sevanathI param sukh thAy chhe. 16.
विशुद्धिसेवनासक्ता वसंति गिरिगह्वरे ।
विमुच्यानुपमं राज्यं खसुखानि धनानि च ।।१७।।
anupam rAjya viShay sukh vaibhav dhAn Adi tajI thayA virakat,
giri guphAmAn jai te vasatA, vishuddhi sevanamAn Asakat. 17.
artha : — vishuddhinA sevanamAn Asakta thayelA jIvo anupam
rAjya, indriy sukh tathA dhan tajIne parvatanI guphAomAn vase chhe. 17.
विशुद्धेश्चित्स्वरूपे स्यात् स्थितिस्तस्या विशुद्धता ।
तयोरन्योन्यहेतुत्वमनुभूय प्रतीयतां ।।१८।।
विशुद्धिः परमो धर्मः पुंसि सैव सुखाकरः ।
परमाचरण सैव मुक्तेः पंथाश्च सैव हि ।।१९।।
vishuddhithI chidrUpamAn sthiratA sthiratAthI vaLI shuddhi sadhAAy,
em paraspar kAraNatAno anubhav karI dhAr shraddhAmAny. 18.

Page 111 of 153
PDF/HTML Page 119 of 161
single page version

adhyAy-13 ][ 111
aho! vishuddhi paramadhArma chhe, e ja jIvone saukhya – nidhAAn,
param AcharaN paN e jANo, mukitamArga paN e ja pradhAAn. 19.
artha : — vishuddhithI AtmasvarUpamAn sthir thAy chhe ane tenAthI
(AtmasthiratAthI) vishuddhatA thAy chhe. Am te banne ek bIjAnun
kAraNapaNun anubhav karIne shraddho. 18.
vishuddhi paramadharma chhe, te ja manuShyane sukhanI khAN chhe, te ja
sarvottam AcharaN chhe ane te ja mokShano mArga chhe. 19.
तस्मात् सैव विधातव्या प्रयत्नेन मनीषिणा ।
प्रतिक्षणं मुनीशेन शुद्धचिद्रूपचिंतनात् ।।२०।।
tethI munivar ati mativantA, sevo e ja karI puruShArtha,
kShaN kShaN chintan nirmaL chidrUpanun karIne sAdhAo paramArtha. 20.
artha : — tethI vidvAn munivare darek kShaNe shuddha AtmAnA
chintanathI prayatnapUrvak te vishuddhatA ja karavAyogya chhe. 20.
यावद्बाह्यांतरान् संगान् न मुंचंति मुनीश्वराः ।
तावदायाति नो तेषां चित्स्वरूपे विशुद्धता ।।२१।।
munIshvaro tyAge nahi jyAn sudhAI bAıA ane antar sau sang,
tyAn sudhAI pAme nahi teo, chidrUpamAn vishuddhi prasang. 21.
artha : — jyAn sudhI munIshvaro bAhya ane antar sang
(parigrah)no tyAg karatA nathI, tyAn sudhI temane AtmasvarUpamAn vishuddhatA
AvatI nathI. 21.
विशुद्धिनावमेवात्र श्रयंतु भवसागरे ।
मज्जंतो निखिला भव्या बहुना भाषितेन किं ।।२२।।
bhavasAgaramAn MUbakAn khAtA sarva bhavya, A bachavA dAv,
ghANun kaıAãn shun? bhajo nirantar satvar A vishuddhi nAv. 22.

Page 112 of 153
PDF/HTML Page 120 of 161
single page version

112 ][ tattvagnAn-tarangiNI
artha : — bhavasAgaramAn DUbatA sarva bhavyajIvo vishuddhatArUp
naukAno ja ahIn Ashray lyo; adhik kahevAthI shun (lAbh)? 22.
आदेशोऽयं सद्गुरूणां रहस्यं सिद्धांतानामेतदेवाखिलानां ।
कर्तव्यानां मुख्यकर्तव्यमेतत्कार्या यत्स्वे चित्स्वरूपे विशुद्धिः ।।२३।।
nij chidrUp vishuddhi sAdhAo, sarva kAryamAn e ja prashasya,
sadguruno Adesh e ja ne, e ja sarva siddhAnt rahasya. 23.
artha : — A sadguruonI AgnA chhe, samasta siddhAntono A ja
sAr chhe, kartavyomAn mukhya kartavya A chhe ke potAnA chidrUp AtmAmAn
vishuddhi karavI. 23.