Tattvagyan Tarangini-Gujarati (simplified iso15919 transliteration). Adhyay-12 : Shuddh Chidrupni Praptinu Asadharan Karan Ratnatray; Adhyay-13 : Shuddh Chidrupni Prapti Mate Vishuddhini Upayogita.

< Previous Page   Next Page >


Combined PDF/HTML Page 6 of 9

 

Page 93 of 153
PDF/HTML Page 101 of 161
single page version

adhyāy-11 ][ 93
artha : — shuddha chidrūpamān tallīn vratasahit evā jīvo
manuṣhyalokathī bahāranā bhāgamān asaṅkhyāt dvīp samudromān kadāpi hotā
nathī. 12.
अधोलोके न सर्वस्मिन्नूर्ध्वलोकेऽपि सर्वतः ।
ते भवंति न ज्योतिष्के हा हा क्षेत्रस्वभावतः ।।१३।।
sarva ©dharva ke adhāolokamān koi sthaḷe nahi tevājī;
kṣhetra svabhāve maḷe na hā! hā! jyotiṣhke paṇ evājī. 13.
artha : — atyant khedanī vāt chhe ke kṣhetrano evo ja svabhāv
hovāthī samasta adholokamān ane samasta ūrdhvalokamān paṇ te (tevī
yogyatāvāḷā) nathī ane jyotiṣh lokamān (sūrya, chandrādi chhe te kṣhetramān)
paṇ te hotā nathī. 13.
नरलोकेपि ये जाता नराः कर्मवशाद् घनाः ।
भोगभूम्लेच्छखंडेषु ते भवंति न तादृशः ।।१४।।
naraloke paṇ mlechchha khanM ke janmyā bhogabhūmimāñjī;
karmavashe hā! ghāṇā jīvo paṇ koi na tevā temāñjī. 14.
artha : — manuṣhya lokamān paṇ je ghaṇā manuṣhyo karmavashe
bhogabhūmi ke anārya khaṇḍomān janmyā chhe, te tevā (ātmalīnatāne yogya)
hotā nathī. 14.
आर्यखंडभवाः केचिद् विरलाः संति तादृशाः ।
अस्मिन् क्षेत्रे भवा द्वित्राः स्युरद्य न कदापि वा ।।१५।।
āryakhanM utpanna viṣhe paṇ tevā viral pravartejī;
ā kṣhetre āje be traṇ to kadī koinā vartejī. 15.
artha : — āryakhaṇḍamān janmelā tevā koīk viral hoy chhe.
ā bharatakṣhetramān janmelā āje be ke traṇ hoy athavā kadāch na paṇ
hoy. 15.

Page 94 of 153
PDF/HTML Page 102 of 161
single page version

94 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
अस्मिन् क्षेत्रेऽधुना संति विरला जैनपाक्षिकाः ।
सम्यक्त्वसहितास्तत्र तत्राणुव्रतधारिणः ।।१६।।
महाव्रतधरा धीराः संति चात्यंतदुर्लंभाः ।
तत्त्वातत्त्वविदस्तेषु चिद्रक्तोऽत्यंतदुर्लभः ।।१७।।
ā kṣhetre āje chhe koik pākṣhik jaino viralājī;
saddraṣhṭi tyān viralā, temān aṇuvratadhāārī viralājī. 16.
temān ati durlabh to mahāvratadhāārī dhāīr virakatājī;
durlabh tattvātattva vignānī, ati durlabh chidrakatājī. 17.
artha : — ā kṣhetre hamaṇān jainamārga satya chhe evā nishchayapūrvak
pakṣha karanār thoḍā chhe, temān samyaktva sahit thoḍā chhe, temān gr̥uhasthanā
aṇuvrat dhāraṇ karanārā thoḍā chhe, tenā karatān paṇ mahāvratane dhāraṇ
karanārā dhīr atyant durlabh chhe, teomān paṇ tattva ane atattvane
jāṇanār bahushrut gnānī durlabh chhe, teomān paṇ chidrūpamān rakta atyant
durlabh chhe. 16-17.
तपस्विपात्रविद्वत्सु गुणिसद्गतिगामिषु ।
वंद्यस्तुत्येषु विज्ञेयः स एवोत्कृष्टतां गतः ।।१८।।
sarva tapasvī pātra vibudhā ke sadguṇī sadgatigāmījī;
vandya stutya sarvemān jāṇo shreÌ e ja chidrāmījī. 18.
artha : — tapasvī, pātra ane vidvānomān, guṇavān ane
sadgatigāmīomān, vandanīy ane stutya puruṣhomān te ja utkr̥uṣhṭatā pāmel
jāṇavā. 18.
उत्सर्पिण्यवसर्पंणकालेऽनाद्यंतवर्जिते स्तोकाः ।
चिद्रक्ता व्रतयुक्ता भवंति केचित्कदाचिच्च ।।१९।।
utsarpiṇī avasarpiṇī sarve kāḷ anādi anantājī;
temān alpa koi kadī thātā chidrūparat vratavantājī. 19.

Page 95 of 153
PDF/HTML Page 103 of 161
single page version

adhyāy-11 ][ 95
artha : — anādi anant evā utsarpiṇī ane avasarpiṇī
kāḷamān ātmapremī ane vrat sahit koī ja koī kāḷamān ja thoḍā thāy
chhe. 19.
मिथ्यात्वादिगुणस्थानचतुष्के संभवंति न ।
शुद्धचिद्रूपके रक्ता व्रतिनोपि कदाचन ।।२०।।
पंचमादिगुणस्थानदशके तादृशोंऽगिनः ।
स्युरिति ज्ञानिना ज्ञेयं स्तोकजीवसमाश्रिते ।।२१।।
mithyātvādi pratham chār guṇasthāne je je vartejī;
tyān na kadī te chidrūp dhayāne ke vratamānhī pravartejī. 20.
pañchamathī guṇasthān chaturdashamān vrat dhayān virājejī;
gnānī jāṇe alpa jīvo to te guṇasthāne rājejī. 21.
artha : — shuddha chidrūpamān tallīn ane vrat – sanyamavāḷā evā jīvo
mithyātva ādi chār guṇasthānamān kadī paṇ thavā sambhavatā nathī. 20.
thoḍā jīv jemān varte chhe evā pāñchamāthī chaudamā sudhīnā dash
guṇasthānamān tevā jīvo hoy chhe, em gnānīoe jāṇavā yogya
chhe. 21.
दृश्यंते गंधनादावनुजसुतसुताभीरुपित्रंविकासु
ग्रामे गेहे खभोगे नगनगरखगे वाहने राजकार्ये ।
आहार्येऽगे वनादौ व्यसनकृषिमुखेकूपवापीतडागे
रक्ताश्चप्रेषणादौ यशसि पशुगणे शुद्धचिद्रूपके न ।।२२।।
dise rakat ghāṇā jyān jagamān viṣhay vāsanā gandhojī,
laghāu bhrātā sut sutā vanitā mātapitā sambandhojī;
grām dhāām ne gagan vihāre, parva pakṣhī nagarejī,
rājakārya van vāhanamān vaḷī khānapān ke sharīrejī;

Page 96 of 153
PDF/HTML Page 104 of 161
single page version

96 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
vyasan – raṅg vāṇijya kr̥uṣhi ke kūvā vāv talāvejī,
pashu yash rakṣhamān rāchyā tyān chidrūpe chitta na lāvejī. 22.
artha : — sugandhī padārtho ādimān, bhāī, putra, putrī, strī, pitā
tathā mātāmān, gāmamān, gharamān, indriyanā viṣhayabhogamān, parvat, nagar,
pakṣhīmān, vāhanamān, rājyanā kāmamān, khānapān ādi padārthomān,
sharīramān, van ādimān, vyasan, khetī ādimān, kūvā – vāv – taḷāvamān,
dhandhāmān, dalālīmān, yashamān ane pashunā samūhamān jīvo rāchī rahelā
dekhāy chhe paṇ shuddha ātmasvarūpamān rakta dekhātā nathī. 22.

Page 97 of 153
PDF/HTML Page 105 of 161
single page version

adhayāy 12 mo
[ shuddha chidrūpanī prāptinun asādhāraṇ kāraṇ ratnatray ]
रत्नत्रयोपलंभेन विना शुद्धचिदात्मनः ।
प्रादुर्भावो न कस्यापि श्रूयते हि जिनागमे ।।१।।
ratnatrayanī prāpti vinā to koine tattva anūp;
pragaṭ thayun suṇyun nahi jinashāstre shuddha chidātmasvarup re.
bhavikā ratnatray ādariye. 1.
artha : — ratnatrayanī prāpti vinā shuddha chaitanyamay ātmānī
pragaṭatā koīne paṇ thaī nathī, em jinashāstramān sāmbhaḷyun chhe. 1.
विना रत्नत्रयं शुद्धचिद्रूपं न प्रपन्नवान् ।
कदापि कोऽपि केनापि प्रकारेण नरः क्वचित् ।।२।।
koi prakāre kāāny kadāchit pāmyā nahi nar koy;
ratnatray viṇ nirmaḷ nij chid – rup pragaṭ nahi hoy.
bhavikā ratnatray ādariye. 2.
artha : — koī paṇ kāḷe, koī paṇ manuṣhya, kyāy koī paṇ
prakāre, ratnatray vagar shuddha chidrūpane pāmyo nathī. 2.
रत्नत्रयाद्विना चिद्रूपोपलब्धिर्न जायते ।
यथर्द्धिस्तपसः पुत्री पितुर्वृष्टिर्बलाहकात् ।।३।।
tāt vinā jem putrī na janme, tap viṇ jem na ´ddhi;
meghā vinā vr̥uṣhṭi na, ratnatray, – viṇ chidrūpanī labdhiā re.
bhavikā ratnatray ādariye. 3.

Page 98 of 153
PDF/HTML Page 106 of 161
single page version

98 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
artha : — jem tap vinā r̥̄iddhi pragaṭatī nathī, pitā vinā putrī
pragaṭatī nathī ane vādaḷān vinā varasād thato nathī, tem ratnatray vinā
chidrūpanī prāpti thatī nathī. 3.
दर्शनज्ञानचारित्रस्वरूपात्मप्रवर्तनं ।
युगपद् भण्यते रत्नत्रयं सर्वजिनेश्वरैः ।।४।।
darshanagnān chāritrasvarupe ātmā yugapad varte;
ātmapravartan te ratnatray, jinavar vachan pravartere.
bhavikā ratnatray ādariye. 4.
artha : — darshan, gnān, chāritrasvarūpe ātmānun ekasāth je
pravartan tene sarva jineshvaro ratnatray kahe chhe. 4.
निश्चयव्यवहाराभ्यां द्विधा तत्परिकीर्तितं ।
सत्यस्मिन् व्यवहारे तन्निश्चयं प्रकटीभवेत् ।।५।।
nishchay ne vyavahār ratnatray, be bhede e bhākhyun,
e vyavahār hoy tyān nishchay, pragaṭe kāraṇ dākhyun re.
bhavikā ratnatray ādariye. 5.
artha : — te ratnatray nishchay ane vyavahār em be bhede varṇavyun
chhe. jyān e vyavahārarūp ratnatray hoy tyān te nishchay ratnatray pragaṭ
thāy chhe. 5.
श्रद्धानं दर्शनं सप्ततत्त्वानां व्यवहारतः ।
अष्टांगं त्रिविधं प्रोक्तं तदौपशमिकादितः ।।६।।
sāt tattvanī shraddhā jāṇo, saddarshan vyavahāre;
āL aṅgayut ne vaḷī upasham ādi traṇ prakāre re.
bhavikā ratnatray ādariye. 6.

Page 99 of 153
PDF/HTML Page 107 of 161
single page version

adhyāy-12 ][ 99
artha : — sāt tattvonī shraddhāne vyavahārathī darshan kahyun chhe, te
āṭh aṅgayukta chhe. tene upasham ādi bhedathī traṇ prakāranun kahyun
chhe. 6.
सता वस्तूनि सर्वाणि स्याच्छब्देन वचांसि च ।
चिता जगति व्याप्तानि पश्यन् सद्दृष्टिरुच्यते ।।७।।
sat rupe vastu sau shraddhe, syādvāde sau vāṇī;
gnānadraṣhṭithī jag sau jotān, te saddraṣhṭi gnānī re.
bhavikā ratnatray ādariye. 7.
artha : — sarva vastuone astitva svarūpe jotān – shraddhatā ane
(tenā vāchak) vachanone syādvād eṭale anekāntadraṣhṭie (ane)
jagatamān vyāpel sarva padārthone gnānadraṣhṭie jonār samyagdraṣhṭi
kahevāy chhe. 7.
स्वकीये शुद्धचिद्रूपे रुचिर्या निश्चयेन तत् ।
सद्दर्शनं मतं तज्ज्ञैः कर्मेंधनहुताशनं ।।८।।
sahaj ātma nij rup viṣhe je, ruchi te saddarshanane;
nishchayathī gnānīo māne, bāḷe karma §dhānane re.
bhavikā ratnatray ādariye. 8.
artha : — potānā shuddha chidrūpamān je ruchi tene tenā jāṇanārā
gnānīo nishchayathī karmarūp indhanane bāḷanār agni samān samyagdarshan
kahe chhe. 8.
यदि शुद्धं चिद्रूपं निजं समस्तं त्रिकालगं युगपत् ।
जानन् पश्यन् पश्यति तदा स जीवः सुदृक् तत्त्वात् ।।९।।
traṇe kālavartī nij chidrūp shuddha sarva ek sāthe;
jāṇe dekhe je shraddhe te saddraṣhṭi paramārthe re;
bhavikā ratnatray ādariye. 9.

Page 100 of 153
PDF/HTML Page 108 of 161
single page version

100 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
artha : — jyāre potānān trikāḷavartī shuddha chidrūpane ekasāthe
jāṇatān, dekhatān jue chhe – shraddhe chhe tyāre te jīv paramārthe samyagdraṣhṭi
chhe. 9.
ज्ञात्वाष्टांगानि तस्यापि भाषितानि जिनागमे ।
तैरमा धार्यते तद्धि मुक्तिसौख्याभिलाषिणा ।।१०।।
saddarshananān āL aṅg je jin shāstro vistaratān,
mukit – sukh – vāñchhak te jāṇī, darshan te yut dhāratā re.
bhavikā ratnatray ādariye. 10.
artha : — jināgamamān kahelān samyagdarshananā āṭh aṅgone
jāṇīne mokṣha sukhanā abhilāṣhīe te samyagdarshanane te aṅgo sāthe
dhāraṇ karavun. 10.
अष्टधाचारसंयुक्तं ज्ञानमुक्तं जिनेशिना ।
व्यवहारनयात् सर्वतत्त्वोद्भासो भवेद् यतः ।।११।।
स्वस्वरूपपरिज्ञानं तज्ज्ञानं निश्चयाद् वरं ।
कर्मरेणूच्चये वातं हेतुं विद्धि शिवश्रियः ।।१२।।
aṣhṭavidhā āchār sahit je gnān jinendra vakhāṇe,
te vyavahāranaye, jīv tethī, sarva tattvane jāṇe re.
bhavikā ratnatray ādariye. 11.
svasvarupanun gnān yathātathya, te nishchaye var gnān;
pavan karma – raj dūr karavā te, muktilakṣhmī nidān re.
bhavikā ratnatray ādariye. 12.
artha : — jinendradeve vyavahāranayathī āṭh prakāranā āchār
sahit gnānanun kathan karyun chhe, jenāthī sarva tattvanun gnān thāy chhe. 11.
potānā svarūpanun gnān te (gnān) nishchayathī shreṣhṭha chhe.

Page 101 of 153
PDF/HTML Page 109 of 161
single page version

adhyāy-12 ][ 101
(tene) tun karmarajane uḍāḍavā māṭe pavan samān mokṣhalakṣhmīnun kāraṇ
jāṇ. 12.
यदि चिद्रूपेऽनुभवो मोहाभावे निजे भवेत्तत्वात् ।
तत्परमज्ञानं स्याद् बहिरंतरसंगमुक्तस्य ।।१३।।
bahirantar sau saṅg tyāgīne mohakṣhaye jyān thāye,
nij chidrūp anubhav nishche, param gnān kahevāye re.
bhavikā ratnatray ādariye. 13.
artha : — bāhya ane antarasaṅgathī rahit puruṣhane jyāre mohano
kṣhay thāy (chhe) tyāre potānā chidrūpamān anubhav thāy (chhe) ane
nishchayathī te paramagnān thāy chhe. 13.
निर्वृत्तिर्यत्र सावद्यात् प्रवृत्तिः शुभकर्मसु ।
त्रयोदशप्रकारं तच्चारित्रं व्यवहारतः ।।१४।।
ashubh karmathī jyān nivr̥utti shubhamān pravr̥utti dhāāre;
te chāritra kaıāãn vyavahāre, gnānīe ter prakāre re.
bhavikā ratnatray ādariye. 14.
artha : — jyān pāpathī nivr̥utti ane shubh karmomān pravr̥utti chhe. te
ter prakāranun vyavahārathī chāritra chhe. 14.
मूलोत्तरगुणानां यत्पालनं मुक्तये मुनेः ।
दृशा ज्ञानेन संयुक्तं तच्चारित्रं न चापरं ।।१५।।
samyagdarshan gnān sahit je, mūlottar guṇ pāle;
te chāritra, avar nahi, munine, mukitashrī sukh āle re.
bhavikā ratnatray ādariye. 15.
artha : — je darshan ane gnānasahit mūḷ ane uttar guṇonun
pālan chhe, te chāritra muninī muktinun kāraṇ chhe paṇ bījun nahi. 15.

Page 102 of 153
PDF/HTML Page 110 of 161
single page version

102 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
संगं मुक्त्वा जिनाकारं धृत्वा साम्यं दृशं धियं ।
यः स्मरेत् शुद्धचिद्रूपं वृत्तं तस्य किलोत्तमं ।।१६।।
saṅg tajī jinamudrā dhāārī, samatā darshan gnāne;
chidrūp shuddha smare tyān tene, chāritra uttam dhayāne re,
bhavikā ratnatray ādariye. 16.
artha : — je jīv saṅg (parigrah) chhoḍīne, vītarāg mudrā dhāraṇ
karī, samatābhāv (chāritra), darshan, gnān dhāraṇ karīne shuddha chidrūpanun
chintavan kare chhe tenun chāritra kharekhar uttam chhe. 16.
ज्ञप्त्या दृष्टया युतं सम्यक् चारित्रं तन्निरुच्यते ।
सतां सेव्यं जगत्पूज्यं स्वर्गादिसुखसाधनं ।।१७।।
darshan gnān sanyut te samyak chāritra gnānī vakhāṇe;
sevya santane jagat pūjya e svarga mokṣha sukh āṇe re.
bhavikā ratnatray ādariye. 17.
artha : — je gnān ane darshan sahit hoy te samyakchāritra
kahevāy chhe. te santoe sevavā yogya, jagatamān pūjya ane svargādi
sukhanun sādhan chhe. 17.
शुद्ध स्वे चित्स्वरूपे या स्थितिरत्यंतनिश्चला ।
तच्चारित्रं परं विद्धि निश्चयात् कर्मनाशकृत् ।।१८।।
nij sahajātma svarupe ati je nishchal sthiti pamāy;
nishchayathī chāritra param te karmanāsh tyān thāy re.
bhavikā ratnatray ādariye. 18.
artha : — potānā sahaj chaitanyasvarūpamān je atyant nishchaḷ
sthiti, tene nishchayanayathī shreṣhṭha chāritra, karmano nāsh karanār tun
jāṇ. 18.

Page 103 of 153
PDF/HTML Page 111 of 161
single page version

adhyāy-12 ][ 103
यजि चिद्रूपे शुद्धे स्थितिर्निजे भवति दृष्टिबोधबलात् ।
परद्रव्यास्मरणं शुद्धनयादंगिनो वृत्तं ।।१९।।
tattvadraṣhṭi ne bodhā baḷe jo nij sahajātmasvarupe;
sthiti thāy, paradravya smaraṇ nā, nishchaye charaṇ anūp re.
bhavikā ratnatray ādariye. 19.
artha : — darshan ane gnānanā baḷathī jyāre nij shuddha
ātmasvarūpamān sthiti thāy chhe, tyāre paradravyanun vismaraṇ te shuddhanayathī
prāṇīne chāritra chhe.
रत्नत्रयं किल ज्ञेयं व्यवहारं तु साधनं ।
सद्भिश्च निश्चयं साध्यं मुनीनां सद्विभूषणं ।।२०।।
e vyavahār ratnatray sādhān nishchayanun jan jāṇo;
sādhay santane nishchay te to muninun bhūṣhaṇ vakhāṇo re.
bhavikā ratnatray ādariye. 20.
artha : — vyavahār ratnatray mātra sādhan ane munionun sat
vibhūṣhaṇarūp nishchay te sādhya chhe, em vidvānoe jāṇavun. 20.
रत्नत्रयं परं ज्ञेयं व्यवहारं च निश्चयं ।
निदानं शुद्धचिद्रूपस्वरूपात्मोपलब्धये ।।२१।।
ā vyavahār nishchay ratnatray param heturup jāṇe;
nirmal chidrūp svarup pragaṭavā, te ātmik sukh māṇe re.
bhavikā ratnatray ādariye. 21.
artha : — shuddha chaitanyasvarūp ātmānī prāpti māṭe vyavahār ane
nishchay ratnatrayane shreṣhṭha kāraṇ jāṇavun. 21.
स्वशुद्धचिद्रूपपरोपलब्धि कस्यापि रत्नत्रयमंतरेण ।
क्वचित्कदाचिन्न च निश्चयो दृढोऽस्ति चित्ते मम सर्वदैव ।।२२।।

Page 104 of 153
PDF/HTML Page 112 of 161
single page version

104 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
nij sahajātmasvarupanī prāpti ratnatray viṇ kadiye,
thāy na kāāny koine draḍh e nishchay muj Òdaye re.
bhavikā ratnatray ādariye. 22.
artha : — tethī mārā chittamān sarvadā draḍh nishchay chhe ke ratnatray
vinā koīne paṇ kyāy kadī paṇ svashuddha chidrūpanī sarvotkr̥uṣhṭa prāpti thatī
nathī. 22.

Page 105 of 153
PDF/HTML Page 113 of 161
single page version

adhayāy 13 mo
[shuddha chidrūpanī prāpti māṭe vishuddhinī upayogitā]
विशुद्धं वसनं श्लाघ्यं रत्नं रूप्यं च कांचनं ।
भाजनं भवनं सर्वैर्यथा चिद्रूपकं तथा ।।१।।
रागादिलक्षणः पुंसि संक्लेशोऽशुद्धता मता ।
तन्नाशो येन चांशेन तेनांशेन विशुद्धता ।।२।।
vastra kanakabhājan gr̥uh rupun ratna shuddha to jag vakhaṇāy;
chidrūp tem vishuddha hoy to jagamān te utkr̥uṣhṭa gaṇāy.
rāgādik saṅkalesh jīvamān ashuddhatā te to dekhāy;
je anshe te nāsh thāy tyān te anshe shuddhi lekhāy. 1-2
artha : — jem vastra, ratna, rūpun, sonun, vāsaṇ ane ghar shuddha hoy
to sarvajano vaḍe vakhaṇāy chhe, tem sampūrṇa shuddha chidrūp sarvathī prashansāpātra
bane chhe. 1.
ātmāmān rāg, dveṣh ādi lakṣhaṇavāḷo saṅkleshabhāv ashuddhatā
gaṇāy chhe. jeṭalā anshe teno nāsh teṭalā anshe vishuddhatā pragaṭe chhe. 2.
येनोपायेन संक्लेशश्चिद्रूपाद्याति वेगतः ।
विशुद्धिरेति चिद्रूपे स विधेयो मुमुक्षुणा ।।३।।
je upāyathī chidrūpamānthī satvar e saṅkalesh palāy;
chidrūp jem vishuddhi pāme mumukṣhu sādho e ja upāy. 3.
artha : — je upāy vaḍe ātmāmānthī saṅklesh satvar jato rahe,
chidrūpamān vishuddhi āve te upāy mumukṣhue kartavya chhe. 3.

Page 106 of 153
PDF/HTML Page 114 of 161
single page version

106 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
सत्पूज्यानां स्तुतिनतियजनं षट्कर्मावश्यकानां
वृत्तादीनां दृढतरधरणं सत्तपस्तीर्थयात्रा ।
संगादीनां त्यजनमजननं क्रोधमानादिकाना –
माप्तैरुक्तं वरतरकृपया सर्वमेतद्धि शुद्धयै ।।४।।
stuti praṇati pūjā santonī tap tīrath yātrā ullās,
ṣhaṭ āvashyak nitya karma ne vr̥utta ādimān draḍh abhyās;
tyāg sakal saṅgādi taṇo ne krodhāādik kaṣhāy virām,
param kr̥upā karī āptajanoe shuddhi hetu e kaıāā tamām. 4.
artha : — satnā kāraṇe pūjavāyogya satpuruṣhonī stuti, praṇām,
pūjā, āvashyakonā ṣhaṭkane (chha āvashyakane), vr̥utta ādine draḍhapaṇe dhāraṇ
karavā te sat ne arthe tap, tīrthayātrā, saṅgaprasaṅg ādi parigrahano tyāg,
krodh, mānādi kaṣhāyono abhāv ā sarva shuddhine māṭe kāraṇarūp āpta
puruṣhoe param kr̥upā karīne kahyun chhe. 4.
रागादिविक्रियां दृष्टवांगिनां क्षोभादि मा व्रज ।
भवे तदितरं किं स्यात् स्वच्छं शिवपदं स्मर ।।५।।
he! jīv kṣhobh dhārīsh nahi dekhī jīvonā rāgādi vikār;
bhavamān e viṇ hoy avar shun? nijanirmaḷ shivapad sambhār. 5.
artha : — jīvonī rāgādi vikriyā joīne kṣhobh (asvasthatā)
na kar. sansāramān te sivāy bījun shun hoy? nirmaḷ mokṣhapadane yād
kar. 5.
विपर्यस्तो मोहादहमिह विवेकेन रहितः
सरोगो निःस्वो वा विमतिरगुणः शक्तिविकलः ।।
सदा दोषी निंद्योऽगुरुविधिरकर्मा हि वचनं
वदन्नंगी सोऽयं भवति भुवि वैशुद्धयसुखभाग् ।।६।।

Page 107 of 153
PDF/HTML Page 115 of 161
single page version

adhyāy-13 ][ 107
mohavashe viparītamati hun, maḷe na mujamān kāni vivek,
hun rogī, nirdhān, matihīṇo, balavihīn, sadguṇ nahi ek;
sadā doṣhayukat hīn āchārī, nindya, pramādī, hun dīnamātra,
em bhāvanā bhāve jagamān, vishuddhi sukhano te satpātra. 6.
artha : — hun sansāramān mohathī viparīt matine pāmelo chhun,
vivekarahit chhun, bhavarogayukta chhun, dhanarahit chhun, chidrūpanī prāpti vagarano
chhun athavā viparīt buddhivāḷo chhun, guṇarahit chhun, shaktirahit chhun, sadā
doṣhavāḷo, nindya, tuchchha kārya karanāro, pramādī chhun. āvī bhāvanā karanāro
jīv jagatamān vishuddhithī pragaṭatā sukhano bhāgī (pātra) thāy chhe. 6.
राज्ञो ज्ञातेश्च दस्योर्ज्वलनजलरिपोरीतितो मृत्युरोगात्
दोषोद्भूतेरकीर्त्तेः सततमतिभयं रैनृगोमंदिरस्य ।
चिंता तन्नाशशोको भवति च गृहीणां तेन तेषां विशुद्धं
चिद्रूपध्यानरत्नं श्रुतिजलधिभवं प्रायशो दुर्लभंस्यात् ।।७।।
(savaiyā)
rājā gnāti chor agni jal ari mr̥utyu vyādhiā duḥkhadāy,
doṣhajanit apayash ādithī ghasthane bhay satat sadāy;
jyān pashu nar dhān dhāāmanī chintā tenā nāshe shok apār,
tyān bodhāābdhiā ja shuddha ratna sam chidrūpadhayān sulabh nahi dhāār. 7
artha : — gr̥uhasthone rājā taraphathī, gnāti taraphathī tathā chorathī,
agni, pāṇī ane shatruthī, ativr̥uṣhṭi, anāvr̥uṣhṭi, tīḍano upadrav,
undarano upadrav, popaṭ ādi pakṣhīono upadrav, svasainyano upadrav,
parasainyano upadrav vagerethī, mr̥utyuthī, rogathī, doṣhanī utpattithī,
apayashathī, nirantar atyant bhay, dhan, manuṣhya, pashu, makān ādinī
chintā tenā nāshamān shok thāy chhe; tethī temane shrutasāgaramānthī janmelun,
nirmaḷ ātmadhyānarūp (vishuddha) ratna ghaṇun karīne durlabh hoy chhe. 7.

Page 108 of 153
PDF/HTML Page 116 of 161
single page version

108 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
पठने गमने संगे चेतनेऽचेतनेऽपि च ।
किंचित्कार्यकृतौ पुंसा चिंता हेया विशुद्धये ।।८।।
he ātman! jo vishuddhi chāhe to chintā taj shīghār tamām,
karavā paLna, gaman, jaMchetan, saṅg prasaṅg ke kani paṇ kām. 8
artha : — manuṣhye vishuddhinī prāpti māṭe paṭhanamān, gamanamān,
chetan – achetan saṅgamān tathā kāī paṇ kārya karavāmān chintā tajī devī
joīe. 8.
शुद्धचिद्रूपकस्यांशो द्वादशांगश्रुतार्णवः ।
शुद्धचिद्रूपके लब्धे तेन किं मे प्रयोजनं ।।९।।
bār aṅg shrutasāgar te paṇ nirmaḷ chidrūp ansh gaṇāy,
chidrūp shuddha maªyun tyān mujane, te shrutanun shun kām jarāy? 9.
artha : — bār aṅgarūp shrutasamudra shuddha ātmāno ansh chhe. jyān
shuddha ātmānī prāpti thaī tyān tenun māre shun kām chhe? 9.
शुद्धचिद्रूपके लब्धे कर्तव्यं किंचिदस्ति न ।
अन्यकार्यकृतौ चिंता वृथा मे मोहसंभवा ।।१०।।
वपुषां कर्मणां कर्महेतूनां चिंतनं यदा ।
तदा क्लेशो विशुद्धिः स्याच्छुद्धचिद्रूपचिंतनं ।।११।।
chidrūp shuddha maªyun tyān mujane kani nahi muj kartavya gaṇāy,
anya kārya karavānī chintā mohajanya te vyartha manāy;
sharīr karma ke karmahetunun chintan tyān chhe kalesh nivās,
nirmal chidrūpanun chintan tyān vishuddhi pragaṭe ātmik khās. 10-11.
artha : — shuddha ātmānī prāpti thatān kāī karavānun chhe nahi.
anya kārya karavānī chintā mohajanya chhe, tethī māre te karavī nakāmī
chhe. 10.

Page 109 of 153
PDF/HTML Page 117 of 161
single page version

adhyāy-13 ][ 109
jyāre sharīranun, karmanun, karmanā kāraṇonun chintan hoy chhe, tyāre
klesh thāy chhe ane jyāre shuddha ātmānun chintan thāy chhe, tyāre vishuddhi
thāy chhe. 11.
गृही यतिर्न यो वेत्ति शुद्धचिद्रूप लक्षणं ।
तस्य पंचनमस्कारप्रमुखस्मरणं वरं ।।१२।।
gr̥uhastha ke muni jo jāṇe nahi nirmal chidrūp lakṣhaṇ sār,
pañch namaskr̥uti ādi tene smaraṇ shreÌ to gaṇyun hitakār. 12.
artha : — je gr̥uhastha ke muni shuddha chidrūpanun lakṣhaṇ jāṇatā nathī,
tene pañchanamaskār ādinun smaraṇ shreṣhṭha chhe. 12.
संक्लेशस्य विशुद्धेश्च फलं ज्ञात्वा परीक्षणं ।
तं त्यतेत्तां भजत्यंगी योऽत्रामुत्र सुखी स हि ।।१३।।
ā saṅkalesh ane shuddhiphaḷ jāṇe karī parīkṣhā sār,
tajī saṅkalesh vishuddhi bhaje te ubhay lokamān sukh apār. 13.
artha : — je jīv saṅklesh ane vishuddhinun phaḷ parīkṣhāpūrvak
jāṇīne saṅkleshane taje chhe ane vishuddhine bhaje chhe, te (jīv) ā lokamān
tathā paralokamān sukhī thāy chhe. 13.
संक्लेशे कर्मणां बंधोऽशुभानां दुःखदायिनां ।
विशुद्धौ मोचनं तेषां बंधो वा शुभकर्मणां ।।१४।।
ashubhakarma atishay duḥkhadāyī bāndho jyān saṅkalesh bhajāy;
vishuddhi bhajatān karma chhūṭe sau athavā mātra shubh bandhāāy. 14.
artha : — saṅkleshamān duḥkhadāyak ashubhakarmano bandh thāy chhe,
vishuddhimān te karmanun chhūṭavun thāy chhe athavā shubhakarmano bandh thāy chhe. 14.
विशुद्धेः शुद्धचिद्रूपसद्ध्यानं मुख्यकारणं ।
संक्लेशस्तद्विघाताय जिनेनेदं निरूपितं ।।१५।।

Page 110 of 153
PDF/HTML Page 118 of 161
single page version

110 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
uttam dhayān vimal chidrūpanun, vishuddhinun e kāraṇ mukhya,
tenā ghāāt bane saṅkaleshe, bhākhe em jinendra pramukh. 15.
artha : — shuddha chidrūpanun uttamadhyān vishuddhinun mukhya kāraṇ chhe tenā
ghāt māṭe saṅklesh kāraṇ thāy chhe, jin bhagavāne ām kahyun chhe. 15.
अमृतं च विशुद्धिः स्यान्नान्यल्लोकप्रभाषितं ।
अत्यंतसेवने कष्टमन्यस्यास्य परं सुखं ।।१६।।
lok kahe amr̥ut te to nahi, vishuddhi e amr̥ut pradhāān,
laukik ati sevan duḥkhadāyī, vishuddhi amr̥ut sukhad mahān. 16.
artha : — lokamān je amr̥ut kahevāy chhe te koī amr̥ut nathī,
ātmavishuddhi ja amr̥ut chhe. anya (amr̥ut)nā atyant sevanamān kaṣhṭa thāy
chhe, jyāre ā vishuddhinā sevanathī param sukh thāy chhe. 16.
विशुद्धिसेवनासक्ता वसंति गिरिगह्वरे ।
विमुच्यानुपमं राज्यं खसुखानि धनानि च ।।१७।।
anupam rājya viṣhay sukh vaibhav dhān ādi tajī thayā virakat,
giri guphāmān jai te vasatā, vishuddhi sevanamān āsakat. 17.
artha : — vishuddhinā sevanamān āsakta thayelā jīvo anupam
rājya, indriy sukh tathā dhan tajīne parvatanī guphāomān vase chhe. 17.
विशुद्धेश्चित्स्वरूपे स्यात् स्थितिस्तस्या विशुद्धता ।
तयोरन्योन्यहेतुत्वमनुभूय प्रतीयतां ।।१८।।
विशुद्धिः परमो धर्मः पुंसि सैव सुखाकरः ।
परमाचरण सैव मुक्तेः पंथाश्च सैव हि ।।१९।।
vishuddhithī chidrūpamān sthiratā sthiratāthī vaḷī shuddhi sadhāāy,
em paraspar kāraṇatāno anubhav karī dhār shraddhāmāny. 18.

Page 111 of 153
PDF/HTML Page 119 of 161
single page version

adhyāy-13 ][ 111
aho! vishuddhi paramadhārma chhe, e ja jīvone saukhya – nidhāān,
param ācharaṇ paṇ e jāṇo, mukitamārga paṇ e ja pradhāān. 19.
artha : — vishuddhithī ātmasvarūpamān sthir thāy chhe ane tenāthī
(ātmasthiratāthī) vishuddhatā thāy chhe. ām te banne ek bījānun
kāraṇapaṇun anubhav karīne shraddho. 18.
vishuddhi paramadharma chhe, te ja manuṣhyane sukhanī khāṇ chhe, te ja
sarvottam ācharaṇ chhe ane te ja mokṣhano mārga chhe. 19.
तस्मात् सैव विधातव्या प्रयत्नेन मनीषिणा ।
प्रतिक्षणं मुनीशेन शुद्धचिद्रूपचिंतनात् ।।२०।।
tethī munivar ati mativantā, sevo e ja karī puruṣhārtha,
kṣhaṇ kṣhaṇ chintan nirmaḷ chidrūpanun karīne sādhāo paramārtha. 20.
artha : — tethī vidvān munivare darek kṣhaṇe shuddha ātmānā
chintanathī prayatnapūrvak te vishuddhatā ja karavāyogya chhe. 20.
यावद्बाह्यांतरान् संगान् न मुंचंति मुनीश्वराः ।
तावदायाति नो तेषां चित्स्वरूपे विशुद्धता ।।२१।।
munīshvaro tyāge nahi jyān sudhāī bāıā ane antar sau saṅg,
tyān sudhāī pāme nahi teo, chidrūpamān vishuddhi prasaṅg. 21.
artha : — jyān sudhī munīshvaro bāhya ane antar saṅg
(parigrah)no tyāg karatā nathī, tyān sudhī temane ātmasvarūpamān vishuddhatā
āvatī nathī. 21.
विशुद्धिनावमेवात्र श्रयंतु भवसागरे ।
मज्जंतो निखिला भव्या बहुना भाषितेन किं ।।२२।।
bhavasāgaramān Mūbakān khātā sarva bhavya, ā bachavā dāv,
ghāṇun kaıāãn shun? bhajo nirantar satvar ā vishuddhi nāv. 22.

Page 112 of 153
PDF/HTML Page 120 of 161
single page version

112 ][ tattvagnān-taraṅgiṇī
artha : — bhavasāgaramān ḍūbatā sarva bhavyajīvo vishuddhatārūp
naukāno ja ahīn āshray lyo; adhik kahevāthī shun (lābh)? 22.
आदेशोऽयं सद्गुरूणां रहस्यं सिद्धांतानामेतदेवाखिलानां ।
कर्तव्यानां मुख्यकर्तव्यमेतत्कार्या यत्स्वे चित्स्वरूपे विशुद्धिः ।।२३।।
nij chidrūp vishuddhi sādhāo, sarva kāryamān e ja prashasya,
sadguruno ādesh e ja ne, e ja sarva siddhānt rahasya. 23.
artha : — ā sadguruonī āgnā chhe, samasta siddhāntono ā ja
sār chhe, kartavyomān mukhya kartavya ā chhe ke potānā chidrūp ātmāmān
vishuddhi karavī. 23.