adhyAy-16 ][ 131
इंदोर्वृद्धौ समुद्रः सरिदमृतबलं वर्द्धते मेघवृष्टे-
र्मोहानां कर्मबंधो गद इव पुरुषस्याभुक्तेरवश्यं ।
नानावृत्ताक्षराणामवनिवरतले छंदसां प्रस्तरश्च
दुःखौघागो विकल्पास्त्रववचनकुलं पार्श्ववर्यगिनां हि ।।३।।
chandra vadho tyAn jaladhiA vadhAto, vRuShTi vadhaye nadI nIr athAg,
mohavRuddhithI karma vadho, vaLI apakav anne vyAdhiA-vipAk,
vividhA chhand akShar vRuddhithI vadho chhand prastAr visheSh,
tem samIpavAsI sange bahu vachan vikalpa vadho dukh doSh. 3.
artha : — jevI rIte chandranI vRuddhi thatAn samudra vadhe chhe (bharatI
Ave chhe), meghavRuShTinI vRuddhithI nadInAn pANInun baL vadhe chhe, mohanI
vRuddhimAn karmabandh vadhe chhe, manuShyane kAchA bhojanathI avashya roganI mAphak,
pRithvInA sundar taLamAn judA judA chhandamAn akSharonI vRuddhi thatAn chhandono
prastAr vadhe chhe, tem najIkamAn rahelA prANIonI sangati vadhavAthI
nishchayathI dukhono samUh ane doSh, vikalpanA AgamananA kAraNarUp
vachanono samUh vadhe chhe. 3.
वृद्धिं यात्येधसो वन्हिर्वृद्धौ धर्मस्य वा तृषा ।
चिन्ता संगस्य रोगस्य पीडा दुःखादि संगतेः ।।४।।
agni jem vadho £ndhAnathI, tRuShA tApathI vadhAtI jAy,
chintA sangathI, vyathA vyAdhiAthI, dukhAdi sangatithI thAy. 4.
artha : — indhananI vRuddhithI jem agni vRuddhi pAme chhe ane
ukaLATanI vRuddhithI taras vadhe chhe, sanganI vRuddhithI chintA vadhe chhe, roganI
vRuddhithI pIDA vadhe chhe, tem chetan – achetan padArthonI sangatinI vRuddhithI
dukhAdi vadhe chhe. 4.
विकल्पः स्याज्जीवे निगडनगजंबालजलधि –
प्रदावाग्न्यातापप्रगदहिमताजालसदृशः ।