Atmadharma magazine - Ank 203
(Year 17 - Vir Nirvana Samvat 2486, A.D. 1960).

< Previous Page  


Combined PDF/HTML Page 2 of 2

PDF/HTML Page 21 of 25
single page version

background image
: ૨૦ : આત્મધર્મ : ૨૦૩
મગરના મુખમાં પડેલો છે. જેમ મગરમચ્છનો એવો સ્વભાવ છે કે મોઢાથી પકડે પછી છોડે નહિ, તેને
પકડતાં આવડે છે પણ છોડતાં નથી આવડતું; તેમ અજ્ઞાનભાવરૂપ મગરમચ્છનો એવો સ્વભાવ છે કે
તે જીવને બાંધે છે પણ છોડતો નથી. ભવથી છૂટવાનો ઉપાય શું? કે ભવભયને ભેદનારા એવા
ભગવાન સર્વજ્ઞ પરમાત્માને ઓળખીને તેમની ભક્તિ કરવી તે ભવનો નાશ કરનાર છે. એકલા
રાગરૂપ ભક્તિની આ વાત નથી પણ અંતરમાં જ્ઞાનાનંદ સ્વભાવ તરફના ઝુકાવરૂપ વીતરાગભાવ
સહિતની આ ભક્તિ છે, ને તે ભક્તિનું ફળ મુક્તિ છે.
આટલી ભૂમિકા પછી હવે આ ઋષભદેવ ભગવાનની સ્તુતિ શરૂ થાય છે:–
जय ऋषभ नाभिनंदन त्रिभुवननिलयैक दीप तीर्थंकर।
जय सकलजीववत्सल निर्मलगुणरत्ननिधे नाथ।।१।।
શ્રીમાન્ નાભિરાજાના પુત્ર, તથા ઉર્ધ્વલોક–મધ્યલોક અને અધોલોકરૂપી જે ઘર તેના એક
દીપક, અને ધર્મતીર્થની પ્રવૃત્તિ કરનારા એવા હે ઋષભદેવ ભગવાન! આપ આ લોકમાં સદા જયવંત
રહો. વળી સમસ્ત જીવો ઉપર વાત્સલ્ય ધારણ કરનારા અને નિર્મળગુણરૂપી રત્નોના નિધાન એવા હે
નાથ! આપ આ લોકમાં સદાય જયવંત રહો.
પ્રવચનસારના મંગલાચરણમાં પંચપરમેષ્ઠી ભગવંતોને નમસ્કાર કર્યા છે. ત્યાં નમસ્કાર કરનાર
પોતે કેવા છે? અને જેમને નમસ્કાર કર્યા છે તેમનું સ્વરૂપ કેવું છે?–તે બંનેની ઓળખાણ સહિત વંદન
કર્યા છે. “આ સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષ દર્શનજ્ઞાનસામાન્યસ્વરૂપ હું...શ્રી વર્ધમાનદેવને પ્રણમું છું.” જુઓ, આમાં
નમસ્કાર કરનારે પોતે સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષથી પોતાના સ્વભાવનો નિર્ણય કર્યો છે. એટલે કે, સર્વજ્ઞભગવાન
જેવા પોતાના સ્વભાવના નિર્ણયપૂર્વક જ સર્વજ્ઞભગવાનની ખરી સ્તુતિ–ભક્તિ થાય છે.
જિનમંદિર બંધાવીને અંદર જિનપ્રતિમાને બેસાડવા તે ભગવાનનો સ્થાપનાનિક્ષેપ છે; પરંતુ
જેમની સ્થાપના કરવામાં આવે છે તેમનું મૂળ સ્વરૂપ શું છે, ભાવનિક્ષેપ શું છે, તેની ઓળખાણ વગર
ભગવાન પ્રત્યેની સાચી ભક્તિ ઉલ્લસે નહીં.
સ્તુતિકાર કહે છે કે હે નાથ! આપ સર્વજ્ઞતા પ્રગટ કરીને ત્રણલોકના દીપક થયા છો...મારામાં
પણ એવી શક્તિ છે–તેને પ્રતીતમાં લઈને હું આપની ભક્તિ કરું છું. મારા આત્માનો સ્વભાવ પણ ત્રણ
લોકનો પ્રકાશક છે. દરેક આત્મા જ્ઞાનસ્વભાવી દીવો છે. આપે તે જ્ઞાનશક્તિ પૂરી વ્યક્ત કરી છે, અમે
તે શક્તિને પ્રતીતમાં લીધી છે.
“ હે ઋષભદેવ! આપ નાભિરાજાના નંદન છો...આપનો જય હો” એમ કહીને ભગવાનના
કુળની ઓળખાણ આપી.
“હે નાભિનંદન! આપ ત્રિલોક પ્રકાશક દીપક છો. આપનો જય હો”–એમ કહીને ભગવાનના
ગુણની ઓળખાણપૂર્વક તેની સ્તુતિ કરી.
હે પ્રભો! રત્નત્રયરૂપ જે ધર્મતીર્થ, તેની આપ પ્રવૃત્તિ કરનારા છો, એટલે આપ તીર્થંકર છો.
આપનો દિવ્ય ઉપદેશ જગતથી ભિન્ન ચિદાનંદ મૂર્તિ જ્ઞાતાનું ભાન કરાવીને આત્માને સંસારથી તારે છે,
તેથી આપ તીર્થંકર છો.
સ્તુતિકાર પ્રમોદથી કહે છે કે અહા! સર્વજ્ઞનાથ! આપ અમારા ઉપર વાત્સલતા ધારણ કરનાર
છો...અમારા ઉપર આપનું વાત્સલ્ય છે. અમારા જ્ઞાનમાં અમે આપની સર્વજ્ઞતાને લીધે ત્યાં અમારા
ઉપર આપનું વાત્સલ્ય થયું.
હે પૂર્ણપદને પામેલા સર્વજ્ઞ પરમાત્મા ઋષભનાથ! આપ જગતમાં સદા જયવંત રહો...સાધ્યને
સદા જયવંત કહ્યું, તેમાં તેને અનુમોદનારા એવા સાધકભાવનો પણ જય થાઓ એટલે કે અલ્પકાળમાં
અમને પૂર્ણ સાધ્યની પ્રાપ્તિ થાઓ,–એમ પણ ભેગું જ આવી ગયું. પૂર્ણ જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ સાધ્યનો જય
હો એટલે તેમાં બાધક એવા રાગનો અમારામાંથી ક્ષય હો ને પૂર્ણ સાધ્ય પ્રગટ થાઓ. સાધ્ય શું,
સાધકભાવ શું, સાધ્ય કયાંથી પ્રગટે

PDF/HTML Page 22 of 25
single page version

background image
ભાદ્રપદ : ૨૪૮૬ : ૨૧ :
છે, બાધક કોણ છે–એના ભાન સહિતની આ ભક્તિ છે. સાધકજીવ સાધ્યની ભક્તિ વડે વચ્ચેના બાધક
ભાવને તોડતો જાય છે.
હે પ્રભો! આપ સકલ જીવો પ્રત્યે વાત્સલ્ય કરનારા છો. આ વાત્સલ્યમાં કાંઈ રાગની વાત
નથી. જેમ ગાયને વાછરડાં પ્રત્યે વાત્સલ્ય હોય છે તેમ ધર્મીસમકિતીને સાધર્મી પ્રત્યે કે દેવ–ગુરુ પ્રત્યે
પરમ પ્રીતિરૂપ વાત્સલ્ય હોય છે–એમ જે વાત્સલ્યઅંગનું વર્ણન છે તેમાં શુભરાગ છે, તેવું રાગરૂપ
વાત્સલ્ય ભગવાનને નથી. ભગવાનને વીતરાગભાવરૂપ વાત્સલ્ય છે. સમકિતીને દેવ–ગુરુ પ્રત્યે અને
સાધર્મી પ્રત્યે પ્રેમરૂપ વાત્સલ્ય હોય છે ને અંતરમાં ચિદાનંદ સ્વભાવની પરમ પ્રીતિરૂપ નિર્વિકલ્પ
વાત્સલ્ય હોય છે.
અહીં ભગવાનની ભક્તિ કરતાં પ્રમોદથી સાધક કહે છે કે અહા! નાથ! આપને મારા ઉપર
વાત્સલ્ય છે, મારા ઉપર આપને એવું વાત્સલ્ય છે કે આપ મારી મુક્તિને આપના જ્ઞાનમાં દેખી રહ્યા
છો. મારા ઉપર વાત્સલ્ય છે એટલે હું તો કહું છું કે હે નાથ! આખા જગત ઉપર આપનું વાત્સલ્ય છે.
પોતાને અંતરમાં ભગવાન પ્રત્યે પ્રમોદ ઉલ્લસ્યો છે, તેથી ભગવાનમાં તેનો આરોપ કરીને કહે છે કે હે
નાથ! આપને અમારા ઉપર વાત્સલ્ય છે. હે પ્રભો! અમે આપનાં પુત્ર છીએ...
વાહ, જુઓ આ ભક્તિ!!
હે નાથ! આપ જ્ઞાતાભાવે સકલ જીવો ઉપર વાત્સલ્ય ધારણ કરનારા છો...અને અમારો
સ્વભાવ પણ આપની જેમ જગતનો જ્ઞાતાદ્રષ્ટા સાક્ષી છે. સર્વજ્ઞ તો જગતના સાક્ષી–જ્ઞાતાદ્રષ્ટા છે,
તેમને કોઈ ઉપર દ્વેષ કે રાગ નથી, નમે તેના ઉપર રાગ નથી, ને ન નમે તેના ઉપર દ્વેષ નથી.–એક
સરખી રીતે આખા જગતને જાણી રહ્યા છે, તેથી ભગવાને આખા જગત પ્રત્યે સાક્ષીભાવરૂપ વત્સલતા
છે. આ રીતે ભગવાનની સ્તુતિ કરીને જ્ઞાયકસ્વભાવની જ ભાવના ભાવે છે.
વળી કહે છે કે હે ભગવાન! આપ નિર્મળ ગુણરૂપી રત્નોના નિધાન છો. આપને ઓળખતાં
અમને અનંતગુણનો નિધાન આત્મા દેખાણો; એટલે આપના પ્રસાદથી જ અમને નિજનિધાનની પ્રાપ્તિ
થઈ છે. અનંતગુણોના નિધાન આપે ખુલ્લા કર્યા છે, આવા નિર્મળગુણોના નિધાન હે ઋષભનાથ
પરમાત્મા આપનો ! જય હો.
હે પ્રભો! આપ અમારા ‘નાથ’ છો; અમને મળેલી સમ્યગ્દર્શનાદિ સંપદાના આપ રક્ષક છો
અને નહિ મળેલી એવી કેવળજ્ઞાનાદિ સંપદાના આપ દાતાર છો,–એ રીતે આપ અમારા નાથ છો. હે
નાથ! આ જગતમાં આપ સદા જયવંત રહો; અમારા હૃદયમાં આપ બિરાજો છો. અમારા હૃદયમાંથી
આપ કદી ખસશો નહીં.
ધર્માત્મા સાધકને સ્વભાવના આશ્રયે જેટલી સમ્યગ્દર્શનાદિ રત્નત્રયની શુદ્ધિ પ્રગટી છે તે તો
પરમાર્થ સ્તુતિ છે; ને સર્વજ્ઞ પ્રત્યે બહુમાનની વૃત્તિ ઊઠે તે વ્યવહાર સ્તુતિ છે. કેવળજ્ઞાનની નિશ્ચય
સ્તુતિનું સ્વરૂપ સમજાવતાં સમયસારની ૩૧મી ગાથામાં પણ એ જ વાત કરી છે કે રાગથી અધિક
થઈને એટલે કે તેનાથી જુદો પડીને જ્ઞાયક સ્વભાવ તરફ જે ઝૂકયો તેણે સર્વજ્ઞની નિશ્ચયસ્તુતિ કરી.
આ સિવાય જે રાગથી લાભ માને છે તે સર્વજ્ઞનો ભક્ત નથી પણ સર્વજ્ઞનો વેરી છે, કેમકે તેણે
જ્ઞાનસ્વભાવ કરતાં રાગને અધિક બનાવ્યો ને જ્ઞાનસ્વભાવને હીણો બનાવ્યો. સર્વજ્ઞની સ્તુતિ તો
જ્ઞાનસ્વભાવના બહુમાનથી થાય, કે રાગના બહુમાનથી? રાગનું બહુમાન કરનાર સર્વજ્ઞનો અનાદર
કરનાર છે. અહીં તો ચિદાનંદ સ્વભાવ તરફ ઝુકેલો જીવ ભગવાનની કેવી ભક્તિ કરે છે તેનું આ
વર્ણન છે ભાવપૂર્વકની આ ભક્તિ છે.

PDF/HTML Page 23 of 25
single page version

background image
: ૨૨ : આત્મધર્મ : ૨૦૩
જ્ઞાન નિજમહિમાને
પ્રસિદ્ધ કરે છે
આત્માના અનંતગુણમહિમાને જ્ઞાન પ્રસિદ્ધ કરે છે. જેમ કોઈ એક કઠિયારો લાકડાના
ભારા વેંચતો હતો, તેને ચિંતામણિ રત્ન પ્રાપ્ત થયું. તે રત્ન પોતાના ઘરે લાવ્યો ને તેના
પ્રકાશથી ઘર ઝળહળી ઉઠયું. ત્યારે ચિંતામણિના મહિમાને નહિ જાણનાર તે કઠિયારે પોતાની
સ્ત્રીને કહ્યું : આના પ્રકાશમાં તું રસોઈ વગેરે કાર્યો કર, હવે તેલના દીવાની ગરજ મટી.–આ
પ્રમાણે કહીને તે તો જંગલમાં લાકડા કાપવા ચાલ્યો ગયો. એ રીતે ચિંતામણિના ગુણને
જાણ્યા વિના ઘણા લાંબા કાળ સુધી લાકડાના ભારા ઉપાડયા. કોઈવાર રત્નનો પારખુ કોઈ
પુરુષ આવ્યો અને તેણે દયા કરીને ચિંતામણિનો મહિમા કઠિયારાને સમજાવ્યો...ત્યારે તેનો
મહિમા જાણતાં જ તેની દરિદ્રતા દૂર થઈ. જો પારખુ પુરુષ ચિંતામણિનો મહિમા ન જણાવત
તો અજ્ઞાનને લીધે છતા મહિમાએ અછતો જ રાખત. દરેક જીવ પાસે ચૈતન્યચિંતામણિ છે,
તેનો અનંત મહિમા છે. પરંતુ સંસારના અનંતજીવો અનંતગુણના નિજમહિમાને જાણતા
નથી તેથી દુઃખી થઈને ભવવનમાં ભટકી રહ્યા છે. જ્યારે ચૈતન્યરત્નના પારખી શ્રી ગુરુ
મળ્‌યા અને તેમણે અનંતગુણનો અનંત મહિમા પ્રગટ કરીને બતાવ્યો ત્યારે જેણે તે મહિમા
જાણ્યો તે જીવ સંસારદરિદ્રતા મટાડીને સુખી થયો...નિજનિધિ પામ્યો. આ રીતે પોતાનો
અનંતમહિમા હતો તે જ્ઞાનવડે જ જણાયો. શ્રી ગુરુએ જ્ઞાનવડે નિજમહિમા જાણીને કહ્યો,
અને પોતાને તેવું જ્ઞાન થયું ત્યારે પોતાનો નિજમહિમા પ્રગટ ભાસ્યો. આ રીતે જ્ઞાન
અનંતગુણના નિજમહિમાને પ્રસિદ્ધ કરે છે.
(જુઓ, પરમાત્મપુરાણ પૃષ્ઠ ૧પ–૧૬)
દેહગામમાં દિ. જિનમંદિર
માટેની તૈયારી
દેહગામના ભાઈશ્રી કેશવલાલ ગુલાબચંદ શ્રાવણ માસમાં દેહગામ મુકામે સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે.
નબળી તબીયત હોવા છતાં તેઓ ઘણા વખતથી સોનગઢ રહીને પૂ. ગુરુદેવના સત્સમાગમનો લાભ
લેતા. થોડા દિવસ પહેલાં જ તેઓ સોનગઢ હતા. પોતાના કુટુંબમાં તેઓ ઉચ્ચ ધાર્મિક સંસ્કારો રેડતા
ગયા છે...દેહગામમાં દિ. જિનમંદિર બંધાવવા માટેની તેમની ભાવના હતી...તેમની યાદીમાં તેમના
સુપુત્રો તરફથી લગભગ ૧પ૦૦૧) રૂા. ની રકમો જાહેર કરવામાં આવી હતી, તેમાંથી ૧૦,૦૦૧) રૂા.
દેહગામમાં દિગંબર જિનમંદિર બંધાવવા માટે, તથા રૂા. ૧૦૦૧), આત્મધર્મના ગ્રાહકોને ભેટ પુસ્તક
આપવા માટે જાહેર કરવામાં આવ્યા હતા. આ ઉપરાંત બીજી રકમો સોનગઢજિનમંદિર, બહ્મચર્યાશ્રમ
વગેરેમાં આપવામાં આવી છે. ભાઈશ્રી કેશવલાલભાઈની જિનમંદિર માટેની ભાવના શીધ્ર પૂરી
થાય...અને શ્રી જિનેન્દ્રદેવના માર્ગની ઉપાસના કરીને તેઓ નિજકલ્યાણ પામે એ જ ભાવના.

PDF/HTML Page 24 of 25
single page version

background image
(દક્ષિણ તીર્થયાત્રા પ્રસંગે)
अध्यात्मिकसन्त श्रीमान् पूज्य कानजीस्वामीकी सेवामें
सादर समर्पित
अभिनन्दन–पत्र
“ “
परम सन्तः–
मोहममताकी प्राचीरको चीर आपने शुद्ध आत्मतत्त्व का वास्तविकस्वरूप हृदयंगत कर
मानव जीवनको सफल बनाया है। प्रातःस्मरणीय श्रीमत्पूज्य कुन्दकुन्दभगवानकी पीयुषवर्षिणी
वाणीका सबल सम्बल प्राप्तकर स्व–पर भेदज्ञानके द्वारा आत्मा को आत्मा, और परको पर
जाननेकी सफल साधना की है। आपकी इस साधनाकी हम हार्दिक अनुमोदन करते हैं।
आत्मतत्त्वान्वेषिन्ः–
आपने अपनी अन्तर्मुखी आत्मश्रद्धासे आत्मनिधियोंकी जिस प्रकार विभासित किया है
उससे अनेक भव्यात्माओं को प्रेरणा मिली। आपने अपनी परीक्षा–प्रधानताकेद्वारा धर्मके स्वरूप
का प्रकाश किया है एवम् निश्चय–व्यवहार, उपादान निमित्तके बीच सच्चा समन्वय कर धर्मकी
सत्प्ररुपणा की है।
अतिथिवरः–
श्री १०८ गुरुदत्तादि मुनियोंकी निर्वाणभूमि होनेंसे यह द्रोणगिरिक्षेत्र परमपवित्र सिद्धक्षेत्र
के नामसे प्रसिद्ध है। कलकलवाहिनी युगल नदीयोंसे वेष्टित यह क्षेत्र प्राकृतिक शोभाका
अनुपम स्थल है। पूज्य क्षुल्लक श्री गणेशप्रसादजी वर्णी महाराजने इस स्थान पर कई कई
महिनो तक एकान्त साधना की है। प्रान्तीय जनतामें जैनधर्म का वास्तविक ज्ञान प्रसारित हो
इस उदेश्यसे यहां पुज्य वर्णीजीद्वारा
श्री गुरुदत्त दिगंबर जैन पाठशाला स्थापित की गई थी
जो ३० वर्षसे अनवरत समाजमें शिक्षाप्रसारका कार्य कर रही है। लौकिक शिक्षाके प्रसार हेतु
क्षेत्रीय कमेटीने मलहरा में ‘जनता हाइस्कुल’ के नामसे एक माध्यमिकशाला भी स्थापित की
है जो थोडे ही समयमें राजमान्य हो जैनाजन जनतामें समानभावसे शिक्षाका प्रसार कर रही है
वक्तृश्रेष्ठः–
आपकी भाषामें ओज है, प्रवाह है, प्रभाव है, और अनुपम आकर्षण, वही कारण है कि
आपके साथ आपसे प्रभावित हजारों बन्धुओको गले गलाते हुए हमारा रोमरोम पुलकित हो
रहा है। हमारा यह सहधर्मी वात्सल्यभान उत्तरोत्तर वृद्धिंगत होता रहे इस भावनाके साथ हम
आपका एकबार पुनः अभिवादन करतें हैं।
द्रोणगिरि –हम है आपके विनीत
२१–४–५९ द्रोणगिरि प्रान्तीय जैन जनता

PDF/HTML Page 25 of 25
single page version

background image
ATMADHARMA Reg. No. B. 4787
આરાધનાનું પર્વ
આ ‘દસલક્ષણી પર્વ’ ના દિવસો તે ખરેખર
આરાધનાના દિવસો છે. રત્નત્રયધર્મની વિશેષપણે
પરિઉપાસના કરવા માટેના આ ધર્મદિવસોને સનાતન
જૈન શાસનમાં ‘પર્યુષણ પર્વ’ કહેવાય છે...આરાધનાના
આ મહાપવિત્ર પર્વનો અપાર મહિમા છે. જેમ નંદીશ્વર
અષ્ટાહ્નિકા ભક્તિપ્રધાન પર્વ છે તેમ આ દશલક્ષણી પર્વ
આરાધનાપ્રધાન છે.
હે જીવો! તમારી સર્વશક્તિને રત્નત્રયની આરાધનામાં જોડો.
શ્રી દિગંબર જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર ટ્રસ્ટવતી મુદ્રક અને
પ્રકાશક : હરિલાલ દેવચંદ શેઠ : આનંદ પ્રિ. પ્રેસ–ભાવનગર