PDF/HTML Page 742 of 1906
single page version
mumukShu- chha dravya, panchAstikAy, nav tattva, hey-gney-upAdey tattva, dravya-guN- paryAy, utpAd-vyay-dhrauvya ityAdikA gnAn samyagdarshanakI prAptike liye jAnanA prayojanabhUt hai? athavA ek dhruv jIv svabhAvako jAnanese mukti mArga par jA sakate hain?
samAdhAna- jyAdA shAstragnAn ho to jAnanemen Aye aisA nahIn hai. mUl prayojanabhUt tattva jAne. dhruv aur dravya-guN-paryAyakA svarUp, AtmA, usake guN-paryAy, sva-parakA bhedagnAn jo prayojanabhUt hai ki jo mokShamArgamen pragaT hotA hai, use prayojanabhUt ho utanA jAne to bhI mokShamArga pragaT hotA hai. usamen jyAdA jAne to hotA hai, aisA nahIn hai. parantu prayojanabhUt tattva to jAne. shivabhUti muni kuchh nahIn jAnate the, parantu unhen yah dAl bhinna aur chhilakA bhinna, bAI dho rahI thI usamense dAl bhinna aur chhilakA bhinna. vaise merA AtmA bhinna aur vibhAv bhinna hai. aisA bhedagnAn kare. sva-parakA bhedagnAn karake antaramen lIn ho gaye. parantu sva-parakA bhedavignAnamen main yah dravya hUn aur yah vibhAv hai. main anAdiananta shuddhAtmA hUn. aur yah paryAy hai, us paryAyamen vibhAv hotA hai. lekin vah merA svabhAv nahIn hai.
svabhAv-vibhAvakA bhedagnAn karake antaramen Utar gaye. usamen sab A jAtA hai. jIvatattva, Asrav, samvar, nirjarA saba. Anshik sAdhakadashA huyI. visheSh puruShArtha kare to nirjarA hotI hai aur pUrNatA honese mokSha hotA hai. is prakAr usakI pariNatimen hI sab A jAtA hai.
tiryanch kuchh jAnate nahIn, to tiryanchako shabda nahIn Ate, parantu sva-parakA bhedavignAn hotA hai ki main yah AtmA hUn aur yah vibhAv hai. svabhAv-vibhAvakA bhedagnAn ho, usamen main yah chaitanya svabhAv, gnAyak svabhAv merA AtmA, yah vibhAv merA svabhAv nahIn hai. aur vah mere puruShArthakI mandatAse hotA hai. use bhAvamen sab A jAtA hai. bhedavignAnamen. nAm nahIn Ate hain.
main yah gnAyak hUn aur yah vibhAvakI pariNati mere svabhAvamen nahIn hai. aise bhedavignAn karake gnAyakako grahaN karatA hai. aur us gnAyakakI grahaNatAmen Age baDhe, Age jAnekA puruShArtha, gnAyakakI dRuShTiko dRuDh rakhanekA puruShArtha, samvar, amuk svarUpAcharaN chAritra sab
PDF/HTML Page 743 of 1906
single page version
usamen A jAtA hai. nav tattvakA sab usamen A jAtA hai. parantu use nAm nahIn Ate hain. parantu sva-parakA bhedagnAn ho, usamen nav tattva usakI sAdhakadashAmen sab A jAtA hai. darshan, gnAn, chAritra. yah darshan evan gnAn, aisI svayamkI pratIt kI, main yah chaitanya aise akhaNDa dravya par dRuShTi gayI. aur yah para. vibhAv par aur main sva. usamen gnAn sva-parako jAne yah A jAtA hai.
apanI or lInatA karatA hai. usamen Anshik svarUpAcharaN chAritra AtA hai. isaliye usamen darshan, gnAn, chAritra (A gayA). usamen visheSh lInatAkA prayatna bhI karatA hai. ata usamen darshan, gnAn, chAritrake bhed bhI usamen A jAte hain. use nAm nahIn Ate. kitane hI tiryanch pAnchaven guNasthAnako pragaT karate hain. isaliye usakI visheSh lInatAko bhI pragaT karate hain. usamen chAritrakI dashA (A jAtI hai). darshan, gnAn, chAritrake bhed bhI A jAte hain. ata bhed kyA, abhed kyA, sAdhya-sAdhakakA jo panth hai vah use binA nAm bhI usamen A jAtA hai.
isaliye amuk prayojanabhUt gnAn honA chAhiye. dhruvako jAne, dhruvako yathArtha jAnA kab kahanen Aye? ki dhruvako yathArtha jAne usake sAth usake sab pahalU A jAy, to usane yathArtha dhruvako jAnA hai. main gnAyak dhruv hUn aur yah vibhAv main nahIn hUn. aise usake prayojanabhUt pahalU A jAne chAhiye. akelA dhruv yAnI us dhruvamen shuShkatAse akelA dhruv (AtA ho ki) meremen kuchh hai hI nahIn. nahIn hai yAnI usakI paryAyamen bhI nahIn hai aur puruShArthakI mandatAse hotA hai, usakA koI vivek na ho to usane dhruvako yathArtha grahaN nahIn kiyA hai. dhruvamen sab pahalU A jAne chAhiye.
dhruv, ek gnAyak dhruvamen sab A jAtA hai. parantu vah yathArthapane kab grahaN hotA hai? ki usamen sab A jAnA chAhiye. to yathArtha grahaN kiyA hai. dRuShTi, main gnAyak hUn aisI dRuShTi samyak kab kahI jAy? ki usake sAth gnAn bhI samyak (hotA hai). gnAn jo vivek karatA hai vah gnAnakA vivek aur dRuShTi, donon samyak ho to use samyak kahate hain. parantu gnAn samyak nahIn ho to dRuShTi samyak nahIn hotI. aur dRuShTi samyak na ho to gnAn bhI samyak nahIn hotA. isaliye usamen samyak ho to ek dhruvako grahaN kare to bhI usamen sab A jAtA hai. parantu usamen sankShepamen sva-parakA bhedagnAn, dravyadRuShTipUrvakakA sva-parakA bhedagnAn (hotA hai). parantu vah bhedavignAn akelA nahIn hotA.
bhedagnAn kise kahate hain? ki dravyadRuShTipUrvak ho to hI bhedagnAn (kahalAtA hai). bhed kisase kare? svayam svayamko grahaN kare to bhed paDe. svayamko grahaN kiye binA bhed hogA kaise? main yah chaitanya hUn aur yah nahIn hUn, aise svayamko grahaN kiye binA bhed hogA hI kaise? yathArtha bhedavignAn hotA hai usamen dravyadRuShTi bhI A jAtI hai.
PDF/HTML Page 744 of 1906
single page version
jo bhagavAnako jAne vah svayamko jAnatA hai. aisA sambandha hai. bhagavAnake dravya- guN-paryAyako jAne, vah svayamke dravya-guN-paryAyako jAnatA hai. svayamko dravya-guN-paryAyako jAne vah bhagavAnake dravya-guN-paryAyako jAnatA hai. aisA nimitta-upAdAnakA sambandha hai. lekin dravya-guN-paryAyamen sab sankShepamen A jAtA hai.
anAdi kAlase mArga nahIn jAnA hai, usamen nimitta-upAdAnakA aisA sambandha hai ki pahale ek bAr bhagavAnakI vANI athavA koI gurukI vANI pratyakShapane mil tab use antaramen apUrvatA lagatI hai. karatA hai svayamse, parantu usamen aisA nimitta-upAdAnakA sambandha rahA hai.
is prakAr ek dhruv gnAyakamen A jAtA hai, parantu vah kab? ki sab pahalU, prayojanabhUt pahalU A jAne chAhiye. pahalU A jAte hain. akelA dhruv, rukhA dhruv ho jAy to vah yathArtha nahIn hai.
mumukShu- sab pahalU jAne binA sIdhA dhruv par jAyA bhI nahIn jAtA.
samAdhAna- aise sIdhA nahIn jA sakatA. pahalU bhI, jyAdA gnAn ho athavA jyAdA shAstra jAne, jAne to adhik lAbhakA kAraN hai, phir bhI na jAne to sankShepamen sva- par bhedavignAnako jAne to bhI usamen A jAtA hai.
mumukShu- pratham dhruv svabhAv par dRuShTi karanI, usake bAd pahalU jAnanA, aisA kuchh nahIn?
samAdhAna- lekin vah pratham dhruv par jAy, use sab pahalU A jAte hain. lekin dhruvako jAnA nahIn hai, andar vichArase nakkI kiye binA, gnAnakA vyavahAr bIchamen Aye binA nahIn rahatA. gnAnase vichAr kare, main kaun? par kaun? aise vichAr kiye binA gnAnase vivek kiye binA vah Age nahIn baDh sakatA. main dhruv hI hUn, aisA vichAr kiyA, gnAnase nakkI kiyA to bhI bIchamen gnAn to A hI jAtA hai. dRuShTi evan gnAn donon sAthamen hI rahe hain. dRuShTi rakhUn, gnAnako nikAl dUn to aise nahIn nikalegA. gnAnako nikAl dUn to akelI dRuShTi nahIn rahatI.
AtmA ananta guNase bharA, ananta dhamAse bharA hai. usamense ekako grahaN karun, ekako nikAl do to vastuko sAdh nahIn sakate. usamen donon prakArakA lakShya rahanA chAhiye.
mumukShu- (dRuShTi) trikAlI dravyake sivA kisIko svIkAratI nahIn. dRuShTi paryAy hai aur paryAyamen to rAg-dveSh hote hain.
samAdhAna- dRuShTi paryAy hai, parantu vah grahaN karatI hai akhaNDako. dRuShTikI paryAyamen rAg-dveSh hote hain, aisA nahIn hai. dRuShTikI paryAyamen rAg (nahIn hotA hai). paryAy grahaN karatI hai akhaNDa dravyako. dRuShTi paryAy hai, parantu usakA viShay pUrNa dravya hai. vah dravyako
PDF/HTML Page 745 of 1906
single page version
grahaN karatI hai. shAshvat dravyako grahaN karatI hai. rAg-dveSh to vibhAv paryAy hotI hai usamen rAg-dveSh hote hain. dRuShTikI paryAyamen rAg-dveSh nahIn hote hain. dRuShTikI paryAy bhinna hai aur yah vibhAvaparyAy hotI hai vah bhinna paryAy hai. dRuShTikI paryAy to nirmal hai. chaitanya par dRuShTi gayI vah paryAy nirmal hai. vah to akhaNDa dhruv gnAyakako grahaN karatI hai.
mumukShu- ek prashna hai ki samyagdarshanamen jaisI bhedagnAnakI dhArA vartatI hai, usI mArgase kevalagnAn hotA hai? aur kevalagnAnakA svarUp kyA hai, yah samajhAnekI kRupA kIjiye.
samAdhAna- jo mArga samyagdRuShTikA hai, jo bhedagnAn pragaT huA, vahI mArga Akhir tak rahatA hai. pahale jo jignAsAmen bhAvanA karake, prayatna karake, puruShArtha karake jo samyagdarshan pragaT huA vah use anAdikAlase jo durlabh thA, use puruShArtha karake (pragaT kiyA). svabhAv to sulabh hai, parantu use anAdikAlase ekatvabuddhike kAraN durlabh ho gayA thA. vah jisane puruShArthakI bhAvanA aur puruShArtha gnAyak orakA bArambAr abhyAs karake aur dev-guru-shAstrake koI apUrva nimittase, dev-guru-shAstrakA nimitta to koI apUrva hai, usase svayam puruShArtha karake samyagdarshan pragaT huA aur jo gnAyakako grahaN kiyA, vah mArga jo hai vahI mArga Akhir tak hai. bAdamen use mArga sahaj aur sugam ho jAtA hai. aisA durghaT nahIn hai.
jo gnAyak grahaN huA, vah gnAyak grahaN huA usamen lInatAkI kamI hai. lInatA kam hai. bAkI jo gnAyak grahaN kiyA vahI gnAyak, vah gnAyak jo samyagdarshanamen hai, vahI gnAyak munidashAmen hai, vahI gnAyak, pUrNa dashAmen bhI vahI gnAyak hai. gnAyak koI dUsarA nahIn hai. gnAyak jo grahaN kiyA, gnAyakakI pariNati jo dRuShTimen AyI vahI gnAyak, vahIkA vahI hai. parantu usamen usakI pariNatikI lInatAkI kamI hai, vah lInatA baDhAtA jAtA hai. shuddhAtmapravRuttilakShaN, jo shuddhAtmAkI pariNati pragaT kI vahI muktikA mArga hai. jo shuddhAtmAko grahaN kiyA, samyagdRuShTi gRuhasthAshramamen hai use lInatAkI (kamI hai), jaise muni lIn hote hain, utane ve lIn nahIn sakate hain. samyagdRuShTi anek prakArake vikalpa, anek prakArakI pravRuttimen paDe hote hain aur mArga to ek hI hai.
munidashAmen, jo mArga samyagdarshanamen pragaT huA vahI mArga munidashAmen hai. muni bArambAr svarUpamen lIn ho jAte hain. jo gnAyak grahaN kiyA, jo chaitanyakA ghar grahaN kiyA thA, us gharamen bArambAr lIn ho jAte hain, samA jAte hain. aur samyagdRuShTine gnAyakako grahaN kiyA hai, bArambAr lIn nahIn jAte hain, bAhar jyAdA rahate hain. muni bArambAr svarUpamen lIn ho jAte hain, jam jAte hain. antarmuhUrta-antarmuhUrtamen svarUpamen lIn ho jAte hain. bArambAr svarUpamense unhen bAhar AnA bhI mushkil paDatA hai. ek antarmuhUrtamen bAhar Ate hain
PDF/HTML Page 746 of 1906
single page version
aur phirase andar chale jAte hain. aisI dashA munionko pragaT hotI hai.
mArga to ek hI hai, dUsarA koI mArga nahIn hai. kevalagnAn bhI usI mArgase pragaT hotA hai. mArga saral hai. use mArga sahaj aur sugam ho gayA hai. shramaNo, jino, tIrthankaro A rIte sevI mArgane, siddhi varyA ... nirvANanAth.. bas, isI mArgase mokSha hai. Akhir tak ek hI mArga hai, dUsarA koI mArga nahIn hai. kevalagnAn hotA hai, us kevalagnAnakI to kyA bAt karanI. jaisA chaitanyadravya anAdiananta shAshvat hai, aisA chaitanyadravya use pariNatirUpamen pragaT ho gayA. jo chaitanyadravya anAdiananta shAshvat, usake ananta guN pariNamanarUp (ho gaye), jo shaktimen the, kitane hI guN shaktimen the vah sab pragaT ho gaye. sab khil gaye. isaliye jaisA chaitanyadravya thA, vaisI usakI sab paryAyen khIl gayI.
kevalagnAn ek samayamen lokAlokako (jAnatA hai). vah gnAnasAgar, svayam apane svarUpamen lIn ho gaye hain. gnAyakamen lIn ho gaye, AnandasAgaramen lIn ho gaye. ananta guN khIl gaye. parantu us gnAnakI dishA svarUp or ho gayI. pUrNa dishA. aur samyagdRuShTiko amuk prakArase gnAyak sanmukh (dishA ho gayI hai). ye to pUrNa svarUp sanmukh hI lIn ho gaye. lIn ho gaye bAdamen sahajapane kShayopasham, gnAn jo kShayopasharUp thA, antarmuhUrtamen kAm karatA thA, vah kevalagnAnIkA gnAn ek samayamen binA vichAr kiye, gneyako jAnanekI ichchhA binA, use ichchhA bhI nahIn, nirichchhikapane gnAnakI aisI shakti hai, gnAn aisA sarvagna svabhAv AtmAkA ek samayamen pUre lokAlokako (jAnatA hai).
ananta dravyakA bhUtakAl, vartamAn, bhaviShya aise ananta-ananta dravyonke guN-paryAyonko usake bhinna-bhinna ananta kAl sab ek samayamen usake gnAnamen A jAtA hai. phir bhI aNureNavat hai. use bojh nahIn hotA. gnAnamen aNu kaise paDA ho, usakI bhAnti. svayam apanemen DUbe hue rahate hain. aisA svaparaprakAshak gnAn use khIl jAtA hai. vah kevalagnAna. unhen ichchhA bhI nahIn hai. svaparaprakAshakagnAnamen... pahale nAsh nahIn ho jAtA hai, shaktimen hotA hai, vah sab pragaT hotA hai.
mumukShu- bahinashrI! prashna hai ki Ap vachanAmRutamen pharamAte ho ki shuddha dravya svabhAvakI dRuShTi karake paryAyakI ashuddhatAko khyAlamen rakhakar puruShArtha karanA. to ashuddhatAkA paryAyamen anAdise pakSha to kiyA hI hai, to Ap usakA khyAl na chhUT jAy, aisA kyon pharamAte ho?
samAdhAna- vah to anAdikAlase jo kiyA hai vah to pakSha kiyA hai ki main to ashuddha hI hUn. dravyako bhUl gayA hai. aur jo ashuddhatAkI paryAy hai, ashuddhatAkI paryAy ki main ashuddha ho gayA, rAgI ho gayA, dveShI ho gayA, AtmA to kahIn dikhAI nahIn detA. isaliye dravya svarUpako bhUl gayA aur ekAnta jo paryAy pariNamatI hai,
PDF/HTML Page 747 of 1906
single page version
us paryAy par hI usakI dRuShTi hai. aur ekAntarUpase AtmAko bhUl gayA hai. aur sirpha ashuddhatA-ashuddhatAko dekhatA rahatA hai, ashuddhatAkI anubhUti karatA hai. ashuddhatAkA pakSha karatA rahatA hai. AtmA dikhatA nahIn hai. yah sab rAg-dveSh TAl dUn. kaise TAlanA usakA use koI khyAl nahIn hai. dravyako bhUl gayA hai aur akelI paryAyamen dRuShTi ho gayI hai aur ekAnta ho gayA hai. isaliye vah pakSha chhoD denekA AchAryadev kahate hain.
ashuddhatAkA pakSha anAdikAlase kiyA. ek shuddha svarUpakA pakSha kabhI nahIn kiyA hai. isaliye us apekShAse hai.
mumukShu- ekAnta.. samAdhAna- hAn, ekAntakI apekShAse hai. arthAt aisA nahIn kahanA hai ki terI ashuddhatA paryAyamen bhI nahIn hai, aisA AchAryadevako nahIn kahanA hai. AchAryadev (kahate hain), dravyadRuShTise tU shuddha hai, use tU dekha. terI shuddhatA teremen bharI hai. ashuddhatA teremen ghus nahIn gayI hai.
mAtano jay ho! janma jayanti mangal mahotsavano jay ho!