PDF/HTML Page 1449 of 1906
single page version
mumukShu- svarUpako pahachAnakar jo mahimA AnI chAhiye, sahaj mahimA, aisI mahimA nahIn Anemen gnAn lambAtA nahIn hogA yA parakI ruchimen ....
samAdhAna- bAharakI ruchimen aTak jAtA hai, isaliye mahimA nahIn AtI hai. usake svabhAvakI mahimA (nahIn AtI hai). svabhAv hI mahimArUp hai, parantu ruchi bAharakI lagI hai isaliye vah ruchi manda paD jAtI hai. ruchikA kAraN hai. gnAn lambAye, usake vichAr lambAye, parantu ruchi jo gnAyakakI mahimA Aye, ugra mahimA Aye to vah ruchi kam ho jAya. apanI or adhik jhukatA jAy, adhik mahimA Aye to. phir puruShArtha kam hai. nij gnAyak svabhAvakA Alamban nahIn hai. sab sAthamen hai.
laukik pariNAm hai vah, gurudev kahate the na? vah shAmakI sandhyA hai. subahakI sandhyA dev-guru-shAstrakI (hai). parantu usamen bhI gnAyakako pahachAnanA bAkI rahatA hai. subah sUrya Uge.. gnAyakako grahaN kare to. laukik vichAr hain, vah shAmakI sandhyA hai. dev- guru-shAstrake vikalpa subahakI sandhyA hai. usamen bhI gnAyakako grahaN kare to antar chaitanyasUrya Uge.
mumukShu- apane Apase to svayamko aisA lage ki mujhe satsamAgam huA hai aur main sab samajh gayA hUn. lekin usake bAd kitanA samajhane jaisA hai vah to jab visheSh gnAnIkA parichay kare tab use khyAl Aye ki apane to abhI bahut (bAkI hai).
samAdhAna- parichay ho, charchA-prashna ho usamen Apako svayamko grahaN (hotA hai). jaise yah grahaN hotA hai, vaise grahaN ho jAtA hai. dUsarA kuchh sIdhI tarahase kuchh kahanekA bAkI nahIn rahatA hai.
mumukShu- samayasAr, niyamasAr.... gAthA-204. karmake kShayopashamake nimitta-se gnAnamen ... hone par bhI, svarUpase dekhanemen Aye to gnAn ... aur vahI mukhya upAy hai. gAthA is tarah hai. ... usamen paryAyakI bAt lI hai. karmakA kShayopasham arthAt paryAyamen jo pAnch bhed paDate hain, vah bhed honeke bAvajUd gnAnako usake svarUp-se dekhanamen Aye to gnAn ek hI hai. aur vahI mokShakA upAy hai, aisA kahA hai. to usamen kyA kahanA chAhate hain?
PDF/HTML Page 1450 of 1906
single page version
samAdhAna- sUryake kiraN Adi AtA hai. usamen jo gnAn hai, us gnAnako hI grahaN karanA. jo kShayopashamake bhed hai, un bhedonko grahaN nahIn karake ek gnAnamAtra main gnAyak hUn, use grahaN karanA. usake prakAshake kiraN jo hInAdhikatArUp hai, vah usakA mUl nahIn hai, mUl nahIn hai. usakA jo mUl tal hai vah gnAyakatA grahaN karanI, gnAnapadako grahaN karanA. vah to karmake nimitta-se apane kam-besI ughADake kAraN mati, shrut, avadhi Adi dikhAI de, kevalagnAn paryant, parantu usakA mUl astitva jo gnAyakatA hai, vah grahaN karanI. gnAnapad paramArtha hai.
mati, shrut, avadhi, manaparyay aur keval vah sab usake bhed hain. parantu usakA mUl kyA hai? prakAshake sab kiraN dikhe, parantu use pUrA dekho to pUrA sUrya jo hai, vah sUrya kahAn hai? us sUryako grahaN karane jaisA hai. bAdalamen vah kiraN Aye kahAn- se? usakA tal kahAn hai? vah kiraN jo dikhAI dete hain, usake pIchhe kyA hai? ki pUrA astitva hai, pUrI chaitanyatA, gnAyakatA bharI hai. us gnAyakatAko grahaN karanA hai.
mumukShu- paryAy parase tU paryAyavAnako lakShyamen le.
samAdhAna- hAn, paryAyavAna. usako dhAraN karanevAlA astitva kaun hai? gnAyakatAko grahaN kara. mUlako grahaN kara. vah use toDate nahIn hai, use abhinandan dete hain. vah sab paryAy dikhatI hai us paryAyake pIchhe pUrA dravya hai, us dravyako grahaN kara.
mumukShu- sAmAnya gnAnakA AvirbhAv aur visheSh gnAnake tirobhAvase jab gnAnamAtrakA anubhav karanemen AtA hai, tab gnAn pragaTarUpase anubhavamen AtA hai. ab, vahAn gurudev bArambAr aisA kahate the ki yahAn dravyakI bAt nahIn hai. yahAn paryAyakI bAt hai. to aisA kahakar kyA kahanA thA? aur usakA sAr kyA hai?
samAdhAna- bhed-bhedamen visheShamen rukatA thA, phir sAmAnya par dRuShTi karatA hai, to sAmAnya gnAnakA AvirbhAv (hotA hai). AvirbhAv arthAt pragaTapanA hotA hai. pragaT hotA hai, isaliye vah paryAy pragaT hotI hai. sAmAnya gnAn par dRuShTi dene-se, sAmAnya gnAn jo anAdise shaktirUp thA vah pragaT hotA hai. vah pragaT hotA hai isaliye usakA AvirbhAv huA. aur visheSh jo bhed-bhedamen rukatA thA, us bhedamen-se usakI dRuShTi abhed, ek sAmAnya par dRuShTi karanese sAmAnya gnAnakA AvirbhAv hotA hai. isaliye vahAn dravyadRuShTi pragaT hotI hai. jaisA dravya hai, vaisI usakI dRuShTi-paryAy pragaT hotI hai, usakI svAnubhUti pragaT hotI hai.
mumukShu- mAtAjI! Age lavaNakA dRuShTAnta diyA hai. sabjIke sambandhase lavaN dekhanemen Aye to sabjI khArI hai, aisA khyAlamen AtA hai. aur mAtra lavaNakA svAd lenemen Aye to sIdhA lavaNakA svAd hai ki lavaN khArA hai. aise yahAn sAmAnya gnAnakA AvirbhAv
PDF/HTML Page 1451 of 1906
single page version
aur visheShagnAnakA tirobhAv arthAt gneyAkAr gnAn, gneyAkAr gnAnako vahAn visheSh gnAnakA ginA hai. aur gnAn, gnAn, gnAn sAmAnya aise sAmAnya gnAnakA AvirbhAv kahA hai. aur usamen visheSh gurudev aisA kahate the ki yahAn dravya ... nahIn lenA.
samAdhAna- .. anubhUti hotI hai. visheShamen jo sabjImen lavaN mAtra sAmAnya khyAlamen letA hai, vaise gnAn..gnAn.. gnAn.. sAmAnya lakShyamen lo to vah sAmAnya gnAyak-gnAnakI anubhUti hai. visheSh jo gneyAkAr gnAn hai usamen sab mishrit svAd AtA hai. mAtra sAmAnya par dRuShTi kare, sAmAnya gnAn par-gnAyak par dRuShTi kare to use sAmAnyakI anubhUti arthAt anubhUti to visheShakI hotI hai, paryAyakI anubhUti hotI hai, vah paryAyakI bAt hai, us apekShAse anubhUti paryAyakI hotI hai.
mumukShu- paryAyamen sAmAnya-sAmAnya lenA aisA nahIn? paryAyamen sAmAnya jAnanA.. jAnanA.. jAnanA..
samAdhAna- paryAyakA viShay sAmAnya hai ki yah gnAn.. gnAn.. gnAn.. usakA viShay sAmAnya hai, parantu anubhUti paryAyakI hotI hai.
muumukShu- gnAnamAtra kahane par AtmAkA anubhav karane par samyaggnAn paryAyamen pragaT hotA hai.
samAdhAna- samyaggnAn paryAyamen pragaT hotA hai. gnAn so main. usakA visheSh jo mishrit svAd Aye, rAgamishrit vah main nahIn, akelA jo gnAn.. gnAn.. gnAn so main hUn. utanA dRuShTimen AyA phir us rUp anubhUti hotI hai. arthAt vah paryAyakI anubhUti hai. dRuShTi, gnAnamen dRuShTimen usane akelA sAmAnya liyA hai. anubhUti paryAyakI hotI hai.
mumukShu- sAmAnya lakShyamen lene par anubhUti..
samAdhAna- anubhUti paryAyakI hotI hai. nirvikalpa ho gayA, vikalpa chhUT gaye, nyArA ho gayA. dRuShTi sAmAnya par rakhakar usamen lInatA ho gayI. isaliye svAnubhUti huyI. vah svAnubhUti paryAyamen hotI hai. anubhUti paryAyakI (hotI hai), viShay sAmAnya hai. sAmAnyakA AvirbhAv huA, visheShakA tirobhAv arthAt jo mishrit svAd thA, usakA tirobhAv huA. aur sAmAnyakA AvirbhAv arthAt usakI dRuShTi sAmAnya par gayI isaliye usakA AvirbhAv (huA). AvirbhAv yAnI pragaTapanA huA vah pragaT to paryAy huyI. anubhUti paryAyakI hai.
mumukShu- visheShagnAnakA tirobhAv huA arthAt ye gnAt hotA hai, gnAt hotA hai usakA tirobhAv huA aur jAnanA.. jAnanA.. jAnanA..
samAdhAna- hAn, usakA AvirbhAv huA.
mumukShu- .. vichAranemen Aye to visheShake AvirbhAvase anubhavamen A rahA gnAn
PDF/HTML Page 1452 of 1906
single page version
aur sAmAnyake AvirbhAvase anubhavamen AtA huA gnAn ek hI hai.
samAdhAna- sAmAnyake AvirbhAvase anubhavamen AtA huA gnAn aur visheSh...?
mumukShu- AvirbhAvase anubhavamen AtA huA gnAn..?
samAdhAna- usamen ek sAmAnya gnAn.. gnAn lenA. visheShako gauN karake akelA sAmAnya lenA.
mumukShu- gnAnake visheShako gauN karake paryAyake sAmAnyako arthAt jAnanA.. jAnanA aisA kahanA hai yA gnAyakako hI paryAyamen lakShyamen lenA?
samAdhAna- paryAyamen akelA gnAn.. gnAn yAnI dravya hI le lenA. dravya lakShyamen Ave to hI sAmAnyakA AvirbhAv hotA hai.
mumukShu- dravya lakShyamen Aye to sAmAnyakA AvirbhAv hotA hai?
samAdhAna- to sAmAnyakA (AvirbhAv) hotA hai.
mumukShu- vah bahut achchhI bAt kahI. jabatak dravya lakShyamen nahIn AtA, tabatak sAmAnyakA AvirbhAv nahIn hotA.
samAdhAna- sAmAnyakA AvirbhAv nahIn hotA.
mumukShu- dravya lakShyamen Aye arthAt shabdommen to Ave ki lakShyamen Ave, parantu anubhUti jo paryAy hai vah vartamAnamen anubhUti vedanamen AtI hai. usImen-se pakaDanA hai. Ap bahut bAr kahate ho, talamen jA, talamen jA, talamen jA. talamen jA, matalab kyA? usakI rIt kyA?
samAdhAna- dikhatI hai paryAy sab, parantu andar jo vastu hai, astitva-AtmAkA astitva gnAyakakA astitva, use grahaN karanA, usake mUlako grahaN karanA ki jo yah gnAn.. gnAn.. gnAn.. ye jAnA, ye jAnA, ye jAnA aisA nahIn, parantu jAnanevAlA kaun hai? jAnanevAlekA astitva kyA hai? jAnanevAlekA mUl astitva hai use grahaN karanA, talamen jAnekA artha vah hai. gnAyakako grahaN karanA.
jAnanevAlA pUrA jAnanevAlA tattva hai, pUrA jAnanevAlA tattva hai use grahaN karanA. ye jAnA, ye jAnA vah sab bhed-bhed nahIn, parantu vah jAnanevAlA kaun hai? jAnanevAleko grahaN karanA. gneyase bhed karake main jAnanevAlA main hI hUn, apanA astitva grahaN karanA.
mumukShu- usamen ... grahaN karanA? vartamAn pariNAmako ekAgra karanA, bhAvamen jo pakaDamen Aye...
samAdhAna- use pahachAn lenA ki yah jAnanevAlA main hUn aur ye jo bhed paDe, rAg mishrit bhed paDe vah merA mUl svabhAv nahIn hai. vah rAgamishrit hai. parantu mUl svabhAvako pahachAn lenA. pahachAnakar usakI shraddhA yathArtha karanI-pratIt karanI ki yahI
PDF/HTML Page 1453 of 1906
single page version
main hUn aur yah main nahIn hUn. yah vibhAvabhAv main nahIn hUn, parantu ye jo svabhAv hai jAnanevAlA vah main hUn, is prakAr yathArtha shraddhA karake phir lInatA karanI. shraddhA yathArtha ho, gnAn yathArtha ho to lInatA yathArtha ho.
usakI shraddhAmen barAbar na ho ki yah main yA yah main, is tarah shraddhA ThIk na ho to usakI lInatA nahIn hotI. shraddhA to yathArtha (honI chAhiye ki), yah hai vahI main hUn. yah gnAyakakA astitva vahI main hUn, ye jo vibhAvabhAv aur rAgamishrit bhAv hai vah merA mUl svabhAv nahIn hai. mUl svabhAv jo gnAyak akelA nirmal gnAyak jAnanevAlA, usamen koI bhedabhAv yA rAg yA usamen kahIn aTakanA nahIn, akelA nirmal jAnanevAlA hai vahI main hUn, is prakAr astitva grahaN karanA aur aisI shraddhA yathArtha karanI, to usamen lInatA ho.
mumukShu- lakShyake sAth lakShaNake bhAvabhAsanake viShayamen vichAr karen ki lakShaNakA bhAvabhAsana. jAnatA hai, yah jAnanA.. jAnanA.. jAnanA ho rahA hai vah koI jaDamen nahIn hotA, aisA anumAn (hotA hai), gnAnakA vedan hotA hai parantu vah hai to anumAn gnAn, anubhav gnAn to nahIn hai, anumAn gnAn hai ki yah jAnanA-jAnanA ho rahA hai, us parase jAnanevAlA jo hai vah main hUn, to ise gnAyakakA bhAvabhAsan kah sakate hain?
samAdhAna- use barAbar pahachAne to bhAvabhAsan ho, usake bhAvako pahachAne to vah bhAvabhAsan hai. usake svabhAv parase pahachAne, bhAvabhAsan yAnI usakA svabhAv hai use pahachAne to vah bhAvabhAsan kahalAtA hai.
mumukShu- yahAn mAtAjI! svabhAv yAnI gnAn lenA?
samAdhAna- hAn, gnAnako pahachAne.
mumukShu- gnAnakA svabhAv arthAt jAnanA.. jAnanA.. jAnanA. visheSh len to svako jAnanA aur parako jAnanA. aisA jAnapanA vaise to vah atIndriy hai athavA to amUrtik hai isaliye indriyakA viShay hotA nahIn. abhI to mAnasik gnAnamen usake svarUpakA khyAl AtA hai ki ye jAnanA.. jAnanA ho rahA hai, vah jahAnse utpanna ho rahA hai, vah jAnanevAlA ek abhed dhruv tattva so main hUn, aisA vichAr Aye use savikalpa bhAvabhAsan kahate hain?
samAdhAna- buddhipUrvakakA bhAvabhAsan hai. buddhipUrvak vikalpayukta bhAvabhAsan hai.
mumukShu- hAn, vikalpa-vikalpAtmaka.
samAdhAna- buddhipUrvak yuktise nakkI kiyA hai.
mumukShu- vah bhAvabhAsan to nirvikalpa anubhav kAlamen hotA hai. us prakArakA to hotA hai, parantu isamen bhI use spaShTa .... gnAnabhAvamen .. usamen use khyAlamen hai ki
PDF/HTML Page 1454 of 1906
single page version
ye sab gney mUrtik hain, ye sharIr bhI mUrtik hain. aur usake alAvA jAnan tattva hai vah main hUn.
samAdhAna- vah main hUn, jAnanevAlA. vah anumAn gnAn hai, bhale yuktise hai, parantu vah vichAr kare to jAnanevAlA svayam antaramen svayamko gnAt ho rahA hai arthAt sthUlatAse gnAt ho rahA hai. jAnanevAlA bhale amUrtik hai parantu vah jAnanevAlA svayam hI hai. isaliye use khyAlamen A sake aisA hai ki ye jAnanevAlA so main hUn. jAnanevAlA jAnanarUp pariName arthAt jAnanevAlA usake mUl svabhAvarUp se vedanamen nahIn pariNamatA hai, parantu jAnanekA jo asAdhAraN guN hai us rUp usakA astitva ho rahA hai, vah use khyAlamen anumAnase A sake aisA hai.
mumukShu- matalab gnAn upayogamen astitva parokShapane najarAtA hai.
samAdhAna- hAn, parokShapane vah grahaN kar sake aisA hai.
mumukShu- parokShapane to najarAtA hai, bhAIne kahA vaise, manake sang jahAnse kallol utpanna hote hain, usakA sAmAnyapanA...
samAdhAna- ye jAnanevAlA hai vah main hUn.
mumukShu- usake bAd koI bhUmikA?
samAdhAna- jAnanevAle se aisA nakkI kare ki yah jAnanevAlA hai vahI main hUn. aur vah akelA jAnanevAlA kaisA hai? ki us jAnanevAlemen ye rAg, sankalpa, vikalpa Adi jo bhI bhAv hain, vah bhAv jAnanevAlemen nahIn hai. jAnanevAlA usase bhinna hai. jAnanevAlemen aisA nahIn hotA ki jAnanevAlA akelA jAnanevAlA hI hotA hai, vahI sachchA jAnanevAlA hai. bAkI usamen jo rAg-dveSh, sankalpa-vikalpa Adi aur main kar sakatA hUn, aisI jo vikalpakI jAl hai, us jAl rahit nirvikalpa tattva vah jAnanevAlA so main hUn. aisA nyArA jAnanevAlA hUn. ye sab mishrarUp jAnanevAlA aisA main nahIn hUn. aisA apanA nyArA astitva grahaN kare aur us jAnanevAlemen TikA rahe ki yah jAnanevAlA hai vahI main hUn aur yah main nahIn hUn. yah jAnanevAlA main aur yah main nahIn hUn, aisI usakI bhedagnAnakI buddhi usamen-se utpanna kare. yadi use barAbar nirNay huA ho to kShaN-kShaNamen vah jAnanevAlA main aur yah vikalpa Aye vah main nahIn hUn, main usase bhinna hUn. bhale vikalpa AtA hai, parantu vah merA svabhAv nahIn hai. merA svabhAv mAtra jAnanA so main hUn. us jAnanevAlemen hI sab hai.
jAnanevAlemen ananta guN hain. bhale use vedanamen nahIn hai, parantu dravya ananta shaktise bharA jAnanevAlA vahI main hUn aur ye jo rAg-dveSh Adi kaShAyakI kAlimA vah sab main nahIn hUn. main usase (bhinna) nirmal jAnanevAlA hUn. jAnanevAlA jAne usamen bhedagnAn
PDF/HTML Page 1455 of 1906
single page version
A jAtA hai. yathArtha jAne to. Age jAy to is prakAr nakkI karanA hai.
mumukShu- Apane kahA thA na ki savikalpa dashAmen aise bhAvabhAsanamen TikA rahe.
samAdhAna- hAn, TikA rahe ki yah main nahIn hUn, yah main hUn. is prakAr TikA rahe. nirNay karake chhoD de to chhUT jAya. bAkI yah main aur yah main nahIn hUn.
mumukShu- TikA rahe tab use sachchA vikalpAtmak nirNay kah sakate hain?
samAdhAna- abhI use vikalpAtmak hai.
mumukShu- hAn, vikalpAtmak hai. parantu usamen bhI gnAnakI sUkShmatA-se aisA vikalpAtmak bhAvabhAsan huA. phir bhI abhI ruchi pUrNa na ho to abhI bhI use yathArtha nirNay honemen der lage, aisA hai?
samAdhAna- use ruchi na ho to nirNay karake chhUT jAya. isaliye ruchi prabal ho to nirNayako TikAye rakhe to usakA nirNay yadi Age kArya kare ki yah main hUn aur yah nahIn hUn. yah hUn aur yah nahIn hUn. is prakAr usakA nirNay yadi usakI ruchi ho to dRuDhatApUrvak nirNay usakA kArya karatA rahe ki yah main hUn aur yah main nahIn hUn. aisA bhale use abhyAsarUp yathArtha nahIn hai, to bhI usakA kArya karatA rahe to use abhyAs karate-karate yathArtha honekA avakAsh hai.
mumukShu- lekin vah bhI abhI to savikalpa lenA na?
samAdhAna- vah savikalpa hai. vikalpAtmak hai. sahaj nahIn hai. abhI vah buddhipUrvak karatA hai.
mumukShu- ApakA aisA kahanA hai na ki savikalpa nirNay yathArtha is prakAr TikA rahe aur ruchimen pUrNarUpase AtmAko le tab use savikalpa nirNay yathArtha honekA avakAsh hai?
samAdhAna- hAn, savikalpa honekA avakAsh hai. mumukShu- nirvikalpa to vikalpa TUTakar antaramen jAy tabakI bAt hai.