PDF/HTML Page 1780 of 1906
single page version

મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાનીકે આશ્રયમેં રહે હુએ જીવકો જ્ઞાની જરૂર સમઝાતે હૈં, ઐસા શાસ્ત્રમેં આતા હૈ. શ્રીમદજીને ભી લિખા હૈ. કહીં અટકતા હો તો. તો હમ કહાઁ અટકે હૈ?

સમાધાનઃ- વહ અટકતા હૈ અપને પુરુષાર્થકી મન્દતા-સે. અપની તૈયારી હો તો સ્વયં સમઝે બિના રહતા હી નહીં. ગુરુદેવને કિતને ઉપદેશકી ધારા બરસાયી હૈ. નિરંતર સ્પષ્ટ કર-કરકે દિયા હૈ. કહીં ભૂલ ન રહે ઇતના સમઝાયા હૈ. પરન્તુ અપને પુરુષાર્થકી મન્દતાકે કારણ અટકા હૈ, દૂસરા કોઈ કારણ નહીં હૈ. અપની મન્દતા (હૈ). ગુરુદેવ કહતે થે, "નિજ નયનની આળસે નિરખ્યા નહીં હરિને'. અપને નયનકી આલસકે કારણ સ્વયં અન્દર દેખતા નહીં હૈ. અપના હી કારણ હૈ. સુને, વિચાર કરે, વાંચન કરે, પરન્તુ અંતરમેં દેખતા નહીં હૈ વહ અપના કારણ હૈ. અપની આલસ હૈ.

મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાની સમ્બન્ધિત આતા હૈ કિ જ્ઞાનીકો આસક્તિ હૈ, પરન્તુ રુચિ નહીં હૈ. તો આસક્તિ ઔર રુચિમેં ક્યા ફર્ક હૈ? હમેં ભી આસક્તિ નહીં હો સકતી?

સમાધાનઃ- જ્ઞાનીકો રુચિ નહીં હૈ, પરન્તુ આસક્તિ હૈ, ઐસા આતા હૈ ન?

મુમુક્ષુઃ- હાઁ, વહ આતા હૈ. કલકે શીલપાહુડમેં આયા થા.

સમાધાનઃ- રુચિ નહીં હૈ, રુચિ ઉઠ ગયી હૈ. ભેદજ્ઞાનકી ધારા પ્રગટ હો ગયી હૈ. રુચિ પરપદાર્થકી સર્વ પ્રકાર-સે ઉઠ ગયી હૈ. ચૈતન્ય તરફકી પરિણતિ એકદમ પ્રગટ હો ગયી હૈ. પરન્તુ આસક્તિ (હૈ). અભી ઉસે ઉતની વીતરાગ દશા નહીં હૈ, ઇસલિયે અમુક જાતકા રાગકા, દ્વેષકા પરિણામ ઉત્પન્ન હોતા હૈ. રુચિ છૂટ ગયી હૈ. રુચિ કૈસી? સમ્યગ્દર્શનકી ભૂમિકાકી રુચિ નહીં, યે તો સમ્યગ્દર્શનમેં જિસે રુચિ કહતે હૈં, સમ્યગ્દર્શનકે સાથ રુચિ-પ્રતીતિ કહનેમેં આતી હૈ, ઐસી રુચિ ઉસે સમ્યગ્દર્શનમેં પલટ ગયી હૈ. અતઃ માત્ર આસક્તિ હૈ.

જિજ્ઞાસુકી ભૂમિકામેં અભી ઉસે રુચિ જો યથાર્થ રૂપસે, જો સમ્યગ્દર્શનમેં રુચિ-પ્રતીતિ હોતી હૈ, વૈસી નહીં હૈ, ઉસે જિજ્ઞાસાકી રુચિ હૈ. ઉસે તો રુચિ એવં આસક્તિ દોનોં ખડે હૈં. ઇસે તો રુચિ પલટ ગયી હૈ. આસક્તિ માત્ર ખડી હૈ. જિજ્ઞાસુકી ભૂમિકામેં રુચિ, આસક્તિ દોનોં હૈ. વહ મન્દતા કરતા રહતા હૈ. ઉસકી ભાવના કરતા હૈ, અભ્યાસ કરતા હૈ.

PDF/HTML Page 1781 of 1906
single page version

મુમુક્ષુઃ- મન્દતા હૈ યા વિપરીતતા ગિનની?

સમાધાનઃ- મન્દતા કહનેમેં આતી હૈ. ગુરુદેવને બહુત સમઝાયા હૈ, સ્વયંને વિચાર કિયા હૈ. મન્દતા હૈ. આચાર્ય, ગુરુદેવ ઉપદેશમેં કહે કિ ઇતના ઉપદેશ દેનેકે બાદ ભી તૂ જાગૃત નહીં હો રહા હૈ, તેરી કિતની વિપરીતતા હૈ. ઐસા ઉપદેશમેં કહે. ઉપદેશમેં ઐસા આયે. ઉપદેશમેં ઐસા કહે, ઉપદેશમેં ઐસા આયે. અપની મન્દતાકે કારણ સ્વયં અટકા હૈ.

ઇતના ગુરુદેવકા ઉપદેશ, આચાર્ય ઇતના કહે ફિર ભી તૂ ઉસીમેં પડા હૈ, યહ તેરી કિતની વિપરીતતા હૈ. વિપરીતતાકા અર્થ યહ કિ તેરી કિતની મન્દતા હૈ કિ તૂ જાગૃત નહીં હો રહા હૈ. ઉસકી પ્રતીતિ-રુચિ-જૂઠી હૈ, ઐસા ઉસકા અર્થ નહીં હૈ. મન્દતા હૈ.

સમ્યગ્દૃષ્ટિકો આસક્તિ કહનેમેં આતી હૈ, પરન્તુ ઉસે અનન્ત ટૂટ ગયા હૈ. અનન્ત સંસારકી જો એકત્વબુદ્ધિ, અનન્તતા ટૂટ ગયી હૈ. અબ અલ્પ રહા હૈ ઉસે આસક્તિ માત્ર કહનેમેં આતા હૈ. ઉસે વાસ્તવમેં કુછ આદરને યોગ્ય નહીં હૈ. ઉસે શ્રદ્ધામેં-સે તો સબ નિકલ ગયા હૈ. કરના, કરવાના, અનુમોદન સબ શ્રદ્ધામેં-સે છૂટ ગયા હૈ. ઉસે કિસી ભી પ્રકારકી આસક્તિ ઉસકી શ્રદ્ધામેં નહીં હૈ. વિભાવકા ઉસને નૌ-નૌ કોટિ-સે ત્યાગ કિયા હૈ કિ યે આદરને યોગ્ય નહીં હૈ, અનુમોદન કરને યોગ્ય નહીં હૈ, ઉસમેં જુડને યોગ્ય નહીં હૈ, કુછ નહીં હૈ. ઉતની ઉસકી જોરદાર પ્રતીતિ જ્ઞાયકધારાકી હૈ કિ ઉસે સબ કુછ છૂટ ગયા હૈ. અનન્ત-અનન્ત રસ ઉસકા ટૂટ ગયા હૈ. ઉસકી શ્રદ્ધામેં ઉતના બલ હૈ કિ ઉસકા ત્યાગ કિયા હૈ. ઉસકી દૃષ્ટિ, પૂરી દિશા સ્વરૂપ તરફ ચલી ગયી હૈ. સ્વયંકો હો નિહારતા હૈ. અલ્પ પર ઓર જાતા હૈ તો દૃષ્ટિ અપની ઓર ચલી ગયી હૈ. લેકિન અભી ઉસમેં ખડા હૈ ઇસલિયે ઉસે ઉતની અસ્થિરતાકી આસક્તિ હૈ. એકત્વબુદ્ધિકી આસક્તિ નહીં હૈ, વહ ટૂટ ગયી હૈ.

શ્રદ્ધામેં-સે ઉસકા પૂરા પરિણમન ચક્ર ચૈતન્ય સ્વભાવ તરફ ચલા ગયા હૈ. વિભાવ તરફ ઉસકી પરિણતિકા ચક્ર થા વહ સ્વભાવ ઓર ચલા ગયા હૈ. અભી અલ્પ અસ્થિરતા હૈ. ઉસકે અમુક જો ભવ હોતે હૈં, ઉસકી અસ્થિરતાકી પરિણતિ (હૈ). અનન્ત રસ ટૂટ ગયા. અનન્ત ભવકા જો થા વહ અનન્તતા ટૂટ ગયી હૈ.

મુમુક્ષુઃ- તીવ્રતા કરનેકે લિયે ક્યા કરના?

સમાધાનઃ- તીવ્રતા કરનેકે લિયે સ્વયંકો હી કરના હૈ. અપની જરૂરત અપનેકો લગે કિ મુઝે મેરે સ્વભાવકી જરૂરત હૈ. યે કોઈ જરૂરત નહીં હૈ, યે સબ જરૂરત બિનાકા હૈ. અપની જરૂરત લગે કિ મુઝે મેરે સ્વભાવકી જરૂરત હૈ. ઔર મુઝે સ્વભાવ ચાહિયે. ઉસકી જરૂરત હૈ. ઉસમેં હી સબ ભરા હૈ. ઉસકી યદિ જરૂરત લગે તો ઉસકી તીવ્રત હો.

ઐસે મનુષ્ય ભવમેં ઐસે ગુરુદેવ મિલે, ઇસલિયે તુઝે પલટા કરકે હી છૂટકારા હૈ. ઇસ તરહ અપની જરૂરત લગે તો ઉસકી રુચિકી તીવ્રતા હો. એકત્વબુદ્ધિ નહીં ટૂટતી

PDF/HTML Page 1782 of 1906
single page version

હૈ. ઉસે તોડનેકા અભ્યાસ કરે. બારંબાર-બારંબાર વહ કરે તો સ્વયં જાગૃત હુએ બિના રહતા હી નહીં; ઉસકા અભ્યાસ કરે તો.

બાલક હો વહ ચલના સીખે, ઐસા કરે, વૈસા કરે. બાલક ભી ઐસા કરતા હૈ. વૈસે બારંબાર વહ સમઝપૂર્વક અભ્યાસ કરે કિ મૈં જ્ઞાયક હૂઁ. વહ તો બાલક હૈ, સમઝતા નહીં હૈ. વૈસે અપની ઓર સ્વયં બાર-બાર અભ્યાસ કરે કિ યે કુછ નહીં ચાહિયે. ગુરુદેવને કહા કિ તૂ ચૈતન્ય હૈ, ઉસ ચૈતન્યકો પહિચાન, ઉસમેં તૂ લીન હો. વહી કરને જૈસા હૈ. બારંબાર ઉસકી જરૂરત લગે તો વહ કરતા હી રહે. ઉસમેં-સે ઉસકા ફલ આયે બિના રહતા હી નહીં, યદિ યથાર્થ અભ્યાસ કરે તો.

મુમુક્ષુઃ- ... ગુફા તક જાના હો તો સવારી કામ આયે, ફિર ઉસે છોડકર અન્દર જાના પડતા હૈ. વૈસે ધારણાજ્ઞાનકો છોડકર અન્દર કૈસે કૂદના?

સમાધાનઃ- વહ અભ્યાસ કરતા રહે. ઉસકી પરિણતિકા પલટા સ્વયં હી ખાતી હૈ. સ્વયં અભ્યાસ કરતા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- કભી લગતા હૈ, સામાન્ય મેંઢકકો સમ્યગ્દર્શન હો જાતા હૈ. તો વહ કૈસી બુદ્ધિ હૈ?

સમાધાનઃ- ઉસકી પરિણતિ ઉતની જોરદાર શુરૂ હોતી હૈ કિ અંતર્મુહૂર્તમેં પલટ જાતી હૈ. અંતર્મુહૂર્તમેં ઉતના ઉગ્ર પ્રયત્ન, ઉગ્ર પરિણતિ ઐસી હોતી હૈ કિ એક અંતર્મુહૂર્તમેં પલટ જાય. ઔર કિસીકો અભ્યાસ કરતે-કરતે પલટતી હૈ. ચૈતન્યકા ચક્ર, પૂરી દિશા જો પર ઓર થી, ઉસકી પૂરી દિશા અંતર્મુહૂર્તમેં પલટ જાતી હૈ. ઉપયોગ અભી થોડા બાહર જાતા હૈ, પરન્તુ ક્ષણભરકે લિયે તો ઉસે નિર્વિકલ્પ દશામેં પૂરા ચક્ર અપની તરફ પલટ જાતા હૈ. વહ ચૈતન્યકી ઐસી કોઈ અદભુત શક્તિ હૈ. અચિંત્ય ચૈતન્યદેવ હી ઐસા હૈ કિ પલટે તો અપને-સે અંતર્મુહૂર્તમેં પલટ જાતા હૈ. ઔર ન પલટે તો અનન્ત કાલ વ્યતીત હો જાતા હૈ. ઐસા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- શાસ્ત્રકા અભ્યાસ, સત્સંગ, વૈરાગ્ય ઇત્યાદિ સાધક કિસ પ્રકાર-સે? ઔર બાધક કિસ પ્રકાર-સે?

સમાધાનઃ- ગુરુદેવને બહુત સમઝાયા હૈ. ગુરુદેવને તો માર્ગ બતાયા હૈ. વસ્તુ સ્વરૂપ ક્યા હૈ? સાધક ક્યા? બાધક ક્યા? સબ બતાયા હૈ. પરન્તુ વહ સાધક તો જબતક અંતરમેં સ્વરૂપકો સમઝતા નહીં હૈ, અંતરમેં સ્થિર નહીં હોતા હૈ, ઇસલિયે વહ બીચમેં આતા હૈ. બાકી વહ ઐસા માને કિ યે સબ સર્વસ્વ હૈ ઔર ઇસીમેં ધર્મ હૈ, ઐસા માને તો, સર્વસ્વ માને તો વહ નુકસાનકર્તા હૈ.

બાકી ઐસા માને કિ યે તો રાગ હૈ. વહ રાગ કહીં આત્માકા સ્વરૂપ નહીં હૈ. આત્મા તો ઉસસે જુદા ઔર અત્યંત ભિન્ન હૈ. આત્મા તો વીતરાગસ્વરૂપ હૈ. શ્રદ્ધા તો

PDF/HTML Page 1783 of 1906
single page version

ઉસકી હી કરની હૈ, ધ્યેય તો ઉસીકા રખના હૈ કિ મૈં સર્વ પ્રકારકે રાગ-સે ભિન્ન હી હૂઁ. મેરા ચૈતન્ય સ્વભાવ ભિન્ન ઔર યે ભિન્ન હૈં. પરન્તુ બીચમેં શ્રુતકા અભ્યાસ, સત્સંગ, વૈરાગ્ય આદિ મુમુક્ષુકી ભૂમિકામેં ઉસે આયે બિના નહીં રહતા. ઇસલિયે વહ બીચમેં હોતા હૈ. જબતક વહ સમઝતા નહીં હૈ, સમ્યગ્દર્શન નહીં હુઆ હૈ ઔર સમ્યગ્દર્શન હુઆ હો તો ભી બીચમેં વહ શુભભાવ તો આતે હૈં. સમ્યગ્દર્શનકી ભૂમિકામેં ઉસે શ્રદ્ધામેં-સે છૂટ ગયા હૈ. મૈં તો વીતરાગ સ્વરૂપ હૂઁ, જ્ઞાયક હૂઁ, રાગ સ્વભાવ કહીં આત્માકા નહીં હૈ. રાગ-સે આત્મા અત્યંત ભિન્ન હૈ. સમ્યગ્દર્શનમેં તો ઉસે વહ પ્રતીતિ હો ગયી હૈ. સ્વાનુભૂતિ હો ગયી હૈ. રાગ વહ કહીં આત્માકા સ્વરૂપ નહીં હૈ, વહ તો વિભાવ હૈ. ઇસલિયે ઉસે બાધક કહનેમેં આતા હૈ.

વિભાવ હૈ ઇસલિયે બાધક હૈ, પરન્તુ બીચમેં આયે બિના નહીં રહતા. ઇસલિયે અશુભ પરિણામ-સે બચનેકો શુભભાવ આતે હૈં. સ્વભાવકી જિસસે પહિચાન હો ઐસા શ્રુતકા અભ્યાસ, ગુરુકી વાણીકા શ્રવણ, જિનેન્દ્ર દેવકી ભક્તિ આદિ સબ બીચમેં આયે બિના નહીં રહતા. બીચમેં આતા હૈ તો ભી જબ નિર્વિકલ્પ દશા હોતી હૈ, વહ સબ વિકલ્પકી જાલ હૈ, ઇસલિયે ઉસમેં અટકના નહીં હૈ કિ ઇતના શ્રુતકા અભ્યાસ કર લૂઁ કિ યહ કર લૂઁ, ઉસમેં યદિ રુકે તો વહ રાગ આત્માકા સ્વરૂપ નહીં હૈ. યદિ નિર્વિકલ્પ દશા હોતી હો તો વહ સબ છૂટ જાતા હૈ. ઉસમેં વહ નહીં રહતા. વીતરાગ દશા હોતી હૈ. ઉસમેં રાગ-શુભભાવ રખને જૈસા નહીં હૈ. વીતરાગ હોના વહી આત્માકા સ્વરૂપ હૈ. ધ્યેય તો વહી રખનેકા હૈ.

મુનિઓંકો કહનેમેં આતા હૈ ન કિ શુભ આચરણ યા અશુભ આચરણરૂપ કર્મ, વહ તો વિભાવ અવસ્થા હૈ. તો નિષ્કર્મ અવસ્થામેં મુનિ કુછ ન કરે, આચરણ ન હો તો વે કહીં અશરણ નહીં હો જાતે, વે તો સ્વરૂપમેં અમૃત પીતે હૈં. જો સ્વરૂપકી સાધના ઔર નિર્વિકલ્પ દશા હોતી હો ઔર ચારિત્રકી લીનતા, નિર્વિકલ્પ દશા હોતી હો, ચારિત્રકી લીનતા હોતી હો ઔર વહ છૂટ જાય તો વહ તો આત્માકા સ્વરૂપ હી હૈ, વીતરાગ દશા હૈ. ઉન્હેં વહ હોતા હો ઔર ઉસમેં રુકે તો વહ તો બાધક હૈ. પરન્તુ અશુભ- સે બચનેકે લિયે વહ શુભભાવ બીચમેં આયે બિના નહીં રહતે. પ્રારંભમેં ભી આતે હૈં. સમ્યગ્દર્શન હુઆ, અભી વીતરાગ દશા નહીં હુયી હૈ તો આતા હૈ. મુનિઓંકો ભી બીચમેં હોતા હૈ. પરન્તુ છઠવેં-સાતવેં ગુણસ્થાનમેં ઝુલતે મુનિ જબ બાહર આતે હૈં તબ શુભભાવ હોતે હૈં. અંતરમેં સ્થિર હોતે હૈં તો નિર્વિકલ્પ દશામેં તો છૂટ જાતા હૈ. ઇસલિયે કોઈ અપેક્ષા-સે ઉસે બીચમેં આતા હૈ ઔર વહ અપના સ્વરૂપ નહીં હૈ, વિભાવભાવ હૈ, ઇસલિયે વહ બાધક હૈ.

મુમુક્ષુકો તો ધ્યેય વહ રખનેકા હૈ કિ મૈં વીતરાગ સ્વભાવ હૂઁ, મૈં ચૈતન્ય હૂઁ. યે

PDF/HTML Page 1784 of 1906
single page version

સબ મેરા સ્વરૂપ નહીં હૈ. તો ભી ઉસ ભૂમિકામેં શ્રુતકા અભ્યાસ, ગુરુ-વાણીકા શ્રવણ, ગુરુ-સેવા, ગુરુ-ભક્તિ, જિનેન્દ્ર ભક્તિ ઇત્યાદિ (સબ હોતા હૈ). જિન્હોંને વહ સ્વરૂપ પ્રગટ કિયા, ઐસે પંચ પરમેષ્ઠી ભગવંતોંકી ભક્તિ ઉસે આયે બિના નહીં રહતી. ઉસકી શ્રદ્ધામેં ઐસા હોના ચાહિયે કિ યે રાગ મેરા સ્વરૂપ નહીં હૈ, મૈં રાગ-સે અત્યંત ભિન્ન હૂઁ.

પરન્તુ જિસ સ્વરૂપકી સ્વયંકો પ્રીતિ હો, વહ જિસને પ્રગટ કિયા, ઉસ પર ઉસે ભક્તિ આયે બિના નહીં રહતી. ઔર પ્રથમ ભૂમિકામેં ઉસકા અભ્યાસ, ચિંતવન, મનન કરે, આત્માકા સ્વરૂપ પ્રગટ કરનેકે લિયે. મેરી આનન્દ દશા કૈસે પ્રગટ હો, ઇસલિયે વહ બીચમેં આયે બિના નહીં રહતા. શ્રદ્ધામેં ઐસા હોના ચાહિયે કિ મૈં ઇસસે અત્યંત ભિન્ન હૂઁ. મેરે સ્વભાવકી પહિચાન કૈસે હો, ઐસે શ્રદ્ધામેં હોના ચાહિયે. પરન્તુ વહ આચરણમેં આયે બિના નહીં રહતા. રાગદશા હૈ તબતક.

ઇસ ક્ષણ વીતરાગ હુઆ જાતા હો, યે છૂટ જાતા હો, તો વીતરાગ દશા હી આદરણીય હૈ. વિકલ્પકી જાલ છૂટ જાતી હો તો નિર્વિકલ્પ દશા-આનન્દ ઔર સ્વાનુભૂતિકી દશા હી આદરણીય હૈ.

મુમુક્ષુઃ- આચરણમેં આવે, પરન્તુ ઉસકા નિષેધ કરનેકી... જો શ્રદ્ધામેં પડા હૈ, ઇસલિયે ઉસકા નિષેધ હોતા રહતા હૈ. તો જૈસા ઉસે બાહરકા નિષેધ શ્રદ્ધામેં હૈ, વૈસા ઉસે વિકલ્પમેં ભી નિષેધ આતા હૈ?

સમાધાનઃ- શ્રદ્ધામેં ઉસે ક્ષણ-ક્ષણમેં (ઐસા હોતા હૈ કિ) મૈં ઇસસે ભિન્ન હૂઁ. ઐસા વિકલ્પમેં નિષેધ નહીં, શ્રદ્ધામેં નિષેધ હુઆ ઇસલિયે સબ નિષેધ આ ગયા. ઉસે શ્રદ્ધામેં અત્યંત નિષેધ હૈ. કોઈ અપેક્ષા-સે આદરણીય નહીં હૈ. ઉસકી શ્રદ્ધામેં સર્વ પ્રકાર-સે વહ નિષિધ્ય હી હૈ.

વિકલ્પમેં તો ઐસા હોતા હૈ કિ મૈં વીતરાગ હો જાઊઁ તો મુઝે યે કુછ નહીં ચાહિયે. ઐસા ભાવનામેં હૈ. યે વિકલ્પ જાલ મુઝે ચાહિયે હી નહીં, ઐસા ઉસકી ભાવનામેં રહતા હૈ. બાકી શ્રદ્ધામેં (ઐસા હોતા હૈ કિ) યે મેરા સ્વરૂપ હી નહીં હૈ. વિકલ્પમેં અર્થાત ઉસે બુદ્ધિમેં તો ઐસા રહતા હૈ કિ યે કુછ આચરને યોગ્ય નહીં હૈ, પરન્તુ શ્રદ્ધામેં તો પરિણતિરૂપ રહતા હૈ. વહ તો એક જ્ઞાનમેં રહતા હૈ. પરિણતિરૂપ ઐસા હી રહતા હૈ કિ મૈં ઇસસે અત્યંત ભિન્ન હૂઁ, ઐસી ભેદજ્ઞાનકી પરિણતિ ક્ષણ-ક્ષણ નિરંતર વર્તતી હૈ કિ ચાહે સો રાગ આયે, મૈં ઉસસે અત્યંત ભિન્ન હૂઁ. ઉસકી પરિણતિ ઉસે ક્ષણ-ક્ષણમેં સહજ રહતી હૈ. પરન્તુ અશુભ પરિણામ-સે બચનેકો શુભભાવ (બીચમેં આતે હૈં).

જો સ્વભાવ સ્વયંને પ્રગટ કિયા, વહ જિસને પ્રગટ કિયા ઐસે દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્ર પર ઉસે ભક્તિ આયે બિના નહીં રહતી. જ્ઞાનમેં ભી ઉસે ખ્યાલ હૈ કિ યે કુછ આદરને યોગ્ય નહીં હૈ. વિકલ્પમેં ઔર જ્ઞાનમેં ઐસા હૈ કિ દોનોં આદરને યોગ્ય નહીં હૈ. માત્ર આચરણમેં

PDF/HTML Page 1785 of 1906
single page version

આતા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- વચનામૃતમેં આતા હૈ કિ રાગકા રસ ફિકા પડ જાતા હૈ. રાગ તો રહતા હૈ, લેકિન સમ્યગ્દૃષ્ટિકો રસ ફિકા પડ જાતા હૈ.

સમાધાનઃ- ઉસે, રાગકા સ્વામીત્વ (નહીં હૈ). રાગ મેરા સ્વરૂપ નહીં હૈ, અસ્થિરતાકા રાગ ખડા રહતા હૈ, પરન્તુ રાગ પર પ્રીતિ નહીં હૈ. યે રાગ આદરણીય નહીં હૈ, યહ મેરા સ્વરૂપ નહીં હૈ. મૈં તો વીતરાગસ્વરૂપ હૂઁ. ઇસલિયે રાગકા રસ ફિકા પડ જાતા હૈ. ઉસકી એકત્વબુદ્ધિ ટૂટ જાતી હૈ.

યે રાગ મેરા સ્વરૂપ હી નહીં હૈ. ઉસસે અત્યંત ભિન્ન પરિણતિ રહતી હૈ. ઉસમેં અનન્ત રસ નિકલ જાતા હૈ. ઉસકી સ્વામિત્વ બુદ્ધિ, ઉસકા રસ (ટૂટ ગયા હૈ). રાગ ખડા રહે તો ભી રાગકા રાગ નહીં હૈ. રાગ રખને યોગ્ય નહીં હૈ ઔર રાગ મેરા સ્વરૂપ નહીં હૈ, ઐસી જ્ઞાયક દશા ઉસે પ્રતિક્ષણ વર્તતી હી હૈ.

જબ વૈસી પરિણતિ અન્દર હો તો વિકલ્પ ટૂટકર સ્વાનુભૂતિકી દશા પરિણમિત હો જાતી હૈ. રાગકા રસ તો ઊતર ગયા હૈ, પરન્તુ અસ્થિરતાકે કારણ વહ રાગમેં રુખે ભાવ- સે જુડતા હૈ. ઉસે ભેદજ્ઞાનકી પરિણતિ (ચલતી હોને-સે) ભિન્ન ભાવ-સે જુડતા હૈ. ન્યારી પરિણતિ હૈ.

મુમુક્ષુઃ- આત્મામેં સુખ ભરા પડા હૈ, તો ઉસકા નિર્ણય કરનેકી રીત ક્યા હૈ?

સમાધાનઃ- આત્મામેં સુખ હૈ. આચાર્યદેવને, ગુરુદેવને અનેક પ્રકાર-સે ઉસકા સ્વભાવ બતાકર અનેક યુક્તિ-સે, દલીલ-સે આચાર્યદેવ કહતે હૈં, ગુરુદેવ કહતે હૈં કિ હમ સ્વાનુભૂતિ કરકે કહતે હૈં કિ આત્મામેં સુખ હૈ. ફિર ઉસકા નિર્ણય કરના વહ તો અપને હાથકી બાત હૈ, નિર્ણય કૈસે કરના વહ.

ઉસકી અનેક યુક્તિયોઁ-સે, દલીલોં-સે સર્વ પ્રકાર-સે. આગમ, યુક્તિ ઔર સ્વાનુભૂતિ, સર્વ પ્રકાર-સે ગુરુદેવ ઔર આચાર્ય કહતે હૈં. ગુરુદેવને તો ઉપદેશ દેકર બહુત સ્પષ્ટ (કિયા હૈ), સબ સૂક્ષ્મ પ્રકાર-સે અપૂર્વ રીતસે સમઝાયા હૈ. નિર્ણય તો સ્વયંકો હી કરના હૈ.

માર્ગ બતાયે, કોઈ માર્ગ પર જા રહા હો ઉસે માર્ગ બતાયે, ચલના તો સ્વયંકો હૈ. નિર્ણય તો સ્વયંકો હી કરના હૈ. જો સુખકી ઇચ્છા કરતા હૈ, જહાઁ-તહાઁ સુખકી કલ્પના કરનેવાલા હૈ. કિસી ભી ભાવોંમેં, કિસી ભી રાગમેં, કિસી ભી કાર્યમેં જો સુખકી કલ્પના કરનેવાલા, સુખકી કલ્પના કરકે જો સુખ માનતા હૈ, વહ સુખકી કલ્પના કરનેવાલા સ્વયં સુખસ્વભાવી હૈ. ઇસલિયે કલ્પના કરતા હૈ. જો સહજ સુખસ્વભાવી, જો સહજ આનન્દ સ્વભાવી હૈ. અપની ઓર દૃષ્ટિ નહીં હૈ, સહજરૂપ પરિણમતા નહીં હૈ. જો અન્યમેં સુખકી કલ્પના કરનેવાલા હૈ, જો ચૈતન્ય હૈ, જહાઁ-તહાઁ સુખકી કલ્પના (કરનેવાલા હૈ), જહાઁ સુખ નહીં હૈ, વહાઁ કલ્પના કરકે સુખકો સ્વયં વેદતા હૈ, સુખ માન રહા

PDF/HTML Page 1786 of 1906
single page version

હૈ, વહ સ્વયં સુખસ્વભાવી હૈ. ઇસીલિયે સુખ માન રહા હૈ.

વહ જડ નહીં માનતા હૈ. સુખ સ્વભાવ અપના હૈ, ઇસલિયે જહાઁ-તહાઁ આરોપ કરકે સુખકી કલ્પના કરતા રહતા હૈ. વહ સ્વયં સુખકા ભણ્ડાર હૈ, ઇસલિયે પરમેં સુખકી કલ્પના કરતા હૈ. પરન્તુ પરમેં સુખ નહીં હૈ. દૃષ્ટિ વિપરીત હૈ, બાહર સુખ માના હૈ. અન્દર અપના સ્વતઃસિદ્ધ, અનાદિઅનન્ત સહજ સિદ્ધ સ્વભાવ સુખ અપના હૈ. જૈસે જ્ઞાન અપના હૈ, જો જાનન સ્વભાવ હર જગહ જાનનેવાલા હી હૈ, વૈસે સુખસ્વભાવ ભી સહજ સ્વરૂપ-સે અપના હી હૈ. ઇસલિયે જહાઁ-તહાઁ કલ્પના કરકે શાન્તિ માનતા હૈ, સુખ માનતા હૈ. વહ સ્વયં હી માન રહા હૈ.

જૈસે જાનનેવાલા હર જગહ જાનનરૂપ હી રહતા હૈ, વૈસે સુખકી કલ્પના સ્વયં હી કર રહા હૈ. વહ સ્વયં સુખકા ભણ્ડાર હૈ, વહી સુખકી કલ્પના કરનેવાલા હૈ. ઇસલિયે સુખ અપનેમેં રહા હૈ. ઇસલિયે જહાઁ-તહાઁ (સુખકી કલ્પના કરતા હૈ). આચાર્યદેવ અનેક બાર કહતે હૈં, ગુરુદેવ કહતે હૈં, સુખ અપનેમેં હૈ. મૃગકી નાભિમેં કસ્તૂરી (હૈ). (કસ્તૂરીકી) સુગન્ધ હર જગહ આ રહી હૈ, ઉસે ચારોં ઓર ઢૂઁઢતા હૈ.

વૈસે સ્વયં સુખસ્વભાવી સુખકી કલ્પના જહાઁ-તહાઁ બાહરમેં કર રહા હૈ. વહ સ્વયં હી સુખકા ભણ્ડાર સ્વતઃસિદ્ધ આનન્દ વસ્તુ વહ સ્વયં હી હૈ. વહ સ્વતઃસિદ્ધ હૈ, પરન્તુ વહ જહાઁ-તહાઁ માન રહા હૈ. ગુરુદેવને બતાયા હૈ, આચાર્યદેવને બતાયા હૈ.

મુમુક્ષુઃ- કલ્પનાકે પીછે સુખ પડા હૈ.

સમાધાનઃ- કલ્પનાકે પીછે સુખસ્વભાવ અપના હૈ. વહ સ્વયં કલ્પના કર રહા હૈ. જહાઁ-તહાઁ ખાકર, પી કર, ઘૂમકર, જહાઁ-તહાઁ માનમેં, ઇસમેં-ઉસમેં યહાઁ-વહાઁ સુખ માનનેવાલા વહ સુખસ્વભાવી સ્વયં હૈ.

મુમુક્ષુઃ- સુખ કહીં દૂર નહીં હૈ. સમાધાનઃ- સુખ દૂર નહીં હૈ. સ્વયં, અપનેમેં સહજ સ્વભાવમેં સુખ હૈ. વિકલ્પકી જાલ ઔર વિભાવકો છોડે, વિકલ્પ ઓરકી દૃષ્ટિ, આકુલતા-સે વાપસ મુડે, ભેદજ્ઞાન કરે ઔર સ્વયં નિર્વિકલ્પ સ્વરૂપમેં જાય તો સુખ જો સહજ સ્વભાવ હૈ, વહ સુખકા સાગર અપનેમેં-સે પ્રગટ હો ઐસા હૈ. વહ બાહર કલ્પના કરતા હૈ.