PDF/HTML Page 1883 of 1906
single page version
સમાધાનઃ- .. વહ ગ્રહણ કરકે તૈયારી કરે. ગુરુદેવ જો કહે વહ બરાબર હૈ. ઐસા અર્પણતાકા ભાવ અન્દર આયે ઔર સ્વયં વિચારૂપર્વક નક્કી કરે, વહી માર્ગ ગ્રહણ કરને જૈસા હૈ. સ્વયં અપનેઆપ માર્ગ નહીં જાન સકતા હૈ. ગુરુદેવને બતાયા તો વિચાર કરકે નક્કી કરે ઔર વહ સ્વયં નક્કી કર સકતા હૈ. આત્મા સ્વયં અનન્ત શક્તિવાન હૈ. સ્વયં નક્કી કરે ઇસ માર્ગ પર જા સકતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- તો ફિર ઉસે શંકા હી ન હો.
સમાધાનઃ- ... આગે નહીં જા સકતા, મુખ્ય તો પ્રતીત હૈ.
મુમુક્ષુઃ- યહ ઐસા હી હૈ, ઐસા નક્કી તો હો ગયા, પરન્તુ અનુભવમેં નહીં આતા.
સમાધાનઃ- યહ ઐસા હી હૈ, વહ ભી અભી અન્દર-સે સ્વભાવ-સે નક્કી હો કિ યહ જ્ઞાનસ્વભાવ હી હૈ, ઐસી અંતરમેં-સે પ્રતીતિ જબ આવે તબ અંતરકી પરિણતિ પ્રગટ હો. અન્દર ગહરાઈ-સે સ્વભાવ ગ્રહણ કરકે પ્રતીત કરે. વિશ્વાસ કિયા, ગુરુદેવને કહા ઉસ પર વિશ્વાસ કિયા, વિચાર કિયા, વિચાર-સે નક્કી કિયા. નક્કી કિયા લેકિન અંતરમેં જો સ્વભાવ ગ્રહણ કરકે નક્કી કરના ચાહિયે કે યહ આત્મા ઔર યહ વિભાવ, ઐસે નક્કી કરે, ઉસ જાતકી પ્રતીતિ કરે તો આગે બઢા જાતા હૈ. અભી અન્દર ગહરાઈમેં નક્કી કરના બાકી રહ જાતા હૈ. અન્દર ગહરાઈમેં સૂક્ષ્મ ઉપયોગ ધીરા હોકર નક્કી કરે. અંતરમેં-સે ભેદજ્ઞાન કરના ચાહિયે વહ બાકી રહ જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- ભેદજ્ઞાનકી કોઈ રીત હૈ?
સમાધાનઃ- અંતર ભેદજ્ઞાનકી રીત, ભેદજ્ઞાન યાની ભેદજ્ઞાન સ્વયં ભિન્ન પડતા હૈ. જો ક્ષણ-ક્ષણ એકત્વબુદ્ધિ ચલ રહી હૈ, શરીરાદિ, વિભાવકે સાથ, સબકે સાથ એકત્વબુદ્ધિ હો રહી હૈ, વહ એકત્વબુદ્ધિ અંતરમેં ઊતરકર તોડે, જ્ઞાનસ્વભાવકો ગ્રહણ કરે તો એકત્વબુદ્ધિ ટૂટે, તો ભેદજ્ઞાન હો. સબકા એક હી ઉપાય હૈ કિ જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરે તો ભેદજ્ઞાન હો. જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરને-સે સચ્ચી પ્રતીત, જ્ઞાન સબ જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરને-સે હો. સબકા એક હી ઉપાય હૈ. ચારોં ઔર અનેક માર્ગ નહીં હોતે, માર્ગ એક હી હૈ. જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના. ફિર કિસી ભી પ્રકાર-સે જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના. વિચાર કરકે નક્કી કરે, શાસ્ત્ર-સે, ગુરુદેવકે આશય-સે સર્વ પ્રકાર-સે એક જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના, એક હી માર્ગ
PDF/HTML Page 1884 of 1906
single page version
હૈ, દૂસરા કોઈ માર્ગ નહીં હૈ. જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરકે અન્દર લીનતા કરે તો પ્રગટ હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરના, એક હી ઉપાય.
સમાધાનઃ- એક હી ઉપાય હૈ. જ્ઞાયકકો સ્વભાવમેં-સે ગ્રહણ કરે તો ભેદજ્ઞાન હો. મૂલ વસ્તુકો ગ્રહણ કરની.
મુમુક્ષુઃ- ઇસમેં યાદ રખને જિતના કિતના? યાહ રહતા નહીં હૈ..
સમાધાનઃ- જ્ઞાયકકો યાદ રખના. જ્ઞાયક વસ્તુ... ફિર વિચાર કરનેકે સબ પહલૂ આયે. અનન્ત ગુણ હૈ, અનન્ત પર્યાય હૈ, દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય સબ વિચાર કરનેકે લિયે સબ સબ પહલૂ હૈ. ઉત્પાદ-વ્યય-ધ્રુવ, દ્રવ્ય-ગુણ-પર્યાય, સાધક, સાધ્ય જ્ઞાતા, જ્ઞેય વિચાર કરનેકે લિયે સબ હૈ. યાદ રખના એક જ્ઞાયક.
મુમુક્ષુઃ- ધ્યેય.
સમાધાનઃ- ધ્યેય એક જ્ઞાયકકા. વિચાર કરનેકે લિય સબ પહલૂ. સબ વિચાર કરકે નક્કી કરે. શાસ્ત્રોં-સે, ગુરુદેવકે આશ્રય-સે વિચાર કરકે નક્કી કરનેકે બહુત પહલૂ હૈં. મૂલ તત્ત્વકા વિચાર કરના. યાદ એક જ્ઞાયકકો રખના.
મુમુક્ષુઃ- મેરુ પર્વતમેં ભી રત્નકે હૈં?
સમાધાનઃ- અંજનગિરી, દધિગિરી સબ રત્કે પહાડ ઔર રત્નકી પ્રતિમાએઁ હૈં.
મુમુક્ષુઃ- અંજનગિરી ભી પૂરા રત્નકા પહાડ?
સમાધાનઃ- હાઁ, રત્નકા. વહ સબ રત્નકે પહાડ હૈં.
મુમુક્ષુઃ- આપ દેવસ્વરૂપમેં જાકર આયે? યા સમ્યગ્દૃષ્ટિ હી જા સકતે હૈં? કોઈ ભી જા સકતા હૈ?
સમાધાનઃ- સબ દેવ જા સકતે હૈં. દેવલોકમેં જાય, વહાઁ-સે નંદીશ્વરમેં સબ દેવ (જા સકતે હૈં), ઇન્દ્ર તો જાતે હૈં, પરન્તુ ઇન્દ્ર સબકો સાથ લેકર જાતા હૈ. જાય, પરન્તુ સબ બાર ભાવ-સે નહીં ગયા હો. અનન્ત બાર દેવલોકમેં ગયા હૈ. ઋદ્ધિ થી તો જાકર આ ગયા કિ હમ દેવોંકા જાનેકા નિયમ હૈ ઇસલિયે જાતે હૈં. ઉસ પ્રકાર જાકર આયા. ભાવ-સે જાયે ઉસકી બાત અલગ હોતી હૈ. ઇન્દ્ર હમેં આજ્ઞા કરતે હૈં ઇસલિયે હમેં જાના પડે, ઐસા કરકે જાય. ઉત્સવ કરનેકે લિયે ઇન્દ્ર લેકર જાય તો ઇન્દ્રોંકે સાથ જાય કિ હમેં આજ્ઞા હૈ તો હમ જાતે હૈં. ભાવના-સે જાય ઉસકી બાત અલગ હૈ. કોઈ દેવ ભાવ-સે ભી જાતે હૈં.
મનુષ્ય જા નહીં સકતે. .. હમ નહીં જા સકતે, દેવ હી જા સકતે હૈં. પાઁચસૌ- પાઁચસૌ ધનુષકે ભગવાન જૈસે સમવસરણમેં વિરાજતે હોં, ઐસે ભગવાન (હોતે હૈં). અંજનગિરી શ્યામ કલરકે રત્નકે પહાડે હૈં. દધિગિરી સફેદ હૈ ઔર રતિકર લાલ હૈ, ઐસા આતા હૈ. ઐસે રત્નકે પહાડ હૈં.
PDF/HTML Page 1885 of 1906
single page version
મુમુક્ષુઃ- રતિકર, દધિગિરી, અંજગિરી સબમેં પાઁચસૌ ધનુષકે હોતે હૈં?
સમાધાનઃ- પહાડ નહીં, પ્રતિમાજી પાઁચસૌ ધનુષકે.
મુમુક્ષુઃ- તીન પર્વતોંમેં દધિગિરી, રતિકર ઔર અંજનગિરી તીનોંમેં પાઁચસૌ ધનુષકે?
સમાધાનઃ- ઐસા આતા હૈ. ઉસકે માપ અલગ-અલગ આતે હૈં. કોઈ જગહ મધ્યમ હૈ, કોઈ જગહ .. હૈ, કોઈ જગહ પાઁચસૌ ધનુષકે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- પાઁચ મેરુમેં તો અસ્સી પ્રતિમાએઁ હૈ, ઐસા પહલે સામાન્યતયા ખ્યાલમેં થા. ફિર પૂજા જબ હોને લગી તો તબ ઐસા લગા કિ એક-એક મેરુમેં તો કિતની પ્રતિમાએઁ હૈં! સબ મિલાકર ૩૯૨ હોતી હૈ ન?
સમાધાનઃ- મૂલ મેર પર્વતમેં તો ઐસે હૈ. એક મેરુમેં ચાર-ચાર જિનાલય હૈં. ઐસા હૈ. ઉસકે બગલમેં શાલ્મલિ વૃક્ષ ઔર જમ્બૂ વૃક્ષ હૈ. ઉસકે અગલબગલકે જો પહાડ ઔર વૃક્ષ હૈં, ઉસકી પ્રતિમાએઁ હૈં વહ સબ. ઉસકી .. પર્વતોંકી નિકલી હૈ. ઉસકે પર મન્દિર હૈં. ઉસકે ઊપર તો એક-એકમેં સોલહ જિનાલય હૈ. મેરુ પર્વતમેં. ફિર ઉસકે બગલમેં વૃક્ષ હૈં. ઉસમેં હૈ. ઐસા તો આતા હૈ ન? અગલબગલમેં વિજયાર્ધ ઔર વૈતાલ આદિ સબ અગલબગલમેં હૈં, ઉસકે ઊપર મન્દિર હૈ. ઉસકા પૂરા પરિવાર બગલકે પહાડકા હૈ. મૂલ મેરુમેં તો સોલહ જિનાલય હૈ.
ઉસમેં-સે ઉસકા કુછ ભાગ નિકલા હૈ ઉસમેં હૈ. દેવ જા સકતે હૈં. મન્દિર પર ઔર સબ પર બહુત ભાવ થા. પાઁચસૌ ધનુષકી (પ્રતિમા) હૈ ઇસલિયે પહાડ તો ઉસસે ભી બડે હોતે હૈં. જ્યાદા ઊઁચે હોતે હૈં.
... શાસ્ત્રમેં આતા હૈ. વહ સુવર્ણ રત્નમિશ્રિત હૈ. અમુક ભાગ રત્નકા ઔર અમુકા સુવર્ણકા હૈ. મેરુ પર્વત પૂરા વૈસે હૈ. સુવર્ણકા ભાગ ઔર રત્નકા ભાગ. મેરુ પર્વત તો કિતના ઊઁચા હૈ. યહાઁ-સે સુધર્મ દેવલોકકી જો ધજા હૈ, પાણ્ડુક વનકે મન્દિરકી, ઉસમેં બાલાગ્ર જિતના હી અંતર હૈ. બસ, ઉતના હી અંતર હૈ. પહલા સુધર્મ દેવલોક હૈ, વહાઁ તક ઊઁચા હૈ. બીચમેં એક બાલાગ્ર જિતના અંતર હૈ. પાણ્ડુક વનમેં આકર ભગવાનકા જન્માભિષેક કરતે હૈં. સુધર્મ ઇન્દ્ર, શક્રેન્દ્ર, સબ દેવ વહાઁ આતે હૈં.
સમાધાનઃ- ... જિતના જ્ઞાન હૈ વહી મૈં હૂઁ. જ્ઞાન યાની ઉસમેં પૂરા જ્ઞાયક આ જાતા હૈ. જિતના જ્ઞાન હૈ, ઉતના હી મૈં હૂઁ. જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરે ઔર વિકલ્પ-સે ભિન્ન પડે, ઉસકા ભેદજ્ઞાન કરે, વહ એક હી માર્ગ હૈ.
મૈં શાશ્વત દ્રવ્ય હૂઁ, ઉસ દ્રવ્ય પર દૃષ્ટિ કરે ઔર વિકલ્પ-સે ભિન્ન પડે, વહ એક હી માર્ગ હૈ. પરન્તુ ઉસકે લિયે ઉસે ઉતની ગહરી લગની નહીં હૈ, ઇસલિયે વહ ગ્રહણ નહીં કરતા હૈ. માર્ગ તો એક હી હૈ ઔર ગુરુદેવ વહ બતાતે થે. માર્ગ તો એક હી હૈ કિ આત્માકો જ્ઞાનલક્ષણ-સે પહિચાનકર દ્રવ્યકો ગ્રહણ કરે કિ યહ દ્રવ્ય હૈ સો
PDF/HTML Page 1886 of 1906
single page version
મૈં હૂઁ ઔર યહ વિભાવ હૈ વહ મૈં નહીં હૂઁ. ઉસકે બાદ પુરુષાર્થકી ગતિ-સે ભેદજ્ઞાનકી ધારા પ્રગટ કરે તો વહ ભેદજ્ઞાનકી ધારા સહજ હોતે-હોતે ઉસે વિકલ્પ છૂટે બિના નહીં રહતા. પરન્તુ ઉતની સ્વયંકો અન્દરસે અપની પરિણતિ જાગે તો હોતા હૈ. ભાવના હો, પરન્તુ ઉસ જાતકી પુરુષાર્થકી ગતિ સ્વયં પ્રગટ કરે તો હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- .. તો હી વિકલ્પ ટૂટે યા ઇન્દ્રિય જ્ઞાન-સે વિકલ્પ ટૂટતા હૈ?
સમાધાનઃ- અતીન્દ્રિય જ્ઞાન અર્થાત મૈં જ્ઞાયક હૂઁ. જ્ઞાયક હી સ્વયં અતીન્દ્રિય જ્ઞાન હૈ. જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરે. બાહર-સે ઇસસે જાના, યહ જાના, વહ જાના, જાના વહ જ્ઞાન ઐસે નહીં. પરન્તુ મૈં જ્ઞાયક સ્વભાવ હૂઁ, જ્ઞાયકરૂપ પરિણમિત જ્ઞાયક, પરિણમિત અર્થાત પ્રગટ પરિણમિત નહીં હુઆ હૈ, જ્ઞાનસ્વભાવી હૈ, ઉસ સ્વભાવકો ગ્રહણ કરે તો પ્રગટ હો. યહ જ્ઞાન, યહ જ્ઞાન ઐસે ભેદ નહીં, પરન્તુ જ્ઞાનસ્વભાવ હી જો વસ્તુકા હૈ, ઉસે ગ્રહણ કરે તો હોતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- વચનામૃતમેં જ્ઞાયક-જ્ઞાયક શબ્દ જગહ-જગહ આતા હૈ. તો જ્ઞાયકકે આશ્રય- સે હી સબ પ્રાપ્ત હો જાનેવાલા હૈ યા દૂસરા કુછ કરનેકા હૈ?
સમાધાનઃ- જ્ઞાયકકે આશ્રય-સે હી સબ પ્રગટ હોનેવાલા હૈ. પરન્તુ જ્ઞાયકકા આશ્રય લેનેકે લિયે ઉસકી પહિચાન કરની પડે. જ્ઞાયક કૌન હૈ? જ્ઞાયકકા સ્વભાવ ક્યા હૈ? યે વિભાવ કૌન? ઉસકા લક્ષણ પહિચાનના પડે. ઔર જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરનેકે લિયે ગુરુદેવ ક્યા કહતે હૈં? ગુરુદેવને ક્યા માર્ગ બતાયા હૈ? વહ પ્રગટ ન હો તબતક, દેવ- ગુરુ-શાસ્ત્રકી મહિમા આયે, ગુરુદેવને ક્યા કહા હૈ ઉસ તત્ત્વકા વિચાર કરે, વહ સબ આયે, પરન્તુ ગ્રહણ એક જ્ઞાયકકો કરના હૈ.
જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરને-સે સબ ગ્રહણ હોતા હૈ. જ્ઞાયક અર્થાત સ્વયં. સ્વયંકા અસ્તિત્વ જ્ઞાયક ગ્રહણ કિયા તો વિભાવ-સે ભિન્ન પડતા હૈ ઔર ભેદજ્ઞાન હોતા હૈ. ઔર ઉસ ભેદજ્ઞાનકી ઉગ્રતા, જ્ઞાયકકી ઉગ્રતા હોતે-હોતે ઉસીમેં લીનતા બઢાતા હુઆ, ઉસકી પ્રતીતિ, ઉસકા જ્ઞાન ઔર ઉસમેં લીનતા, વહ કરતે-કરતે ઉસીમેં આગે જાતા હૈ. જ્ઞાયક ગ્રહણ કરનેકા એક હી માર્ગ હૈ. ઉસકે લિયે તત્ત્વ વિચાર, ઉતની ગહરી રુચિ, ગુરુદેવ ક્યા કહતે હૈં ઉસકા આશય ગ્રહણ કરના, વહ સબ રહતા હૈ. ધ્યેય એક જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરનેકા હોના ચાહિયે.
મુમુક્ષુઃ- આપકો જબ અનુભૂતિ હુયી તબ આપ પણ્ડિતજીકો બારંબાર લિખતે થે કિ અબ ઇતના બાકી હૈ, ઇતના બાકી હૈ, ઇતના બાકી હૈ, કિસકે આધાર-સે? જ્ઞાયકકે આધાર-સે આપ કહતે થે?
સમાધાનઃ- અન્દર-સે મુઝે ઐસા લગતા થા. અન્દર ઐસા લગતા થા. યહ જ્ઞાન કોઈ અલગ હૈ, અન્દર કોઈ અલગ આત્મા હૈ. આત્મા ભિન્ન હૈ, ઐસા હુઆ કરતા
PDF/HTML Page 1887 of 1906
single page version
થા. આત્મા ભિન્ન હૈ, ભિન્ન હૈ, ઐસા જ્યાદા-જ્યાતા ભિન્ન લગતા જાય, ઇસલિયે ઇતના- ઇતના ઐસા કહતી થી. આત્મા ભિન્ન હૈ, યહ સબ ભિન્ન હૈ, આત્મા ભિન્ન હૈ. જ્યાદા- જ્યાદા ભિન્નતા લગને લગતી થી ઇસલિયે ઇતના હૈ, ઇતના હૈ, ઐસા કહતી થી. ઐસા કુછ માલૂમ નહીં પડતા હૈ કિ ઇતને સમયમેં હો જાયગા. ઉતના બલ અન્દર-સે આતા થા. યે ભિન્ન હૈ તો ભિન્ન હી પડ જાયગા, ઐસા હોતા થા.
મુમુક્ષુઃ- માતાજી! નિશ્ચય-વ્યવહારકી સન્ધિ આયી ન? આપને કહા, જ્ઞાયકકા રટન કરના, દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્રમેં યથાર્થ શ્રદ્ધા રખના. વહ તો વ્યવહાર આયા. તો નિશ્ચય- વ્યવહાર દોનોંકી સન્ધિ સાથમેં હી હૈ?
સમાધાનઃ- દોનોં સાથમેં હૈ. દોનોં સાથમેં હૈ. નિમિત્ત ઔર ઉપાદાન. પુરુષાર્થ કરનેકા ઉપાદાન અપના ઔર ઉસમેં નિમિત્ત દેવ-ગુરુ-શાસ્ત્ર હોતે હૈં. વહ શુભભાવ-સે ભિન્ન હોને પર ભી નિમિત્ત-ઉપાદાનકી સન્ધિ હોતી હી હૈ. અનન્ત કાલ-સે જો સમ્યગ્દર્શન પ્રાપ્ત નહીં હુઆ હૈ, પ્રથમ બાર હો તો ઉસમેં દેશનાલબ્ધિ હોતી હૈ. કોઈ સાક્ષાત ગુરુ યા સાક્ષાત દેવ હો તભી ઉસે દેશનાલબ્ધિ હોતી હૈ, ઐસા નિમિત્ત-ઉપાદાનકા સમ્બન્ધ હૈ. જ્ઞાયકકો ગ્રહણ કરનેકા હૈ, તો ભી ઉસમેં નિમિત્ત દેવ-ગુરુકા હોતા હૈ. પ્રત્યક્ષ દેવ- ગુરુ હો તો અન્દર-સે પ્રગટ હોતા હૈ. ઐસા નિમિત્ત-ઉપાદાનકા સમ્બન્ધ હૈ. ઐસી નિશ્ચય- વ્યવહારકી સન્ધિ હૈ.
મુમુક્ષુઃ- જ્ઞાની ધર્માત્મા બાહરમેં ભક્તિ આદિ કાયામેં જુડતે હોં ઐસા દિખતા હૈ, .. ઐસા લગતા હૈ. આપ કહતે હો કિ વહ બાહ્ય કાયા-સે અલિપ્ત હૈ. જ્ઞાનીકી અન્દરમેં જો પરિણતિ ચલતી હૈ ઉસે તૂ દેખ, પરન્તુ અન્દરમેં દેખનેકી દૃષ્ટિ તો હમેં મિલી નહીં હૈ, તો હમેં ઉસ દૃષ્ટિકો પ્રાપ્ત કરનેકે લિયે ક્યા કરના, યહ કૃપા કરકે સમઝાઈયે.
સમાધાનઃ- જ્ઞાની કુછ ભી કરતે હો, ઉસકી ભક્તિ હો તો ભી ઉસકી ભેદજ્ઞાનકી ધારામેં જ્ઞાયક ભિન્ન હી પરિણમતા હૈ. પરન્તુ ઉસે દેખનેકી દૃષ્ટિ તો સ્વયંકો પ્રગટ કરની પડતી હૈ. સચ્ચા મુમુક્ષુ હો, જિસે સતકો ગ્રહણ કરનેકા નેત્ર ખુલ ગયા હો, વહ ઉસકે વર્તન પર-સે, અમુક (વાણી) પર-સે સમઝ સકે. ઉસે અમુક પ્રકાર-સે સમઝ સકે. બાકી તો અમુક પ્રતીત રખે, બાકી ઉસકી સત ગ્રહણ કરનેકી શક્તિ જો સચ્ચા જિજ્ઞાસુ હો ઉસે પ્રગટ હોતી હૈ. યે સબ કરતે હુએ ભી ન્યારે દિખતે હૈં, ઐસા કિસીકો ગ્રહણ હો ભી જાતા હૈ.
મુમુક્ષુઃ- અર્પણતા કરની, જ્ઞાની ધર્માત્માકો પહિચાનકર.
સમાધાનઃ- પહલે અમુક પરીક્ષા-સે નક્કી કરે. અમુક નક્કી કરે, ફિર સબ નક્કી કરનેકી ઉસકી શક્તિ ન હો તો વહ અર્પણતા કરે. અમુક જિતની ઉસકી શક્તિ હો ઉસે ગ્રહણ કરે. ઉતના અમુક તો નક્કી કરે, ફિર તો ગુરુદેવ દૃષ્ટાન્ત દેતે થે કિ તુઝે
PDF/HTML Page 1888 of 1906
single page version
કિસીકી દુકાન પર માલ રખના હો તો વહ દુકાન કૈસી હૈ, ઐસા પહલે તૂ નક્કી કર. ફિર તૂ પૂરી દુકાનકી ખાતાવહી દેખને જા તો ઐેસે કોઈ દિખાતા નહીં. વહ ઐસા કહતા હૈ કિ તૂ અમુક લક્ષણોં-સે નક્કી કર. ગુરુદેવ કહતે થે કિ યહ યથાર્થ હૈ. ઐસે ગુરુદેવ એક સત્પુરુષ હૈ, ઐસા નક્કી કરનેકે લિયે ઉનકી વાણી, ઉનકી મુદ્રા અમુક પ્રકાર-સે નક્કી કર. ફિર ઉનકી દશા ક્યા હૈ, વહ ગ્રહણ કરનેકી તેરી પૂરી શક્તિ ન હો તો અર્પણતા કરના.
મુમુક્ષુઃ- અંતિમ પ્રશ્ન હૈ. સામાન્ય પર દૃષ્ટિ ઔર ભેદજ્ઞાનમેં ક્યા અંતર હૈ, યહ કૃપા કરકે સમઝાઈયે.
સમાધાનઃ- જિસકી સામાન્ય પર દૃષ્ટિ ગયી કિ મૈં સામાન્ય એક વસ્તુ હૂઁ. ઉસમેં ભેદ પર દૃષ્ટિ નહીં હૈ. દૃષ્ટિ તો અખણ્ડ એક દ્રવ્ય પર હૈ. અપના અસ્તિત્વ જ્ઞાયક પર દૃષ્ટિ હૈ, પરન્તુ દૃષ્ટિકે સાથ ભેદજ્ઞાન દોનોં સાથમેં રહતે હૈં. દૃષ્ટિ ઔર જ્ઞાન દોનોં સાથ હોતે હૈૈં.
એક સામાન્ય પર દૃષ્ટિ ઔર વિભાવ-સે ભિન્ન પડે. અપને પર જહાઁ દૃષ્ટિ ગયી તો વિભાવ-સે ભિન્ન પડતા હૈ. દોનોં સાથ હી રહતે હૈં. સ્વયં સામાન્યકો ગ્રહણ કરે, અસ્તિત્વકો ગ્રહણ કરે ઉસમેં અન્ય-સે નાસ્તિ ઉસમેં સાથ આ જાતી હૈ. સ્વયંકો ગ્રહણ કિયા ઇસલિયે મૈં વિભાવ-સે ભિન્ન હૂઁ, ઐસા સાથમેં આ જાતા હૈ. દૃષ્ટિ કહીં ભેદ નહીં કરતી, પરન્તુ જ્ઞાન સબ જાનતા હૈ. જ્ઞાનમેં સબ આ જાતા હૈ કિ મૈં યે વિભાવ-સે ભિન્ન ઔર યે મેરા ચૈતન્યકા અસ્તિત્વ ભિન્ન હૈ. ઐસે દૃષ્ટિ ઔર જ્ઞાન સાથમેં હી રહતે હૈં. દૃષ્ટિ એક સામાન્યકો ગ્રહણ કરતી હૈ, જ્ઞાન દોનોંકો ગ્રહણ કર લેતા હૈ. દોનોં સાથ-સાથ હી હોતે હૈં. જિસકી દૃષ્ટિ સમ્યક હો, ઉસકા જ્ઞાન સમ્યક હોતા હૈ. દોનોં સાથ રહતે હૈં.
મુમુક્ષુઃ- પહલે દૃષ્ટિ સમ્યક હો, બાદમેં જ્ઞાન? સમાધાનઃ- દૃષ્ટિ ઔર જ્ઞાન દોનોં સાથમેં હી સમ્યક હોતે હૈં. ઉસમેં ક્રમ નહીં પડતા. પરન્તુ દૃષ્ટિ મુખ્ય હૈ ઇસલિયે દૃષ્ટિકો મુખ્ય કહનેમેં આતા હૈ. બાકી દૃષ્ટિ ઔર જ્ઞાન દોનોં સાથમેં હોતે હૈં. ઉસમેં ક્રમ નહીં હોતા, દોનોં સાથમેં હોતે હૈં.