PDF/HTML Page 742 of 1906
single page version
mumukShuH- ChaH dravya, pa.nchAstikAy, nav tattva, hey-j~ney-upAdey tattva, dravya-guN- paryAy, utpAd-vyay-dhrauvya ityAdikA j~nAn samyagdarshanakI prAptike liye jAnanA prayojanabhUt hai? athavA ek dhruv jIv svabhAvako jAnanese mukti mArga par jA sakate hai.n?
samAdhAnaH- jyAdA shAstraj~nAn ho to jAnaneme.n Aye aisA nahI.n hai. mUl prayojanabhUt tattva jAne. dhruv aur dravya-guN-paryAyakA svarUp, AtmA, usake guN-paryAy, sva-parakA bhedaj~nAn jo prayojanabhUt hai ki jo mokShamArgame.n pragaT hotA hai, use prayojanabhUt ho utanA jAne to bhI mokShamArga pragaT hotA hai. usame.n jyAdA jAne to hotA hai, aisA nahI.n hai. parantu prayojanabhUt tattva to jAne. shivabhUti muni kuCh nahI.n jAnate the, parantu unhe.n yah dAl bhinna aur ChilakA bhinna, bAI dho rahI thI usame.nse dAl bhinna aur ChilakA bhinna. vaise merA AtmA bhinna aur vibhAv bhinna hai. aisA bhedaj~nAn kare. sva-parakA bhedaj~nAn karake a.ntarame.n lIn ho gaye. parantu sva-parakA bhedavij~nAname.n mai.n yah dravya hU.N aur yah vibhAv hai. mai.n anAdiananta shuddhAtmA hU.N. aur yah paryAy hai, us paryAyame.n vibhAv hotA hai. lekin vah merA svabhAv nahI.n hai.
svabhAv-vibhAvakA bhedaj~nAn karake a.ntarame.n Utar gaye. usame.n sab A jAtA hai. jIvatattva, Asrav, sa.nvar, nirjarA saba. A.nshik sAdhakadashA huyI. visheSh puruShArtha kare to nirjarA hotI hai aur pUrNatA honese mokSha hotA hai. is prakAr usakI pariNatime.n hI sab A jAtA hai.
tirya.nch kuCh jAnate nahI.n, to tirya.nchako shabda nahI.n Ate, parantu sva-parakA bhedavij~nAn hotA hai ki mai.n yah AtmA hU.N aur yah vibhAv hai. svabhAv-vibhAvakA bhedaj~nAn ho, usame.n mai.n yah chaitanya svabhAv, j~nAyak svabhAv merA AtmA, yah vibhAv merA svabhAv nahI.n hai. aur vah mere puruShArthakI mandatAse hotA hai. use bhAvame.n sab A jAtA hai. bhedavij~nAname.n. nAm nahI.n Ate hai.n.
mai.n yah j~nAyak hU.N aur yah vibhAvakI pariNati mere svabhAvame.n nahI.n hai. aise bhedavij~nAn karake j~nAyakako grahaN karatA hai. aur us j~nAyakakI grahaNatAme.n Age baDhe, Age jAnekA puruShArtha, j~nAyakakI dR^iShTiko dR^iDh rakhanekA puruShArtha, sa.nvar, amuk svarUpAcharaN chAritra sab
PDF/HTML Page 743 of 1906
single page version
usame.n A jAtA hai. nav tattvakA sab usame.n A jAtA hai. parantu use nAm nahI.n Ate hai.n. parantu sva-parakA bhedaj~nAn ho, usame.n nav tattva usakI sAdhakadashAme.n sab A jAtA hai. darshan, j~nAn, chAritra. yah darshan eva.n j~nAn, aisI svaya.nkI pratIt kI, mai.n yah chaitanya aise akhaNDa dravya par dR^iShTi gayI. aur yah para. vibhAv par aur mai.n sva. usame.n j~nAn sva-parako jAne yah A jAtA hai.
apanI or lInatA karatA hai. usame.n A.nshik svarUpAcharaN chAritra AtA hai. isaliye usame.n darshan, j~nAn, chAritra (A gayA). usame.n visheSh lInatAkA prayatna bhI karatA hai. ataH usame.n darshan, j~nAn, chAritrake bhed bhI usame.n A jAte hai.n. use nAm nahI.n Ate. kitane hI tirya.nch pA.Nchave.n guNasthAnako pragaT karate hai.n. isaliye usakI visheSh lInatAko bhI pragaT karate hai.n. usame.n chAritrakI dashA (A jAtI hai). darshan, j~nAn, chAritrake bhed bhI A jAte hai.n. ataH bhed kyA, abhed kyA, sAdhya-sAdhakakA jo pa.nth hai vah use binA nAm bhI usame.n A jAtA hai.
isaliye amuk prayojanabhUt j~nAn honA chAhiye. dhruvako jAne, dhruvako yathArtha jAnA kab kahane.n Aye? ki dhruvako yathArtha jAne usake sAth usake sab pahalU A jAy, to usane yathArtha dhruvako jAnA hai. mai.n j~nAyak dhruv hU.N aur yah vibhAv mai.n nahI.n hU.N. aise usake prayojanabhUt pahalU A jAne chAhiye. akelA dhruv yAnI us dhruvame.n shuShkatAse akelA dhruv (AtA ho ki) mereme.n kuCh hai hI nahI.n. nahI.n hai yAnI usakI paryAyame.n bhI nahI.n hai aur puruShArthakI mandatAse hotA hai, usakA koI vivek na ho to usane dhruvako yathArtha grahaN nahI.n kiyA hai. dhruvame.n sab pahalU A jAne chAhiye.
dhruv, ek j~nAyak dhruvame.n sab A jAtA hai. parantu vah yathArthapane kab grahaN hotA hai? ki usame.n sab A jAnA chAhiye. to yathArtha grahaN kiyA hai. dR^iShTi, mai.n j~nAyak hU.N aisI dR^iShTi samyak kab kahI jAy? ki usake sAth j~nAn bhI samyak (hotA hai). j~nAn jo vivek karatA hai vah j~nAnakA vivek aur dR^iShTi, dono.n samyak ho to use samyak kahate hai.n. parantu j~nAn samyak nahI.n ho to dR^iShTi samyak nahI.n hotI. aur dR^iShTi samyak na ho to j~nAn bhI samyak nahI.n hotA. isaliye usame.n samyak ho to ek dhruvako grahaN kare to bhI usame.n sab A jAtA hai. parantu usame.n sa.nkShepame.n sva-parakA bhedaj~nAn, dravyadR^iShTipUrvakakA sva-parakA bhedaj~nAn (hotA hai). parantu vah bhedavij~nAn akelA nahI.n hotA.
bhedaj~nAn kise kahate hai.n? ki dravyadR^iShTipUrvak ho to hI bhedaj~nAn (kahalAtA hai). bhed kisase kare? svaya.n svaya.nko grahaN kare to bhed paDe. svaya.nko grahaN kiye binA bhed hogA kaise? mai.n yah chaitanya hU.N aur yah nahI.n hU.N, aise svaya.nko grahaN kiye binA bhed hogA hI kaise? yathArtha bhedavij~nAn hotA hai usame.n dravyadR^iShTi bhI A jAtI hai.
PDF/HTML Page 744 of 1906
single page version
jo bhagavAnako jAne vah svaya.nko jAnatA hai. aisA sambandha hai. bhagavAnake dravya- guN-paryAyako jAne, vah svaya.nke dravya-guN-paryAyako jAnatA hai. svaya.nko dravya-guN-paryAyako jAne vah bhagavAnake dravya-guN-paryAyako jAnatA hai. aisA nimitta-upAdAnakA sambandha hai. lekin dravya-guN-paryAyame.n sab sa.nkShepame.n A jAtA hai.
anAdi kAlase mArga nahI.n jAnA hai, usame.n nimitta-upAdAnakA aisA sambandha hai ki pahale ek bAr bhagavAnakI vANI athavA koI gurukI vANI pratyakShapane mil tab use a.ntarame.n apUrvatA lagatI hai. karatA hai svaya.nse, parantu usame.n aisA nimitta-upAdAnakA sambandha rahA hai.
is prakAr ek dhruv j~nAyakame.n A jAtA hai, parantu vah kab? ki sab pahalU, prayojanabhUt pahalU A jAne chAhiye. pahalU A jAte hai.n. akelA dhruv, rukhA dhruv ho jAy to vah yathArtha nahI.n hai.
mumukShuH- sab pahalU jAne binA sIdhA dhruv par jAyA bhI nahI.n jAtA.
samAdhAnaH- aise sIdhA nahI.n jA sakatA. pahalU bhI, jyAdA j~nAn ho athavA jyAdA shAstra jAne, jAne to adhik lAbhakA kAraN hai, phir bhI na jAne to sa.nkShepame.n sva- par bhedavij~nAnako jAne to bhI usame.n A jAtA hai.
mumukShuH- pratham dhruv svabhAv par dR^iShTi karanI, usake bAd pahalU jAnanA, aisA kuCh nahI.n?
samAdhAnaH- lekin vah pratham dhruv par jAy, use sab pahalU A jAte hai.n. lekin dhruvako jAnA nahI.n hai, andar vichArase nakkI kiye binA, j~nAnakA vyavahAr bIchame.n Aye binA nahI.n rahatA. j~nAnase vichAr kare, mai.n kaun? par kaun? aise vichAr kiye binA j~nAnase vivek kiye binA vah Age nahI.n baDh sakatA. mai.n dhruv hI hU.N, aisA vichAr kiyA, j~nAnase nakkI kiyA to bhI bIchame.n j~nAn to A hI jAtA hai. dR^iShTi eva.n j~nAn dono.n sAthame.n hI rahe hai.n. dR^iShTi rakhU.N, j~nAnako nikAl dU.N to aise nahI.n nikalegA. j~nAnako nikAl dU.N to akelI dR^iShTi nahI.n rahatI.
AtmA ananta guNase bharA, ananta dhamAse bharA hai. usame.nse ekako grahaN karu.N, ekako nikAl do to vastuko sAdh nahI.n sakate. usame.n dono.n prakArakA lakShya rahanA chAhiye.
mumukShuH- (dR^iShTi) trikAlI dravyake sivA kisIko svIkAratI nahI.n. dR^iShTi paryAy hai aur paryAyame.n to rAg-dveSh hote hai.n.
samAdhAnaH- dR^iShTi paryAy hai, parantu vah grahaN karatI hai akhaNDako. dR^iShTikI paryAyame.n rAg-dveSh hote hai.n, aisA nahI.n hai. dR^iShTikI paryAyame.n rAg (nahI.n hotA hai). paryAy grahaN karatI hai akhaNDa dravyako. dR^iShTi paryAy hai, parantu usakA viShay pUrNa dravya hai. vah dravyako
PDF/HTML Page 745 of 1906
single page version
grahaN karatI hai. shAshvat dravyako grahaN karatI hai. rAg-dveSh to vibhAv paryAy hotI hai usame.n rAg-dveSh hote hai.n. dR^iShTikI paryAyame.n rAg-dveSh nahI.n hote hai.n. dR^iShTikI paryAy bhinna hai aur yah vibhAvaparyAy hotI hai vah bhinna paryAy hai. dR^iShTikI paryAy to nirmal hai. chaitanya par dR^iShTi gayI vah paryAy nirmal hai. vah to akhaNDa dhruv j~nAyakako grahaN karatI hai.
mumukShuH- ek prashna hai ki samyagdarshaname.n jaisI bhedaj~nAnakI dhArA vartatI hai, usI mArgase kevalaj~nAn hotA hai? aur kevalaj~nAnakA svarUp kyA hai, yah samajhAnekI kR^ipA kIjiye.
samAdhAnaH- jo mArga samyagdR^iShTikA hai, jo bhedaj~nAn pragaT huA, vahI mArga Akhir tak rahatA hai. pahale jo jij~nAsAme.n bhAvanA karake, prayatna karake, puruShArtha karake jo samyagdarshan pragaT huA vah use anAdikAlase jo durlabh thA, use puruShArtha karake (pragaT kiyA). svabhAv to sulabh hai, parantu use anAdikAlase ekatvabuddhike kAraN durlabh ho gayA thA. vah jisane puruShArthakI bhAvanA aur puruShArtha j~nAyak orakA bAra.nbAr abhyAs karake aur dev-guru-shAstrake koI apUrva nimittase, dev-guru-shAstrakA nimitta to koI apUrva hai, usase svaya.n puruShArtha karake samyagdarshan pragaT huA aur jo j~nAyakako grahaN kiyA, vah mArga jo hai vahI mArga Akhir tak hai. bAdame.n use mArga sahaj aur sugam ho jAtA hai. aisA durghaT nahI.n hai.
jo j~nAyak grahaN huA, vah j~nAyak grahaN huA usame.n lInatAkI kamI hai. lInatA kam hai. bAkI jo j~nAyak grahaN kiyA vahI j~nAyak, vah j~nAyak jo samyagdarshaname.n hai, vahI j~nAyak munidashAme.n hai, vahI j~nAyak, pUrNa dashAme.n bhI vahI j~nAyak hai. j~nAyak koI dUsarA nahI.n hai. j~nAyak jo grahaN kiyA, j~nAyakakI pariNati jo dR^iShTime.n AyI vahI j~nAyak, vahIkA vahI hai. parantu usame.n usakI pariNatikI lInatAkI kamI hai, vah lInatA baDhAtA jAtA hai. shuddhAtmapravR^ittilakShaN, jo shuddhAtmAkI pariNati pragaT kI vahI muktikA mArga hai. jo shuddhAtmAko grahaN kiyA, samyagdR^iShTi gR^ihasthAshramame.n hai use lInatAkI (kamI hai), jaise muni lIn hote hai.n, utane ve lIn nahI.n sakate hai.n. samyagdR^iShTi anek prakArake vikalpa, anek prakArakI pravR^ittime.n paDe hote hai.n aur mArga to ek hI hai.
munidashAme.n, jo mArga samyagdarshaname.n pragaT huA vahI mArga munidashAme.n hai. muni bAra.nbAr svarUpame.n lIn ho jAte hai.n. jo j~nAyak grahaN kiyA, jo chaitanyakA ghar grahaN kiyA thA, us gharame.n bAra.nbAr lIn ho jAte hai.n, samA jAte hai.n. aur samyagdR^iShTine j~nAyakako grahaN kiyA hai, bAra.nbAr lIn nahI.n jAte hai.n, bAhar jyAdA rahate hai.n. muni bAra.nbAr svarUpame.n lIn ho jAte hai.n, jam jAte hai.n. a.ntarmuhUrta-a.ntarmuhUrtame.n svarUpame.n lIn ho jAte hai.n. bAra.nbAr svarUpame.nse unhe.n bAhar AnA bhI mushkil paDatA hai. ek a.ntarmuhUrtame.n bAhar Ate hai.n
PDF/HTML Page 746 of 1906
single page version
aur phirase andar chale jAte hai.n. aisI dashA munio.nko pragaT hotI hai.
mArga to ek hI hai, dUsarA koI mArga nahI.n hai. kevalaj~nAn bhI usI mArgase pragaT hotA hai. mArga saral hai. use mArga sahaj aur sugam ho gayA hai. shramaNo, jino, tIrtha.nkaro A rIte sevI mArgane, siddhi varyA ... nirvANanAth.. bas, isI mArgase mokSha hai. Akhir tak ek hI mArga hai, dUsarA koI mArga nahI.n hai. kevalaj~nAn hotA hai, us kevalaj~nAnakI to kyA bAt karanI. jaisA chaitanyadravya anAdiananta shAshvat hai, aisA chaitanyadravya use pariNatirUpame.n pragaT ho gayA. jo chaitanyadravya anAdiananta shAshvat, usake ananta guN pariNamanarUp (ho gaye), jo shaktime.n the, kitane hI guN shaktime.n the vah sab pragaT ho gaye. sab khil gaye. isaliye jaisA chaitanyadravya thA, vaisI usakI sab paryAye.n khIl gayI.
kevalaj~nAn ek samayame.n lokAlokako (jAnatA hai). vah j~nAnasAgar, svaya.n apane svarUpame.n lIn ho gaye hai.n. j~nAyakame.n lIn ho gaye, AnandasAgarame.n lIn ho gaye. ananta guN khIl gaye. parantu us j~nAnakI dishA svarUp or ho gayI. pUrNa dishA. aur samyagdR^iShTiko amuk prakArase j~nAyak sanmukh (dishA ho gayI hai). ye to pUrNa svarUp sanmukh hI lIn ho gaye. lIn ho gaye bAdame.n sahajapane kShayopasham, j~nAn jo kShayopasharUp thA, a.ntarmuhUrtame.n kAm karatA thA, vah kevalaj~nAnIkA j~nAn ek samayame.n binA vichAr kiye, j~neyako jAnanekI ichChA binA, use ichChA bhI nahI.n, nirichChikapane j~nAnakI aisI shakti hai, j~nAn aisA sarvaj~na svabhAv AtmAkA ek samayame.n pUre lokAlokako (jAnatA hai).
ananta dravyakA bhUtakAl, vartamAn, bhaviShya aise ananta-ananta dravyo.nke guN-paryAyo.nko usake bhinna-bhinna ananta kAl sab ek samayame.n usake j~nAname.n A jAtA hai. phir bhI aNureNavat hai. use bojh nahI.n hotA. j~nAname.n aNu kaise paDA ho, usakI bhA.Nti. svaya.n apaneme.n DUbe hue rahate hai.n. aisA svaparaprakAshak j~nAn use khIl jAtA hai. vah kevalaj~nAna. unhe.n ichChA bhI nahI.n hai. svaparaprakAshakaj~nAname.n... pahale nAsh nahI.n ho jAtA hai, shaktime.n hotA hai, vah sab pragaT hotA hai.
mumukShuH- bahinashrI! prashna hai ki Ap vachanAmR^itame.n pharamAte ho ki shuddha dravya svabhAvakI dR^iShTi karake paryAyakI ashuddhatAko khyAlame.n rakhakar puruShArtha karanA. to ashuddhatAkA paryAyame.n anAdise pakSha to kiyA hI hai, to Ap usakA khyAl na ChUT jAy, aisA kyo.n pharamAte ho?
samAdhAnaH- vah to anAdikAlase jo kiyA hai vah to pakSha kiyA hai ki mai.n to ashuddha hI hU.N. dravyako bhUl gayA hai. aur jo ashuddhatAkI paryAy hai, ashuddhatAkI paryAy ki mai.n ashuddha ho gayA, rAgI ho gayA, dveShI ho gayA, AtmA to kahI.n dikhAI nahI.n detA. isaliye dravya svarUpako bhUl gayA aur ekAnta jo paryAy pariNamatI hai,
PDF/HTML Page 747 of 1906
single page version
us paryAy par hI usakI dR^iShTi hai. aur ekAntarUpase AtmAko bhUl gayA hai. aur sirpha ashuddhatA-ashuddhatAko dekhatA rahatA hai, ashuddhatAkI anubhUti karatA hai. ashuddhatAkA pakSha karatA rahatA hai. AtmA dikhatA nahI.n hai. yah sab rAg-dveSh TAl dU.N. kaise TAlanA usakA use koI khyAl nahI.n hai. dravyako bhUl gayA hai aur akelI paryAyame.n dR^iShTi ho gayI hai aur ekAnta ho gayA hai. isaliye vah pakSha ChoD denekA AchAryadev kahate hai.n.
ashuddhatAkA pakSha anAdikAlase kiyA. ek shuddha svarUpakA pakSha kabhI nahI.n kiyA hai. isaliye us apekShAse hai.
mumukShuH- ekAnta.. samAdhAnaH- hA.N, ekAntakI apekShAse hai. arthAt aisA nahI.n kahanA hai ki terI ashuddhatA paryAyame.n bhI nahI.n hai, aisA AchAryadevako nahI.n kahanA hai. AchAryadev (kahate hai.n), dravyadR^iShTise tU shuddha hai, use tU dekha. terI shuddhatA tereme.n bharI hai. ashuddhatA tereme.n ghus nahI.n gayI hai.
mAtano jay ho! janma jaya.nti ma.ngal mahotsavano jay ho!