PDF/HTML Page 1449 of 1906
single page version
mumukShuH- svarUpako pahachAnakar jo mahimA AnI chAhiye, sahaj mahimA, aisI mahimA nahI.n Aneme.n j~nAn la.nbAtA nahI.n hogA yA parakI ruchime.n ....
samAdhAnaH- bAharakI ruchime.n aTak jAtA hai, isaliye mahimA nahI.n AtI hai. usake svabhAvakI mahimA (nahI.n AtI hai). svabhAv hI mahimArUp hai, parantu ruchi bAharakI lagI hai isaliye vah ruchi manda paD jAtI hai. ruchikA kAraN hai. j~nAn la.nbAye, usake vichAr la.nbAye, parantu ruchi jo j~nAyakakI mahimA Aye, ugra mahimA Aye to vah ruchi kam ho jAya. apanI or adhik jhukatA jAy, adhik mahimA Aye to. phir puruShArtha kam hai. nij j~nAyak svabhAvakA Alamban nahI.n hai. sab sAthame.n hai.
laukik pariNAm hai vah, gurudev kahate the na? vah shAmakI sa.ndhyA hai. subahakI sa.ndhyA dev-guru-shAstrakI (hai). parantu usame.n bhI j~nAyakako pahachAnanA bAkI rahatA hai. subah sUrya Uge.. j~nAyakako grahaN kare to. laukik vichAr hai.n, vah shAmakI sa.ndhyA hai. dev- guru-shAstrake vikalpa subahakI sa.ndhyA hai. usame.n bhI j~nAyakako grahaN kare to a.ntar chaitanyasUrya Uge.
mumukShuH- apane Apase to svaya.nko aisA lage ki mujhe satsamAgam huA hai aur mai.n sab samajh gayA hU.N. lekin usake bAd kitanA samajhane jaisA hai vah to jab visheSh j~nAnIkA parichay kare tab use khyAl Aye ki apane to abhI bahut (bAkI hai).
samAdhAnaH- parichay ho, charchA-prashna ho usame.n Apako svaya.nko grahaN (hotA hai). jaise yah grahaN hotA hai, vaise grahaN ho jAtA hai. dUsarA kuCh sIdhI tarahase kuCh kahanekA bAkI nahI.n rahatA hai.
mumukShuH- samayasAr, niyamasAr.... gAthA-204. karmake kShayopashamake nimitta-se j~nAname.n ... hone par bhI, svarUpase dekhaneme.n Aye to j~nAn ... aur vahI mukhya upAy hai. gAthA is tarah hai. ... usame.n paryAyakI bAt lI hai. karmakA kShayopasham arthAt paryAyame.n jo pA.Nch bhed paDate hai.n, vah bhed honeke bAvajUd j~nAnako usake svarUp-se dekhaname.n Aye to j~nAn ek hI hai. aur vahI mokShakA upAy hai, aisA kahA hai. to usame.n kyA kahanA chAhate hai.n?
PDF/HTML Page 1450 of 1906
single page version
samAdhAnaH- sUryake kiraN Adi AtA hai. usame.n jo j~nAn hai, us j~nAnako hI grahaN karanA. jo kShayopashamake bhed hai, un bhedo.nko grahaN nahI.n karake ek j~nAnamAtra mai.n j~nAyak hU.N, use grahaN karanA. usake prakAshake kiraN jo hInAdhikatArUp hai, vah usakA mUl nahI.n hai, mUl nahI.n hai. usakA jo mUl tal hai vah j~nAyakatA grahaN karanI, j~nAnapadako grahaN karanA. vah to karmake nimitta-se apane kam-besI ughADake kAraN mati, shrut, avadhi Adi dikhAI de, kevalaj~nAn parya.nt, parantu usakA mUl astitva jo j~nAyakatA hai, vah grahaN karanI. j~nAnapad paramArtha hai.
mati, shrut, avadhi, manaHparyay aur keval vah sab usake bhed hai.n. parantu usakA mUl kyA hai? prakAshake sab kiraN dikhe, parantu use pUrA dekho to pUrA sUrya jo hai, vah sUrya kahA.N hai? us sUryako grahaN karane jaisA hai. bAdalame.n vah kiraN Aye kahA.N- se? usakA tal kahA.N hai? vah kiraN jo dikhAI dete hai.n, usake pIChe kyA hai? ki pUrA astitva hai, pUrI chaitanyatA, j~nAyakatA bharI hai. us j~nAyakatAko grahaN karanA hai.
mumukShuH- paryAy parase tU paryAyavAnako lakShyame.n le.
samAdhAnaH- hA.N, paryAyavAna. usako dhAraN karanevAlA astitva kaun hai? j~nAyakatAko grahaN kara. mUlako grahaN kara. vah use toDate nahI.n hai, use abhinandan dete hai.n. vah sab paryAy dikhatI hai us paryAyake pIChe pUrA dravya hai, us dravyako grahaN kara.
mumukShuH- sAmAnya j~nAnakA AvirbhAv aur visheSh j~nAnake tirobhAvase jab j~nAnamAtrakA anubhav karaneme.n AtA hai, tab j~nAn pragaTarUpase anubhavame.n AtA hai. ab, vahA.N gurudev bAra.nbAr aisA kahate the ki yahA.N dravyakI bAt nahI.n hai. yahA.N paryAyakI bAt hai. to aisA kahakar kyA kahanA thA? aur usakA sAr kyA hai?
samAdhAnaH- bhed-bhedame.n visheShame.n rukatA thA, phir sAmAnya par dR^iShTi karatA hai, to sAmAnya j~nAnakA AvirbhAv (hotA hai). AvirbhAv arthAt pragaTapanA hotA hai. pragaT hotA hai, isaliye vah paryAy pragaT hotI hai. sAmAnya j~nAn par dR^iShTi dene-se, sAmAnya j~nAn jo anAdise shaktirUp thA vah pragaT hotA hai. vah pragaT hotA hai isaliye usakA AvirbhAv huA. aur visheSh jo bhed-bhedame.n rukatA thA, us bhedame.n-se usakI dR^iShTi abhed, ek sAmAnya par dR^iShTi karanese sAmAnya j~nAnakA AvirbhAv hotA hai. isaliye vahA.N dravyadR^iShTi pragaT hotI hai. jaisA dravya hai, vaisI usakI dR^iShTi-paryAy pragaT hotI hai, usakI svAnubhUti pragaT hotI hai.
mumukShuH- mAtAjI! Age lavaNakA dR^iShTAnta diyA hai. sabjIke sambandhase lavaN dekhaneme.n Aye to sabjI khArI hai, aisA khyAlame.n AtA hai. aur mAtra lavaNakA svAd leneme.n Aye to sIdhA lavaNakA svAd hai ki lavaN khArA hai. aise yahA.N sAmAnya j~nAnakA AvirbhAv
PDF/HTML Page 1451 of 1906
single page version
aur visheShaj~nAnakA tirobhAv arthAt j~neyAkAr j~nAn, j~neyAkAr j~nAnako vahA.N visheSh j~nAnakA ginA hai. aur j~nAn, j~nAn, j~nAn sAmAnya aise sAmAnya j~nAnakA AvirbhAv kahA hai. aur usame.n visheSh gurudev aisA kahate the ki yahA.N dravya ... nahI.n lenA.
samAdhAnaH- .. anubhUti hotI hai. visheShame.n jo sabjIme.n lavaN mAtra sAmAnya khyAlame.n letA hai, vaise j~nAn..j~nAn.. j~nAn.. sAmAnya lakShyame.n lo to vah sAmAnya j~nAyak-j~nAnakI anubhUti hai. visheSh jo j~neyAkAr j~nAn hai usame.n sab mishrit svAd AtA hai. mAtra sAmAnya par dR^iShTi kare, sAmAnya j~nAn par-j~nAyak par dR^iShTi kare to use sAmAnyakI anubhUti arthAt anubhUti to visheShakI hotI hai, paryAyakI anubhUti hotI hai, vah paryAyakI bAt hai, us apekShAse anubhUti paryAyakI hotI hai.
mumukShuH- paryAyame.n sAmAnya-sAmAnya lenA aisA nahI.n? paryAyame.n sAmAnya jAnanA.. jAnanA.. jAnanA..
samAdhAnaH- paryAyakA viShay sAmAnya hai ki yah j~nAn.. j~nAn.. j~nAn.. usakA viShay sAmAnya hai, parantu anubhUti paryAyakI hotI hai.
muumukShuH- j~nAnamAtra kahane par AtmAkA anubhav karane par samyagj~nAn paryAyame.n pragaT hotA hai.
samAdhAnaH- samyagj~nAn paryAyame.n pragaT hotA hai. j~nAn so mai.n. usakA visheSh jo mishrit svAd Aye, rAgamishrit vah mai.n nahI.n, akelA jo j~nAn.. j~nAn.. j~nAn so mai.n hU.N. utanA dR^iShTime.n AyA phir us rUp anubhUti hotI hai. arthAt vah paryAyakI anubhUti hai. dR^iShTi, j~nAname.n dR^iShTime.n usane akelA sAmAnya liyA hai. anubhUti paryAyakI hotI hai.
mumukShuH- sAmAnya lakShyame.n lene par anubhUti..
samAdhAnaH- anubhUti paryAyakI hotI hai. nirvikalpa ho gayA, vikalpa ChUT gaye, nyArA ho gayA. dR^iShTi sAmAnya par rakhakar usame.n lInatA ho gayI. isaliye svAnubhUti huyI. vah svAnubhUti paryAyame.n hotI hai. anubhUti paryAyakI (hotI hai), viShay sAmAnya hai. sAmAnyakA AvirbhAv huA, visheShakA tirobhAv arthAt jo mishrit svAd thA, usakA tirobhAv huA. aur sAmAnyakA AvirbhAv arthAt usakI dR^iShTi sAmAnya par gayI isaliye usakA AvirbhAv (huA). AvirbhAv yAnI pragaTapanA huA vah pragaT to paryAy huyI. anubhUti paryAyakI hai.
mumukShuH- visheShaj~nAnakA tirobhAv huA arthAt ye j~nAt hotA hai, j~nAt hotA hai usakA tirobhAv huA aur jAnanA.. jAnanA.. jAnanA..
samAdhAnaH- hA.N, usakA AvirbhAv huA.
mumukShuH- .. vichAraneme.n Aye to visheShake AvirbhAvase anubhavame.n A rahA j~nAn
PDF/HTML Page 1452 of 1906
single page version
aur sAmAnyake AvirbhAvase anubhavame.n AtA huA j~nAn ek hI hai.
samAdhAnaH- sAmAnyake AvirbhAvase anubhavame.n AtA huA j~nAn aur visheSh...?
mumukShuH- AvirbhAvase anubhavame.n AtA huA j~nAn..?
samAdhAnaH- usame.n ek sAmAnya j~nAn.. j~nAn lenA. visheShako gauN karake akelA sAmAnya lenA.
mumukShuH- j~nAnake visheShako gauN karake paryAyake sAmAnyako arthAt jAnanA.. jAnanA aisA kahanA hai yA j~nAyakako hI paryAyame.n lakShyame.n lenA?
samAdhAnaH- paryAyame.n akelA j~nAn.. j~nAn yAnI dravya hI le lenA. dravya lakShyame.n Ave to hI sAmAnyakA AvirbhAv hotA hai.
mumukShuH- dravya lakShyame.n Aye to sAmAnyakA AvirbhAv hotA hai?
samAdhAnaH- to sAmAnyakA (AvirbhAv) hotA hai.
mumukShuH- vah bahut achChI bAt kahI. jabatak dravya lakShyame.n nahI.n AtA, tabatak sAmAnyakA AvirbhAv nahI.n hotA.
samAdhAnaH- sAmAnyakA AvirbhAv nahI.n hotA.
mumukShuH- dravya lakShyame.n Aye arthAt shabdo.nme.n to Ave ki lakShyame.n Ave, parantu anubhUti jo paryAy hai vah vartamAname.n anubhUti vedaname.n AtI hai. usIme.n-se pakaDanA hai. Ap bahut bAr kahate ho, talame.n jA, talame.n jA, talame.n jA. talame.n jA, matalab kyA? usakI rIt kyA?
samAdhAnaH- dikhatI hai paryAy sab, parantu andar jo vastu hai, astitva-AtmAkA astitva j~nAyakakA astitva, use grahaN karanA, usake mUlako grahaN karanA ki jo yah j~nAn.. j~nAn.. j~nAn.. ye jAnA, ye jAnA, ye jAnA aisA nahI.n, parantu jAnanevAlA kaun hai? jAnanevAlekA astitva kyA hai? jAnanevAlekA mUl astitva hai use grahaN karanA, talame.n jAnekA artha vah hai. j~nAyakako grahaN karanA.
jAnanevAlA pUrA jAnanevAlA tattva hai, pUrA jAnanevAlA tattva hai use grahaN karanA. ye jAnA, ye jAnA vah sab bhed-bhed nahI.n, parantu vah jAnanevAlA kaun hai? jAnanevAleko grahaN karanA. j~neyase bhed karake mai.n jAnanevAlA mai.n hI hU.N, apanA astitva grahaN karanA.
mumukShuH- usame.n ... grahaN karanA? vartamAn pariNAmako ekAgra karanA, bhAvame.n jo pakaDame.n Aye...
samAdhAnaH- use pahachAn lenA ki yah jAnanevAlA mai.n hU.N aur ye jo bhed paDe, rAg mishrit bhed paDe vah merA mUl svabhAv nahI.n hai. vah rAgamishrit hai. parantu mUl svabhAvako pahachAn lenA. pahachAnakar usakI shraddhA yathArtha karanI-pratIt karanI ki yahI
PDF/HTML Page 1453 of 1906
single page version
mai.n hU.N aur yah mai.n nahI.n hU.N. yah vibhAvabhAv mai.n nahI.n hU.N, parantu ye jo svabhAv hai jAnanevAlA vah mai.n hU.N, is prakAr yathArtha shraddhA karake phir lInatA karanI. shraddhA yathArtha ho, j~nAn yathArtha ho to lInatA yathArtha ho.
usakI shraddhAme.n barAbar na ho ki yah mai.n yA yah mai.n, is tarah shraddhA ThIk na ho to usakI lInatA nahI.n hotI. shraddhA to yathArtha (honI chAhiye ki), yah hai vahI mai.n hU.N. yah j~nAyakakA astitva vahI mai.n hU.N, ye jo vibhAvabhAv aur rAgamishrit bhAv hai vah merA mUl svabhAv nahI.n hai. mUl svabhAv jo j~nAyak akelA nirmal j~nAyak jAnanevAlA, usame.n koI bhedabhAv yA rAg yA usame.n kahI.n aTakanA nahI.n, akelA nirmal jAnanevAlA hai vahI mai.n hU.N, is prakAr astitva grahaN karanA aur aisI shraddhA yathArtha karanI, to usame.n lInatA ho.
mumukShuH- lakShyake sAth lakShaNake bhAvabhAsanake viShayame.n vichAr kare.n ki lakShaNakA bhAvabhAsana. jAnatA hai, yah jAnanA.. jAnanA.. jAnanA ho rahA hai vah koI jaDame.n nahI.n hotA, aisA anumAn (hotA hai), j~nAnakA vedan hotA hai parantu vah hai to anumAn j~nAn, anubhav j~nAn to nahI.n hai, anumAn j~nAn hai ki yah jAnanA-jAnanA ho rahA hai, us parase jAnanevAlA jo hai vah mai.n hU.N, to ise j~nAyakakA bhAvabhAsan kah sakate hai.n?
samAdhAnaH- use barAbar pahachAne to bhAvabhAsan ho, usake bhAvako pahachAne to vah bhAvabhAsan hai. usake svabhAv parase pahachAne, bhAvabhAsan yAnI usakA svabhAv hai use pahachAne to vah bhAvabhAsan kahalAtA hai.
mumukShuH- yahA.N mAtAjI! svabhAv yAnI j~nAn lenA?
samAdhAnaH- hA.N, j~nAnako pahachAne.
mumukShuH- j~nAnakA svabhAv arthAt jAnanA.. jAnanA.. jAnanA. visheSh le.n to svako jAnanA aur parako jAnanA. aisA jAnapanA vaise to vah atIndriy hai athavA to amUrtik hai isaliye indriyakA viShay hotA nahI.n. abhI to mAnasik j~nAname.n usake svarUpakA khyAl AtA hai ki ye jAnanA.. jAnanA ho rahA hai, vah jahA.Nse utpanna ho rahA hai, vah jAnanevAlA ek abhed dhruv tattva so mai.n hU.N, aisA vichAr Aye use savikalpa bhAvabhAsan kahate hai.n?
samAdhAnaH- buddhipUrvakakA bhAvabhAsan hai. buddhipUrvak vikalpayukta bhAvabhAsan hai.
mumukShuH- hA.N, vikalpa-vikalpAtmaka.
samAdhAnaH- buddhipUrvak yuktise nakkI kiyA hai.
mumukShuH- vah bhAvabhAsan to nirvikalpa anubhav kAlame.n hotA hai. us prakArakA to hotA hai, parantu isame.n bhI use spaShTa .... j~nAnabhAvame.n .. usame.n use khyAlame.n hai ki
PDF/HTML Page 1454 of 1906
single page version
ye sab j~ney mUrtik hai.n, ye sharIr bhI mUrtik hai.n. aur usake alAvA jAnan tattva hai vah mai.n hU.N.
samAdhAnaH- vah mai.n hU.N, jAnanevAlA. vah anumAn j~nAn hai, bhale yuktise hai, parantu vah vichAr kare to jAnanevAlA svaya.n a.ntarame.n svaya.nko j~nAt ho rahA hai arthAt sthUlatAse j~nAt ho rahA hai. jAnanevAlA bhale amUrtik hai parantu vah jAnanevAlA svaya.n hI hai. isaliye use khyAlame.n A sake aisA hai ki ye jAnanevAlA so mai.n hU.N. jAnanevAlA jAnanarUp pariName arthAt jAnanevAlA usake mUl svabhAvarUp se vedaname.n nahI.n pariNamatA hai, parantu jAnanekA jo asAdhAraN guN hai us rUp usakA astitva ho rahA hai, vah use khyAlame.n anumAnase A sake aisA hai.
mumukShuH- matalab j~nAn upayogame.n astitva parokShapane najarAtA hai.
samAdhAnaH- hA.N, parokShapane vah grahaN kar sake aisA hai.
mumukShuH- parokShapane to najarAtA hai, bhAIne kahA vaise, manake sa.ng jahA.Nse kallol utpanna hote hai.n, usakA sAmAnyapanA...
samAdhAnaH- ye jAnanevAlA hai vah mai.n hU.N.
mumukShuH- usake bAd koI bhUmikA?
samAdhAnaH- jAnanevAle se aisA nakkI kare ki yah jAnanevAlA hai vahI mai.n hU.N. aur vah akelA jAnanevAlA kaisA hai? ki us jAnanevAleme.n ye rAg, sa.nkalpa, vikalpa Adi jo bhI bhAv hai.n, vah bhAv jAnanevAleme.n nahI.n hai. jAnanevAlA usase bhinna hai. jAnanevAleme.n aisA nahI.n hotA ki jAnanevAlA akelA jAnanevAlA hI hotA hai, vahI sachchA jAnanevAlA hai. bAkI usame.n jo rAg-dveSh, sa.nkalpa-vikalpa Adi aur mai.n kar sakatA hU.N, aisI jo vikalpakI jAl hai, us jAl rahit nirvikalpa tattva vah jAnanevAlA so mai.n hU.N. aisA nyArA jAnanevAlA hU.N. ye sab mishrarUp jAnanevAlA aisA mai.n nahI.n hU.N. aisA apanA nyArA astitva grahaN kare aur us jAnanevAleme.n TikA rahe ki yah jAnanevAlA hai vahI mai.n hU.N aur yah mai.n nahI.n hU.N. yah jAnanevAlA mai.n aur yah mai.n nahI.n hU.N, aisI usakI bhedaj~nAnakI buddhi usame.n-se utpanna kare. yadi use barAbar nirNay huA ho to kShaN-kShaName.n vah jAnanevAlA mai.n aur yah vikalpa Aye vah mai.n nahI.n hU.N, mai.n usase bhinna hU.N. bhale vikalpa AtA hai, parantu vah merA svabhAv nahI.n hai. merA svabhAv mAtra jAnanA so mai.n hU.N. us jAnanevAleme.n hI sab hai.
jAnanevAleme.n ananta guN hai.n. bhale use vedaname.n nahI.n hai, parantu dravya ananta shaktise bharA jAnanevAlA vahI mai.n hU.N aur ye jo rAg-dveSh Adi kaShAyakI kAlimA vah sab mai.n nahI.n hU.N. mai.n usase (bhinna) nirmal jAnanevAlA hU.N. jAnanevAlA jAne usame.n bhedaj~nAn
PDF/HTML Page 1455 of 1906
single page version
A jAtA hai. yathArtha jAne to. Age jAy to is prakAr nakkI karanA hai.
mumukShuH- Apane kahA thA na ki savikalpa dashAme.n aise bhAvabhAsaname.n TikA rahe.
samAdhAnaH- hA.N, TikA rahe ki yah mai.n nahI.n hU.N, yah mai.n hU.N. is prakAr TikA rahe. nirNay karake ChoD de to ChUT jAya. bAkI yah mai.n aur yah mai.n nahI.n hU.N.
mumukShuH- TikA rahe tab use sachchA vikalpAtmak nirNay kah sakate hai.n?
samAdhAnaH- abhI use vikalpAtmak hai.
mumukShuH- hA.N, vikalpAtmak hai. parantu usame.n bhI j~nAnakI sUkShmatA-se aisA vikalpAtmak bhAvabhAsan huA. phir bhI abhI ruchi pUrNa na ho to abhI bhI use yathArtha nirNay honeme.n der lage, aisA hai?
samAdhAnaH- use ruchi na ho to nirNay karake ChUT jAya. isaliye ruchi prabal ho to nirNayako TikAye rakhe to usakA nirNay yadi Age kArya kare ki yah mai.n hU.N aur yah nahI.n hU.N. yah hU.N aur yah nahI.n hU.N. is prakAr usakA nirNay yadi usakI ruchi ho to dR^iDhatApUrvak nirNay usakA kArya karatA rahe ki yah mai.n hU.N aur yah mai.n nahI.n hU.N. aisA bhale use abhyAsarUp yathArtha nahI.n hai, to bhI usakA kArya karatA rahe to use abhyAs karate-karate yathArtha honekA avakAsh hai.
mumukShuH- lekin vah bhI abhI to savikalpa lenA na?
samAdhAnaH- vah savikalpa hai. vikalpAtmak hai. sahaj nahI.n hai. abhI vah buddhipUrvak karatA hai.
mumukShuH- ApakA aisA kahanA hai na ki savikalpa nirNay yathArtha is prakAr TikA rahe aur ruchime.n pUrNarUpase AtmAko le tab use savikalpa nirNay yathArtha honekA avakAsh hai?
samAdhAnaH- hA.N, savikalpa honekA avakAsh hai.
mumukShuH- nirvikalpa to vikalpa TUTakar a.ntarame.n jAy tabakI bAt hai.