Atmadharma magazine - Ank 184
(Year 16 - Vir Nirvana Samvat 2485, A.D. 1959).

< Previous Page  


Combined PDF/HTML Page 2 of 2

PDF/HTML Page 21 of 25
single page version

background image
ઃ ૧૬ઃ આત્મધર્મઃ ૧૮૪
૪૮ધર્માત્મા સમકિતી કે સાધુને પણ રોગ હોઈ શકે, પણ કેવળી ભગવાનને રોગ હોઈ શકે નહિ.
૪૯સહજ–સર્વજ્ઞસ્વભાવમાં એકાગ્રતા તે સર્વજ્ઞ થવાનો ઉપાય છે.
પ૦જે સર્વજ્ઞતાનો સાધક છે તેને રાગમાં સાધનબુદ્ધિ હોતી નથી.
પ૧હે જીવ! મોક્ષ માટે સંતોની આજ્ઞા છે કે તારા સહજ–સર્વજ્ઞસ્વભાવી આત્મા તરફ જા...... તેને
ધ્યેય બનાવીને તેની સન્મુખ થા.....
પ૨સહજ સ્વભાવને ધ્યેય બનાવતાં આનંદની ધારા ઉલ્લસે છે.
પ૩અતીન્દ્રિય આત્મસ્વભાવની રુચિ જેને નથી તેને ઇંદ્રિય વિષયોની તૃષ્ણા હોય જ છે.
પ૪જેને રાગની રુચિ છે તેને ઈંદ્રિયવિષયોની જ રુચિ છે, કેમકે રાગનું ફળ ઇંદ્રિયવિષયો જ છે.
પપધર્માત્માને રાગ વખતે શુદ્ધતાનો અંશ હોય, પરંતુ રાગમાં તો કંઈ શુદ્ધતાનો અંશ નથી.
પ૬મોક્ષમાર્ગી મુનિવરોને શુદ્ધોપયોગની મુખ્યતા છે, ધર્મીગૃહસ્થને શુભોપયોગની મુખ્યતા છે.
પ૭ગૃહસ્થને શુભની મુખ્યતા કહી તેથી એમ ન સમજવું કે તે ધર્મ છે,–ધર્મ તો તે વખતે વર્તતી
શુદ્ધતા જ છે.
પ૮શુદ્ધતા પોતાના સહજ–જ્ઞાનસ્વભાવના અવલંબને જ થાય છે.
પ૯અરે જીવ! તારા સહજ–જ્ઞાનસ્વભાવને એકવાર અપૂર્વ ઉલ્લાસ ભાવે લક્ષમાં લે....તો બેડો પાર
થઈ જશે....
૬૦સ્વભાવના વિશ્વાસે સ્વાધીનતા છે, સંયોગના વિશ્વાસે પરાધીનતા છે.
૬૧હે જીવ! વીતરાગનાં વચનામૃત તને તારા સ્વભાવના પરમ શાંતરસનું પાન કરાવે છે.
૬૨હે જીવ! ક્યાંય ન ગમે તો આત્મામાં જ ગમાડ આનંદનું ધામ આત્મા જ છે.
૬૩દરેક આત્મા સ્વતંત્ર, આનંદસ્વરૂપ અને સહજસર્વજ્ઞસ્વભાવી છે, પોતાના સ્વભાવના આશ્રયે
વિકાસ કરીને તે પૂર્ણ આનંદ અને સર્વજ્ઞતા પ્રાપ્ત કરી શકે છે.
૬૪તીર્થંકર ભગવંતોએ કહેલો ને સંતોએ ઝીલેલો મોક્ષનો માર્ગ ત્રણેકાળે એક જ પ્રકારનો છે.
૬પછે.
૬૬સીમંધર ભગવાનને યાદ કરીને ગુરુદેવ કહે છે કે, વિદેહક્ષેત્રમાં ભગવાન બિરાજે છે ત્યાં તો આ
માર્ગ ધમધોકાર ચાલી રહ્યો છે.
૬૭ગુરુદેવ બાળકની જેમ કહે છે; અહો! ભગવાન કુંદકુંદાચાર્યદેવનો અમારા ઉપર મોટો ઉપકાર છે,
અમે તેમના ચરણોના દાસ છીએ.
૬૮હે રત્નત્રયધારક સંતો! અમારા આંગણે પધારો ને પવિત્રરત્નત્રયવડે અમારા જીવનને પાવન
કરો.
૬૯ત્રણેકાળના તીર્થંકરો–ગણધરો–સન્તોને સ્મરણ કરીને આજના મંગલ પ્રસંગે નમસ્કાર કરીએ
છીએ–તેઓ અમારું મંગલ કરો.
૭૦હે ગુરુદેવ! આજના મંગલ પ્રસંગે હજારો–લાખો ભક્તો અત્યંત હર્ષપૂર્વક આપશ્રીને અભિનંદે છે
અને પરમભક્તિથી આપશ્રીને વિનવે છે કે અમને મોક્ષના મંગલ આશીર્વાદ આપો.

PDF/HTML Page 22 of 25
single page version

background image
મહાઃ ૨૪૮પઃ ૧૭ઃ
મોક્ષમાર્ગી શ્રમણો શુદ્ધોપયોગી અને શુભોપયોગી
(પ્રવચનસાર ગા. ૨૪પ પ્રવચનમાંથી)
(શુભોપયોગીને પણ શ્રમણ કહ્યા છે–પરંતુ–શુભોપયોગ તે ધર્મ નથી)
પ્રશ્નઃ– મોક્ષમાર્ગી શ્રમણો કેવા છે?
ઉત્તરઃ– જેમણે જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપ આત્માની શ્રદ્ધા જ્ઞાનપૂર્વક તેમાં લીનતા પ્રગટ કરી છે, એટલે કે
એકાગ્રતા પ્રગટ કરી છે તે શ્રમણ છે. તે શ્રમણ શુદ્ધોપયોગી હોય છે.
પ્રશ્નઃ– તે શ્રમણને શુભોપયોગ હોય છે કે નથી હોતો?
ઉત્તરઃ– તે શ્રમણ જ્યારે શુદ્ધોપયોગ ભૂમિકામાં લીન રહી શકતો નથી ત્યારે શુભોપયોગ પણ તેને હોય
છે.
પ્રશ્નઃ– શુદ્ધોપયોગી તે શ્રમણ છે અને શુભોપયોગી પણ શ્રમણ છે–એમ કહ્યું છે, તેથી જેને જેને
શુભોપયોગ હોય તે બધા શ્રમણ છે–એ વાત બરાબર છે?
ઉત્તરઃ– ના; અહીં એકલા શુભોપયોગની વાત નથી; જેને સમ્યગ્દર્શન અને સમ્યગ્જ્ઞાન ઉપરાંત ઘણી
સ્વરૂપલીનતા તો પ્રગટી છે એવો જીવ જ્યારે શુદ્ધોપયોગમાં સ્થિર રહી શકતો નથી ત્યારે શુભોપયોગમાં વર્તે છે,
તેને શ્રમણ તરીકે સ્વીકારવામાં આવ્યો છે; પરંતુ જેને સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન પ્રગટયું નથી, ને શુભરાગને જ ધર્મ
માનીને તેમાં જ પ્રવર્તે છે, તો એવા શુભોપયોગીને કાંઈ શ્રમણ તરીકે સ્વીકારવામાં આવ્યા નથી; શુભરાગને જે
ધર્મ સમજે છે તેને શ્રમણપણું તો અતિ દૂર રહો, સમ્યગ્દર્શન પણ તેને નથી, તે તો મિથ્યાદ્રષ્ટિ છે.
પ્રશ્નઃ– સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાનપૂર્વકની ચારિત્રદશાવાળા શુભોપયોગી શ્રમણને જે શુભરાગ છે તે તો ધર્મ છે
ને?
ઉત્તરઃ– ના; શુભોપયોગી શ્રમણને જે શુભરાગ છે તે પણ આસ્રવ જ છે, તે ધર્મ નથી.
પ્રશ્નઃ– તો ધર્મ શું છે?
ઉત્તરઃ– ધર્મ તો શુદ્ધઆત્મપરિણતિ છે; જેટલી વીતરાગી શુદ્ધપરિણતિ છે તેટલો ધર્મ છે, ને તેટલો જ
મોક્ષમાર્ગ છે.
પ્રશ્નઃ– શુદ્ધોપયોગી જીવ કેવો છે?
ઉત્તરઃ– શુદ્ધોપયોગી જીવ નિરાસ્રવ છે, તે સાક્ષાત્ શ્રમણ છે, તે મોક્ષમાર્ગમાં અગ્રેસર છે–પ્રધાન છે.
પ્રશ્નઃ– શુભોપયોગી શ્રમણ કેવો છે?
ઉત્તરઃ–શુભોપયોગી
શ્રમણ આસ્રવ સહિત છે, અને તેમને મોક્ષમાર્ગમાં પાછળથી (એટલે કે ગોણપણે)
લેવામાં આવ્યા છે.
પ્રશ્નઃ– જેમને પાછળથી ગૌણપણે લેવામાં આવ્યા છે એવા શુભોપયોગી શ્રમણો કેવા છે?
ઉત્તરઃ– તેઓ શુદ્ધોપયોગ ભૂમિકાના ‘ઉપકંઠે’ રહેલા છે, શુદ્ધોપયોગની પડોશમાં છે.
પ્રશ્નઃ– શુદ્ધોપયોગના ઉપકંઠે રહેલા–એટલે શું?
ઉત્તરઃ– તે શુભોપયોગી શ્રમણને સમ્યગ્દર્શન અને સમ્યગ્જ્ઞાન ઉપરાંત ચારિત્ર દશા પણ પ્રગટી છે,
જ્યારે શુદ્ધોપયોગમાં એકાગ્ર રહી શકતા નથી ત્યારે તેમને શુભોપયોગ હોય છે, પરંતુ તે શુભોપયોગને તેઓ
ધર્મ નથી સમજતા, અલ્પકાળમાં જ તે શુભને છેદીને શુદ્ધોપયોગમાં ઠરશે. તેથી તે શુભોપયોગી શ્રમણને
શુદ્ધપયોગના ઉપકંઠે રહેલા કહ્યા છે.
પ્રશ્નઃ– અજ્ઞાનીને પણ શુભોપયોગ હોય છે, તો તેને શુદ્ધોપયોગના ઉપકંઠે કેમ ન કહેવાય?
ઉત્તરઃ– કેમકે તે અજ્ઞાની તો શુભોપયોગને’ જ ધર્મ માનીને (કે તેને ધર્મનું ખરું સાધન માનીને)

PDF/HTML Page 23 of 25
single page version

background image
ઃ ૧૮ઃ આત્મધર્મઃ ૧૮૪
તે શુભરાગમાં જ ડૂબેલો છે, તેઓ શુભથી પાર એવી શુદ્ધ ભૂમિકાને જાણતા જ નથી, શુભમાં જ અટકેલા છે. તેથી
તેમને શુદ્ધોપયોગના ઉપકંઠે કહેવાતા નથી. તેમને શુદ્ધોપયોગ નજીક નથી પણ દૂરાતિદૂર છે. શુદ્ધોપયોગના ઉપકંઠે તો
તેને જ કહેવાય કે જેને તેનું ભાન હોય અને તદ્ન નજીકમાં તે પ્રગટ થવાનો હોય. જેમ નજીકમાં ગામ હોય તો ‘આ
તેનું પાદર’ એમ કહેવાય, પણ જ્યાં ગામ જ નથી, એકલું ઊજ્જડ વેરાન જંગલ છે–ત્યાં પાદર કોનું કહેવું?
પ્રશ્નઃ– શુભોપયોગ તે ધર્મ છે કે નથી?
ઉત્તરઃ– ના; શુભોપયોગ તે ધર્મ નથી.
પ્રશ્નઃ– જો શુભોપયોગ તે ધર્મ નથી તો, ધર્મરૂપે પરિણમેલા શ્રમણોને પણ તે શુભોપયોગ કેમ હોય છે?
ઉત્તરઃ– શુભોપયોગ તે પોતે ધર્મ નથી છતાં પણ તેને ધર્મની સાથે એકાર્થસમવાય’ છે, તેથી ધર્મરૂપે
પરિણમેલા શ્રમણોને પણ તે શુભોપયોગ હોઈ શકે છે.
પ્રશ્નઃ– ‘એકાર્થસમવાય’ એટલે શું?
ઉત્તરઃ– શુભ ઉપયોગ અને ધર્મ એ બંને એકપદાર્થ ન હોવા છતાં એક વસ્તુમાં તેઓઃ બંને સાથે રહી શકે છે
તેથી તેમને એકાર્થસમવાયપણું છે.
પ્રશ્નઃ– જો શુભોપયોગ તે પોતે ધર્મ નથી તો શુભપયોગીઓને પણ શ્રમણ શા માટે કહ્યા છે?
ઉત્તરઃ– તે શુભોપયોગીઓને પણ ધર્મનો સદ્ભાવ હોવાથી તેઓ શ્રમણ છે. શુભને કારણે નહિ પણ તે
વખતે સાથે વર્તતી શુદ્ધપરિણતિરૂપ ધર્મને કારણે તેઓને શ્રમણપણું છે. શુભ વખતે જેને ધર્મનો સદ્ભાવ નથી તે
શુભોપયોગી હોવા છતાં શ્રમણ નથી.
પ્રશ્નઃ– શુદ્ધોપયોગી શ્રમણ અને શુભોપયોગી શ્રમણ એ બંને સરખાં છે કે નથી?
ઉત્તરઃ– ના; એ બંને સરખાં–સમાનકોટિના નથી.
પ્રશ્નઃ– તો તેમનામાં શું ફેર છે?
ઉત્તરઃ– જો કે સમ્યગ્દર્શનાદિની અપેક્ષાએ તેમને સમાનપણું છે તોપણ જે શ્રમણ શુદ્ધોપયોગી છે તે નિરાસ્રવ
છે, અને જે શ્રમણ શુભોપયોગી છે તેને જરાક કષાય કણ વર્તતો હોવાથી તે સાસ્રવ જ છે; આથી તેમને
શુદ્ધોપયોગીઓની સાથે ભેગા લેવામાં આવતા નથી. પણ પાછળથી–ગૌણ તરીકે–જ લેવામાં આવે છે.
પ્રશ્નઃ– આ વાત ઉપરથી શું સિદ્ધાંત નક્કી થાય છે?
ઉત્તરઃ– આથી એવો સિદ્ધાંત નક્કી થાય છે કે શુદ્ધોપયોગ તે જ મોક્ષમાર્ગ છે, તે જ ધર્મ છેઃ તેની સાથે
વચ્ચે શુભોપયોગ હોય તે મોક્ષમાર્ગ નથી, તે ધર્મ નથી.
પ્રશ્નઃ– શુદ્ધોપયોગીશ્રમણ કેવા છે?
ઉત્તરઃ– તે અતીન્દ્રિય આનંદનો સીધો સ્વાદ લેવામાં મશગુલ (એકાગ્ર) છે.
પ્રશ્નઃ– શુભોપયોગીશ્રમણ કેવા છે?
ઉત્તરઃ– સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન ઉપરાંત ચારિત્ર દશા હોવા છતાં હજી તેમને જરાક કષાય જીવ વર્તે છે? તેટલું
બંધન પણ થાય છે માટે તે શુભને બંધનું જ કારણ જાણવું જોઈએ, તેને મોક્ષનું કારણ ન માનવું જોઈએ.
પ્રશ્નઃ– શુદ્ધોપયોગી મુનિ કયા ગુણસ્થાને હોય?
ઉત્તરઃ– શુદ્ધોપયોગી મુનિ સાતમા ગુણસ્થાને કે તેથી ઉપર હોય.
પ્રશ્નઃ– શુભોપયોગી મુનિ કયા ગુણસ્થાને હોય?
ઉત્તરઃ– શુભોપયોગી મુનિને છઠ્ઠું ગુણસ્થાન હોય. પરંતુ તે મુનિ છઠ્ઠે ને છઠ્ઠે ગુણસ્થાને લાંબો કાળ રહેતા
નથી, અલ્પકાળમાં તે શુભને તોડીને શુદ્ધોપયોગમાં–સાતમે ગુણસ્થાને આવે છે. જો લાંબો કાળ સુધી શુભમાં જ
રહ્યા કરે ને શુદ્ધમાં ન આવે તો તે મુનિપણાથી પણ ભષ્ટ થઈ જાય છે. મુનિને છઠ્ઠું–સાતમું ગુણસ્થાન વારંવાર
બદલ્યા કરે છે......વારંવાર નિર્વિકલ્પ થઈને શુદ્ધોપયોગમાં અતીન્દ્રિય આનંદનું સાક્ષાત્ વેદન કરે છે.–આવી જ
મોક્ષમાર્ગી શ્રમણોની દશા છે.
શુદ્ધોપયોગી સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગી શ્રમણ ભગવંતોને નમસ્કાર હો.
રે ‘શુદ્ધ’ ને શ્રામણ્ય ભાખ્યું, જ્ઞાન–દર્શન ‘શુદ્ધ’ ને,
છે ‘શુદ્ધને નિર્વાણ, ‘શુદ્ધ’ જ સિદ્ધ પ્રણમું તેમને.

PDF/HTML Page 24 of 25
single page version

background image
શ્રી જૈન વિદ્યાર્થીગૃહ–સોનગઢ (સૌરાષ્ટ્ર)
વિદ્યાર્થીઓ માટે અભ્યાસની
સુંદર સગવડ
જૈન વિધાર્થીઓ કે જેઓની ઉમર ૧૦ વર્ષ અને તેથી વધુ
હોય અને જેઓ ગુજરાતી ધોરણ પ અને તેથી ઉપરના ગુજરાતી
કે અંગ્રેજી ધોરણમાં અભ્યાસ કરતા હોય તેઓને ઉપરોક્ત
બોર્ડીંગમાં દાખલ કરવામાં આવે છે.
અહીં સોનગઢમાં એસ. એસ. સી. (મેટ્રીક) સુધીના
અભ્યાસ માટે હાઈસ્કૂલ છે.
સંસ્થામાં માસિક ભોજનનું લવાજમ પૂરી ફીના રૂાં ૨પ
લેવામાં આવે છે. લાયક ગરીબ વિદ્યાર્થીઓની પાસેથી ભોજનનું
લવાજમ માસિક રૂા. ૧પ લેવામાં આવે છે.
સંસ્થામાં રહેતા વિદ્યાર્થીઓને દરરોજ નિયમિત ફરજીયાત
શ્રી સનાતન દિગંબર જૈન દર્શનનો ધાર્મિક અભ્યાસ કરાવવામાં
આવે છે ઉપરાંત રજાના દિવસોમાં પૂજ્ય ‘કાનજીસ્વામી’ જેવા
અદ્વિતીય અધ્યાત્મજ્ઞાનીનાં તત્ત્વપૂર્ણ વ્યાખ્યાન–શ્રવણનો પણ
અપૂર્વ અલભ્ય લાભ મળે છે. આમ અહીં વ્યવહારી કેવળણી
ઉપરાંત ધાર્મિક શિક્ષણની સગવડ હોઈ તથા પૂજ્ય
સદ્ગુરુદેવશ્રીની પવિત્ર શીતળ છાયામાં સત્સમાગમમાં રહેવાનું
હોઈ વિદ્યાર્થીઓને સુસંસ્કાર મેળવવાની સુંદર તક છે.
અહીંની આબોહવા સૂકી, ખુશનુમા તથા આરોગ્યપ્રદ છે.
વાતાવરણ શાંત તથા પવિત્ર છે.
સંસ્થામાં રહેતા વિદ્યાર્થીઓને સારો, સાદો, સાત્ત્વિક
ખોરાક આપવામાં આવે છે.
વિદ્યાર્થીઓને રહેવા માટે સુંદર, વિશાળ, પૂરતી હવા
ઉજાસવાળું મકાન છે.
આગામી વર્ષે અમુક નિશ્ચિત સંખ્યામાં જ વિદ્યાર્થીઓને
અહીં દાખલ કરવાના છે.
આથી જે વિદ્યાર્થીઓને અત્રે આ સંસ્થામાં અભ્યાસ અર્થે
દાખલ થવા ઈચ્છા હોય તેમણે ઉપરના સરનામે રૂા ૦–૧પ ન. પૈ.
ની પોષ્ટની ટીકીટો મોકલી સંસ્થાનું પ્રવેશપત્ર તથા ધારાધોરણ
અને નિયમો તા. ૨૦–૪–પ૯ સુધીમાં મંગાવી તે ભરી તાં. ૧પ–
પ–પ૯ સુધીમાં પરત મોકલી આપવાં.
તે પછી આવેલાં પ્રવેશપત્રો સ્વીકારવામાં આવશે નહિ.
લી. મોહનલાલ કાળદાસ જસાણી
મોહનલાલ વાઘજી મહેતા
(કરાંચીવાળા)
મંત્રીઓ–શ્રી જૈન વિદ્યાર્થીગૃહ, સોનગઢ
(સૌરાષ્ટ્ર)

PDF/HTML Page 25 of 25
single page version

background image
ATMADHARMA Regd. No. B. 4787
___________________________________________________________________________________
ધુ્રવ–ધણી માથે કિયો રે
આત્માનો ધુ્રવસ્વભાવ તે જ ધિંગ ધણી
છે...ધર્મીએ પોતાના ધુ્રવસ્વભાવને જ ધણી
તરીકે ધાર્યો છે.....અમારી નિર્મળ પરિણતિનો
નાથ અમારો ધુ્રવસ્વભાવ જ છે, બીજો કોઈ
અમારી નિર્મળ પરિણતિનો નાથ નથી.
ધુ્રવસ્વભાવના આશરે જ નિર્મળ પરિણતિનું
રક્ષણ અને પોષણ થાય છે. તેથી ધુ્રવસ્વભાવ જ
અમારી નિર્મળ પરિણતિનો રક્ષક અને પોષક
છે.–આ રીતે ધર્માત્માએ ધુ્રવસ્વભાવને જ
પોતાના ધિંગ ધણી તરીકે ધાર્યો છે.
જુઓ, આ ધિંગ ધણીઃ પોતાનો
છે.
જેણે પોતાના શ્રદ્ધામાં–જ્ઞાનમાં આવા
ધુ્રવ–ધણીને ધાર્યો તેને પછી જગતનો ભય કે
દરકાર રહેતી નથી, નિર્ભયપણે તે પોતાના
મોક્ષપંથે ચાલ્યો જાય છે.
___________________________________________________________________________________
શ્રી દિગંબર જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર ટ્રસ્ટવતી મુદ્રક અને
પ્રકાશકઃ હરિલાલ દેવચંદ શેઠ આનંદ પ્રી. પ્રેસ–ભાવનગર