Atmadharma magazine - Ank 196 (Original language). Page: 2.

PDF/HTML Page 21 of 25
single page version

: ૨૦ : આત્મધર્મ : ૧૯૬

અમર થવાનો ઉપાય

(અમરેલી શહેરમાં પૂ. ગુરુદેવના પ્રવચનોમાંથી)

* દેહમાં રહેલો આત્મા સંસારભ્રમણથી થાકીને મોક્ષનો ઉપાય કરવા માટે જ્યારે તૈયાર થાય છે

ત્યારે તે કેવું ભેદજ્ઞાન કરે છે, તેની આ વાત છે. સુખદાયક એવો પવિત્ર આત્મસ્વભાવ, અને દુઃખદાયક

એવા મલિન રાગાદિ ભાવો, એ બંનેને ભિન્ન નહિ જાણવાથી, રાગાદિના જ અનુભવમાં વર્તતો જીવ

અજ્ઞાનભાવથી દુઃખી છે ને સંસારભ્રમણ કરે છે. હવે જેને એમ થયું છે કે અરે! આ રાગના વેદનમાં

મને શાંતિ નથી, મારી શાંતિનો ઉપાય આ રાગમાં ન હોય; માટે રાગથી જુદો થઈને હું મારી શાંતિનો

ઉપાય શોધું.

* આવા શોધક જીવને શાંતિનો ઉપાય આચાર્યદેવ બતાવે છે : હે ભાઈ! તારો જ્ઞાનસ્વભાવી

આત્મા પવિત્ર છે, સુખરૂપ છે, શરણરૂપ છે, ને રાગાદિ તો મલિન છે, દુઃખરૂપ છે, અશરણ છે.–આમ તે

બંનેના ભિન્નભિન્ન સ્વભાવને તું ઓળખ. એ રીતે બંનેને ભિન્નભિન્ન ઓળખતાં જ તારું જ્ઞાન રાગથી

જુદું પડીને સ્વભાવમાં પરિણમશે ને તને તારા સ્વભાવની શાંતિનું વેદન થશે.

* દેહથી ને રાગથી અત્યંત ભિન્નપરિણામે જેનો આત્મા પરિણમી રહ્યો છે, મુક્તિ અને

કેવળજ્ઞાન જેણે સાધી લીધાં છે એવા ભગવાન સર્વજ્ઞપરમાત્મા, તેમણે તે પરમાત્મદશા કયાંથી પ્રગટ

કરી? આત્માના સ્વભાવમાં તે તાકાત હતી, તેમાંથી જ તે પ્રગટી છે, કોઈ સંયોગમાંથી તે પ્રગટી નથી.

(લીંડીપીપરમાંથી ચોસઠપોરી તીખાસ પ્રગટે છે તે દ્રષ્ટાંતની જેમ.)

* પોતાના પરમાત્મસ્વભાવમાંથી બહાર નીકળ્‌યો–ખસ્યો–સંસર્યો તે સંસાર છે; તે સંસાર કયાંય

બહારમાં નથી પણ જીવની પર્યાયમાં જ સંસાર છે. જીવની બહિર્મુખ પર્યાય તે સંસાર છે, ને જીવની

અંતર્મુખ પર્યાય તે મોક્ષમાર્ગ છે. આ રીતે સંસારમાર્ગ કે મોક્ષમાર્ગ જીવની પર્યાયમાં જ છે.

* અહીં મુખ્ય વાત એ છે કે સ્વભાવ શું અને વિભાવ શું, તેનું ભેદજ્ઞાન કરવું. વિકારી

લાગણીઓમાં એકત્વબુદ્ધિ તે જ સંસારનું મૂળ છે; કેમકે વિકાર સાથે એકત્વ માને તે તેનાથી છૂટો કયારે

પડે? વિકારથી ભિન્ન શુદ્ધ જ્ઞાનસ્વભાવને ન જાણે ત્યાં સુધી સમ્યગ્દર્શન પણ ન થાય; તો સમ્યગ્દર્શન

વગર મોક્ષમાર્ગ તો કયાંથી હોય?

* સંસાર એટલે દોષ; દોષ તે કોઈ કાયમી વસ્તુ નથી પરંતુ ગુણ કાયમી વસ્તુ છે; તે ગુણની

* ગુણને અને દોષને વિરુદ્ધ સ્વભાવપણું છે...જેણે દોષમાં (વિકારમાં, રાગમાં) પોતાની

એકતા માની તેણે પોતાના ગુણસ્વભાવનો વિશ્વાસ ન કર્યો, એટલે સ્વભાવનો અનાદર કરીને દોષનો

આદર કર્યો, તે જીવ દોષનો નાશ કયાંથી કરી શકશે?

* જેણે સ્વભાવ અને વિભાવનું ભેદજ્ઞાન કર્યું, ગુણને અને દોષને જુદા જાણ્યા, તે જીવ સ્વભાવ

તરફ ઝૂકશે ને વિભાવથી વિમુખ થશે...એટલે બંધનથી પાછો વળીને મોક્ષમાર્ગ તરફ તે વળશે.

* ભેદજ્ઞાનની અપૂર્વ કળા કેવી હોય? ને તે પ્રગટતાં આત્મામાં શું થાય, તેની આ વાત છે.

આત્મા અને રાગાદિને જુદા જાણનારું ભેદજ્ઞાન રાગાદિથી છૂટું પડેલું છે, ને આત્માના આનંદ તરફ

ઝૂકીને તેનું વેદન કરવામાં તન્મય થયેલું છે. ભેદજ્ઞાનીની અંર્તપરિણતિ એવી અલૌકિક થઈ જાય છે–

જાણે કે આખો આત્મા જ પલટી ગયો! ભેદજ્ઞાન થતાં આત્માની આખી દશા જ પલટી જાય છે.

* આવા ભેદજ્ઞાન વગર અનંતકાળથી જીવ સંસારમાં ભાવમરણે મરી રહ્યો છે, તે ભાવમરણ

કેમ અટકે અને આત્માનું અમરપદ કેમ પમાય તેની આ વાત છે. ભેદજ્ઞાનવડે જ ભાવમરણથી છૂટીને

ચૈતન્યનું અમરપદ પમાય છે...અમૃતમય એવું જે મોક્ષપદ તે જ આત્માનું અમરપદ છે, ને તેની પ્રાપ્તિ

આવા ભેદજ્ઞાનથી જ થાય છે.

PDF/HTML Page 22 of 25
single page version

મહા : ૨૪૮૬ : ૨૧ :

છપતે...છપતે

આંકડિઆમાં દિ. જિનમંદિરનું શિલાન્યાસ મુહૂર્ત

અમરેલીથી પ્રસ્થાન કરીને પૂ. ગુરુદેવ પોષ વદ અમાસે મોટા આંકડિઆ પધાર્યા. ઉમળકાપૂર્વક

સ્વાગત થયું. અહીં શાંતિનાથ ભગવાનના સુંદર ભાવવાહી પ્રતિમા બિરાજમાન છે. બપોરે પ્રવચન
બાદ ખાસ ઉલ્લાસપૂર્વક ભક્તિ થઈ...સાંજે ગ્રામ્યશૈલીથી બાળિકાઓએ રાસદ્વારા સ્વાગત ભાવના

વ્યક્ત કરી.

પૂ. ગુરુદેવ પોતાને આંગણે પધારવાથી રવાણી કુટુંબને ખૂબ જ ઉલ્લાસ થયો...અને માહ સુદ

એકમના રોજ શેઠ માણેકચંદ ધનજીભાઈ તથા તેમના ધર્મપત્ની જીજીબાઈ અને સમસ્ત રવાણી
કુટુંબના હસ્તે દિગંબર જિનમંદિરનું શિલાન્યાસ મુહૂર્ત પૂ. ગુરુદેવની મંગલછાયામાં થયું. ભાઈશ્રી
જમુભાઈ (જેમણે ઘણા વર્ષ સુધી આત્મધર્મ–માસિકની વ્યવસ્થા સંભાળી હતી તેઓ) પહેલેથી
જિનમંદિર માટે ઉત્સાહપૂર્વક રસ ધરાવી રહ્યા છે. આખું રવાણી કુટુંબ પૂ. ગુરુદેવ પ્રત્યે ભક્તિભાવ
ધરાવે છે, અને ગુરુદેવના પ્રતાપે આંકડિયામાં જિનમંદિરના પાયા નંખાતા તેમને ઘણો હર્ષ થયો છે.
શિલાન્યાસપ્રસંગે ગુરુદેવના સુહસ્તે સ્વસ્તિક વગેરે કરાવવામાં આવ્યા હતા. આ રીતે ગુરુદેવના
પ્રતાપે જિનશાસનની પ્રભાવના દિનેદિને વૃદ્ધિગત થતી જાય છે.

પૂર્ણતાને લક્ષે શરૂઆત

પૂર્ણ જ્ઞાનસ્વભાવની જેને પ્રતીત ન હોય તેને જ અલ્પ ઉઘાડના

અભિમાનથી અટકી જવાનું બને છે. જેને પૂર્ણ જ્ઞાનસ્વભાવની પ્રતીત
હોય તેને પૂર્ણતાની જ ભાવના હોવાથી વચ્ચે કયાંય અટકવાનું બનતું
નથી.

જ્ઞાનીની શરૂઆત પૂર્ણતાના લક્ષે છે, તેથી તે વચ્ચે અલ્પતામાં

કયાંય અટકી જતા નથી. અજ્ઞાનીને પૂર્ણતાનું લક્ષ જ નહિ હોવાથી તેને
વાસ્તવિક શરૂઆત પણ થતી નથી, તે કયાંક ને કયાંક અલ્પતામાં સંતુષ્ટ
થઈને અટકી જાય છે માટે–પૂર્ણતાના લક્ષે શરૂઆત તે જ વાસ્તવિક
શરૂઆત છે.

PDF/HTML Page 23 of 25
single page version

: ૨૨ : આત્મધર્મ : ૧૯૬

મોક્ષ–માર્ગના આશ્રયે
કદી બંધન થતું નથી

પુણ્ય–પાપ અધિકારમાં આચાર્યદેવ કહે છે કે : અશુભકર્મ કે શુભકર્મ એ બંને કર્મો જીવને

સંસારનું કારણ છે, તેથી તેમનામાં તફાવત નથી, તફાવત વગર જ તે બંને નિષેધવા યોગ્ય છે.

ત્યાં શિષ્ય પૂછે છે કે પ્રભો! કોઈ કર્મ તો મોક્ષમાર્ગને આશ્રિત છે અને કોઈ કર્મ

બંધમાર્ગને આશ્રિત છે,–તો તે બંનેનો નિષેધ શા માટે કહો છો? અથવા તે બંનેને સમાન શા માટે

કહો છો? મોક્ષમાર્ગમાં વર્તતા શુભકર્મને આદરણીય કહોને?

આચાર્યદેવ તેને સમજાવે છે : સાંભળ ભાઈ! મોક્ષમાર્ગમાં વર્તતા શુભકર્મને તું

મોક્ષમાર્ગના આશ્રયે માને છે તે તારી ભૂલ છે, તે શુભકર્મ પણ બંધમાર્ગને આશ્રિત જ છે. કેવળ
જીવમય એવો જે મોક્ષમાર્ગ, તેના આશ્રયે કોઈ પણ કર્મ બંધાતું નથી. જે સંસારમાં પ્રવેશ
કરાવનારું છે એવું કર્મ મોક્ષમાર્ગના આશ્રયે કેમ ઉત્પન્ન થાય? ન જ થાય. તે કર્મ તો બંધમાર્ગના
આશ્રયે જ છે. મોક્ષમાર્ગ અને બંધમાર્ગ જુદા છે–એ વાત ખરી, પણ તેથી કાંઈ શુભ ને
અશુભકર્મનો આશ્રય જુદો જુદો હોવાનું સિદ્ધ થતું નથી. શુભ કર્મ મોક્ષમાર્ગના આશ્રયે ને
અશુભકર્મ બંધમાર્ગના આશ્રયે–એમ શુભ–અશુભના આશ્રયની ભિન્નતા નથી, બંને એકલા
બંધમાર્ગને જ આશ્રયે છે તેથી બંને એક જ છે. મોક્ષમાર્ગમાં વર્તતા જીવને શુભકર્મ દેખીને, જે

અજ્ઞાની મોક્ષમાર્ગના વાસ્તવિક સ્વરૂપને નથી ઓળખતો તેને, એમ થાય છે કે આ શુભકર્મ
મોક્ષમાર્ગના આશ્રયે બંધાયું.–પરંતુ ખરેખર એમ નથી, તે શુભકર્મ પણ બંધમાર્ગને જ આશ્રિત છે.
જો મોક્ષમાર્ગને આશ્રિત પણ કર્મ બંધાતું હોય તો તો કર્મથી છૂટકારાનો કોઈ ઉપાય જ ન રહ્યો!–
પરંતુ જેમ બંધમાર્ગના આશ્રયે કદી મુક્તિ નથી થતી, તેમ મોક્ષમાર્ગના આશ્રયે કદી બંધન થતું
નથી. માટે,–બંધમાર્ગને આશ્રયે વર્તતું એવું અશુભ કે શુભ બંને કર્મ મોક્ષાર્થીએ નિષેધવા યોગ્ય
છે; અને જીવના આશ્રયે વર્તતો એવો મોક્ષમાર્ગ,–કે જે કર્મના બંધનું કારણ નથી પણ મોક્ષનું જ
કારણ છે તે જ આદરપૂર્વક સેવવા યોગ્ય છે. –સમયસાર ગા. ૧૪પ ના પ્રવચનમાંથી.

સર્વે મનોરથની સિદ્ધિનો ઉપાય

જે જીવ! તારા ચિદાનંદસ્વભાવનું શરણ

લેતાં સર્વ મનોરથની સિદ્ધિ થઈ જશે. કયા

મનોરથ? – કે મોક્ષનાં; મુમુક્ષુને મોક્ષ સિવાય

બીજા શેનાં મનોરથ હોય?

PDF/HTML Page 24 of 25
single page version

મહા : ૨૪૮૬ : ૨૩ :

વૈરાગ્ય સમાચાર

રાજકોટના ભાઈશ્રી ધીરજલાલ નાથાલાલ પોષ

સુદ ૧૪ના રોજ પ૩ વર્ષની વયે સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે.
પૂ. ગુરુદેવ પ્રત્યે તેમને ઘણો ભક્તિભાવ હતો, ઘણાં

વર્ષોથી તેઓ પૂ. ગુરુદેવના સત્સમાગમનો લાભ
લેતા હતા. છેલ્લા એક વર્ષથી તેમને કેન્સરનું દર્દ હતું

અને દેહસ્થિતિની ક્ષણભંગુરતા સમજીને છેલ્લે છેલ્લે
ભાદરવા માસમાં તેઓ સોનગઢ આવીને રહ્યા હતા

અને બે ત્રણ મહિના સુધી સત્સમાગમનો લાભ લીધો
હતો. ત્યારબાદ તેઓ રાજકોટ ગયા હતા, પૂ. ગુરુદેવ

રાજકોટ પધારવાના છે–એ સમાચારથી તેઓ અતિ
આનંદિત થયા હતા, ને એ સુઅવસરની રાહ જોઈ

રહ્યા હતા, પ્રવચનસ્થળથી પોતાનું ઘર બાજુમાં જ
હોવાથી, ઘરે બેઠાબેઠા પણ પૂ. ગુરુદેવની વાણીનું

શ્રવણ કરીશ અને ગુરુદેવના સાક્ષાત્ દર્શનનો લાભ
મળશે એમ તેઓ ભાવના કરતા હતા. પરંતુ એ

ભાવના પૂરી થયા પહેલાં જ તેમનો દેહ છૂટી ગયો.
છેલ્લા દિવસોમાં પણ રેકોર્ડિંગ મશીનદ્વારા તેઓ પૂ.

ગુરુદેવનાં પ્રવચનો સાંભળતા હતા; તેમજ છેલ્લી
સ્થિતિ વખતે ભાઈશ્રી લાલચંદભાઈએ પણ તેમને

તાત્ત્વિક વચનોવડે ઉત્સાહ પૂર્યો હતો. સ્વર્ગસ્થના
ધર્મપત્ની મરઘાબેન પણ તત્ત્વની રુચિવાળા હોવાથી

તેમણે પણ આ પ્રસંગે વૈરાગ્યપૂર્વક તત્ત્વશ્રવણ કરાવ્યું
હતું. આ રીતે તત્ત્વશ્રવણ અને ગુરુદેવના દર્શનની

ભાવનાપૂર્વક તેમનો સ્વર્ગવાસ થયો. તેમની આ
ભાવનાના સંસ્કારમાં આગળ વધીને તેઓ સાક્ષાત્

આત્મહિત સાધે એમ ઈચ્છીએ છીએ.

સ્વ. ધીરજલાલભાઈના કુટુંબીજનો પણ ધર્મના

સારા સંસ્કાર ધરાવે છે. આ પ્રસંગે તેમના ધર્મપત્ની

મરઘાબેન તેમજ તેમના પુત્ર રજનીકાન્ત વગેરેએ
પણ, શોકરૂપ આર્તધ્યાનને બદલે વૈરાગ્ય ભાવનાઓ

ભાવીને, દેવ–ગુરુના શરણે હિત સાધવાની ભાવનાને
પોષણ આપ્યું છે, ને એ રીતે પોતાના કુટુંબના

ધર્મસંસ્કારોને તેઓએ શોભાવ્યા છે.
આ વિષમકાળમાં ગુરુદેવનો મહાન ઉપકાર છે કે
તેઓશ્રીએ સીંચેલા ધર્મસંસ્કારો જીવને સર્વ પ્રસંગે

સહાયભૂત થઈને હિતમાર્ગમાં દોર્યા કરે છે. ખરેખર
આ સંસારમાં સર્વ પ્રસંગે શ્રી દેવ–ગુરુ ને ધર્મનું શરણ

જ જીવને શાંતિદાતાર છે.

અમદાવાદ શહેરમાં દિ. જિનમંદિરની તૈયારી
અમદાવાદ શહેરના મુમુક્ષુઓએ દિ.

જિનમંદિર બંધાવવાની ભાવનાથી નીચે મુજબની
રકમોની જાહેરાત કરી છે :

૧૦૦૦૧) શાહ મલુકચંદ છોટાલાલ
પ૦૦૧) શાહ કલ્યાણભાઈ લાલભાઈ
પ૦૦૧) શ્રી મહાલક્ષ્મીબેન
પ૦૦૧) શાહ ગોપાળદાસ ત્રિકમલાલ
૨૦૦૧) શાહ હરિલાલ એસ. દોસી
૨૦૦૧)

શાહ શીવલાલ વરવાભાઈ હા. ચંદુભાઈ શીવલાલ

૧પ૦૧) શેઠ બ્રધર્સ હા. રવિચંદ ઉમેદચંદ શેઠ
૧૦૦૧)

નરોત્તમદાસ સંઘજી કામદાર હા. ભાઈ શાંતિલાલ

૧૦૦૧) એક મુમુક્ષુભાઈ હા. છોટાલાલ મોહનલાલ કામદાર

૧૦૦૧) તિલકમંજરીબેન ભોગીલાલ
૧૦૦૧) શા. દેવચંદ ફુલચંદ બાલીસણાવાળા
૧૦૦૧) કચરાભાઈ શહેરી ઘડીયાળી
૧૦૦૧) શેઠ હરિલાલ જગજીવન
૬પ૧) શેઠ મોહનલાલ ગોકળદાસ
પ૦૧) ચંદ્રકાન્ત સારાભાઈ સત્યપંથી હા. ફુલલતાબેન
પ૦૧) પ્રભાકરભાઈ હિંમતલાલ કામદાર
પ૦૧) મહેતા મનસુખલાલ નથુભાઈ
પ૦૧) મહેતા જયંતિલાલ નથુભાઈ
૨પ૧) રતિલાલ ભુરાભાઈ
૨પ૧) પીતાંબરભાઈ દલીચંદ
૧પ૧)

શેઠ કેશવલાલ ગુલાબચંદ હા. બાબુભાઈ (દેહગામ)

૧પ૧) મનસુખલાલ રાયચંદ હા. હિંમતલાલ મગનલાલ

૧૦૧) ચુનીલાલ જીવણલાલ દોશી
૧૦૧) હિંમતલાલ લહેરચંદ
૧૦૧)

શાંતિલાલ તારાચંદ

૧૦૧) મોંઘીબેન જીવરાજ
૪૦૩૭૬ અંકે ચાલીસ હજાર ત્રણસો છોંતેર

(ફંડ ચાલુ છે)

PDF/HTML Page 25 of 25
single page version

ATMADHARMA Reg. No. B. 4787

ધર્માત્મા જીવ

મિથ્યાદ્રષ્ટિને

સમ્યગ્દ્રષ્ટિ

બનાવે છે

સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવ મિથ્યાદ્રષ્ટિને કહે છે કે ભૂલ

મા, ભૂલ મા! તારી ચિદાનંદ વસ્તુને ભૂલ મા!
અને પરને પોતાની વસ્તુ માન મા! એ તારી વસ્તુ
નથી માટે તારામાં શાંત થા. એમ ધર્માત્મા જીવ
મિથ્યાદ્રષ્ટિને પોતાના શાંતરસમાં લીન કરાવે છે;
તેનો ભ્રમ મટાડી, યથાર્થ સ્વરૂપ સમજાવી,
શાંતરસમાં તેને લીન કરી સમ્યગ્દ્રષ્ટિ બનાવે છે.

(–સમયસાર પ્રવચનો ભાગ ૩)

દુનિયાને

ભૂલ!...

આત્મરસમાં

મસ્ત થા!

આ ચૈતન્યતત્ત્વ શું છે તેનું એકવાર

કુતૂહલ તો કર. મરીને...એટલે ગમે તેટલી
પ્રતિકૂળતા વેઠીને પણ કુતૂહલ કર. અનંતવાર

દેહને અર્થે આત્મા ગાળ્‌યો, પણ હવે એકવાર
આત્માને અર્થે દેહ ગાળ તો ભવ રહે નહિ.
દુનિયાને ભૂલ! દુનિયાની પરવા છોડીને
આત્માના રસમાં મસ્ત થઈ જા. પુરુષાર્થ કરી
અંતર પડદાને તોડી નાંખ.

(–સમયસાર પ્રવચનો ભાગ ૩)

શ્રી દિગંબર જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર ટ્રસ્ટવતી મુદ્રક અને

પ્રકાશક : હરિલાલ દેવચંદ શેઠ : આનંદ પ્રી. પ્રેસ–ભાવનગર

< Previous Page