PDF/HTML Page 21 of 25
single page version
સ્વભાવની રુચિ કરીને શ્રદ્ધા કરે ત્યારથી જ પુણ્ય–પાપના ભાવ આકુળતા–દુઃખ છે એમ ભેદજ્ઞાન થાય,
ધર્મની શરૂઆત થાય અને અનાદિનો આસ્રવ તથા કર્મોનો બંધ અટકી જાય.
પવિત્ર સ્વભાવ છે તે હું છું અને ક્ષણિક વિકાર તે વિપરીત છે, પુણ્ય–પાપ બેઉ ખેદ છે, પીડા છે, તેથી તે મારું
સ્વરૂપ નથી, આદર કરવા લાયક નથી. એમ આત્મામાં નક્કી ન કરે ત્યાં સુધી સમ્યગ્દર્શન થતું નથી.
નિરાકુળ આનંદરૂપે છે.
જીવના જ્ઞાનગુણનો સ્પર્શને જાણનારો વિકાર છે તેથી હાથ લગાડી જોતાં શરીર ટાઢું છે કે ઊનું છે એમ ખબર
પડે છે, પણ લાકડી અથવા વધેલા નખ દ્વારા ખબર નહિ પડે, કેમકે એ ચેતન રહિત જુદી જાત છે. તેમ
શુભાશુભ
(–પુણ્ય–પાપ) ના ભાવો બધાય અચેતન છે. તેમાં સ્વ–પરને જાણવાની તાકાત નથી. પુણ્ય–પાપ તો વધેલા
નખ સમાન મેલ છે, કાઢી નાખવા યોગ્ય છે. માટે તેમાં આત્માનો ધર્મ નથી, ધર્મનું કારણ થવાનું સામર્થ્ય
તેમાં જરાય નથી કેમકે–તે આસ્રવ તત્ત્વ છે, મેલ છે તેમાં આત્માના દર્શન જ્ઞાન, ચારિત્ર નથી માટે પુણ્ય–
પાપના ભાવવડે રત્નત્ર્ય (સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર) મળે નહિ.
સ્વભાવ પરમાનંદપણે ભાસે છે અને પુણ્ય–પાપ તેનાથી વિરુદ્ધ જડરૂપે, દુઃખરૂપે ભાસે છે.–આ રીતે આત્મા
કોણ છે એમ અનુભવ વડે સમ્યકદર્શન પ્રગટ થાય છે.
સુખદાતા છે એમ અનુભવ થાય છે.
આવે છે પણ તે આકુળતા છે, એમ માને છે.
ચૈતન્યની જાગૃતિરૂપ પ્રજા (–સ્વભાવ પર્યાય) નો વારસો રાખે એવી તાકાત એમાં નથી. એમ ત્રિકાળી
સ્વભાવમાં વર્તમાન વિભાવની જુદાઈ જાણતાં આત્મામાં એકાગ્ર દ્રષ્ટિ પ્રગટ થાય છે; અને તે જ સમયે
અનંત પરિભ્રમણનું કારણ એવો મિથ્યાત્વભાવ અને કર્મબંધ નાશ પામે છે.
PDF/HTML Page 22 of 25
single page version
લીંબોળીને નીલમણીમાં ખતવવા જાય તે જેમ ન ચાલે તેમ પુણ્ય–પાપના ભાવ કડવી લીંબોળી જેવા
આકુળતામય છે, આત્માનું રૂપ નથી.
આત્મધ્યાનમાં લીન રહેતા હતા. એકવાર ધ્યાનમાં વર્ત્તમાન સદેહે બિરાજમાન શ્રી સીમંધર ભગવાન
તીર્થંકરદેવ જેઓ વિદેહજ્ઞેત્રમાં છે, તેમનું ધ્યાન કરતાં સમવસરણ ચિંતવતા હતા. વિરહ લાગ્યો, કે અરે, આ
કાળે સાક્ષાત્ પરમાત્માનો ભેટો નથી, પોતાને એવા પુણ્ય અને પવિત્રતાનો યોગ તેથી ત્યાં ધર્મસભામાં–
(સમવસરણમાં) શ્રી તીર્થંકર પ્રભુના શ્રીમુખથી–“
હતી તેથી ત્યાં જઈ આઠ દિવસ રહ્યા; ત્યાં સાક્ષાત્ તીર્થંકરની વાણી સાંભળી; શ્રુતકેવળીઓના પરિચય કરી
ભરતક્ષેત્રમાં આવ્યા અને તેમને ગુરુપરમ્પરાથી તથા તીર્થંકરથી સાક્ષાત્ મળેલા જ્ઞાન પ્રમાણે સમયસાર,
પ્રવચનસાર, પંચાસ્તિકાય. નિયમસાર, અષ્ટપાહુડ, આદિ પરમાગમ (શાસ્ત્ર) બનાવ્યા. તે બધામાં
સમયસાર–કર્તાકર્મ અધિકારમાં તો ગજબ રચના કરી છે. સત્સમાગમે અભ્યાસ શ્રવણ–મનન કરી સમજે તો
ન્યાલ થઈ જાય!
ચિદાનંદ સ્વભાવી આ આત્મા જ સાચી શાન્તિ–સુખ (–ધર્મ) નું કારણ છે. એવો નિર્મળ સ્વભાવ હું છું એવી
શ્રદ્ધા કરતાં જ મિથ્યાત્વરૂપી આસ્રવોથી મુક્ત થાય છે
રાગ આવ્યા વિના રહે નહિ, મુનિ થાય તોપણ અહિંસા, સત્ય, દત્ત, બ્રહ્મચર્ય, અપરિગ્રહ એ પાંચ મહાવ્રત
વગેરે ર૮ મૂળગુણના શુભભાવ આવે તે રાગ છે, ઉદયભાવ છે, અને તે ઉદયભાવને તત્ત્વાર્થ સૂત્રમાં બંધનું
કારણ કહેલ છે. અજ્ઞાની તેને ધર્મ અને ધર્મનું કારણ માને છે, તે અનાદિનો ભ્રમ છે. અવિકારી સ્વભાવનો
તિરસ્કાર છે.
ત્રીજો બોલ આવ્યો કે મહાવ્રત શુભરાગ છે, આસ્રવ છે, દુઃખનું કારણ છે, આત્મ શાન્તિનું કારણ નથી; તે
સાંભળતાં એક પંડિતજીને દુઃખ લાગતું હતું પણ તત્ત્વાર્થ સૂત્રમાં તેને આસ્રવ કહેલ છે; બંધનું કારણ તે ધર્મનું
(સુખનું) કારણ કેમ બને?
પાપ આકુળતા છે. ભગવાન આત્મા સદા પવિત્ર સુખદાતા અનાકુળ છે તેની હા પાડે (આદર કરે) તોપણ
મહાન અપૂર્વ જાતના પુણ્ય બંધાય છે.
PDF/HTML Page 23 of 25
single page version
ભવ્યજીવ ભાવિ નિર્વાણનું ભાજન (પાત્ર) છે.
માને, પુણ્ય–પાપમાં સુખ માને તે અધ્યાત્મની વાતને જૂઠી માને જ.
પાપનો ઉદય હોય તો તેને એકવાર જ ફાંસીની સજા થાય. કાંઈ હજારવાર ન થાય; ત્યારે શું કુદરતના ક્રમમાં
પાપનું પૂરેપૂરું ફળ નહિ હોય? છે–તે નરક ક્ષેત્ર છે; જેને અગણિત, અમર્યાદિત સંખ્યામાં બીજાઓને
મારવાના ક્રૂરભાવ વર્તે છે. લાંબુ આયુષ્ય હો્ય તો જ્યાં સુધી તે જીવે ત્યાં સુધી પોતાની સગવડતા ખાતર
બીજાને હણવાના ભાવ છે, તેમાં સંખ્યા, કાળ, કે ક્ષેત્રનો આંતરો પાડ્યો નથી તેના ફળમાં આ લોકમાં દંડ
નથી પણ જ્યાં આંતરા વિના દસહજાર વર્ષથી માંડીને અસંખ્ય અબજ વર્ષ સુધી એકધારી પ્રતિકૂળતા જ છે.
શરીરના કટકા થતા પાછું પારાની જેમ ભેગું થઈ જાય એવું ક્ષેત્ર નિરન્તર પ્રતિકૂળતાનું સ્થાન નરકલોક નીચે
(અધઃલોક) છે.
સત્ય આવું હોય વગેરે સમજવાની માથાકૂટ શી?
આત્મહિતમાં સાવધાન ન થાય તે બધા એના જેવા છે.
તેના ટોપકામાં અગ્નિરૂપે થવાની શક્તિ છે તે સ્પષ્ટ જણા્ય છે. તેમ આત્મામાં બહારના ભાગને દેખે તો
પુણ્ય–પાપ રાગાદિ અને અલ્પજ્ઞતા જ દેખાય છે; તેના આશ્રયે પૂર્ણસ્વભાવનો ભરોંસો ન થાય.
પરમાત્મશક્તિનો મહિમા ન આવે પણ વર્ત્તમાન જે જ્ઞાન પરમાં ઠીક–અઠીક કરી દુઃખી થાય છે તે જ જ્ઞાન
સ્વભાવ–વિભાવનો ભેદ સમજીને અંદરમાં ઢળે કે આ વિચાર કરનારો કોણ છે. આકુળતા દુઃખ ક્ષણે–ક્ષણે
બદલાય જાય છે; ટળે છે ને તેને જાણનારો એનો એ છે; તે કાંઈ દુઃખરૂપે નથી. એમ ભેદ જાણતાં જ જે જ્ઞાન
રાગમાં પોતાપણું માનતું–કર્તવ્ય માનતું તે જ જ્ઞાન અંતર સ્વભાવમાં ઢળતાં અતીન્દ્રિય સુખનો સ્વાદ લેતું
આત્માની પ્રસિદ્ધિ કરે.
તેની પાછળ જ્ઞાનની ત્રિકાળી ધ્રુવશક્તિ બેહદ છે; તેને ભૂલી પુણ્ય–પાપના વિકારને કર્ત્તવ્ય માની, ભલા
માનીને, સ્વભાવને ભૂલ્યો છે ત્યાંથી ગુલાંટ મારી પૂર્ણજ્ઞાતા શક્તિનો ભરોંસો લાવી, વર્ત્તમાન જ્ઞાનને
અંતરમાં વાળે તો અસલી પૂર્ણસ્વભાવની દ્રષ્ટિ અને અતીન્દ્રિય સુખસ્વભાવનો અનુભવ કરી શકાય છે.
PDF/HTML Page 24 of 25
single page version
પૂર્ણ શક્તિ છે તેનો આદર આશ્રય કરે તો તે જ ક્ષણે અનાદિનો મિથ્યાત્વમોહનો નાશ થઈ જાય છે. ત્યારથી
તે સુખી થાય છે.
અને શરણરૂપ છે; સુખદાતા છે તેની દ્રષ્ટિ (તેમાં એકાગ્ર દ્રષ્ટિ) વિના
અનુભવ અને આશ્રય થાય.
આશ્રયે કદી કલ્યાણ થતું જ નથી; એવા રાગાદિ વ્યવહારનો પક્ષ કદી
શરણભૂત ચૈતન્યસ્વભાવને સ્વસંવેદન જ્ઞાનના લક્ષમાં લઈ તેમાં
PDF/HTML Page 25 of 25
single page version
લાભ લેવો જોઈએ; પરન્ત્રુ આવો પ્રત્યક્ષ લાભ અનેક કારણોસર જે મુમુક્ષુઓ
ન લઈ શકે તેમને લાભ મળી શકે એ હેતુ લક્ષમાં રાખીને એક યોજના
વિચારવામાં આવી છે ;–
તેમના ગામે રેકોર્ડિંગ મશીન તથા રેકોર્ડિંગ રીલો લઈને આ કાર્ય માટે નિયુક્ત
કરવામાં આવેલ શ્રી મધુકરજી ને મોકલવામાં આવશે ને ત્યાં અનુકૂળતા
મુજબ પ્રવચનના રેકોર્ડિંગ રીલો તે સંભળાવશે. (હિંદી તથા ગુજરાતી
ભાષામાં રીલો છે.)
આવશે. રેલ્વે ભાડું, ગાડી ભાડું, તથા મજુરી વગેરે ખર્ચ જે જે ગામે તે જાય
ત્યાંના મુમુક્ષુઓએ આપવાનું રહેશે.
મશીન ઉપયોગી થઈ શકશે.