PDF/HTML Page 41 of 45
single page version
જો નિમિત્ત જુઠો કહો, યહ કયૌં માનૈ લોય. ૧૪.
જહાં અનુભવકો આચરન, તહાં યહ બંધ વિચાર. ૧૫
PDF/HTML Page 42 of 45
single page version
પ્રયત્નો કરે, તેમ અહીં નિમિત્ત પણ નવી નવી અનેક
દલીલો કરે છે, ફેરવી ફેરવીને જેટલી બને તેટલી બધી
દલીલો કરે છે–પરંતુ તેની એકે દલીલ ઉપાદાન સામે
ટકી શકતી નથી, ઉપાદાનની તો એક જ વાત છે કે–
સાચી શ્રદ્ધા, જ્ઞાન અને સ્થિરતા તે જ કલ્યાણનો
ઉપાય છે, બીજો કોઈ પણ ઉપાય નથી. છેવટ નિમિત્ત
અને ઉપાદાન બંનેની દલીલોને બરાબર જાણીને,
આપશે, તેમાં ઉપાદાનની જીત અને નિમિત્તની હાર
થશે.
અત્રે આપેલ છે.
દ્રવ્ય
શ્રદ્ધા
તે અવસ્થાને મિથ્યાદર્શન કહેવામાં આવે છે; તે શ્રદ્ધા ગુણની
સવળી
કે ગુણભેદને સ્વીકારતું નથી–લક્ષમાં લેતું નથી.
તેમના કહેવા મુજબ ચૈતન્યમાત્ર આત્માને માનવો તે
સમ્યગ્દર્શન નથી.
(૪)–આત્મ શ્રદ્ધાન.
કે ભંગ–ભેદ એ કાંઈ સ્વીકાર્ય નથી. સમ્યગ્દર્શનનો વિષય
PDF/HTML Page 43 of 45
single page version
પરિણમન તે સમ્યકત્વ છે.
રીતે સમ્યગ્જ્ઞાન અને સમ્યગ્દર્શનનું અવિનાભાવીપણું બતાવે
છે. આ કથન દ્રવ્યાર્થિકનયે છે.
તે કથન પર્યાયાર્થિકનયે છે. તે ગાથામાં નીચે પ્રમાણે કહ્યું છે–
વિકારોને છોડીને નવતત્ત્વ જ શુદ્ધ છે. ભાવાર્થ:–તેથી સિદ્ધ
થાય છે કે કેવળ વિકારની ઉપેક્ષા કરવાથી નવતત્ત્વ જ શુદ્ધ
જીવ છે, નવતત્ત્વોથી કાંઈ સર્વથા ભિન્ન શુદ્ધત્વ નથી.”
જીવ–અજીવાદિરૂપ નવ છે; × × ×. ભાવાર્થ–વિકારની ઉપેક્ષા
કરતાં શુદ્ધત્વ નવતત્ત્વોથી અભિન્ન છે, તેથી સૂત્રકારે
આપ્યા છે.
ભૂતાર્થને આશ્રયે, સમ્યગ્દર્શનનો વાસ્તવિક વિષય છે.
આશ્રયે સમ્યગ્દર્શનનો યથાર્થ વિષય છે.”
અખંડ શુદ્ધ ચૈતન્યસ્વરૂપ પરિપૂર્ણ આત્મા છે–તે બાબત ઉપર
જણાવી છે.
શુધ્ધરૂપ છે અને તે જ્ઞાનરૂપ છે તેથી તે જ્ઞાન–ચેતના છે.”
દ્વારા અનુભૂત થાય તેને જ્ઞાનચેતના કહે છે”
છે તેને જ્ઞાનચેતના કહે છે.”
PDF/HTML Page 44 of 45
single page version
સમ્યગ્દર્શન અવિનાભાવી હોવાથી તે સમ્યગ્દર્શનને
અનુમાનથી સિદ્ધ કરે છે, એ અપેક્ષાએ તેને વ્યવહાર કથન
કહેવામાં આવે છે, અને દર્શન
કે શુધ્ધાત્માની માન્યતા તે બધાને એક સરખી છે–માન્યતામાં
કાંઈ ફારફેર નથી.
હીન, કોઈને અધિક હોય છે. તેરમે ગુણસ્થાનથી સિધ્ધ
સુધીનું જ્ઞાન સંપૂર્ણ હોવાથી સર્વ વસ્તુઓને યુગપત્ જાણે છે.
નીચેના ગુણસ્થાનોમાં
છે, તે અવસ્થામાં જે જ્ઞાન ઉઘાડરૂપ નથી તે અભાવરૂપ છે,
પણ તેમાં વિકાર નથી, આ રીતે સમ્યગ્દર્શન અને
સમ્યગ્જ્ઞાનમાં તફાવત છે.
સુધી જે પ્રગટ્યું નથી તે વિભાવરૂપ છે. તેરમા ગુણસ્થાને
અનુજીવી યોગ કંપનરૂપ હોવાથી વિભાવરૂપ છે, અને ત્યાં
પ્રતિજીવી ગુણો બિલકુલ પ્રગટ નથી. ચૌદમા ગુણસ્થાને પણ
ઉપાદાનની કચાશ છે તેથી ત્યાં ઉદયભાવ છે.
કહ્યા પ્રમાણે દર્શનગુણથી જ્ઞાનગુણનું જુદાપણું અને તે બંને
ગુણથી ચારિત્રગુણનું જુદાપણું સિદ્ધ થયું એ રીતે અનેકાંત
સ્વરૂપ થયું.
સમજવું.
સમ્યગ્જ્ઞાન છે. નયોના પક્ષપાતને છોડીને એક અખંડ
પ્રતિભાસનો અનુભવ કરવો તે જ ‘સમ્યગ્દર્શન’ અને
‘સમ્યગ્જ્ઞાન’ એવાં નામ પામે છે. સમ્યગ્દર્શન–સમ્યગ્જ્ઞાન કાંઈ
અનુભવથી જુદાં નથી.
સમ્યકત્વ છે.
છે તેથી તેને ‘સરાગ સમ્યક્ત્વ’ કહેવાય છે. છઠ્ઠા ગુણસ્થાનકે
ચારિત્રમાં રાગ ગૌણ છે અને પછીના ગુણસ્થાનોમાં તે ટળતાં
ટળતાં છેવટે સંપૂર્ણ વીતરાગ ચારિત્ર થાય છે તેથી છઠ્ઠા
ગુણસ્થાનકથી ‘વીતરાગ સમ્યક્ત્વ’ કહેવાય છે.
કે વ્યવહાર સમ્યકત્વ છે?
સમ્યકત્વની વ્યાખ્યા તો ગાથા ૧૦૭ માં કહેલ ‘
PDF/HTML Page 45 of 45
single page version
છે–એમ નિશ્ચય સમ્યક્ત્વની વ્યાખ્યા કરવી તે વ્યવહારનયથી
પુરુષાર્થથી નિશ્ચય સમ્યક્ત્વ પ્રગટે છે એ નિશ્ચય નયનું કથન
મૂળ ગાથા સાથે બંધ બેસતો નથી.
વ્યવહાર સમ્યક્ત્વ.
કરવી તે વ્યવહાર સમ્યગ્દર્શન છે.
તેને વ્યવહાર સમ્યગ્દર્શન શા માટે કહેવામાં આવે છે?
છે, એટલે કે પૂર્વે જે વ્યવહાર સમ્યગ્દર્શન હતું તે નિશ્ચય
સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ થતી વખતે અભાવરૂપ થાય છે, તેથી
જ્યારે તેનો અભાવ થાય છે ત્યારે પૂર્વની વિકલ્પ સહિતની
શ્રદ્ધાને વ્યવહાર સમ્યગ્દર્શન કહેવામાં આવે છે.
નથી, પણ તેનો અભાવ તે કારણ છે.
કથન છે.
કહેલા દેવાદિ તથા તત્ત્વાદિને માને નહિ–તો એવા કેવળ
વ્યવહાર સમ્યકત્વવડે તે નિશ્ચય સમ્યકત્વી નામ પામે નહિ.’
પણ તેને અગૃહીત મિથ્યાદર્શન છે માટે ખરી રીતે તેને
વ્યવહારાભાસ સમ્યગ્દર્શન છે.
અભાવ થયો નથી; વળી તેને વ્યવહાર સમ્યકત્વ આભાસ
માત્ર છે તેથી તેને જે દેવ–ગુરુ–ધર્મ નવ તત્ત્વાદિનું શ્રદ્ધાન છે
તે વિપરીતાભિનિવેશના અભાવ માટે કારણ ન થયું, અને
કારણ થયા વિના તેમાં
વ્યવહાર સમ્યકત્વ માત્ર નામ નિક્ષેપથી કહેવામાં આવે છે.
મહાવીર નિર્વાણ મહોત્સવ અંક–તરીકે પ્રગટ કરી આત્મધર્મની પ્રભાવના કરવા
માટે પર્યુષણપર્વ વખતે મળ્યા હતા, તે મુજબ આજે ચાલુ અંકના ૧૬ પાનાં ઉપરાંત
બીજા ૨૮ પાનાં મળી ૪૪ પાનાંનો આ અંક આપવામાં આવેલ છે. પ્રકાશક