PDF/HTML Page 21 of 45
single page version
PDF/HTML Page 22 of 45
single page version
૨૫/– બેન ઝવેરીબહેન
મુમુક્ષુ ભાઈ બહેનો તરફથી પર્યુષણ પર્વમાં
ચાલ્યો હતો અને તે કારણે નીચેની વિગતે
રકમો મળી હતી.
૧૨૦૦૦/– શ્રી કુંદકુંદ મુમુક્ષુ નિવાસમાં ઓરડાઓ વીગેરે
વળવામાટે આવેલી ભેટ.
રસોડા ખર્ચને અંગે આવેલી રકમો
૨૬૬૧/– શ્રી પર્યુષણપર્વમાં સ્વામીવત્સલ માટે આવેલી રકમો
૫૬૩––૧–૦ શેઠ કુંવરજી આણંદજી, પાલેજ એકદીનના
૧૦૭૮–૭–૦ શેઠ નેમીદાસ ખુશાલદાસ, પોરબંદર ,,
૧૦૧૯–૮–૦ પારેખ લીલાધર ડાહ્યાભાઈ હા. જયાકુંવરબેન
૨૬૬૧–૦–૦
૧૭૬૪/– શ્રી જૈન અતિથિ સેવા સમિતિના સભ્યોના
ઉપર મુજબ આ પર્યુષણપર્વમાં મુમુક્ષુ ભાઈ બહેનોએ
ધર્મ વૃદ્ધિની ભાવનાથી ઉદાર રકમો ભરી છે તેથી તેમનો
સર્વનો આભાર માનવાની રજા લઉં છું.
PDF/HTML Page 23 of 45
single page version
શાશ્વત સુખરૂપ સ્વધીન છે તેની જેને ખબર નથી તે તો ‘સુખ જોઈએ છે’ એવી માન્યતાથી–અસંતોષથી બહારમાં સુખ
શોધે છે; અને તે સુખના સાધન–ઉપાય પણ પરાશ્રયથી માને છે તેથી તેની દ્રષ્ટિ પર સંયોગ ઉપર જ રહે છે, એ પરાધીન
દ્રષ્ટિવાળો સ્વાધીન સુખનો અંશ પણ પામી શકતો નથી એ અહીં કહેવામાં આવે છે.
ધર્મ (સુખ) માગે છે અને તેથી તે જીવ પર સંબંધ રહિત સુખસ્વરૂપે થઈ શકતો નથી; પણ જ્યારે જીવ પોતે જ
પોતાને શાશ્વત સુખસ્વરૂપે ઓળખે અને મારા સુખસ્વરૂપી આત્માની શ્રદ્ધા, તેનું જ્ઞાન અને તેમાં રમણતા વડે હું
જ સ્વયં સુખરૂપે થઈ જઊં–એવો મારો સ્વભાવ છે. એમ આત્મભાન કરે ત્યારે સ્વાધીન દ્રષ્ટિ થાય એટલે તેને
સુખ માટે કાંઈ ઈચ્છવાનું રહેતું નથી.
સંયોગ અને ક્ષણિક વિકારરૂપે આત્મા નથી, તેથી વિકારમાં આત્માનું સુખ નથી. ‘મારે સુખરૂપ થવું છે’ એમાં
એમ આવ્યું કે પોતાથી જ પોતે સુખરૂપ છે, કોઈ પર પદાર્થની સુખ માટે જરૂર નથી. સુખરૂપ થનારો પોતે
એકલો; તેમાં પુણ્ય જોઈએ, પર જોઈએ, બીજાની મદદ જોઈએ–એ બધું હોય તો પોતે સુખરૂપ થાય એવું કાંઈ ન
આવ્યું, પણ પોતે જેવા સ્વરૂપે છે તેવા સ્વરૂપે સમજીને ઠરે તો સહજ આનંદરૂપ પ્રગટદશા થાય એટલે કે પોતે
સુખરૂપ પરિણમે.
આત્મા જ્ઞાનાનંદ મૂર્તિ છે એના ભાનરૂપ જ્ઞાન અવસ્થાનો સ્વભાવ જ નિત્ય સ્વતંત્રપણે જ્ઞાન આનંદરૂપે સ્વયં
થવાનો છે.
નવી અવસ્થારૂપે સુવર્ણ–વગેરે રૂપે થાય છે, તેને તે રૂપ બહારથી મેળવવું પડતું નથી–સ્વભાવે જ તે રૂપ થાય છે.
જેમાં છે તે પ્રગટ દશારૂપે થાય છે. બહારથી મેળવવું પડતું નથી. માટીને ઘડારૂપે થવામાં પરની જરૂર નથી,
પરમાણુઓ માટીપણું પલટી ઘડારૂપે સ્વયં થાય છે. જો ઘડારૂપે થવામાં તેને પરની જરૂર હોય તો કુંભાર–ચક્રાદિ
પર વસ્તુમાંથી ઘડાપણું આવે, એ રીતે પરાધીનતા થાય. પણ પરાધીન કોઈ ચીજ ત્રણ કાળમાં નથી. માટે
પરમાણુઓમાં ઘડારૂપે થવાની શક્તિ છે તે સ્વયં પ્રગટ થાય છે. વસ્તુની ક્રમબદ્ધપર્યાય થાય છે તેમાં નિમિત્તની
વાટ જોવી પડતી નથી. સોનાનો સ્વભાવ દાગીનારૂપે થવાનો છે માટે તે સ્વયં થાય છે. સોનું જ દાગીનારૂપે
પરિણમી જાય છે. પરમાણુઓ પલટતાં પલટતાં એની મેળે સોનારૂપે થાય છે. તે સોનાનો સ્વભાવ જ અલિપ્ત છે.
સુવર્ણને કાદવમાં નાખો તો પણ તે કાદવથી ખરડાતું નથી. તે સુવર્ણરૂપે રહે છે–કાદવરૂપે થતું નથી. તેમ જ
કાદવવડે સુવર્ણમાં મલિનતા થતી નથી. તેમ જ્ઞાની પોતાના ત્રિકાળી સ્વતંત્ર સ્વભાવને સર્વથી જુદો જાણે છે,
પોતે જ સુખસ્વરૂપે છે તેથી બહારથી કાંઈ મેળવવા માગતો નથી; પરના સંયોગમાં રહ્યો હોવા છતાં જ્ઞાનીને
કોઈ પર અજ્ઞાનરૂપ કરવા સમર્થ નથી. જ્ઞાની સ્વયમેવ જ્ઞાનરૂપે જ થાય છે. અજ્ઞાનીઓની બાહ્ય સંયોગ ઉપર
દ્રષ્ટિ છે તેથી સુખ માટે તેઓ સંયોગ મેળવવાની ઈચ્છા કર્યા કરે છે, પરંતુ અસંયોગી તત્ત્વને સુખસ્વરૂપે તેઓ
જાણતા નથી.
PDF/HTML Page 24 of 45
single page version
રીતે અજ્ઞાની પોતાને નમાલો, રાંકો, શક્તિહીન, તૂચ્છ ગણી કાઢે છે, બધા પરને માને પણ હું કોણ તે ન જાણે.
બધા પરની તાકાતથી મારૂં સુખ થાય–એટલે મારામાં કાંઈ તાકાત નથી–એમ અજ્ઞાનીની માન્યતા છે. પરંતુ
તારામાં નથી તો આવશે ક્યાંથી?
હા તો પાડ. હજી તો સત્યનો સ્વીકાર કરવાની, સાચી ઓળખાણ કરવાની આ વાત છે. પોતાના ઘરની વાત છે,
લોકોએ ધર્મને મોંઘો કલ્પી રાખ્યો છે, સત્ય સાંભળ્યું નથી, રુચિ કરી નથી તેથી અમને ન સમજાય એમ પહેલેથી
આડ નાખીને આત્માની દરકાર કરતા નથી.
કોઈ પર નિમિત્તની કે રાગની અવસ્થારૂપે થવાની જરૂર નથી. એટલે કે ધર્મ સ્વાધીન છે.
થનાર નથી. સમ્યક્શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–ચારિત્રની અવસ્થારૂપે થનાર હું એકલો જ છું, તે માટે મારે પર સાધનની જરૂર
નથી તેમ જ કોઈની વાટ જોવી પડે તેવું મારૂં સ્વરૂપ નથી. હું સ્વાધીન છું, મારા ધર્મથી હું કદી ખાલી નથી. આ
પ્રમાણે ઓળખાણ તે જ ધર્મ છે.
નથી. શક્તિરૂપે ધર્મસ્વરૂપ પૂર્ણ છે. આત્મામાં બેહદ તાકાત અનંત અક્ષય સુખરૂપ ધર્મ ભર્યો છે તે સ્વભાવને
ઓળખીને તેમાં એકાગ્ર થતાં ધર્મરૂપ પર્યાય પ્રગટે છે અર્થાત્ આત્મા પોતે ધર્મરૂપેે થાય છે.
વીતરાગપણે સંપૂર્ણ સ્થિરતા કરી શકતો નથી ત્યાં અશુભ પાપરાગથી બચવા સાચા દેવ, ગુરુ, શાસ્ત્રની ભક્તિ,
પૂજા, પ્રભાવના વગેરેમાં શુભરાગ થાય છે પરંતુ ભાવના તો અરાગીપણે સ્થિર રહેવાના પુરુષાર્થની છે અર્થાત્
પુણ્ય–પાપના વિકલ્પો રહિત પૂર્ણ ધર્મરૂપે થવાની છે.
પ્રતીત કરે તો જેવો સ્વભાવ છે તે રૂપે થવા માટે પોતાના સ્વભાવમાં જોવાનું રહ્યું. કાંઈ શુભાશુભ ભાવ થાય
ત્યાં એમ જાણે કે તે ભાવ મારા પુરુષાર્થની વર્તમાન નબળાઈથી બાહ્ય લક્ષ વડે થાય છે, પરંતુ મારા ધર્મરૂપે તે
ભાવ થતો નથી. મારા ધર્મસ્વરૂપના અંતર લક્ષે એકાગ્રતા કરીને ઢળું તો હું તે ધર્મરૂપે થાઊં છું. પર ચીજ,
દેહાદિની ક્રિયા તે સર્વે તેનાપણે
PDF/HTML Page 25 of 45
single page version
ધર્મ વિવેકે નીપજે જો કરીએ તો થાય...
PDF/HTML Page 26 of 45
single page version
પણ રજ થકી લેપાય નહિ, જ્યમ કનક કર્દમ મધ્યમાં.–૨૧૮
પણ સર્વદ્રવ્યે રાગશીલ, અજ્ઞાની કર્મની મધ્યમાં;
તે કર્મ રજ લેપાય છે, જ્યમ લોહ કર્દમ મધ્યમાં.–૨૧૯
PDF/HTML Page 27 of 45
single page version
PDF/HTML Page 28 of 45
single page version
ઠરશે અરથમાં આતમા જે, સૌખ્ય ઉત્તમ તે થશે. ૪૧૫
PDF/HTML Page 29 of 45
single page version
PDF/HTML Page 30 of 45
single page version
વાતનો પોતાના જ્ઞાનમાં નિર્ણય કરી,
સાચી સમજણ વડે પોતાના હિત–
અહિતનો વિવેક કરે અને સત્યનું
બહુમાન તથા મહિમા લાવી વિચારે
તેને તો અપૂર્વ કલ્યાણસ્વરૂપ
સમ્યગ્દર્શન–આત્મભાન થાય અને તેને
નિર્જરા રૂપ ધર્મ થાય. સત્ય સમજવા
તરફ રુચિ કરી તેનું બહુમાન લાવી
વિચાર કરે તો જીવ ધર્મ સન્મુખ થાય
અને તેમાં નિર્જરા પણ થાય છે.
સત્યની રુચિ, અને બહુમાન ક્યારે
થાય? કે જો તેની (સત્યતાની) કિંમત
થાય તો.
સ્વરૂપની ઓળખાણ આપી છે.
અજ્ઞાનીને નિમિત્તાધીન સુખબુદ્ધિ
છૂટતી નથી એટલે તે બહારથી સુખ
મેળવવવા માગે છે. શરીરાદિ સારાં રહે
અને શ્રવણ સારૂં હોય તો મને સુખ
થાય એમ તે માનતો હોવાથી
પરપદાર્થનો સંબંધ અને રાગ કરવાનો
તે કામી છે, સંગ અને વિકારથી તે
છૂટવા માગતો નથી, માટે લોખંડની
જેમ અજ્ઞાની રાગથી લેપાવાના
સ્વભાવવાળો છે, તેથી તે રાગના અને
પરના સંબંધવાળો–પરાધીન દુઃખી જ
રહે છે. અને જ્ઞાનીને શુદ્ધ સ્વાધીન દ્રષ્ટિ
અને અંતરભાન પ્રગટ હોવાથી તે કોઈ
પણ પરદ્રવ્ય પ્રત્યે રાગ–દ્વેષ કરવા જેવો
માનતો નથી. સ્વદ્રવ્યમાં પરિપૂર્ણ
સ્વાધીન સુખ માનતો હોવાથી તે
સ્વમાં જ ઠરવા માગે છે, તેથી સુવર્ણની
જેમ તે રાગના ત્યાગરૂપ સ્વભાવવાળો
છે. અસ્થિરતાની વૃત્તિ થઈ જાય તેનો
તે નાશક છે. આ રીતે દ્રષ્ટિના ફેરથી
જ્ઞાની અને અજ્ઞાનીમાં આકાશ–પાતાળ
જેવડો મહાન તફાવત છે, તે અહીં
સમજાવ્યું છે.
અને શુભ ભાવથી આત્માનું કલ્યાણ થાય. આ પ્રમાણે પોતે પોતાની
તો મારું કલ્યાણ થાય’ એમ પરની ઓથે આત્માનું કલ્યાણ અનાદિથી
કોઈકના આશીર્વાદ વગેરેથી કલ્યાણ થશે એમ માનવું તે અજ્ઞાન છે.
અજ્ઞાન ભરેલી–ખોટી છે એમ આ સંવાદથી સિદ્ધ કરશે.
કરવાં તે ઉપાદાન કારણ છે.
નિમિત્ત કહેવાય છે.
પોતાની શક્તિની સંભાળ કરે તે ઉપાદાનકારણ છે અને પોતાની
છે. જે જીવ ઉપાદાનશક્તિને સંભાળીને ઉપાદાનકારણ કરે તેને
PDF/HTML Page 31 of 45
single page version
ઉપાદાન અરુ નિમિત્તકો, કહું સંવાદ બનાય. ૧.
કહો નિમિત્ત કહિયે કહા, કબકે હૈ ઈહ ઠામ. ૨.
PDF/HTML Page 32 of 45
single page version
હૈ નિમિત્ત પરયોગતેં, બન્યો અનાદિ બનાવ. ૩.
PDF/HTML Page 33 of 45
single page version
તેરો નાવ ન જાનહીં, ઉપાદાન કો હોય. ૪.
મોકોં જાનૈ જીવ વે જો હૈ સમ્યકવાન. ૫.
PDF/HTML Page 34 of 45
single page version
ઉપાદાનકી બાતકો, પૂછે નાહીં કોય. ૬.
PDF/HTML Page 35 of 45
single page version
કહા ભયો જગ ના લખૈ, જાનત હૈ જિનરાજ. ૭.
PDF/HTML Page 36 of 45
single page version
ઈહ નિમિત્ત તેં જીવ સબ, પાવત હૈં ભવ પાર. ૮.
ઉપાદાન પલટયો નહિ, તો ભટક્યો સંસાર. ૯.
PDF/HTML Page 37 of 45
single page version
PDF/HTML Page 38 of 45
single page version
સો ક્ષાયક સમ્યક લહૈ, યહ નિમિત્ત બલ જોય. ૧૦.
PDF/HTML Page 39 of 45
single page version
પૈ જાકો સુલટયો ધની, ક્ષાયક તાકો હોય. ૧૧.
PDF/HTML Page 40 of 45
single page version
જો નિમિત્ત નહિં કામકો, તો ઈમ કાહે કહાહિ. ૧૨.
તેઈ નર્ક મેં જાત હૈ, મુનિ નહિ જાહિ કદાચ. ૧૩.