Atmadharma magazine - Ank 307 (Original language). Page: 2.

PDF/HTML Page 21 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: વૈશાખ : ૨૪૯પ આત્મધર્મ : ૧૯ :

અને ન્યાયયુક્ત છે. આપના શબ્દે શબ્દે વીતરાગદેવનું હૃદય પ્રગટ થાય છે; અમે વાક્્યે

વાક્્યે વીતરાગદેવની વિરાધના કરતા હતા. અમારું એક વાક્્ય પણ સાચું નહોતું.

શાસ્ત્રમાં જ્ઞાન નથી, જ્ઞાનપર્યાયમાં જ્ઞાન છે–એ વાતનો અમને હવે સાક્ષાત્કાર થાય છે.

શાસ્ત્રોએ ગાયેલું જે સદ્ગુરુનું માહાત્મ્ય તે હવે અમને સમજાય છે. શાસ્ત્રોનાં તાળાં
ઉઘાડવાની ચાવી વીતરાગદેવે સદ્ગુરુને સોંપી છે. સદ્ગુરુનો ઉપદેશ પામ્યા વિના

શાસ્ત્રોનો ઉકેલ થવો અત્યંત કઠિન છે.’

અધ્યાત્મ–મસ્તીથી ભરપૂર, ચમત્કારી વ્યાખ્યાન–શૈલી

પરમ કૃપાળુ ગુરુદેવનું જ્ઞાન જેવું અગાધ ને ગંભીર છે તેવી જ તેમની

વ્યાખ્યાનશૈલી ચમત્કારભરેલી છે. તેઓશ્રી કહેવાની વાતું એવી સ્પષ્ટતાથી, અનેક સાદા

દાખલાઓ આપીને, શાસ્ત્રીય શબ્દોનો ઓછામાં ઓછો પ્રયોગ કરીને સમજાવે છે કે

સામાન્ય મનુષ્ય પણ તે સહેલાઈથી સમજી જાય છે. અત્યંત ગહન વિષયને પણ અત્યંત

સુગમ રીતે પ્રતિપાદિત કરવાની ગુરુદેવમાં વિશિષ્ટશક્તિ છે. વળી મહારાજશ્રીની

વ્યાખ્યાનશૈલી એટલી રસમય છે કે જેમ સર્પ મોરલી પાછળ મુગ્ધ બને છે તેમ શ્રોતાઓ

મંત્રમુગ્ધ બની જાય છે; સમય ક્યાં પસાર થઈ જાય છે તેનું ભાન પણ રહેતું નથી.

સ્પષ્ટ અને રસમય હોવા ઉપરાંત મહારાજશ્રીનું પ્રવચન શ્રોતાઓમાં અધ્યાત્મનો પ્રેમ

ઉત્પન્ન કરે છે. મહારાજશ્રી પ્રવચન કરતાં અધ્યાત્મમાં એવા તન્મય થઈ જાય છે,

પરમાત્મદશા પ્રત્યેની એવી ભક્તિ તેમના મુખ પર દેખાય છે કે શ્રોતાઓને તેની અસર

થયા વિના રહેતી નથી. અધ્યાત્મની જીવંતમૂર્તિ ગુરુદેવના દેહના અણુએ અણુમાંથી
જાણે અધ્યાત્મરસ નીતરે છે; એ અધ્યાત્મમૂર્તિની મુખમુદ્રા, નેત્રો, વાણી, હૃદય બધાં

એકતાર થઈ અધ્યાત્મની રેલંછેલ કરે છે અને મુમુક્ષુઓનાં હૃદયો એ અધ્યાત્મરસથી

ભીંજાઈ જાય છે.

આ કાળે મુમુક્ષુઓનાં મહાભાગ્ય

ગુરુદેવનું વ્યાખ્યાન સાંભળવું એ એક જીવનનો લહાવો છે. તેમનું વ્યાખ્યાન

સાંભળ્‌યા પછી અન્ય વ્યાખ્યાતાઓના વ્યાખ્યાનમાં રસ પડતો નથી. તેમનું વ્યાખ્યાન

સાંભળનારને એટલું તો સ્પષ્ટ લાગે છે કે ‘આ પુરુષ કોઈ જુદી જાતનો છે. જગતથી એ

કાંઈક જુદું કહે છે, અપૂર્વ કહે છે. એના કથન પાછળ કોઈ અજબ દ્રઢતા ને જોર છે.

આવું ક્યાંય સાંભળ્‌યું નથી.’ મહારાજશ્રીના વ્યાખ્યાનમાંથી અનેક જીવો પોતપોતાની

પાત્રતા અનુસાર લાભ મેળવી જાય છે, કેટલાકને સત્ પ્રત્યે રુચિ જાગે છે, કોઈ કોઈ ને

સત્સમજણના અંકુર ફૂટે છે અને કોઈ વિરલ જીવોની તો દશા જ પલટાઈ જાય છે.

અહો! આવું અલૌકિક પવિત્ર અંતર્પરિણમન–કેવળજ્ઞાનનો અંશ, અને

PDF/HTML Page 22 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: ૨૦ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯પ

આવો પ્રબળ પ્રભાવનાઉદય–તીર્થંકરત્વનો અંશ, એ બેનો સુયોગ આ કળિકાળમાં

જોઈને રોમાંચ થાય છે. મુમુક્ષુઓનાં મહાપુણ્ય હજુ તપે છે.

કાઠિયાવાડના આંગણે કલ્પવૃક્ષ

અહો! એ પરમ પ્રભાવક અધ્યાત્મમૂર્તિની વાણીની તો શી વાત, તેનાં દર્શન

પણ મહાપુણ્યના થોક ઊછળે ત્યારે પ્રાપ્ત થાય છે. એ અધ્યાત્મયોગીની સમીપમાં

સંસારનાં આધિ–વ્યાધિ–ઉપાધિ ફરકી શકતાં નથી. સંસારતપ્ત પ્રાણીઓ ત્યાં પરમ

વિશ્રાંતિ પામે છે અને સંસારનાં દુઃખો માત્ર કલ્પનાથી જ ઊભાં કરેલાં તેમને ભાસવા

માંડે છે. જે વૃત્તિઓ મહા પ્રયત્ને પણ દબાતી નથી તે ગુરુદેવના સાંન્નિધ્યમાં

વિનાપ્રયત્ને શમી જાય છે, એ ઘણા ઘણા મુમુક્ષુઓનો અનુભવ છે. આત્માનું નિવૃત્તિમય

સ્વરૂપ, મોક્ષનું સુખ વગેરે ભાવોની જે શ્રદ્ધા અનેક દલીલોથી થતી નથી તે ગુરુદેવનાં

દર્શનમાત્રથી થઈ જાય છે. ગુરુદેવનાં જ્ઞાન ને ચારિત્ર મુમુક્ષુ પર મહા કલ્યાણકારી

અસર કરે છે ખરેખર કાઠિયાવાડને આંગણે શીતળ છાંયવાળું, વાંછિત ફળ દેનાર

કલ્પવૃક્ષ ફળ્‌યું છેે. કાઠિયાવાડનાં મહાભાગ્ય ખીલ્યાં છે.

હવે, સોનગઢમાં પરિવર્તન કર્યા પછીના, મહારાજશ્રીના જીવનવૃત્તાંત સાથે

સંબંધ રાખતા કેટલાક પ્રસંગો કાળાનુક્રમે સંક્ષેપમાં જોઈ જઈએ.

શત્રુંજય યાત્રા

સોનગઢથી ૧૪ માઈલ દૂર આવેલા શ્રી શત્રુંજયતીર્થની યાત્રા કરવાની ઘણા

વખતથી મહારાજશ્રીની ભાવના હતી. તે સં. ૧૯૯પ ના પોષ વદ તેરશે પૂર્ણ થઈ.

લગભગ ૨૦૦ ભક્તો સહિત મહારાજશ્રીએ તે તીર્થરાજની યાત્રા અતિ ઉત્સાહ ને

ભક્તિપૂર્વક કરી.

રાજકોટ ચાતુર્માસ

રાજકોટના શ્રાવકોના બહુ આગ્રહને લીધે સં. ૧૯૯પમાં મહારાજશ્રીનું રાજકોટ

પધારવું થયું. ત્યાં દશેક માસની સ્થિતિ દરમ્યાન મહારાજશ્રીએ સમયસાર, આત્મસિદ્ધિ

અને પદ્મનંદિપંચવિંશતિકા પર અપૂર્વ પ્રવચનો કર્યા. ગુરુદેવના આગળ વધેલા

જ્ઞાનપર્યાયોમાંથી નીકળેલા જડ–ચેતનની વહેંચણીના, નિશ્ચય–વ્યવહારની સંધિના તેમ

જ બીજા અનેક અપૂર્વ ન્યાયો સાંભળી રાજકોટના હજારો લોકો પાવન થયા અને અનેક

સુપાત્ર જીવોએ પાત્રતા અનુસાર આત્મલાભ મેળવ્યો. દશ માસ સુધી ‘આનંદકુંજ’ માં

(મહારાજશ્રી ઊતર્યા હતા તે સ્થાનમાં) નિશદિન આધ્યાત્મિક આનંદનું વાતાવરણ

ગુંજી રહ્યું.

PDF/HTML Page 23 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: વૈશાખ : ૨૪૯પ આત્મધર્મ : ૨૧ :

ગિરનાર યાત્રા

રાજકોટથી સોનગઢ પાછા ફરતાં મહારાજશ્રી ગિરિરાજ ગિરનારતીર્થની યાત્રા

કરવા પધાર્યા અને એ પવિત્ર નેમગિરિ ઉપર લગભગ ૩૦૦ ભક્તો સાથે ત્રણ દિવસ
રહ્યો. ત્યાં દિગંબર દેરાસરજીમાં ઊછળેલી ભક્તિ. એ સહસ્રામ્રવનમાં જામી ગયેલી

સ્તવનભક્તિની ધૂન અને એ સમશ્રેણીની પાંચમી ટૂંકે પૂ. ગુરુદેવશ્રી ‘હું એક, શુદ્ધ, સદા

અરૂપી, જ્ઞાનદર્શનમય ખરે!’ વગેરે પદો પરમ અધ્યાત્મરસમાં તરબોળ બની ગવરાવતા

હતા તે વખતે પ્રસરી ગયેલું શાંત આધ્યાત્મિક વાતાવરણ–એ બધાંનાં ધન્ય સ્મરણો તો

જીવનભર ભક્તોના સ્મરણપટ પર કોતરાઈ રહેશે.

રાજકોટ જતાં તથા ત્યાંથી પાછા ફરતાં પરમ પૂજ્ય ગુરુદેવ રસ્તામાં આવતાં

અનેક ગામોમાં વીતરાગપ્રણીત સદ્ધર્મનો ડંકો વગાડતા ગયા અને અનેક સત્પાત્રોના

કર્ણપટ ખોલતા ગયા. ગામે ગામ લોકોની ભક્તિ ગુરુદેવ પ્રત્યે ઊછળી પડતી હતી અને

લાઠી, અમરેલી વગેરે મોટાં ગામોમાં અત્યંત ભવ્ય સ્વાગત થયું હતું. ગુરુદેવનો

પ્રભાવના ઉદય જોઈ, જે કાળે તીર્થંકરદેવ વિચરતા હશે તે ધર્મકાળમાં ધર્મનું, ભક્તિનું

અધ્યાત્મનું કેવું વાતાવરણ ફેલાઈ રહેતું હશે તેનો તાદ્રશ ચિતાર કલ્પનાચક્ષુ સમક્ષ ખડો

થતો.

શ્રી સીમંધરપ્રભુની પ્રતિષ્ઠા અને અપૂર્વ ભક્તિ

સં. ૧૯૯૬ ના વૈશાખ માસમાં ગુરુદેવનાં પુનિત પગલાં ફરી સોનગઢમાં થયાં.

ત્યાર પછી તુરત જ શેઠ કાળિદાસ રાઘવજી જસાણીના ભક્તિવંત સુપુત્રોએ શ્રી

સ્વાધ્યાયમંદિર પાસે શ્રી સીમંધરભગવાનનું જિનમંદિર બંધાવવા માંડ્યું, જેમાં શ્રી

સીમંધર ભગવાનનાં અતિ ભાવવાહી પ્રતિમાજી ઉપરાંત શ્રી શાંતનાથ આદિ અન્ય

ભગવંતોના ભાવવાહી પ્રતિમાજીની પ્રતિષ્ઠા પંચકલ્યાણકવિધિપૂર્વક સં. ૧૯૯૭ ના

ફાગણ સુદ બીજના માંગલિક દિને થઈ. પ્રતિષ્ઠામહોત્સવમાં બહારગામનાં લગભગ

૧પ૦૦ માણસોએ ભાગ લીધો હતો. પ્રતિષ્ઠાના આઠે દિવસ પરમ પૂજ્ય ગુરુદેવના

મુખમાંથી ભક્તિરસભીની અલૌકિક વાણી છૂટતી હતી. લોકોને પણ ઘણો ઉત્સાહ હતો.

પ્રતિષ્ઠાદિન પહેલાં થોડા દિવસ શ્રી સીમંધર ભગવાનના પ્રથમ દર્શને પરમ પૂજ્ય

ગુરુદેવની આંખોમાંથી આંસુ વહ્યા હતાં. સીમંધર ભગવાન મંદિરમાં પ્રથમ પધાર્યા ત્યારે

ગુરુદેવને ભક્તિરસની ખુમારી ચડી ગઈ અને આખો દેહ ભક્તિરસના મૂર્ત સ્વરૂપ જેવો

શાંત શાંત નિશ્ચેષ્ટ ભાસતો લાગ્યો. ગુરુદેવથી સાષ્ટાંગ પ્રણમન થઈ ગયું અને

ભક્તિરસમાં અત્યંત એકાગ્રતાને લીધે દેહ એમ ને એમ બે ત્રણ મિનિટ સુધી

નિશ્ચેષ્ટપણે પડી રહ્યા. આ ભક્તિનું અદ્ભુત દ્રશ્ય, પાસે ઊભેલા મુમુક્ષુઓથી

PDF/HTML Page 24 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: ૨૨ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯પ

જીરવી શકાતું નહોતું; તેમનાં નેત્રોમાં અશ્રુ ઊભરાયાં અને ચિત્તમાં ભક્તિ ઊભરાઈ.
ગુરુદેવે પોતાના પવિત્ર હાથે પ્રતિષ્ઠા પણ ભક્તિભાવમાં જાણે દેહનું ભાન ભૂલી ગયા
હોય એવા અપૂર્વ ભાવે કરી હતી.

આ જિનમંદિરમાં બપોરના વ્યાખ્યાન પછી દરરોજ અર્ધો કલાક ભક્તિ થાય છે.

ભક્તિમાં પરમ પૂજ્ય ગુરુદેવ પણ હાજર રહે છે. બપોરનું પ્રવચન સાંભળતાં આત્માના
સૂક્ષ્મ સ્વરૂપના પ્રણેતા વીતરાગ ભગવંતનું માહાત્મ્ય હૃદયમાં સ્ફુર્યું હોય છે તેથી
પ્રવચનમાંથી ઊઠી તુરત જ જિનમંદિરમાં ભક્તિ કરતાં વીતરાગદેવ પ્રત્યે પાત્ર જીવોને
અદ્ભુત ભાવ ઉલ્લસે છે. આ રીતે જિનમંદિર જ્ઞાન ને ભક્તિના સુંદર સુમેળનું નિમિત્ત
બન્યું છે.

શ્રી સીમંધરપ્રભુના સમવસરણનું દ્રશ્ય

શ્રી જિનમંદિર બંધાયા પછી એક વર્ષે થોડા મુમુક્ષુભાઈઓ દ્વારા જિનમંદિરની

પાસે જ શ્રી સમવસરણ મંદિર બંધાયું. તેમાં સીમંધર ભગવાનનાં અતિ ભાવવાહી
ચતુર્મુખ પ્રતિમાજી બિરાજે છે. સુંદર આઠ ભૂમિ, કોટ, (મુનિઓ, અર્જિકાઓ, દેવો,
મનુષ્યો, તિર્યંચો વગેરેની સભાઓ સહિત) શ્રી મંડપ, ત્રણ પીઠિકા, કમળ, ચામર, છત્ર,
અશોકવૃક્ષ, વિમાનો વગેરેની શાસ્ત્રોક્ત વિધિથી તેમાં અતિ આકર્ષક રચના છે.
મુનિઓની સભામાં શ્રી સીમંધર ભગવાન સામે અત્યંત ભાવપૂર્વક હાથ જોડીને ઊભેલા
શ્રીમદ્ભગવત્ કુંદકુંદાચાર્યનાં અતિ સૌમ્ય મુદ્રાવંત પ્રતિમાજી છે. પ્રતિષ્ઠામહોત્સવ સં.
૧૯૯૮ ના વૈશાખ વદ ૬ ના માંગલિક દિવસે થયો હતો અને તે પ્રસંગે બહારગામથી
લગભગ ૨૦૦૦ માણસો આવ્યા હતાં. શ્રી સમવસરણનાં દર્શન કરતાં,
શ્રીમદ્ભગવત્કુંદકુંદાચાર્ય સર્વજ્ઞ વીતરાગ શ્રી સીમંધર ભગવાનના સમવસરણમાં ગયા
હતા તે પ્રસંગ મુમુક્ષુનાં નેત્રો સમક્ષ ખડો થાય છે અને તેની સાથે સંકળાયેલા અનેક
પવિત્ર ભાવો હૃદયમાં સ્ફુરતાં મુમુક્ષુનું હૃદય ભક્તિ ને ઉલ્લાસથી ઊછળી પડે છે. શ્રી
સમવસરણ–મંદિર થતાં મુમુક્ષુઓને તેમના અંતરનો એક પ્રિયતમ પ્રસંગ દ્રષ્ટિગોચર
કરવાનું નિમિત્ત પ્રાપ્ત થયું છે.

બ્રહ્મચર્યાશ્રમ

સં. ૧૯૯૮ ના ભાદરવા સુદ પાંચમના રોજ સોનગઢમાં શ્રી સનાતન જૈન

બ્રહ્મચર્યાશ્રમ સ્થાપવામાં આવ્યું છે. તેમાં ત્રણ વર્ષનો અભ્યાસક્રમ રાખવામાં આવ્યો
છે. દશેક બ્રહ્મચારીઓ તેમાં જોડાયા છે. તેમાં જોડાનારા બ્રહ્મચારી ત્યાં ત્રણ વર્ષ સુધી
રહી દરરોજ ત્રણેક કલાક નિયત કરેલા ધાર્મિક પુસ્તકોનું શિક્ષણ પ્રાપ્ત કરે છે,

PDF/HTML Page 25 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: વૈશાખ : ૨૪૯પ આત્મધર્મ : ૨૩ :

તે પ્રાપ્ત થયેલા શિક્ષણને એકાંતમાં સ્વાધ્યાય દ્વારા દ્રઢ કરે છે અને મહારાજશ્રીનાં
પ્રવચનો, ભક્તિ વગેરેમાં ભાગ લે છે; એમ આખો દિવસ ધાર્મિક પ્રવૃત્તિમાં ગાળે છે.

રાજકોટ તરફ વિહાર

પરમ પૂજ્ય ગુરુદેવે ફરીને પાછા રાજકોટના શ્રાવકોના આગ્રહને લીધે અને

પ્રભાવના ઉદયને લીધે સં. ૧૯૯૯ ના ફાગણ સુદ પાંચમના રોજ સોનગઢથી વઢવાણ
રસ્તે રાજકોટ જવા માટે વિહાર કર્યો છે. અમૃત વરસતા મહામેઘની જેમ રસ્તામાં
આવતા દરેક ગામમાં પરમાર્થ–અમૃતનો ધોધમાર વરસાદ વરસાવતા જાય છે અને
અનેક તૃષાવંત જીવોની તૃષા છિપાવતા જાય છે. હજારો ભાગ્યવંત જીવો–જૈનો ને
જૈનતરો–એ અમૃત વર્ષાને ઝીલી સંતુષ્ટ થાય છે. જૈનેતરો પણ ગુરુદેવનો આધ્યાત્મિક
ઉપદેશ સાંભળી દિંગ થઈ જાય છે. જૈનદર્શનમાં માત્ર બાહ્ય ક્રિયાનું જ પ્રતિપાદન નથી
પણ તેમાં સૂક્ષ્મ તત્ત્વજ્ઞાન ભરપૂર ભરેલું છે એમ સમજાતાં તેમને જૈનદર્શન પ્રત્યે
બહુમાન પ્રગટે છે. ગામોગામ બાળકો, યુવાનો ને વૃદ્ધોમાં જૈનો ને જૈનેતરોમાં
મહારાજશ્રી આત્મવિચારનાં પ્રબળ આંદોલનો ફેલાવતા જાય છે અને ‘આ મોંઘા
મનુષ્યભવમાં જો જીવે દેહ, વાણી અને મનથી પર એવા પરમ તત્ત્વનું ભાન ન કર્યું,
તેની રુચિ પણ ન કરી, તો આ મનુષ્યભવ નિષ્ફળ છે’ એમ દાંડી પીટીને જાહેર કરતા
જાય છે.

એ અમૃતસિંચક યોગિરાજ કાઠિયાવાડની બહાર વિચર્યા નથી. જો તેઓશ્રી

હિંદુસ્તાનમાં વિચરે તો આખા ભારતવર્ષમાં ધર્મની પ્રભાવના કરી હજારો તૃષાવંત
જીવોની તૃષા છિપાવી શકે એવી અદ્ભુત શક્તિ તેમનામાં દેખાય છે.

(સં. ૨૦૨પ સુધીમાં તો તીર્થયાત્રાનિમિત્તે તેમ જ જિનબિંબોની પ્રતિષ્ઠા

વગેરેના હેતુથી સમસ્ત ભારતવર્ષમાં પૂ. ગુરુદેવના અનેક માંગલિક વિહાર થયા છે.
અને તે તે પ્રસંગે તેઓશ્રીએ સ્વાનુભવગર્ભિત આધ્યાત્મિક પ્રચવનો દ્વારા સમસ્ત
જૈન જગતને ઢંઢોળી જિનેન્દ્રપ્રણીત અધ્યાત્મમાર્ગ પ્રત્યે જાગૃત કર્યું છે. તથા દિગંબર
જૈન માર્ગની સ્વાનુભવપ્રધાનતા જૈન જગતમાં ગાજતી કરી છે. આ રીતે ભારતવર્ષના
અનેક અધ્યાત્મપિપાસુ જીવોની પિપાસા પૂજ્ય ગુરુદેવે છિપાવી તેમને નવજીવન
અર્પ્યું છે.)

કાઠિયાવાડનું ગૌરવ

આવી અદ્ભુત શક્તિના ધરનાર પવિત્રાત્મા કાનજીસ્વામી કાઠિયાવાડની મહા

PDF/HTML Page 26 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: ૨૪ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯પ

પ્રભાવ પડ્યા વિના રહેતો નથી. તેઓશ્રી અનેક સદ્ગુણોથી અલંકૃત છે. તેમની

કુશાગ્રબુદ્ધિ દરેક વસ્તુના હાર્દમાં ઊતરી જાય છે. તેમની સ્મરણશક્તિ વર્ષોની વાતને

તિથિ વાર સહિત યાદ રાખી શકે છે. તેમનું હૃદય વજ્રથીયે કઠણ ને કુસુમથીયે કોમળ છે.

તેઓશ્રી અવગુણ પાસે અણનમ હોવા છતાં સહેજ ગુણ દેખતાં નમી પડે છે.
બાળબ્રહ્મચારી કાનજીસ્વામી એક અધ્યાત્મમસ્ત આત્માનુભવી પુરુષ છે. અધ્યાત્મમસ્તી

તેમની રગેરગમાં વ્યાપી ગઈ છે. આત્માનુભવ તેમના શબ્દે શબ્દમાં ઝળકે છે. તેમના

શ્વાસે શ્વાસે ‘વીતરાગ! વીતરાગ!’ નો રણકાર ઊઠે છે. કાનજીસ્વામી કાઠિયાવાડનું

અહીં વિક્રમની વીસમી સદી સુધીનો ગુરુદેવનો જીવનપરિચય
આપે વાંચ્યો, ત્યાર પછી એકવીસમી સદીના કેટલાક મુખ્ય
પ્રસંગોનું આલેખન હવે પછીના પૃષ્ઠોમાં આપ જોશો.

અહો, શ્રી ગુરુએ જિનપદ સમજાવ્યું

જે સ્વરૂપ સમજ્યા વિના,
પામ્યો દુઃખ અનંત;
સમજાવ્યું તે પદ નમું
શ્રી સદ્ગુરુ ભગવંત.

જીવ દુઃખી કેમ છે? –કે પોતાનું સ્વરૂપ ન સમજ્યો તેથી તે દુઃખી છે. તે દુઃખ

ક્યારે મટે? પોતાનું સાચું સ્વરૂપ સમજે તો દુઃખ મટે.

આત્માનું સાચું સ્વરૂપ જેમણે અનુભવ્યું હોય એવા જ્ઞાની ગુરુ જ તે સ્વરૂપ

યથાર્થ સમજાવી શકે. આત્માનું સાચું સ્વરૂપ સમજાવનારા આવા ગુરુ મળવા જીવને બહુ

દુર્લભ છે. મહા ભાગ્યે આવા ગુરુની ઉપાસનાથી પોતાનું યથાર્થ સ્વરૂપ જે સમજ્યો તે જીવ

પરમ ઉપકારબુદ્ધિ પ્રગટ કરે છે કે અહો!! મારું નિજપદ શ્રી ગુરુએ મને સમજાવ્યું–તેમને

હું નમસ્કાર કરું છું. શ્રી ગુરુએ મારું સાચું પદ બતાવીને અનંત ભવદુઃખોથી મને છોડાવ્યો.

જે સ્વરૂપને સમજતાં પરમ આનંદ પ્રગટે ને દુઃખ મટે–એવું મારું સ્વરૂપ શ્રીગુરુએ મને

સમજાવ્યું.

હે જીવો! દુઃખથી છૂટવું હોય તો તમે પણ શ્રીગુરુએ બતાવેલ નિજાત્મસ્વરૂપને

સમજો.

PDF/HTML Page 27 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: વૈશાખ : ૨૪૯પ આત્મધર્મ : ૨પ :

અધ્યાત્મસંત શ્રી કાનજીસ્વામી

[જીવનપરિચય ભાગ–૨] [લે : બ્ર. હરિલાલ જૈન]

ગુરુદેવના જીવનપ્રસંગો અને તેમના પ્રતાપથી થયેલા

શાસનપ્રભાવનાનાં મહાનકાર્યોનું આલેખન અહીં કરવામાં
આવે છે. ગુરુદેવનું જીવન શા માટે આલેખાય છે? શા માટે
આટલા બધા મુમુક્ષુઓ એમના જીવનમાં રસ લે છે? –એક જ
કારણ છે કે એમના જીવનમાંથી આપણને આત્મહિત સાધવાનો
માર્ગ મળે છે, એમનું જીવન આપણને સંસારની તુચ્છતા ને
ધર્મની મહત્તા સમજાવે છે, એમનું પવિત્ર જીવન એ કોઈ
પુરાણપુરુષોના પૂર્વજીવનની ઝાંખી કરાવે છે, આત્માર્થ સાધવા
માટે જીવની કેટલી તૈયારી હોવી જોઈએ–તે તેમનું જીવન બતાવે
છે. આવા મહાપુરુષના અંતરંગ જીવનની પૂરી ઓળખાણ કરવા
માટે અંતરની કોઈ જુદી જ દ્રષ્ટિ જોઈએ. અને એવી ઓળખાણ
કરનારા તો કોઈક વિરલા જ હોય. એક નિકટવર્તી ચરણસેવક
તરીકે તેઓશ્રીના જે જીવનપ્રસંગો જોવા કે સાંભળવા મળ્‌યા
તેમાંથી યત્કિંચિત્ ઉલ્લેખનીય પ્રસંગો અહીં આપીએ છીએ.

સં. ૧૯૯૬ વૈશાખ સુદ બીજે જ્યારે ઉમરાળામાં તેઓ જન્મ્યા ત્યારે જ

‘આત્માની શોધ’ ના સંસ્કાર ને ભણકારા સાથે લઈને આવ્યા હતા. એમના જીવનનો

પ્રવાહ પહેલેથી જ આત્મશોધ તરફ વહેતો હતો. એ દિશામાં એમણે સતત ધૂન વડે

અંતરના આત્મબળથી જે રીતે સત્ય શોધ્યું, જે રીતે આત્માની મુક્તિનો નિઃશંકમાર્ગ

શોધ્યો, અને જે રીતે જગતના મુમુક્ષુજીવોને માટે એ માર્ગ ખુલ્લો કર્યો તે જોતાં આશ્ચર્ય,

આનંદ અને બહુમાન સાથે મુમુક્ષુના હૃદયમાં ગુરુદેવના જીવનનો આદર્શ કોતરાઈ

જાય છે.

PDF/HTML Page 28 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: ૨૬ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯પ

ગુરુદેવના જન્મકાળ વખતની પરિસ્થિતિ જોઈએ તો–

એવા એ કળિકાળમાં જગતના કંઈ પુણ્ય બાકી હતાં,

જિજ્ઞાસુ હૃદયો હતા તલસતા સદ્ વસ્તુને ભેટવા;

એવા કૈંક પ્રભાવથી ભરતમાં ઓ કહાન તું ઊતરે,

અંધારે ડુબતા અખંડ સતને તું પ્રાણવંતુ કરે.

ગુરુદેવના જન્મથી યુગનાં એંધાણ પલટાવાં માંડ્યાં, રાગપોષક રુઢિગત

ક્રિયાકાંડને બદલે અધ્યાત્મજ્ઞાનનો અને જિનેન્દ્રભક્તિનો યુગ સરજાવા માંડ્યો.

ઉજમબાને ક્યાં કલ્પનાય હતી કે પોતે જેને હીરની દોરીએ હીંચોળે છે તે કુંવર એકવાર

આખાય ભારતને અધ્યાત્મરસના ઝૂલે ઝુલાવશે. બે વર્ષનાં બાળપણ વખતે એમની

બહેન ‘હરિ’ એમને ખોળામાં લઈને મેડી ઉપરની બારીમાં બેસતી એટલું ગુરુદેવને

સ્મરણમાં આવે છે. તે વખતે ફળિયામાંથી ઊંચે નજર કરતાં મેડીની જે બારીમાં

કહાનકુંવર દેખાતા, આજે એ જ બારીમાં સીમંધરનાથના દર્શન થાય છે. ક્યાં એ

વખતનું સ્થાનકવાસીનું ઘર, ને ક્્યાં આજનું સીમંધરજિન–ચૈત્યાલય! જેમના પ્રતાપથી

એક જૂનુંપુરાણું ઘર સુંદર જિનાલયમાં પલટાઈ ગયું. તેમના પ્રતાપે આત્માનું રૂપ પણ

પરમાત્મરૂપમાં પલટાવા લાગે તો શું આશ્ચર્ય છે!! ખરેખર ગુરુદેવે આત્મસાધનાનો

અધ્યાત્મપંથ દર્શાવીને ભારતના ખુણેખુણેથી હજારો જીવોને જાગૃત કર્યા છે. સૌરાષ્ટ્રમાં

તો દિગંબર જૈનધર્મનું નવસર્જન તેમણે જ કર્યું છે.

સૌરાષ્ટ્રમાં તો દિગંબર જૈનધર્મને ‘કાનજીસ્વામીનો ધર્મ’ –એમ કહીને લોકો

ઓળખવા લાગ્યા, –આ ઉપરથી ખ્યાલ આવે છે કે દિ. જૈનધર્મની પ્રભાવના કરવા માટે

તેમની કેટલી ભારે પ્રસિદ્ધિ છે! પૂ. ગુરુદેવે અંતર્વલણપૂર્વક શોધેલો પરમસત્ય

આત્મમાર્ગ દિગંબર જૈનધર્મ જેમ જેમ પ્રસિદ્ધ થતો ગયો તેમ તેમ વધુ ને વધુ

જિજ્ઞાસુઓ તેના પ્રત્યે આકર્ષાતા ગયા, ઠેર ઠેર મુમુક્ષુઓના મંડળો સ્થપાયાં.

સંપ્રદાયત્યાગથી જાગેલો વંટોળિયો શમી ગયો. ગુરુદેવ દિન પ્રતિદિન વધુ ને વધુ

ખીલતા ગયા.

ધાર્મિક શિક્ષણવર્ગ

માત્ર મોટી ઉંમરના ગૃહસ્થો જ નહિ પરંતુ નાની ઉંમરના બાળકોય ગુરુદેવના

તત્ત્વજ્ઞાનમાં ઉત્સાહથી ભાગ લે છે; એટલે વિદ્યાર્થીઓ ઉનાળાની દોઢ માસની

રજાઓનો સદુપયોગ કરીને તત્ત્વજ્ઞાન પામે તે હેતુથી સં. ૧૯૯૭ થી દર વર્ષે ધાર્મિક

શિક્ષણવર્ગ ખોલાય છે, –જેમાં સેંકડો વિદ્યાર્થીઓ ઉત્સાહથી ભાગ લે છે, તેની પરીક્ષાઓ

લેવાય છે ને ઈનામો અપાય છે. એ જ રીતે સં. ૨૦૦૪ થી દરેક વર્ષે શ્રાવણ માસમાં

પ્રૌઢગૃહસ્થો માટે પણ શિક્ષણવર્ગ ચાલે છે, તેમાં પણ ગામોગામના

PDF/HTML Page 29 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: વૈશાખ : ૨૪૯પ આત્મધર્મ : ૨૭ :

સેંકડો જિજ્ઞાસુઓ લાભ લ્યે છે. ૮ થી માંડીને ૯૦ વર્ષના માણસો શિક્ષણવર્ગમાં બેસતા

હોય છે.

‘આત્મધર્મ’ માસિકનું પ્રકાશન

ગુરુદેવના ભક્ત–જિજ્ઞાસુઓ સૌરાષ્ટ્રમાં ને દેશભરમાં ઠેર ઠેર પ્રસરેલા છે, ને

તેઓ નિયમિત ગુરુદેવનો સન્દેશ મેળવવા આતુર હોય છે. એટલે સં. ૨૦૦૦ના

માગશર માસથી ‘આત્મધર્મ’ માસિકનું પ્રકાશન શરૂ થયું; એના દ્વારા ગુરુદેવનો સન્દેશ

ભારતભરમાં પ્રસરવા લાગ્યો; ભારતના ખૂણેખૂણેથી અનેક જિજ્ઞાસુઓ આકર્ષાવા

લાગ્યા. હુકમચંદજી શેઠ જેવા અનેક મહાનુભાવો પણ ‘આત્મધર્મ’ દ્વારા સોનગઢ

આકર્ષાયા. તેમને એવો પ્રમોદ આવેલ કે ‘આત્મધર્મ’ નું એક સાથે પચીસ વર્ષનું

લવાજમ તેમણે મોકલી આપેલું ને હિન્દીભાષામાં તેના પ્રકાશન માટે રૂા. ૧૦૦૧)

આપેલા. ભારતના અધ્યાત્મ–સાહિત્યમાં ‘આત્મધર્મ’ નું સ્થાન ઘણું ઊંચું છે, અનેક

પત્ર–પત્રિકાઓ ને સાહિત્યકારો તેનું અનુકરણ કરી રહ્યા છે. ગુરુદેવનો સન્દેશ

પ્રસરાવવામાં સાહિત્યક્ષેત્રે ‘આત્મધર્મ’ નો ફાળો મહાન છે. અધ્યાત્મપ્રેમી

જિજ્ઞાસુસમાજ ‘આત્મધર્મ’ પ્રત્યે ખાસ પ્રેમ ધરાવે છે. આ ઉપરાંત અધ્યાત્મ–

સાહિત્યનાં બીજાં પ્રકાશનોની પ્રવૃત્તિ પણ સંસ્થાએ હાથ ધરી; સમયસાર–પ્રવચનો વગેરે

અનેક પુસ્તકો (જેની કુલ સંખ્યા સાતેક લાખ થાય છે) આજ સુધીમાં પ્રકાશીત થયાં છે.

બ્રહ્મચર્યાશ્રમ

ગુરુદેવની શીતલ છાયામાં અને પવિત્ર ચરણસાન્નિધ્યમાં રહીને અધ્યાત્મ–

અભ્યાસ કરવા કેટલાક બ્ર. ભાઈઓ સોનગઢમાં જ કાયમ રહેવા લાગ્યા...ગુરુદેવ....બધા

બ્ર બાળકો પ્રત્યે ખાસ પ્રેમ બતાવતા, નાના–નાના બ્ર. બાળકો ગુરુદેવની છાયામાં

આનંદકિલ્લોલ કરતા. ગુરુદેવ સાથેના પાદવિહાર વખતે તો અનેરો આનંદ આવતો.

અનેક કુમાર ભાઈઓએ જીવનભર ગુરુદેવની છાયામાં રહેવાના હેતુથી ગુરુદેવ પાસે

આજીવન–બ્રહ્મચર્યપ્રતિજ્ઞા અંગીકાર કરી છે. એ સિવાય બીજા જે ગૃહસ્થોએ સજોડે

ગુરુદેવ પાસે આજીવન–બ્રહ્મચર્યપ્રતિજ્ઞા લીધી છે તેની સંખ્યા તો સેંકડો છે.

જિનવાણી પ્રત્યે અત્યંત બહુમાન

સં. ૨૦૦૦ ની સાલમાં જ્યારે ગુરુદેવ વિહારમાં હતા તે વખતે જયધવલનો

પહેલો ભાગ પ્રસિદ્ધ થયો; તે હાથમાં આવતાં ને વાંચતા ગુરુદેવને એ જિનવાણી પ્રત્યે

એવું અતિશય બહુમાન ને પ્રમોદ જાગ્યો–કે જાણે તાજી સાંભળેલી દિવ્યધ્વનિ ફરીને

જોવા મળી; અને ગામોગામ રાજકોટ–વીંછીયા, લાઠી વગેરેમાં મુમુક્ષુમંડળોદ્વારા

ઉત્સાહથી તેનું શ્રુતપુજન થયું. –જેમાં એ જમાનામાં સેંકડો રૂા. થયેલા; પ્રવચનમાં પણ

PDF/HTML Page 30 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: ૨૮ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯પ

તેનો કોઈ કોઈ ભાગ ગુરુદેવ કહેતા, જે સાંભળી મુમુક્ષુઓને ખૂબ પ્રમોદ થતો. આજે તો

સોનગઢમાં કેટલાય ભાઈબહેનો ધવલ–જયધવલની પણ સ્વાધ્યાય કરે છે.

રાજકોટમાં સં. ૧૯૯૯ નું ચોમાસું કર્યા પછી સોનગઢ તરફ પધારતી વખતે

વચ્ચે અનેક ગામોને ગુરુદેવે પાવન કર્યા. ગામેગામની જનતા જે ઉત્સાહ બતાવતી તે
અદ્ભુત હતો. ‘કાનજીસ્વામી’ નું નામ સાંભળતાં ગામના લોકો એમના દર્શનની જિજ્ઞાસા

રોકી શકતા નહિ, ને આખા ગામમાં કોઈ અનેરા ઉત્સવનું વાતાવરણ છવાઈ જતું.

યહ સન્તોંકા ધામ હૈ

ગુરુદેવના પ્રતાપથી સોનગઢની સુરત ધીમે ધીમે પલટાવા લાગી. સોનગઢનું

શાંતઅધ્યાત્મ વાતાવરણ અને ભરચક ધાર્મિક કાર્યક્રમો જોઈને બહારથી આવેલા

જિજ્ઞાસુઓ મુગ્ધ બની જાય છે, ને સોનગઢમાં રહે એટલા દિવસો તો બહારની દુનિયાના

વાતાવરણને લગભગ ભૂલી જાય છે, કોઈ નવું જ જીવન એને પ્રાપ્ત થાય છે. ઠંડા

પ્રદેશોના લોકો તો રાડ પાડી જાય એવી સખ્ત ગરમી પણ, અધ્યાત્મની શીતળતામાં

વસતા એ મુમુક્ષુને જાણે અસર કરી શકતી નથી. ધર્માત્માઓ, વિદ્વાનો, બ્રહ્મચારી ભાઈ–

બહેનો, શ્રીમાનો, વૃદ્ધથી માંડીને બાળક સુધીના તત્ત્વપ્રેમી જિજ્ઞાસુઓ, સંસારની

અનેકવિધ પ્રતિકૂળતાના પહાડ વચ્ચેય અધ્યાત્મપ્રેમમાં અણનમ રહેલા મુમુક્ષુઓ ધર્મપ્રેમ

ખાતર સંસારના સંબંધોને ઠોકર મારી સંતની છાયામાં સોનગઢ વસનારા જિજ્ઞાસુ

ભક્તજનો એવા અનેક મહાનુભાવો પોતપોતાની વિવિધ વિશેષતા ધરાવે છે,–એ રીતે

સોનગઢનો ‘જીવંત વૈભવ’ અપાર છે, પરંતુ અહીં કોઈનો વ્યક્તિગત પરિચય આપવાનું
ઉચિત માનતા નથી; ગુરુદેવની શોભામાં આખા સોનગઢથી શોભા સમાઈ જાય છે.

સોનગઢમાં જે ઉત્સવો ઉજવાય છે તે અનેરા ભાવોથી ભરપૂર હોય છે; માત્ર

રૂઢિગત રીતે નહિ પણ તે–તે ઉત્સવને ભાવભીના વાતાવરણમાં પ્રસંગો ઉજવાય છે, જેથી

તે–તે પ્રસંગો તાદ્રશરૂપ થાય છે. પ્રતિષ્ઠાના દિવસો કે પર્યુષણના દિવસો શ્રુતપંચમી કે

વીરશાસનજયંતી, નંદીશ્વરઅષ્ટાહ્નિકા કે મહાવીરજન્મોત્સવ, દીપાવલી કે રથયાત્રા,

સિદ્ધચક્રવિધાન વગેરે પ્રસંગો ખાસ અનેરી શૈલીથી ઉજવાતા હોય છે. હંમેશના ચાલુ

દૈનિક કાર્યક્રમો–દર્શન, પૂજન, પ્રવચન, ભક્તિ, તત્ત્વચર્ચા, શાસ્ત્રસ્વાધ્યાય વગેરેમાં પણ

બધા જિજ્ઞાસુઓ રસપૂર્વક ઉત્સાહપૂર્વક જિજ્ઞાસાથી ભાગ લેતા હોય છે. વહેલી સવારથી

મોડી રાત સુધી આવી ઉચ્ચપ્રવૃત્તિઓમાં આખોય દિવસ કેવી રીતે પસાર થઈ જાય છે

તેની જાણે ખબર પડતી નથી. થોડા દિવસ અહીં રહેનાર જિજ્ઞાસુને પછી બીજે ઠેકાણે જવું

ગમતું નથી. ખરેખર! અધ્યાત્મની સાધનાને અનુરૂપ શાંતિ સંતોના આ ધામમાં ભરી છે.

અહીં આવતાં જ મુમુક્ષુના હૃદયમાંથી ધ્વની ઊઠે છે કે ‘યહ સન્તોંકા ધામ હૈ....’

PDF/HTML Page 31 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: વૈશાખ : ૨૪૯પ આત્મધર્મ : ૨૯ :

શ્રી હુકમચંદજી શેઠ સોનગઢમાં

જૈનસમાજના અગ્રીમ નેતા, ઈન્દોરના શ્રી હુકમચંદજી શેઠ ગુરુદેવની

અધ્યાત્મખ્યાતિ સાંભળીને, અને તેમનાદ્વારા થયેલી જૈનધર્મની મહાન પ્રભાવના
દેખીને, સં. ૨૦૦૧ ના વૈશાખ વદ છઠ્ઠે ગુરુદેવના દર્શન તથા સત્સંગાર્થે અનેક પંડિતો

સહિત સોનગઢ આવ્યા; તેમને ગુરુદેવનો આ પહેલોવહેલો જ સમાગમ હતો. ગુરુદેવનું

પ્રવચન સાંભળીને અને ભક્તિ વગેરેનું અધ્યાત્મરસભીનું વાતાવરણ દેખીને તેઓ ખૂબ

જ આનંદિત થયા, ને સ્વાધ્યાય મંદિરને રૂા. ૨પ૦૦૧) ની ઉદાર ભેટ આપી. તેઓ

સોનગઢ ત્રણ દિવસ રહ્યા ને વૈશાખ વદ છઠ્ઠ–આઠમના ઉત્સવોમાં હર્ષથી ભાગ લીધો.

સમવસરણની રચના જોઈને તેમને ઘણી પ્રસન્નતા થઈ.

ભગવાન શ્રી કુંદકુંદ–પ્રવચન–મંડપ

દિનેદિને વધતી જતી જિજ્ઞાસુઓની સંખ્યાને લીધે ઉત્સવના દિવસોમાં

સ્વાધ્યાયમંદિર ટૂંકું પડવા લાગ્યું. તેથી તેના કરતાં ચારગણો (પાંચ હજાર ચોરસ

ફૂટનો) ભગવાન શ્રી કુંદકુંદપ્રવચનમંડપ’ બાંધવાનું નક્કી થયું. સં. ૨૦૦૨ ના માગશર

સુદ દસમે શ્રી હુકમચંદજી શેઠના હસ્તે ઘણા આનંદોલ્લાસ ભરેલા વાતાવરણમાં એ

મંડપનું શિલાન્યાસ થયું. એ વખતે રૂા. ૧૧૦૦૧) શ્રી હુકમચંદજી શેઠે અર્પણ કર્યાં ને

કુલ ફાળો સવાલાખ રૂા. ઉપરાંત થયો. શિલાન્યાસ પ્રસંગે શેઠજીએ કહ્યું કે– ‘यह

महाराजजीके उपदेशके प्रभावसे बहुत जीवोंको लाभ हुआ है। मेरा भी अहोभाग्य
है कि मुझे महाराजश्रीके चरणोंकी सेवाका लाभ प्राप्त हुआ है। मेरी तो भावना है
कि मेरा समाधिमरण महाराजजीके समीपमें हो। आपकी पास तो मोक्ष जानेका
सीधा रास्ता है।’ જિનમંદિરમાં થતી જિનેન્દ્ર–ભક્તિ જોઈને પણ શેઠજીનું હૃદય ઉલ્લસી

પડતું.

સં. ૨૦૦૩ ના ફાગણ વદ એકમે ભગવાનશ્રી કુંદકુંદ–પ્રવચનમંડપનું ઉદ્ઘાટન

શેઠ શ્રી હુકમચંદજીના હસ્તે ઘણા ઉલ્લાસભર્યા વાતાવરણમાં થયું. શેઠજીએ આ વખતના

પ્રવાસને ‘સોનગઢયાત્રા’ નામ આપેલ, ને તેમની સાથે ૪પ જેટલા માણસો હતા. આ

પ્રસંગે સોનગઢ ત્રણેક હજાર જેટલા માણસો આવ્યા હતા. અનેક પૌરાણિક ચિત્રો ને

સૈદ્ધાંતિક સૂત્રોથી સુશોભિત મંડપના ઉદ્ઘાટન–પ્રસંગે રૂા. ૩પ૦૦૦) ની જાહેરાત સાથે

શેઠજીએ કહ્યું હતું કે –‘હું મારા હૃદયમાં એમ સમજું છું કે મેરી સબકુછ સંપત્તિ આ

સદ્ધર્મની પ્રભાવના અર્થે ન્યોછાવર કરી દઉં તોપણ ઓછું છે. આ પ્રસંગે સાથે આવેલા

પંડિત શ્રી દેવકીનંદનજી વગેરેએ પણ ઉત્સાહ ને પ્રમોદ બતાવ્યો હતો. પંડિતજીએ તો

કહ્યું હતું કે ‘અમારું તો બધુંય ભૂલવાળું હતું, આપે જ સત્ય સમજાવ્યું છે.’

PDF/HTML Page 32 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: ૩૦ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯પ

વીંછીયા મૂરત કરે છે

હવે સોનગઢ પછી સૌરાષ્ટ્રમાં બીજા અનેક ગામોમાં પણ દિ. જિનમંદિરોના

પાયા નંખાવા શરૂ થયાં. તેમાં સૌ પ્રથમ સં. ૨૦૦૩ ના ફાગણ વદ ત્રીજે શેઠ
હુકમચંદજી હસ્તે વીંછીયામાં દિ. જિનમંદિરનું શિલાન્યાસ થયું. તે પ્રસંગે ભાષણ કરતાં
તેમણે કહ્યું કે આવા પવિત્ર ધર્મપ્રસંગમાં ભાગ લેવા હું દિનરાત તૈયાર છું. મારી તો
ભાવના છે કે જૈનધર્મકા ડંકા સારા હિંદુસ્તાનમાં વાગી જાય. આપ લોગોનો અતિ
ઉત્સાહ ને ઉત્કટ ધર્મપ્રેમ જોઈને મારા હૃદયમાં હર્ષ સમાતો નથી. જીવનભરમાં મેં આવી
ધર્મભક્તિ જોઈ નથી. મને યાદ કરશો ત્યારે આવા કાર્યોમાં અડધી રાતે ઊઠીને પણ
આવવા તૈયાર છું.

સોનગઢમાં વિદ્વત્પરિષદનું અધિવેશન

સં. ૨૦૦૩ ના ફાગણ વદમાં સોનગઢમાં ભારતવર્ષીય દિ. જૈન વિદ્વત્પરિષદનું

વાર્ષિક અધિવેશન થયું. આ અધિવેશનનો પ્રસંગ ઘણો જ પ્રભાવશાળી હતો.
અધિવેશનમાં કાશી, બનારસ, આગ્રા, દિલ્હી, કટની, સાગર, લખનૌ વગેરેથી ૩૨
જેટલા વિદ્વાન ભાઈઓ પધાર્યા હતા, તે બધાય વિદ્વાનો ગુરુદેવનો પ્રભાવ અને
સોનગઢનું અધ્યાત્મ–વાતાવરણ દેખીને બહુ પ્રસન્ન થયા હતા. વિદ્વત્પરિષદે પૂ. શ્રી
કાનજીસ્વામી પ્રત્યે અભિનંદનનો એક ખાસ પ્રસ્તાવ કર્યો હતો. શ્રીમાન્ હુકમચંદજી
શેઠના આગમન પછી અને આ વિદ્વત્પરિષદના સંમેલન પછી ગુરુદેવનો પ્રભાવ અને
અધ્યાત્મનો પ્રચાર ભારતમાં ઝડપથી ફેલાવા લાગ્યો. સૌરાષ્ટ્રમાં ઠેર ઠેર જિનમંદિરોની
તૈયાર થવા લાગી. તત્ત્વજ્ઞાનનો પ્રચાર જેમ જેમ વધતો ગયો તેમ તેમ લોકોની
જિજ્ઞાસા પણ જાગતી ગઈ, સૌરાષ્ટ્રની બહારથી પણ વધુ ને વધુ જિજ્ઞાસુઓ સોનગઢ
આવીને સત્સંગનો લાભ લેવા લાગ્યા.

વ....ન....યા....ત્રા

સં. ૨૦૦૩ ના જેઠ સુદ પૂનમે સોનગઢમાં વનયાત્રાનો આનંદકારી પ્રસંગ બન્યો.

સોનગઢમાં નદીકિનારે સેંકડો આંબાઓના ઝાડનું મધુર વન છે. ગુરુદેવ સંઘ સાથે એ
આમ્રવનમાં પધાર્યા ને ત્યાં વનના ઉપશાંત વાતાવરણમાં કુંદકુંદાદિ મુનિ ભગવંતોને
યાદ કરીને વૈરાગ્યમય ચારિત્રભાવનાઓ ભાવી. પ્રવચનસારનો ગુજરાતીઅનુવાદ તે
વખતે થયો હતો, તેમાંથી ચારિત્રભાવનાની પહેલી બે ગાથાનું ગુજરાતી ભાષાંતર
ભાઈશ્રી હિંમતભાઈએ વાંચ્યું. તેમાં આચાર્યદેવ કહે છે કે–ચારિત્ર અંગીકાર કરવાનો જે
યથાનુભૂત માર્ગ.....તેના પ્રણેતા અમે આ ઊભા. એ

PDF/HTML Page 33 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: વૈશાખ : ૨૪૯પ આત્મધર્મ : ૩૧ :

સાંભળીને સૌને ઘણો પ્રમોદ થયો, મુનિમાર્ગ પ્રત્યે ભક્તિ જાગી. ગુરુદેવે આમ્રવનમાં
‘અપૂર્વ અવસર’ ગવડાવીને મુનિપદની ભાવના ભાવી. બેનશ્રીબેને પણ મુનિવરોના

સ્મરણપૂર્વક વૈરાગ્યભરી ભક્તિ કરાવી. ગુરુદેવ સાથેનો સોનગઢનો એ વનવિહાર

આજેય વૈરાગ્યની મધુરી ઊર્મિઓ જગાડે છે.

અધ્યાત્મપ્રચારની ભાવનારૂપ ઠરાવ

હવે ગુરુદેવનો પ્રભાવ સૌરાષ્ટ્રની બહાર દૂર દૂર પણ ઝડપથી ફેલાવા માંડ્યો

અને આવું કલ્યાણકારી અધ્યાત્મજ્ઞાન આખા જગતમાં પ્રચાર પામે–એવી ભાવના

ઘણાને જાગવા લાગી. મૈનપુરીની જૈનસાહિત્યસભાએ તો તે સંબંધી એક પ્રસ્તાવ કર્યો,

(–આ પ્રસ્તાવ પહેલાં સોનગઢમાં ઉત્તરપ્રદેશની એ મૈનપુરીનું નામ પણ કોઈએ
સાંભળ્‌યું ન હતું.) તે પ્રસ્તાવ નીચે મુજબ હતો.–

‘શ્રી જૈન સાહિત્ય સભા–મૈનપુરી એવો ઠરાવ કરે છે કે સુવર્ણપુરી–

સોનગઢમાં એક વાયુપ્રવચનસ્થાન (બ્રાડકાસ્ટિંગ સ્ટેશન) સ્થાપિત

શ્રી કાનજી સ્વામીનાં પરમોપકારી આધ્યાત્મિકપ્રવચન આખા જગતને
સહેલાઈથી મળી શકે, અને જેથી જગતના મુમુક્ષુઓનું કલ્યાણ થાય.’

–મહતાબચંદ્ર જૈન

તા. ૧૪–જૂન ૧૯૪૭ મંત્રી,

(સર્વાનુમતે પાર) શ્રી જૈન સાહિત્ય સભા, મૈનપુરી.

વિશિષ્ટ જન્મજયંતિ

સં. ૨૦૦૪ માં સોનગઢમાં ઉજવાયેલ પૂ. ગુરુદેવનો પ૯ મો જન્મોત્સવ એ એક

વિશિષ્ટ આનંદપ્રસંગ હતો. ભૂત–ભવિષ્ય સાથે સંધિ ધરાવનાર એક આશ્ચર્યકારી
મંગળપ્રસંગ બનેલ, તેના મહાન હર્ષોલ્લાસને લીધે એ ઉત્સવમાં સૌને અસાધારણ ઉમંગ

હતો. ત્રણ દિવસના એ મહાન ઉત્સવ વખતે (સોનગઢમાં તે જમાનામાં ઈલેકટ્રીકની

સગવડ ન હોવા છતાં) ઘરે ઘરે જે દીપકોની જ્યોતિ ઝગમગી ઊઠી એટલા દીપકોની
અનેક હારમાળા સોનગઢમાં એ પહેલી જ વાર થઈ હશે. અનેક આગેવાનોએ ભાવભીના

ભાષણો વડે ગુરુમહિમા પ્રસિદ્ધ કરીને પ્રમોદ વ્યક્ત કર્યો; રાત્રે પણ સ્વાધ્યાય–મંદિરના
ખુલ્લા ચોકમાં ગુરુભક્તિનો ખાસ કાર્યક્રમ હતો; આનંદ ભર્યાં નાટકો અને અવનવી

ભક્તિ વડે એ ઉત્સવમાં આનંદના ઊભરા આવ્યા. અહા! ભાવિ તીર્થંકર અને ગણધર

ભગવંતોના મહિમાથી સુવર્ણપુરી ગાજી ઊઠી.....મુમુક્ષુહૃદયો ખીલી ઊઠ્યાં.

PDF/HTML Page 34 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: ૩૨ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯પ

છ કુમારિકા બહેનોની બ્રહ્મચર્ય પ્રતિજ્ઞા

સં. ૨૦૦પ ના કારતક સુદ ૧૩ ના રોજ એક નવીન ભવ્ય પ્રસંગ બન્યો.

સોનગઢમાં વર્ષોથી પૂ. બેનશ્રી–બેનની મંગલ છાયામાં વસતા ને ગુરુદેવના પ્રવચનોનો
લાભ લેતા (લગભગ ૨૨ વર્ષની ઉંમરના) છ કુમારિકા બહેનોએ એક સાથે આજીવન
બ્રહ્મચર્યની પ્રતિજ્ઞા ગુરુદેવ સમક્ષ અંગીકાર કરી. આ પ્રસંગ સમાજે ખાસ ઉલ્લાસથી
ઊજવ્યો ને બહેનો માટેના બ્રહ્મચર્યાશ્રમની પણ સ્થાપના થઈ. એક સાથે છ કુમારિકા
બહેનોની બ્રહ્મચર્ય–પ્રતિજ્ઞાનો આ વિરલ પ્રસંગ, પૂ. ગુરુદેવ જે અતીન્દ્રિય આત્મતત્ત્વની
સન્મુખતાનો ઉપદેશ આપી રહ્યા છે તેનું જ એક નાનકડું ફળ છે. ગુરુદેવના આત્મસ્પર્શી
ઉપદેશનું શ્રવણ ને મંથન કરનારના જીવનમાં વૈરાગ્યભાવ સહેજે પોષાતો જાય છે
તેમાંય વળી પૂ. બેનશ્રી ચંપાબેન તથા પૂજ્ય બેન શાન્તાબેન જેવા મહાન વૈરાગી
ધર્માત્માઓની છાયામાં દિન–રાત જ્ઞાન–વૈરાગ્યનું સીંચન થતું હોય છે. માતા જેવી
વાત્સલ્યવંતી તેઓશ્રીની હૂંફ બહેનોના જીવનમાં મહાન શરણરૂપ છે. (ત્યાર બાદ આવા
જ બીજા ૧૪ તથા ૮ અને ૯ કુમારિકા બહેનોના એકી સાથે, તેમજ બીજા અનેક
બહેનોના બ્રહ્મચર્ય પ્રતિજ્ઞાના પ્રસંગો બન્યા છે.) આત્મહિત સાધવાના લક્ષે, અહર્નિશ
સંતોની છાયામાં રહેવાના હેતુથી આ બ્રહ્મચર્યપ્રતિજ્ઞા લેવામાં આવી છે, તે એક ખાસ
આદર્શ છે, ને એવો આદર્શ અપનાવનારા પચાસ જેટલાં બ્રહ્મચારી બહેનો ધન્યવાદને
પાત્ર છે.

‘સમયસાર–ભગવાનનો જય હો’

ગુરુદેવને ‘સમયસાર’ ઉપર મહાન પ્રેમ છે–જેવો કુંદકુંદ પ્રભુ ઉપર. સમયસાર

એમનું જીવનસાથી હોય એમ લગભગ દરરોજ તે વાંચતા હોય છે. ૧૬ વખત તો તેના
ઉપર પ્રવચનો થયાં; તેમાંથી આઠમી વખતના પ્રવચનો લગભગ અઢી વર્ષ
ચાલેલાં.....તેની પૂર્ણતા કેવા આનંદથી થઈ તે અહીં બતાવવું છે: સં. ૨૦૦૨ ની
‘શ્રુતપંચમી’ થી શરૂ થયેલા એ પ્રવચનો, સં. ૨૦૦પ ના માગશર વદ આઠમે જ્યારે પૂર્ણ
થયા ત્યારે છેલ્લા પ્રવચનની પૂર્ણતા કરતાં ગુરુદેવે કહ્યું કે હે જીવો! અંદરમાં
ઠરો...રે...ઠરો...! અનંત મહિમાવંત શુદ્ધાત્મભગવાનનો આજે જ અનુભવ કરો. જ્ઞાનના
દિવસે (શ્રુતપંચમીએ) શરૂ કરેલું આ સમયસાર આજે ચારિત્રના દિવસે (કુંદપ્રભુની
આચાર્યપદવીના દિવસે) પૂર્ણ થાય છે. એટલે શ્રુતજ્ઞાનથી શરૂઆત થઈ તે આગળ વધતાં
ચારિત્રદશા પ્રાપ્ત કરીને ઠેઠ કેવળજ્ઞાન સુધી પહોંચીને પૂરું થશે....બોલો....સમયસાર
ભગવાનનો જય..... હો...’ આમ ગુરુદેવે પોતે કેવળજ્ઞાનના કોલકરાર સાથે સમયસારના
જયકારપૂર્વક જ્યારે સમયસારની પૂર્ણતા કરી ત્યારે. સમસ્ત મુમુક્ષુ

PDF/HTML Page 35 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: વૈશાખ : ૨૪૯પ આત્મધર્મ : ૩૩ :

શ્રોતાજનોએ બહુ જ આનંદોલ્લાસથી એ જયકાર ઝીલી લીધો ને બીજી તરફ ‘સદ્ધર્મ–

પ્રભાવક દુદુંભી મંડળી’ નાં વાજિંત્રોએ મંગલનાદથી તેમાં સૂર પુરાવ્યો.

સમયસારના અગાધ મહિમાનો એ એક આશ્ચર્યકારી પ્રસંગ હતો. ત્યારબાદ

જ્યારે ૧૪ મી વખત સમયસાર ઉપર પ્રવચનો શરૂ થયાં ત્યારે ૧૪૦૦૦ રૂા. ના દાનની
જાહેરાત થઈ; હાલમાં સોળમી વખત પ્રવચનો ચાલે છે.

પ્રતિષ્ઠા–મહોત્સવ અને વિહાર

સોનગઢમાં સં. ૧૯૯૭ તથા ૧૯૯૮ ના બે પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ પછી સૌ પ્રથમ સં.

૨૦૦પ માં વીંછીયામાં પંચકલ્યાણક–પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ ઉજવાયો, અને એ નિમિત્તે

ગુરુદેવે સૌરાષ્ટ્રમાં વિહાર કર્યો ત્યારે ગુરુદેવ પગે ચાલીને વિહાર કરતાં; બ્રહ્મચારી

બાળકો તેમની સાથે રહેતા; રોજ પાંચ–સાત માઈલનો પ્રવાસ થતો. નાના ગામડામાં એ

વખતે ગુરુદેવ સાથે આખો દિવસ જે આનંદ આવતો તેના મધુર સંભારણાં આજેય

આનંદ ઉપજાવે છે. એ વખતે ગુરુદેવ જે ગામડામાં પધારે ત્યાંના બધાં ખેડૂતો પણ

ઉત્સવ જેવું માનીને તે દિવસે સાંચી જોડવાનું બંધ રાખતા ને હોંસે હોંસે ગુરુદેવનું

પ્રવચન સાંભળવા આવતા. આ વિહાર દરમિયાન ગુરુદેવ ઉમરાળા પધાર્યા ત્યારે

જન્મભૂમિસ્થાનના ઉદ્ધાર માટેની યોજના અને ફંડની શરૂઆત થઈ. વીંછીયા જેવા

નાના ગામમાં ભવ્ય પંચકલ્યાણક–પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ ઉજવાયો. એ મહોત્સવમાં પ્રતિષ્ઠા

માટે પધારેલા ૪૨ જિનબિંબો ઉપર ગુરુદેવે પાવનહસ્તે અંકન્યાસવિધાન કર્યું. અહા, એ

જિનેન્દ્રોનો મેળો! ને એ પંચકલ્યાણકના ઉલ્લાસભર્યાં દ્રશ્યો! એ વખતે ઈન્દ્ર પ્રતિષ્ઠાનું
જૂલુસ હાથી ઉપર નહિ પણ ગાડામાં બેસીને નીકળેલું.....છતાંય એ પ્રસંગો અદ્ભુત ને

આહ્લાદકારી લાગતા. એ વખતે ગુરુદેવના સુહસ્તે પ્રતિષ્ઠા કરાવવા માટે કલકત્તા,

ઈન્દોર, ભેલસા, કાનપુર, મલકાપુર, અજમેર વગેરે અનેક સ્થળેથી જિનબિંબો આવ્યા

હતા. એ જ વર્ષે લાઠી શહેરમાં પણ શ્રુતપંચમીએ પંચકલ્યાણક પ્રતિષ્ઠાનો મહાન ઉત્સવ

થયો. બીજા વર્ષે (સં. ૨૦૦૬માં) પણ રાજકોટના ભવ્ય જિનમંદિરમાં

પંચકલ્યાણકપ્રતિષ્ઠા નિમિત્તે ગુરુદેવે સૌરાષ્ટ્રમાં વિહાર કર્યો. ફાગણ માસમાં રાજકોટમાં

મહાન પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ ઉજવાયો, તેમાં એકંદર ૩૯ જિનબિંબોની પ્રતિષ્ઠા થઈ.

શત્રુંજય સિદ્ધિધામની યાત્રા

સૌરાષ્ટ્રના વિહારમાંથી પાછા ફરતાં સં. ૨૦૦૬ ના પ્રથમ અષાડ સુદ ૪ ના

દિવસે પૂ. ગુરુદેવે ૮૦૦ જેટલા યાત્રિકોના મહાન સંઘ સહિત શત્રુંજય–સિદ્ધિધામથી

અપૂર્વ ઉલ્લાસભરી (બીજી) યાત્રા કરી. પાંડવધામમાં અદ્ભુત ભક્તિ–પૂજન અને

પ્રવચનો થયા.

PDF/HTML Page 36 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: ૩૪ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯પ

“સદગુરુ–પ્રવચન–પ્રસાદ”

સં. ૨૦૦૬ ના ભાદરવા સુદ પાંચમથી આ દૈનિક પત્રિકાનું પ્રકાશન શરૂં થયું; તે

લગભગ છ વર્ષ ચાલું રહ્યું. જિજ્ઞાસુઓને તે પ્રિય હતું પરંતુ શ્રી અમૃતલાલભાઈના
સ્વર્ગવાસ બાદ તેનું પ્રકાશન બંધ થયું.

આફ્રિકા

ગુરુદેવનો પ્રભાવ ક્યાં ક્યાં ફેલાયેલો છે તે જોવા માટે આપણે હિન્દુસ્તાન

બહાર પણ જરા નજર કરવી પડશે. ગુરુદેવના પ્રકાશકિરણો આફ્રિકા જેવા અંધારાદેશમાં
પણ પહોંચી ગયા. જેમ જેમ ગુરુદેવના પ્રવચન–સાહિત્યદ્વારા પ્રચાર વધતો ગયો તેમ
તેમ ભારતભરમાંથી જિજ્ઞાસુઓ આકર્ષાતા ગયા, એટલું જ નહિ, મુખ્ય મુખ્ય બધા જ
શહેરોમાં મુમુક્ષુ મંડળો સ્થપાતા ગયા, અને રંગુન તથા આફ્રિકામાં નૈરોબી, મોમ્બાસા
વગેરે શહેરોમાં રહેનારા ગુજરાતી ભાઈઓ પણ સોનગઢ પ્રત્યે આકર્ષાયા. આફ્રિકામાં
એક વાર આત્મધર્મના ૪૦૦ જેટલા ગ્રાહકો થઈ ગયા હતા. આજે પણ આફ્રિકામાં
ઉત્સાહી મુમુક્ષુમંડળ ચાલી રહ્યું છે; ભારતમાંથી જિનપ્રતિમા ત્યાં લઈ જઈને દર્શન–
પૂજન–ભક્તિ કરે છે. તેમ જ ત્યાંના મુમુક્ષુ ભાઈઓ અવારનવાર સોનગઢ આવીને
સત્સંગનો લાભ લ્યે છે.

સીમંધરનાથની પ્રતિષ્ઠાનાં દસ વર્ષ

ભક્તજનોના હૃદયની ભાવનાથી વહાલા વિદેહીનાથ સં. ૧૯૯૭ માં સોનગઢ

પધાર્યા; સીમંધરનાથની એ પ્રતિષ્ઠાને સં. ૨૦૦૭ માં દસ વર્ષ પૂર્ણ થતાં ઉલ્લાસકારી
અઠ્ઠાઈ–મહોત્સવ ઉજવાયો. સીમંધરનાથની પરમ ભક્તિથી સોનગઢનું વાતાવરણ ગાજી
ઊઠ્યું. અહો ભગવાન! આપ સાધકોના સાથીદાર છો....આપને હૃદયમાં રાખીને સાધકો
સિદ્ધપદને નિર્વિઘ્નપણે સાધી રહ્યા છે. ગુરુકહાન કહે છે કે ‘સીમંધરનાથની “
કારધ્વનિમાંથી ઝીલીને કુંદકુંદાચાર્યદેવ મહાન શ્રુત લઈ આવ્યા, અને તેની જ કંઈક
પ્રસાદી અહીં પીરસાય છે.’ પૂ. બેનશ્રી–બેનનેય એ વિદેહીનાથ પ્રત્યે જે ભક્તિ ઉલ્લસે
છે, ને તેમની પ્રશાંત મુદ્રા દેખી દેખીને એમના હૃદયમાં જે આનંદોર્મિ જાગે છે તેનું વર્ણન
કઈ રીતે થાય? વિદેહવાસી હે સીમંધરનાથ! આપ ‘સુવર્ણધામમાં....અથવા તો
ભક્તોના અંતરમાં’ પધાર્યા પછી આ ભરતભૂમિના જિનેન્દ્રશાસનમાં અનેકાનેક
મંગલવૃદ્ધિ થઈ છે. આવા મહાન ભક્તિભાવો સાથે દશવર્ષીય મંગલોત્સવ ઘણા જ
આનંદથી ઉજવાયો હતો. ‘કુંદકુંદ–શ્રાવિકાશાળાનું ઉદ્ઘાટન પણ તે દરમિયાન (મહા વદ
તેરસે) થયું હતું. અઠ્ઠાઈ–ઉત્સવના

PDF/HTML Page 37 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: વૈશાખ : ૨૪૯પ આત્મધર્મ : ૩પ :

પ્રારંભમાં, એક ભક્તિદ્વારા સીમંધરનાથને સન્દેશ મોકલાવ્યો કે ‘સ્વસ્તિ શ્રી વિદેહક્ષેત્રે
બિરાજમાન હે સીમંધરનાથ! ભરતક્ષેત્રના આપના ભક્તોની વિનતિ સ્વીકારીને, વહેલા
વહેલા વિહાર કરીને આપ સોનગઢ પધારો.....ભારતના ભક્તો આપની વાટું જુએ
છે....’ એ ઉત્સવપ્રસંગે અનેક ધાર્મિકનાટકો, ધાર્મિક ફિલ્મ (તીર્થધામ સોનગઢની),
વગેરે અવનવા કાર્યક્રમો હતા. ગુરુદેવના પ્રતાપે સુવર્ણધામમાં આવા આનંદોત્સવના
અવનવા પ્રસંગો બન્યા જ કરે છે.

શ્રાવિકા–બ્રહ્મચર્યાશ્રમનું ઉદ્ઘાટન

સં. ૨૦૦૭માં કલકત્તાના (લાડનૂવાળા) શેઠશ્રી વછરાજશ્રી ગંગવાલ વગેરે

સોનગઢ પહેલીવાર આવ્યા; અને ગુરુદેવના માત્ર ચાર દિવસના પરિચયથી ને
પૂ. બેનશ્રી–બેનનું જીવન દેખીને તેઓ એવા પ્રભાવિત થયા તે તરત જ જિનમંદિર
પાસે વિશાળ જગ્યા ખરીદીને લગભગ સવાલાખ રૂા. ના ખર્ચે તેમણે ભવ્ય આશ્રમનું
નિર્માણ કરાવ્યું. એ શ્રી ‘ગોગીદેવી દિ. જૈન શ્રાવિકા–બ્રહ્મચર્યાશ્રમનું ઉદ્ઘાટન
શેઠજીના હસ્તે સં. ૨૦૦૮ ના માહ સુદ પાંચમે થયું. બોધિસમાધિદાતાર ગુરુદેવની
મંગલ આશીષપૂર્વક થયેલ એ ઉદ્ઘાટન–મહોત્સવ અતિ આનંદકારી હતો. એ દિવસ
મહાવીર પ્રભુના પ્રતિમાજીને આખો દિવસ આશ્રમમાં બિરાજમાન કર્યા હતા.
ગુરુદેવનું પ્રવચન પણ આશ્રમમાં થયું હતું. આજે આખો દિવસ ને રાત ભક્તિ–
ઉલ્લાસ ને હર્ષનું વાતાવરણ વ્યાપી ગયું હતું, ને પૂ. બેનશ્રી–બેનની હિતકર
છાયામાં ૧૬ જેટલાં બ્ર. બહેનોએ આશ્રમમાં વાસ કર્યો હતો. પછી તો અનુક્રમે
વધતા વધતા બ્ર. બહેનોની સંખ્યા પ૦ જેટલી થઈ છે. આશ્રમનું વાતાવરણ અનેરું
છે, ને આદર્શ મહાન છે.

જૈન વિદ્યાર્થી ગૃહ

સં. ૨૦૦૮ ના ફાગણ વદ બીજે ત્રણ વિદ્યાર્થીઓની સંખ્યાથી શરૂ થયેલ આ

વિદ્યાર્થીગૃહમાં આજે ૭પ જેટલા વિદ્યાર્થીઓ ભણે છે ને વિદ્યાર્થીગૃહ પોતાનું સુંદર
સ્વતંત્ર મકાન ધરાવે છે.

માનસ્થંભની તૈયારી અને ભવ્ય મહોત્સવ

સં. ૨૦૦૯ સુધી સૌરાષ્ટ્રમાં ક્યાંય માનસ્તંભ ન હતો, માનસ્તંભ શું કહેવાય –

એની ખબરેય ઘણાને ન હતી. દસેક વર્ષ પહેલાં સોનગઢમાં જિનમંદિર થયું ત્યારથી જ
માનસ્તંભની ભાવના ભક્તોના મનમાં ઘોળાતી હતી; તે આ સાલમાં ફળીભૂત થઈ. તેને

PDF/HTML Page 38 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: ૩૬ : આત્મધર્મ : વૈશાખ : ૨૪૯પ

માટે અત્યંત ઉમળકાપૂર્વક થોડા જ વખતમાં સવા લાખ રૂા. જેટલું મોટું ફંડ થઈ ગયું.
સૌરાષ્ટ્રને માટે આ તદ્ન નવીન હતું. એક બાજુ જયપુરમાં માનસ્તંભના આરસના
સામાનનો ઓર્ડર દેવાયો ને બીજી તરફ સોનગઢમાં એના ચણતરની જોરદાર તૈયારીઓ
થવા લાગી. જે દિવસે ને જે ટાઈમે ગુરુદેવે પરિવર્તન કરેલું–૧૭ વર્ષ બાદ બરાબર તે જ
દિવસે ને તે જ ટાઈમે પૂ. બેનશ્રી–બેનના સુહસ્તે માનસ્તંભના પાયાની શરૂઆત થઈ.
ને પછી વૈશાખ વદ સાતમના રોજ ગુરુરાજની મંગલ છાયામાં અત્યંત ઉલ્લાસભર્યા
વાતાવરણ વચ્ચે પૂ. બેનશ્રી–બેને તેમજ શેઠશ્રી નાનાલાલભાઈ વગેરેએ ઉત્સાહપૂર્વક
માનસ્તંભનું શિલાન્યાસ કર્યું. માનસ્તંભની મોટી મોટી ત્રણ પીઠિકાઓનું સીમેન્ટનું
ચણતરકામ સેંકડો ભક્ત ભાઈ–બહેનો હાથોહાથ ઉમંગથી કરતા. પ્રવચનમાં ગુરુદેવ
રોજ રોજ માનસ્તંભનો મહિમા સમજાવતા. આ જ અરસામાં સૌરાષ્ટ્રમાં કેટલાય ઠેકાણે
જિનમંદિરો તૈયાર થયા હતા ને પ્રતિષ્ઠા માટે ગુરુદેવના પધારવાની મુમુક્ષુઓ રાહ જોતા
હતા. તો બીજી તરફ દેશભરમાંથી અનેક મોટા–નાના જિજ્ઞાસુઓ (ત્યાગીઓ તેમજ
ગૃહસ્થો) સોનગઢ આવતા ને ગુરુદેવના પરિચયથી તેમજ સોનગઢના અધ્યાત્મ–
વાતાવરણથી ખૂબ જ પ્રભાવિત થઈને ‘ધન્ય... ધન્ય’ બોલી ઊઠતા. કોઈ કહેતું કે
સોનગઢ તો વિદેહધામ જેવું લાગે છે, તો કોઈ કહે કે એ તો ધર્મપુરી છે.

જયપુર (મકરાના) થી છ વેગન ભરીને માનસ્તંભનો આરસનો સામાન

આવ્યો. વચ્ચે બે વેગન ગૂમ થયેલા તે પણ ટાઈમસર આવી પહોંચ્યા. છેલ્લા બે વેગન
૨૦૧૦ ના ભાઈબીજને દિવસે આવ્યા. તેમાં બીજા સામાન ઉપરાંત માનસ્તંભના
જિનબિંબો પણ હતા. આનંદપૂર્વક કારતક સુદ ત્રીજે જિનપ્રતિમાનો ગામપ્રવેશ થયો; ને
માનસ્તંભની પીઠિકાના આરસનો પહેલો પાષાણ આ દિવસે પૂ. બેનશ્રી–બેનના સુહસ્તે
ચણાયો. ભગવાનની બેઠકનું સ્થાપન માહ સુદ એકમે થયું ને બરાબર એ જ રાત્રે
સ્વપ્નમાં ગુરુદેવે સીમંધરનાથના અદ્ભુત દિવ્ય દેદાર દેખ્યા. પછી તો એક પછી એક
પથ્થર ઊંચે ઊંચે ચડતાં ચડતાં ૬૩ ફૂટ સુધી પહોંચી ગયા. (ગુરુદેવને એ વખતે ૬૩ મું
વર્ષ ચાલતું હતું)

–એમ કરતાં કરતાં ૨૦૦૯ નો ચૈત્રમાસ આવ્યો ને માનસ્તંભના મહોત્સવની

મંગલ વધાઈ લાવ્યો. જેવી માનસ્તંભની અનેરી શોભા....એવો જ એની પ્રતિષ્ઠાનો
ઉત્સવ! ભક્તજનો તો માનસ્તંભની ને મહોત્સવની શોભા જોઈ જોઈને ધરાતા ન હતા.
પ્રતિષ્ઠા–મહોત્સવ વખતે છ હજાર જેટલા મહેમાનો આવ્યા હતા. તે ઉપરાંત આ સમય
દરમિયાન શ્રવણબેલગોલમાં ભગવાન બાહુબલીની પ૭ ફૂટ ઊંચી પ્રતિમાના મહા
મસ્તકાભિષેકનો પ્રસંગ હોવાથી ત્યાં જતાં–આવતાં હજારો યાત્રિકો સોનગઢ

PDF/HTML Page 39 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

: વૈશાખ : ૨૪૮પ આત્મધર્મ : ૩૭ :

આવતા હતા ને યાત્રિકોથી સોનગઢ ભર્યું રહેતું. જૈનસમાજની ઘણીખરી આગેવાન

વ્યક્તિઓ સોનગઢ આવી ગઈ હતી. માનસ્તંભના ઉત્સવની તો શી વાત? એ

નેમપ્રભુના પંચકલ્યાણક, એ જન્મોત્સવ, એ જાન અને વૈરાગ્યપ્રસંગ, એ

સહસ્રામ્રવનમાં દીક્ષા, નેમમુનિને આહારદાનનો એ ભાવભીનો પ્રસંગ, ૩૨ પ્રતિમાઓ

ઉપર ગુરુદેવના હસ્તે અંકન્યાસ, એ સમવસરણ ને એ ગીરનાર–એ બધાય દ્રશ્યો પછી,

વિદેહીનાથ સીમંધર ભગવાન જ્યારે માનસ્તંભ ઉપર પધાર્યા ને પરમભક્તિથી

ગુરુકહાને એમની પ્રતિષ્ઠા કરી ત્યારે ચારેકોર જયજયકાર ને આનંદનું વાતાવરણ

છવાઈ ગયું. –અને પછી થયો એ ગગનવિહારી માનસ્તંભનો મહાઅભિષેક. છેલ્લી

રથયાત્રાની તો શી વાત! સૌરાષ્ટ્રમાં માનસ્તંભનો પ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ અદ્ભુત ને અપૂર્વ

હતો. એમાં ચારેકોરથી ભારતના હજારો ભક્તોએ ભાગ લીધો હતો. ઉત્સવમાં આવેલા

અનેક ત્યાગીઓ પણ એ વખતે ગુરુદેવથી પ્રભાવિત થયા હતા. એ દિવસોમાં

સુવર્ણધામની શોભા અદ્ભુત હતી. એક મોટી નગરી રચાઈ હતી–એનું નામ હતું.

‘વિદેહધામ’ ઉત્સવમાં આવનાર કહેતા કે ખરેખર, અમે વિદેહમાં આવ્યા હોઈએ એવું

લાગે છે. પ્રતિષ્ઠા પછી મંચ બાંધલ હોવાથી ગુરુદેવ સહિત અનેક ભક્તજનો

અવારનવાર ઉપર જઈને માનસ્તંભની યાત્રા કરતા ને ઉપર બેઠા બેઠા ભક્તિ–પૂજન

કરતા; પૂ. બેનશ્રી–બેન કોઈ કોઈવાર તો આશ્ચર્યકારી ભક્તિ કરાવતા. એ બધાયના

મીઠાં સંભારણાં આજેય આનંદ પમાડે છે. ગુરુદેવ જો કે હજી સુધી સૌરાષ્ટ્રની બહાર

વિચર્યા ન હતા તોપણ આ ઉત્સવમાં એ સ્પષ્ટ દેખાયું કે ગુરુદેવ હવે માત્ર સોનગઢ કે

સૌરાષ્ટ્રની જ નહિ પરંતુ ભારતભરના દિ. જૈનસમાજની એક મહાન વિભૂતિ છે. વૈશાખ

સુદ દસમે જ્યારે માનસ્તંભપ્રતિષ્ઠાને એક મહિનો પૂરો થયો ત્યારે

સાંજે આશ્રમમાં પૂ. બેનશ્રીબેને જે અચિંત્યભક્તિ કરાવી તે સોનગઢના

ભક્તિના ઈતિહાસમાં અજોડ હતી. માનસ્તંભ ઉપર જવાનો મંચ જેઠ સુદ પાંચમ સુધી

રહ્યો હતો, ને છેવટે જેઠ સુદ પાંચમે મહાન અભિષેક તથા પૂજન–ભક્તિ કરીને, અને

ગુરુદેવે માનસ્તંભ ઉપર ખાસ ભક્તિ કરીને, પછી મંચ છોડી નાંખતાં, ખુલ્લા આકાશમાં

માનસ્તંભની શોભા ગંધકૂટી જેવી શોભતી હતી.

એક તરફ ગુરુદેવનો પ્રભાવ વધતો ચાલ્યો ને બીજી તરફ પ્રવચનમાં

તત્ત્વજ્ઞાનની સ્પષ્ટતા વધુ ખીલતી ગઈ. શ્વેતાંબરમત ને દિગંબરમત વચ્ચે મુખ્ય

સિદ્ધાંતભેદ ક્યાં છે તે ગુરુદેવે વધુ સ્પષ્ટપણે પ્રસિદ્ધ કર્યું. નિશ્ચય–વ્યવહાર કે ઉપાદાન–

નિમિત્ત વગેરે અનેક બાબતોની સ્પષ્ટતા પણ વધુ ને વધુ ખીલવા લાગી ને વધુ ને વધુ

જિજ્ઞાસુઓ તેનો લાભ લેવા લાગ્યા.

ઉમરાળા–જન્મભૂમિસ્થાન

પૂ. ગુરુદેવની જન્મભૂમિ ઉમરાળા સોનગઢથી માત્ર ૯ માઈલ દૂર છે. ત્યાંના

PDF/HTML Page 40 of 66
single page version

* શ્રી કહાન–રત્નચિંતામણિ–જયંતિમહોત્સવ વિશેષાંક *

ઉમરાળા–જન્મધામમાં સ્વસ્તિક અને સીમંધર ભગવાન

< Previous Page Next Page >