Parmatma Prakash (Gujarati Hindi). Gatha: 212 (Adhikar 2),213 (Adhikar 2) Paramatmaprakash Shastranu Phal,214 (Adhikar 2) Antim Mangal ; Tikakaranu Antim Kathan Gatha-; Shlok ; Sadhak Jivani Drashti; Paramatmaprakashdohadina Varnanukram Soochi; Saskrut Tikayamuktana Padhyadina Varnanukram Soochi.

Page 547 of 565
PDF/HTML Page 561 of 579
single page version

અધિકાર-૨ઃ દોહા-૨૧૧ ]પરમાત્મપ્રકાશઃ [ ૫૪૭

इत्थु इत्यादि । इत्थु अत्र ग्रन्थे ण लेवउ न ग्राह्यः । कैः । पंडियहिँ पण्डितैर्विवेकिभिः ।

कोऽसौ । गुण-दोसु वि गुणो दोषोऽपि । कथंभूतः । पुणरुत्तु पुनरुक्त : । कस्मान्न ग्राह्यः । यतः

मइँ पुणु पुणु वि पउत्तु मया पुनः पुनः प्रोक्त म् । किं तत् । वीतरागपरमात्मतत्त्वम् । किमर्थम् ।

भट्ट-पभायर-कारणइँ प्रभाकरभट्टनिमित्तेनेति । अत्र भावनाग्रन्थे समाधिशतकादिवत् पुनरुक्त दूषणं

नास्ति इति । तदपि कस्मादिति चेत् । अर्थं पुनःपुनश्चिन्तनलक्षणमिति वचनादिति मत्वा

प्रभाकरभट्टव्याजेन समस्तजनानां सुखबोधार्थं बहिरन्तःपरमात्मभेदेन तु त्रिविधात्मतत्त्वं
बहुधाप्युक्त मिति भावार्थः । ।।२११।।

अथ —

३४३) जं मइँ किं पि विजंपियउ जुत्ताजुत्तु वि इत्थु ।

तं वर – णाणि खमंतु महु जे बुज्झहिँ परमत्थु ।।२१२।।

ग्रहण नहीं करें, और कवि – कलाका गुण भी न लें, क्योंकि [मया ] मैंने [भट्टप्रभाकरकारणेन ]

प्रभाकरभट्टके संबोधनके लिए [पुनः पुनरपि प्रोक्तम् ] वीतराग परमानंदरूप परमात्मतत्त्वका
कथन बार – बार किया है ।।

भावार्थ : — इस शुद्धात्म – भावनाके ग्रंथमें पुनरुक्तका दोष नहीं लगता । समाधितंत्र

ग्रंथकी तरह इस ग्रंथमें भी बार बार शुद्ध स्वरूपका ही कथन किया है, बारम्बार उसी अर्थका
चिंतवन है, ऐसा जानकर इसका रहस्य (अभिप्राय) बार बार चिंतवना । प्रभाकरभट्टकी

मुख्यताकर समस्त जीवोंको सुखसे प्रतिबोध होनेके लिये इस ग्रंथमें बार – बार बहिरात्मा

अंतरात्मा और परमात्माका कथन किया है, ऐसा जानना ।।२११।।

आगे श्रीयोगीन्द्राचार्य ज्ञानीजनोंसे प्रार्थना करते हैं, कि मैंने जो किसी जगह छंद

अलंकारादिमें युक्त-अयुक्त कहा हो, तो उसे पंडितजन परमार्थके जाननेवाले मुझ पर क्षमा करें —

ભાવાર્થઃ — (શુદ્ધ આત્માની) ભાવનાના આ ગ્રંથમાં, સમાધિશતક આદિ ગ્રંથની જેમ,

પુનરુક્તિનો દોષ આવતો નથી, કારણ કે અર્થ વારંવાર ચિંતનસ્વરૂપ છે. ‘(અર્થનું ચિંતન વારંવાર
કરવા યોગ્ય છે.)’ એવું આગમનું વચન છે એમ જાણીને પ્રભાકરભટ્ટના બહાને સમસ્ત જનોને
સુખથી બોધ થાય એ હેતુથી બહિરાત્મા, અન્તરાત્મા અને પરમાત્માના ભેદથી ત્રણ પ્રકારના
આત્મતત્ત્વનું અનેક પ્રકારે પણ કથન કરવામાં આવ્યું છે, એમ ભાવાર્થ છે. ૨૧૧.

વળી, હવે શ્રી યોગીન્દ્રાચાર્ય જ્ઞાની જનોને પ્રાર્થના કરે છે કે મેં કોઈ જગ્યાએ છંદ,

અલંકાર આદિમાં યોગ્ય, અયોગ્ય કહ્યું હોય તો તેના – પરમાર્થના જાણનાર પંડિતજન મને ક્ષમા

કરેઃ —

Page 548 of 565
PDF/HTML Page 562 of 579
single page version

૫૪૮ ]

યોગીન્દુદેવવિરચિતઃ

[ અધિકાર-૨ઃ દોહા-૨૧૨

यन्मया किमपि विजल्पितं युक्तायुक्त मपि अत्र ।

तद् वरज्ञानिनः क्षाम्यन्तु मम ये बुध्यन्ते परमार्थम् ।।२१२।।

जं इत्यादि । मइं किं पि विजंपियउ यन्मया किमपि जल्पितम् । किं जुत्ताजुत्तु वि

शब्दविषये अर्थविषये वा युक्तायुक्त मपि इत्थु अत्र परमात्मप्रकाशभिधानग्रन्थे खमंतु क्षमां
कुर्वन्तु । किं तत् । पूर्वोक्त दूषणम् । के । वर-णाणि वीतरागनिर्विकल्पस्वसंवेदनज्ञानयुक्ता

विशिष्टज्ञानिनः । कस्य । महु मम योगीन्द्रदेवाभिधानस्य । कथंभूता ये ज्ञानिनः जे बुज्झहिं ये

केचन बुध्यन्ते जानन्ति । कम् । परमत्थु रागादिदोषरहितमनन्तज्ञानदर्शनसुखवीर्यसहितं च

परमार्थशब्दवाच्यं शुद्धात्मानमिति भावार्थः ।।२१२।। इति सूत्रत्रयेण सप्तममन्तरस्थलं गतम् ।

एवंसप्तभिरन्तस्थलैश्चतुर्विंशतिसूत्रप्रमितं महास्थलं समाप्तम् ।

ભાવાર્થઃ — પરમાત્મપ્રકાશ નામના ગ્રંથમાં શબ્દના વિષયમાં કે અર્થના વિષયમાં જે

કાંઈ મારાથી યુક્ત કે અયુક્ત કહેવાયું હોય તે પૂર્વોક્ત દોષની, વીતરાગ નિર્વિકલ્પ
સ્વસંવેદનરૂપજ્ઞાનથી યુક્ત વિશિષ્ટ જ્ઞાનીઓ — કે જેઓ રાગાદિ દોષ રહિત અને અનંતજ્ઞાન,

અનંતદર્શન, અનંતસુખ અને અનંતવીર્યથી યુક્ત, ‘પરમાર્થ’ શબ્દથી વાચ્ય એવા શુદ્ધ આત્માને
જાણે છે તેઓ-યોગીન્દ્રદેવ જેનું નામ છે એવા મને ક્ષમા કરે, એ ભાવાર્થ છે. ૨૧૨.

એ પ્રમાણે ત્રણ ગાથાસૂત્રથી સાતમું અન્તરસ્થળ સમાપ્ત થયું. એ પ્રમાણે સાત

गाथा – २१२

अन्वयार्थ : — [अत्र ] इस ग्रंथमें [यत् ] जो [मया ] मैंने [किमपि ] कुछ भी

[युक्तायुक्तमपि विजल्पितं ] युक्त अथवा अयुक्त शब्द कहा होवे, तो [तत् ] उसे [ये
वरज्ञानिनः ] जो महान् ज्ञानके धारक [परमार्थम् ] परम अर्थको [बुध्यंते ] जानते हैं, वे
पंडितजन [मम क्षाम्यंतु ] मेरे ऊ पर क्षमा करें ।

भावार्थ : — मेरी छद्मस्थकी बुद्धि है, जो कदाचित् मैंने शब्दमें, अर्थमें, तथा छंद

अलंकारमें, अयुक्त कहा हो, वह मेरा दोष क्षमा करो, सुधार लो, जो विवेकी परम अर्थको
अच्छी तरह जानते हैं, वे मुझ पर कृपा करो, मेरा दोष न लो । यह प्रार्थना योगीन्द्राचार्यने

महामुनियोंसे की । जो महामुनि अपने शुद्ध स्वरूपको अच्छी तरह अपनेमें जानते हैं । जो

निजस्वरूप रागादि दोष रहित अनंतदर्शन, अनंतसुख, अनंतवीर्यकर सहित हैं, ऐसे अपने
स्वरूपको अपनेमें ही देखते हैं, जानते हैं, और अनुभवते हैं, वे ही इस ग्रंथके सुननेके योग्य
हैं, और सुधारनेके योग्य हैं ।।२१२।।

इसप्रकार तीन दोहोंमें सातवाँ अंतरस्थल कहा । इस तरह चौबीस दोहोंका

Page 549 of 565
PDF/HTML Page 563 of 579
single page version

અધિકાર-૨ઃ દોહા-૨૧૩ ]પરમાત્મપ્રકાશઃ [ ૫૪૯

अथैकवृत्तेन प्रोत्साहनार्थं पुनरपि फलं दर्शयति —

३४४) जं तत्तं णाण – रूवं परम – मुणि – गणा णिच्च झायंति चित्ते

जं तत्तं देह – चत्तं णिवसइ भुवणे सव्व-देहीण देहे ।

जं तत्तं दिव्व-देहं तिहुविण – गुरुगं सिज्झए संत – जीवे ।

जं तत्तं जस्स सुद्धं फु रइ णिय – मणे पावए सो हि सिद्धिं ।।२१३।।

यत् तत्त्वं ज्ञानरूपं परममुनिगणा नित्यं ध्यायन्ति चित्ते
यत् तत्त्वं देहत्यक्तं निवसति भुवने सर्वदेहिनां देहे ।

यत् तत्त्वं दिव्यदेहं त्रिभुवनगुरुकं सिध्यति शान्तजीवे
तत् तत्त्वं यस्य शुद्धं स्फु रति निजमनसि प्राप्नोति स हि सिद्धिम् ।।२१३।।

पावए सो प्राप्नोति स हि स्फु टम् । काम् । सिद्धिं मुक्ति म् । यस्य किम् । जस्स

અન્તરસ્થળોથી ચોવીસ સૂત્રોનું મહાસ્થળ સમાપ્ત થયું.

હવે, એક સ્રગ્ધરા નામના છંદથી પ્રોત્સાહન અર્થે ફરીને પણ (આ ગ્રંથને ભણવાનું) ફળ

કહે છેઃ —

ભાવાર્થઃ — જે આત્મતત્ત્વ જ્ઞાનરૂપ છે, જેનું પરમમુનિગણો ચિત્તમાં નિરંતર ધ્યાન

महास्थल पूर्ण हुआ ।

आगे एक स्रग्धरा नामके छंदमें फि र भी इस ग्रंथके पढ़नेका फल कहते हैं —

गाथा – २१३

अन्वयार्थ : — [तत् ] वह [तत्त्वं ] निज आत्म – तत्त्व [यस्य निजमनसि ] जिसके

मनमें [स्फु रति ] प्रकाशमान हो जाता है, [स हि ] वह ही साधु [सिद्धिम् प्राप्नोति ] सिद्धिको
पाता है । कैसा है, वह तत्त्व ? जो कि [शुद्धं ] रागादि मल रहित है, [ज्ञानरूपं ] और ज्ञानरूप

है, जिसको [परममुनिगणाः ] परममुनीश्वर [नित्यं ] सदा [चित्ते ध्यायंति ] अपने चित्तमें ध्याते
हैं, [यत् तत्त्वं ] जो तत्त्व [भुवने ] इस लोकमें [सर्वदेहिनां देहे ] सब प्राणियोंके शरीरमें
[निवसति ] मौजूद है, [देहत्यक्तं ] और आप देहसे रहित है, [यत् तत्त्वं ] जो तत्त्व [दिव्यदेहं ]
केवलज्ञान और आनदरूप अनुपम देहको धारण करता है, [त्रिभुवनगुरुकं ] तीन भुवनमें श्रेष्ठ
है, [शांतजीवे सिध्यति ] जिसको आराधकर शांतपरिणामी संतपुरुष सिद्धपद पाते हैं

।

भावार्थ : — ऐसा वह चैतन्यतत्त्व जिसके चित्तमें प्रगट हुआ है, वही साधु सिद्धिको

Page 550 of 565
PDF/HTML Page 564 of 579
single page version

૫૫૦ ]

યોગીન્દુદેવવિરચિતઃ

[ અધિકાર-૨ઃ દોહા-૨૧૩

णिय-मणे फु रइ यस्य निजमनसि स्फु रति प्रतिभाति । किं कर्मतापन्नम् । तं तत्तं तत्तत्त्वम् ।

कथंभूतम् । शुद्धं रागादिरहितम् । पुनरपि कथंभूतं यत् । जं तत्तं णाण-रूवं यदात्मतत्त्वं

ज्ञानरूपम् । पुनरपि किंविशिष्टं यत् । णिच्च झायंति नित्यं ध्यायन्ति । क्व चित्त मनसि ।

के ध्यायन्ति । परम-मुणि-गणा परममुनिसमूहाः । पुनरपि किंविशिष्टं यत् । जं तत्तं देह-

चत्तं यत्परमात्मतत्त्वं देहत्यक्तं देहाद्भिन्नम् । पुनरपि कथंभूतं यत् । णिवसइ निवसति । क्व ।

भुवणे सव्व-देहीण देहे त्रिभुवने सर्वदेहिनां संसारिणां देहे । पुनरपि कीद्रशं यत् । जं तत्ते

दिव्व-देहं यत् शुद्धात्मतत्त्वं दिव्यदेहं दिव्यं केवलज्ञानादिशरीरम् । शरीरमिति कोऽर्थः ।

स्वरूपम् । पुनश्च कीद्रशं यत् । तिहुयण-गुरुगं अव्याबाधानन्तसुखादिगुणेन त्रिभुवनादपि गुरुं

पूज्यमिति त्रिभुवनगुरुकम् । पुनरपि किंरूपं यत् । सिज्झए सिद्धयति निष्पत्तिं याति । क्व ।

संत-जीवे ख्यातिपूजालाभादिसमस्तमनोरथविकल्पजालरहितत्वेन परमोपशान्त जीवस्वरूपे
इत्यभिप्रायः ।।२१३।।

अथ ग्रन्थस्यावसाने मङ्गलार्थमाशीर्वादरूपेण नमस्कारं करोति —

३४५) परम-पय-गयाणं भासओ दिव्व-काओ

मणसि मुणिवराणं मुक्खदो दिव्व – जोओ ।

કરે છે, જે પરમાત્મતત્ત્વ દેહથી ભિન્ન છે અને ત્રણ લોકમાં સર્વ સંસારી પ્રાણીઓના દેહમાં
રહે છે, જે શુદ્ધાત્મતત્ત્વ દિવ્યદેહ છે-કેવળજ્ઞાનાદિ શરીર છે-દિવ્ય અર્થાત્ કેવળજ્ઞાનાદિ, શરીર
અર્થાત્ સ્વરૂપ છે, જે તત્ત્વ અવ્યાબાધ, અનંત સુખાદિ ગુણોથી ત્રણ લોકથી પણ ગુરુ છે-પૂજ્ય
છે અને જે તત્ત્વ ખ્યાતિ, પૂજા, લાભ આદિથી માંડીને સમસ્ત મનોરથરૂપ વિકલ્પજાળથી રહિત
હોવાને લીધે પરમશાંતજીવસ્વરૂપમાં સિદ્ધ થાય છે અર્થાત્ નિષ્પત્તિને પામે છે તે મુક્તિને પામે
છે, એ અભિપ્રાય છે. ૨૧૩.

હવે, ગ્રંથના અંતે મંગળાર્થે આશીર્વાદરૂપે નમસ્કાર કરે છેઃ —

पाता है । अव्याबाध अनंतसुख आदि गुणोंकर वह तत्त्व तीन लोकका गुरु है, संतपुरुषोंके ही

हृदयमें वह तत्त्व सिद्ध होता है । कैसे हैं संत ? जो अपनी बड़ाई, अपनी प्रतिष्ठा और लाभादि

समस्त मनोरथों और विकल्पजालोंसे रहित हैं, जिन्होंने अपना स्वरूप परमशांतभावरूप पा लिया
है ।।२१३।।

आगे ग्रंथके अन्तमंगलके लिये आशीर्वादरूप नमस्कार करते हैं —

Page 551 of 565
PDF/HTML Page 565 of 579
single page version

અધિકાર-૨ઃ દોહા-૨૧૪ ]પરમાત્મપ્રકાશઃ [ ૫૫૧

विसय – सुह – रयाणं दुल्लहो जो हु लोए

जयउ सिव – सरूवो केवलो को वि बोहो ।।२१४।।

परमपदगतानां भासको दिव्यकायः
मनसि मुनिवराणां मोक्षदो दिव्ययोगः ।

विषयसुखरतानां दुर्लभो यो हि लोके
जयतु शिवस्वरूपः केवलः कोऽपि बोधः ।।२१४।।

जयउ सर्वोत्कर्षेण वृद्धिं गच्छतु । कोऽसौ । दिव्व-काओ परमौदारिक-

शरीराभिधानदिव्यकायस्तदाधारो भगवान् कथंभूतः । भासओ दिवाकरसहस्रादप्यधिक-

तेजस्त्वाद्भासकः प्रकाशकः । केषां कायः । परम-पय-गयाणं परमानन्तज्ञानादिगुणास्पदं यदर्हत्पदं

तत्रगतानाम् । न केवलं दिव्यकायो जयतु । दिव्व-जोओ द्वितीयशुक्लध्यानाभिधानो

वीतरागनिर्विकल्पसमाधिरूपो दिव्ययोगः । कथंभूतः । मोक्खदो मोक्षप्रदायकः । क्व जयतु ।

मणसि मनसि । केषाम् । मुणिवराणं मुनिपुङ्गवानाम् । न केवलं योगो जयतु । केवलो को वि

ભાવાર્થઃ — (૧) પરમ અનંત જ્ઞાનાદિગુણનું જે સ્થાન છે એવા અર્હંતપદને પ્રાપ્ત

જીવોનું હજારો સૂર્યથી પણ અધિક તેજથી પ્રકાશક એવા, પરમ ઔદારિક શરીર નામનું જે
દિવ્યકાય અને તેના આધારભૂત ભગવાન જયવંત વર્તો — સર્વોત્કર્ષથી વૃદ્ધિ પામો.

(૨) મુનિપુંગવોના મનમાં મોક્ષદાયક બીજા શુક્લધ્યાન નામનો વીતરાગ નિર્વિકલ્પ સમાધિરૂપ

गाथा – २१४

अन्वयार्थ : — [दिव्यकायः ] जिसका ज्ञान आनंदरूप शरीर है, अथवा

[परमपदगतानां भासकः ] अरहंतपदको प्राप्त हुए जीवोंका प्रकाशमान परमौदारिकशरीर है,
ऐसा परमात्मतत्त्व [जयतु ] सर्वोत्कर्षपनेसे वृद्धिको प्राप्त होवे । जो परमौदारिकशरीर ऐसा है,

कि जिसका तेज हजारों सूर्योंसे अधिक है, अर्थात् सकल प्रकाशी है । जो परमपदको प्राप्त हुए

केवली हैं, उनको तो साक्षात् दिव्यकाय पुरुषाकार भासता है, [मुनिवराणां ] और जो महामुनि
हैं, उनके [मनसि ] मनमें [दिव्ययोगः ] द्वितीय शुक्लध्यानरूप वीतराग निर्विकल्पसमाधिरूप
भास रहा है, [मोक्षदः ] और मोक्षका देनेवाला है । [केवलः कोऽपि बोधः ] जिसका

केवलज्ञान स्वभाव है, ऐसी अपूर्व ज्ञानज्योति [शिवस्वरूपः ] सदा कल्याणरूप है । [लोके ]

लोकमें [विषयसुखरतानां ] शिवस्वरूप अनन्त परमात्माकी भावनासे उत्पन्न जो परमानन्द
अतीन्द्रियसुख उससे विपरीत जो पाँच इन्द्रियोंके विषय उनमें जो आसक्त हैं, उनको [यः हि ]

Page 552 of 565
PDF/HTML Page 566 of 579
single page version

૫૫૨ ]

યોગીન્દુદેવવિરચિતઃ

[ અધિકાર-૨ઃ દોહા-૨૧૪

बोहो केवलज्ञानाभिधानः कोऽप्यपूर्वो बोधः । कथंभूतः सिव-सरूवो शिवशब्दवाच्यं यदनन्तसुखं

तत्स्वरूपः । पुनरपि कथंभूतः दुल्लहो जो हु लोए दुर्लभो दुष्प्राप्यः यः स्फु टम् । क्व । लोके ।

केषां दुर्लभः । विसय-सुह-रयाणं विषयसुखातीतपरमात्मभावनोत्पन्नपरमानन्दैकरूपसुखास्वाद-

रहितत्वेन पञ्चेन्द्रियविषयासक्तानामिति भावार्थः ।।२१४।।

इति ‘परु जाणंतु वि परममुणि परसंसग्गु चयंति’ इत्याद्येकाशीतिसूत्रपर्यन्तं

सामान्यभेदभावना तदनन्तरं ‘परमसमाहि’ इत्यादि चतुर्विंशतिसूत्रपर्यन्तं महास्थलं, तदनन्तरं
वृत्तद्वयं चेति सर्वसमुदायेन सप्ताधिकसूत्रशतेन द्वितीयमहाधिकारे चूलिका गतेति ।। एवमत्र

परमात्मप्रकाशाभिधानग्रन्थेन प्रथमस्तावत् ‘जे जाया झाणग्गियए’ इत्यादि त्रयोविंशत्यधिक-
सूत्रशतेन प्रक्षेपकत्रयसहितेन प्रथममहाधिकारो गतः । तदनन्तरं चतुर्दशाधिकशतद्वयेन प्रक्षेपक-

पञ्चकसहितेन द्वितीयोऽपि महाधिकारो गतः । एवं पञ्चाधिकचत्वारिंशत्सहितशतत्रय-

जो परमात्मतत्त्व [दुर्लभः ] महा दुर्लभ है ।

भावार्थ : — इस लोकमें विषयी जीव जिसको नहीं पा सकते, ऐसा वह परमात्मतत्त्व

जयवंत होवे ।।२१४।।

इसप्रकार परमात्मप्रकाश ग्रंथमें पहले ‘जे जाया झाणग्गियए’ इत्यादि एकसौ

तेबीस दोहे तीन प्रक्षेपकों सहित ऐसे १२६ दोहोंमें पहला अधिकार समाप्त हुआ । एकसौ

चौदह ११४ दोहे तथा ५ प्रक्षेपक सहित ११९ दोहोंमें दूसरा महाधिकार कहा । और ‘परु

जाणंतु वि’ इत्यादि एकसौ सात १०७ दोहोंमें तीसरा महाधिकार कहा । प्रक्षेपक और

દિવ્યયોગ જયવંત વર્તો. (૩) વિષયસુખથી રહિત એવા પરમાત્માની ભાવનાથી ઉત્પન્ન
પરમાનંદ જેનું એક રૂપ છે એવા સુખના આસ્વાદથી રહિત એવા પંચેન્દ્રિય વિષયોમાં આસક્ત
જીવોને લોકમાં ખરેખર જે દુષ્પ્રાપ્ય છે એવો, ‘શિવ’ શબ્દથી વાચ્ય એવું જે અનંતસુખ તે
સ્વરૂપ કેવળજ્ઞાન નામનો કોઈ અપૂર્વ બોધ છે તે લોકમાં જયવંત વર્તો. ૨૧૪.

એ પ્રમાણે ‘परु जाणंतु वि परममुणि परसंसग्गु चयंति’ ઇત્યાદિ ૮૧ સૂત્ર સુધી

સામાન્યભેદભાવના, તેના પછી ‘परमसमाहि’ ઇત્યાદિ ૨૪ સૂત્ર સુધી મહાસ્થળ, તેના પછી બે

છંદ એમ સર્વ મળી ૧૦૭ સૂત્રથી બીજા મહાધિકરણમાં ચૂલિકા સમાપ્ત થઈ.

એ પ્રમાણે આ પરમાત્મપ્રકાશ નામના ગ્રંથમાં પ્રથમ તો ‘जे जाया झाणग्गियए’

ઇત્યાદિ ૧૨૩ ત્રણ પ્રક્ષેપક સહિત (૧૨૬) દોહાસૂત્રથી પહેલો મહાધિકાર સમાપ્ત થયો.
ત્યારપછી ૨૧૪ પાંચ પ્રક્ષેપક સહિત (૨૧૯) દોહાસૂત્રથી બીજો મહાધિકાર સમાપ્ત થયો.

Page 553 of 565
PDF/HTML Page 567 of 579
single page version

ટીકાકારનું અંતિમ કથન ]પરમાત્મપ્રકાશઃ [ ૫૫૩

प्रमितश्रीयोगीन्द्रदेवविरचितदोहकसूत्राणांविवरणभूता परमात्मप्रकाशवृत्तिः समाप्ता ।।

[टीकाकारस्यान्तिमकथनम्]

अत्र ग्रन्थे प्रचुरणे पदानां सन्धिर्न कृतः, वाक्यानि च भिन्नभिन्नानि कृतानि सुखबोधार्थम् ।

किं च परिभाषासूत्रं पदयोः संधिर्विवक्षितो न समासान्तरं तयोः तेन कारणेन
लिङ्गवचनक्रियाकारकसंधिसमासविशेष्यविशेषणवाक्यसमाप्त्यादिकं दूषणमत्र न ग्राह्यं विद्वद्भिरिति ।

इदं परमात्मप्रकाशवृत्तेर्व्याख्यानं ज्ञात्वा किं कर्तव्यं भव्यजनैः । सहजशुद्धज्ञानानन्दैक-

स्वभावोऽहं, निर्विकल्पोऽहं, उदासीनोऽहं, निजनिरञ्जनशुद्धात्मसम्यक्श्रद्धान ज्ञानानुष्ठानरूप-

अन्तके दो छन्द उन सहित तीनसौ पैंतालीस ३४५ दोहोंमें परमात्मप्रकाशका व्याख्यान
ब्रह्मदेवकृत टीका सहित समाप्त हुआ ।

[टीकाकारका अंतिम कथन ।]

इस ग्रंथमें बहुधा पदोंकी संधि नहीं की, और वचन भी जुदे-जुदे सुखसे समझनेके

लिये रक्खे गये हैं, समझनेके लिये कठिन संस्कृत नहीं रक्खी, इसलिये यहाँ लिंग, वचन,
क्रिया, कारक, संधि, समास, विशेष्य, विशेषणके दोष न लेना । जो पंडितजन विशेषज्ञ हैं,

वे ऐसा समझें, कि यह ग्रंथ बालबुद्धियोंके समझानेके लिये सुगम किया है । इस

परमात्मप्रकाशकी टीकाका व्याख्यान जानकर भव्यजीवोंको ऐसा विचार करना चाहिये, कि मैं

એ પ્રમાણે શ્રીયોગીન્દ્રદેવ વિરચિત ૩૪૫ દોહાસૂત્રોની વિવરણરૂપ પરમાત્મપ્રકાશની

વૃત્તિ (શ્રી બ્રહ્મદેવકૃત ટીકા સહિત) સમાપ્ત થઈ.

[ટીકાકારનું અંતિમ કથન]

સહેલાઈથી સમજાય તે માટે આ ગ્રંથમાં ઘણું કરીને પદોની સંધિ કરી નથી, અને વાક્યો

જુદાં જુદાં કર્યાં છે. વળી સૂત્રની પરિભાષામાં પદોની સંધિ તેના સમાસની વચ્ચે વિવક્ષિત નથી
તેથી લિંગ, વચન, ક્રિયા, કારક, સંધિ, સમાસ, વિશેષ્ય, વિશેષણ, વાક્યસમાપ્તિ આદિના દોષ
વિદ્વાનોએ ન ગ્રહવા.

આ પરમાત્મપ્રકાશ વૃત્તિનું વ્યાખ્યાન જાણીને ભવ્યજનોએ શું કરવું? તો આ

પરમાત્મપ્રકાશની વૃત્તિનું વ્યાખ્યાન જાણીને ભવ્યજનોએ એવો વિચાર કરવો જોઈએ કે

Page 554 of 565
PDF/HTML Page 568 of 579
single page version

૫૫૪ ]

યોગીન્દુદેવવિરચિતઃ

[ ટીકાકારનું અંતિમ કથન

निश्चयरत्नत्रयात्मनिर्विकल्पसमाधिसंजातवीतरागसहजानन्दरूपसुखानुभूतिमात्रलक्षणेन स्वसंवेदन-
ज्ञानेन स्वसंवेद्यो गम्यः प्राप्यो भरितावस्थोऽहं, रागद्वेषमोहक्रोधमानमायालोभपञ्चेन्द्रियविषय-
व्यापारमनवचनकायव्यापारभावकर्मद्रव्यकर्मनोकर्मख्यातिपूजालाभद्रष्टश्रुतानुभूतभोगाकांक्षारूप-

निदान्मायामिथ्याशल्यत्रयादिसर्वविभावपरिणामरहितशून्योऽहं, जगत्त्रये कालत्रयेऽपि मनवचन-
कायैः कृतकारितानुमतैश्च शुद्धनिश्चयनयेन । तथा सर्वेऽपि जीवाः, इति निरन्तरं भावना

कर्तव्येति ।। ग्रन्थसंख्या ।।४०००।।

पांडवरामहिं णरवरहिं पुज्जिउ भत्तिभरेण ।

सिरिसासणु जिणभासियउ णंदउ सुक्खसएहिं ।।१।।

‘‘શુદ્ધનિશ્ચયનયથી હું એક (કેવળ) ત્રણ લોકમાં, ત્રણ કાળમાં મનવચનકાયાથી અને કૃત-કારિત
-અનુમોદનથી ઉદાસીન છું. નિજ નિરંજન શુદ્ધ આત્માના સમ્યક્શ્રદ્ધાન, સમ્યગ્જ્ઞાન અને
સમ્યગ્અનુષ્ઠાનરૂપ નિશ્ચયરત્નત્રયાત્મક નિર્વિકલ્પ સમાધિથી ઉત્પન્ન વીતરાગ સહજાનંદરૂપ
સુખાનુભૂતિમાત્ર લક્ષણવાળા સ્વસંવેદનજ્ઞાનથી સ્વસંવેદ્ય, ગમ્ય, પ્રાપ્ય એવો પરિપૂર્ણ હું છું. રાગ,
દ્વેષ, મોહ, ક્રોધ, માન, માયા, લોભ, પાંચ ઇન્દ્રિયોના વિષયવ્યાપાર, મનવચનકાયાના વ્યાપાર,
ભાવકર્મ, દ્રવ્યકર્મ, નોકર્મ, ખ્યાતિ, પૂજા, લાભ, દેખેલા, સાંભળેલા અને અનુભવેલા ભોગોની
આકાંક્ષારૂપ નિદાન, માયા, મિથ્યાત્વ, એ ત્રણે શલ્ય આદિ સર્વ વિભાવપરિણામોથી રહિત-શૂન્ય
-હું છું. સર્વ જીવો પણ આવા જ છે, એવી નિરંતર ભાવના કરવી. ૪૦૦૦

હવે, ટીકાકાર અંતિમ શ્લોક કહે છેઃ —

पांडवरामहिं णरवरहिं पुज्जिउ भक्ति भरेण ।

सिरिसासणु जिणभासियउ णंदउ सुक्खसएहिं ।।१।।

सहज शुद्ध ज्ञानानंद स्वभाव निर्विकल्प हूँ, उदासीन हूँ, निजानंद निरंजन शुद्धात्म सम्यग्दर्शन,
सम्यग्ज्ञान और सम्यक् चारित्ररूप निश्चयरत्नत्रयमयी निर्विकल्पसमाधिसे उत्पन्न वीतराग
सहजानंदरूप आनंदानुभूतिमात्र जो स्वसंवेदनज्ञान उससे गम्य हूँ, अन्य उपायोंसे गम्य नहीं हूँ ।

निर्विकल्प निजानंद ज्ञानकर ही मेरी प्राप्ति है, पूर्ण हूँ । राग, द्वेष, मोह, क्रोध, मान, माया, लोभ,

पाँचों इन्द्रियोंके विषय व्यापार, मन, वचन काय, द्रव्यकर्म, भावकर्म, नोकर्म, ख्याति पूजा
लाभ, देखे, सुने और अनुभवे भोगोंकी वाँछारूप निदानबंध, माया मिथ्या ये तीन शल्यें इत्यादि
विभाव परिणामोंसे रहित सब प्रपंचोंसे रहित मैं हूँ । तीन लोक, तीन कालमें, मन वचन

कायकर, कृत कारित अनुमोदनाकर, शुद्ध निश्चयसे मैं आत्माराम ऐसा हूँ । तथा सभी जीव

ऐसे हैं । ऐसी सदैव भावना करनी चाहिये । अब टीकाकारके अंतके श्लोकका अर्थ कहते

Page 555 of 565
PDF/HTML Page 569 of 579
single page version

[पाण्डवरामैः नरवरैः पूजितं भक्ति भरेण ।

श्रीशासनं जिनभाषितं नन्दतु सुखशतैः ।।१।।]

।। इति श्रीब्रह्मदेवविरचिता परमात्मप्रकाशवृत्तिः समाप्ता ।।

❀ ❀ ❀

हैं — युधिष्ठिर राजाको आदि लेकर पाँच भाई पांडव और श्रीरामचंद्र तथा अन्य भी विवेकी राजा

हैं, उनसे अत्यन्त भक्तिकर यह जिनशासन पूजनीक है, जिसको सुर नाग भी पूजते हैं, ऐसा
श्रीजिनभाषित शासन सैंकड़ों सुखोंके वृद्धिको प्राप्त होवे । यह परमात्मप्रकाश ग्रंथका व्याख्यान

प्रभाकरभट्टके सम्बोधनके लिये श्रीयोगीन्द्रदेवने किया, उस पर श्रीब्रह्मदेवने संस्कृतटीका की ।

श्रीयोगीन्द्रदेवने प्रभाकरभट्टको समझानेके लिये तीनसौ पैंतालीस दोहे रचे, उसपर श्रीब्रह्मदेवने
संस्कृतटीका पाँच हजार चार ५००४ प्रमाण की । और उस पर दौलतरामने भाषावचनिकाके

श्लोक अड़सठिसौ नब्बै ६८९० संख्याप्रमाण बनाये ।

इस प्रकार श्री योगींद्राचार्यविरचित परमात्मप्रकाशकी पं० दौलतरामकृत भाषाटीका

समाप्त हुई ।

✽ ✽ ✽

पांडवरामैः नरवरैः पूजितं भक्ति भरेण ।

श्री शासनं जिनभाषितं नन्दतु सुखशतैः ।।

એ પ્રમાણે શ્રી બ્રહ્મદેવવિરચિત પરમાત્મપ્રકાશની વૃત્તિ સમાપ્ત થઈ.

અર્થઃ — શ્રી રામચંદ્ર, પાંચ પાંડવો અને અન્ય નરવરોથી આ જિનશાસન અત્યંત

ભક્તિથી પૂજિત છે એવું શ્રીજિનભાષિત શાસન સેંકડો સુખોથી સમૃદ્ધ વર્તો.

(આ પરમાત્મપ્રકાશ ગ્રંથનું વ્યાખ્યાન પ્રભાકરભટ્ટના સંબોધન માટે શ્રીયોગીન્દ્રદેવે કર્યું.

તેના પર શ્રીબ્રહ્મદેવે સંસ્કૃત ટીકા કરી. શ્રીયોગીન્દ્રદેવે પ્રભાકરભટ્ટને સમજાવવા માટે ૩૪૫ દોહા
રચ્યા, તેના પર શ્રી બ્રહ્મદેવે સંસ્કૃતટીકા ૫૦૦૪ શ્લોક પ્રમાણની કરી.)

આ પ્રકારે શ્રી યોગીન્દ્રાચાર્ય વિરચિત પરમાત્મપ્રકાશની શ્રીમદ્ બ્રÙદેવ વિરચિત

સંસ્કૃત ટીકાનો ગુજરાતી અનુવાદ સમાપ્ત થયો.

L❈ L

ટીકાકારનું અંતિમ કથન ]પરમાત્મપ્રકાશઃ [ ૫૫૫

Page 556 of 565
PDF/HTML Page 570 of 579
single page version

[ ૫૫૬ ]

સાધક જીવની દ્રષ્ટિ

❀

અધ્યાત્મમાં હંમેશાં નિશ્ચયનય જ મુખ્ય છે; તેના જ આશ્રયે ધર્મ થાય છે.

શાસ્ત્રોમાં જ્યાં વિકારી પર્યાયોનું વ્યવહારનયથી કથન કરવામાં આવે ત્યાં પણ નિશ્ચયનયને
જ મુખ્ય અને વ્યવહારનયને ગૌણ કરવાનો આશય છે — એમ સમજવું; કારણ કે પુરુષાર્થ

વડે પોતામાં શુદ્ધપર્યાય પ્રગટ કરવા અર્થાત્ વિકારી પર્યાય ટાળવા માટે હંમેશાં નિશ્ચયનય

જ આદરણીય છે; તે વખતે બંને નયોનું જ્ઞાન હોય છે પણ ધર્મ પ્રગટાવવા માટે બન્ને
નયો કદી આદરણીય નથી. વ્યવહારનયના આશ્રયે કદી ધર્મ અંશે પણ થતો નથી, પરંતુ
તેના આશ્રયે તો રાગ - દ્વેષના વિકલ્પો જ ઊઠે છે.

છયે દ્રવ્યો, તેમના ગુણો અને તેમના પર્યાયોના સ્વરૂપનું જ્ઞાન કરાવવા માટે કોઈ

વખતે નિશ્ચયનયની મુખ્યતા અને વ્યવહારનયની ગૌણતા રાખીને કથન કરવામાં આવે,
અને કોઈ વખતે વ્યવહારનયને મુખ્ય કરીને તથા નિશ્ચયનયને ગૌણ રાખીને કથન કરવામાં
આવે; પોતે વિચાર કરે તેમાં પણ કોઈ વખતે નિશ્ચયનયની મુખ્યતા અને કોઈ વખતે
વ્યવહારનયની મુખ્યતા કરવામાં આવે; અધ્યાત્મશાસ્ત્રમાં પણ જીવનો વિકારી પર્યાય જીવ
સ્વયં કરે છે તેથી થાય છે અને તે જીવનો અનન્ય પરિણામ છે — એમ વ્યવહારનયે

કહેવામાં – સમજાવવામાં આવે; પણ તે દરેક વખતે નિશ્ચયનય એક જ મુખ્ય અને

આદરણીય છે એમ જ્ઞાનીઓનું કથન છે. શુદ્ધતા પ્રગટ કરવા માટે કોઈ વખતે નિશ્ચયનય
આદરણીય છે અને કોઈ વખતે વ્યવહારનય આદરણીય છે — એમ માનવું તે ભૂલ છે.

ત્રણે કાળે એકલા નિશ્ચયનયના આશ્રયે જ ધર્મ પ્રગટે છે એમ સમજવું.

સાધક જીવો શરૂઆતથી અંત સુધી નિશ્ચયની જ મુખ્યતા રાખીને વ્યવહારને ગૌણ

જ કરતા જાય છે, તેથી સાધકદશામાં નિશ્ચયની મુખ્યતાના જોરે સાધકને શુદ્ધતાની વૃદ્ધિ
જ થતી જાય છે અને અશુદ્ધતા ટળતી જ જાય છે. એ રીતે નિશ્ચયની મુખ્યતાના જોરે
પૂર્ણ કેવળજ્ઞાન થતાં ત્યાં મુખ્ય - ગૌણપણું હોતું નથી અને નય પણ હોતા નથી.

❁

Page 557 of 565
PDF/HTML Page 571 of 579
single page version

✽

परमात्मप्रकाशदोहदीनां वर्णानुक्रमसूची

✽

अप्पादंसणि

११९

१ – ११८

अप्पा दंसणु केवलु

९७

१ – ९६

अप्पा परहं ण

२८८

२ – १५७

अप्पा पंगुह

६७

१ – ६६

आप्पा पंडिउ मुक्खु

९२

१ – ९१

अप्पा बंभणु वइसु

८८

१ – ८७

अप्पा बुज्झहि

५८

१ – ५८

अप्पा माणुसु देउ

९१

१ – ९०

अप्पा मिल्लिवि

२०४

२ – ७७

अप्पा मिल्लिवि णाणमउ २०५

२ – ७८

अप्पा मेल्लवि

७५

१ – ७४

अप्पा मेल्लिवि णाण

२८९

२ – १५८

अप्पायत्तउ जं जि

२८५

२ – १५४

अप्पा लद्धउ

१५

१ – १५

अप्पा वंदउ

८९

१ – ८८

अप्पा संजमु सीलु

९४

१ – ९३

अप्पिं अप्पु मुणंतु

७७

१ – ७६

अप्पु पयासइ

१०२

१ – १०१

अप्पु वि परु वि

१०४

१ – १०३

अमणु अणिंदिउ

३१

१ – ३१

अरि जिय जिणपइ

२८४

२ – १३४

अवगुणगहणइं

३१७

२ – १८६

अंगइं सुहुमइं

२३०

२ – १०३

इ

इत्थु ण लेवउ पंडियहिं ३४२

२ – १११

इहु तणु जीवड

३१३

२ – १८२

इहु सिवसंगमु

२७३

२ – १४२

उ

उत्तमु सुक्खु ण

१३१

२ – ५

उत्तमु सुक्खु ण

१३२

२ – ७

अ

अच्छइ जित्तिउ

१६४

२ – ३८

अट्ठ वि कम्मइं

५५

१ – ५५

अट्ठहं कम्महं

७६

१ – ७५

अणु जइ जगहं

१३१

२ – ६

अण्णु जि तित्थु म

९६

१ – ९५

अण्णु जि दंसणु

९५

१ – ९४

अण्णु वि दोसु

१७१

२ – ४५

अण्णु वि दोसु

१७२

२ – ४६

अण्णु वि बंधु वि

३३३

२ – २०२

अण्णु वि भत्तिए

३३६

२ – २०५

अत्थि ण उब्भउ

७०

१ – ६९

अत्थि ण पुण्णु

२१

१ – २१

अद्धुम्मीलियलोयणिहिं ३००

२ – १६९

अप्पउ मण्णइ जो

२२०

२ – ९३

अप्पसहावि

१०१

१ – १००

अप्पहं जे वि

१०७

१ – १०६

अप्पहं णाणु

२८६

२ – १५५

अप्पा अप्पु जि

६८

१ – ६७

अप्पा कम्मविवज्जियउ ५२

१ – ५२

अप्पा गुणमउ

१५९

२ – ३३

अप्पा गुरु णवि

९०

१ – ८९

अप्पा गोरउ किण्हु

८७

१ – ८६

अप्पा जणियउ केण

५६

१ – ५६

अप्पा जोइय

५१

१ – ५१

अप्पा झायहि

९८

१ – ९७

अप्पा णाणहं गम्मु

१०८

१ – १०७

अप्पा णाणु मुणेहि

१०६

१ – १०५

अप्पा णियमणि

९४

१ – ९८

अप्पा तिविहु

१२

१ – १२

स. दो. नं. अ.

दो.

स. दो. नं. अ.

दो.

Page 558 of 565
PDF/HTML Page 572 of 579
single page version

उदयहं आणिवि कम्मु ३१८

२ – १८३

उव्वलि चोप्पडि

२७९

२ – १४८

उव्वस वसिया जो

२९१

२ – १६०

ए

एक्कु करे मण बिण्णि

२३८

२ – १०७

एक्कु जि मेल्लिवि

२६१

२ – १३१

ए पंचिंदियकरहडा

२६६

२ – १३६

एयइं दव्वइं

१५२

२ – २६

एयहिं जुत्तउ

२५

१ – २५

एहु जो अप्पा

३०५

२ – १७४

एहु ववहारें

६०

१ – ६०

क

कम्मइं दिढघण

७९

१ – ७८

कम्मणिबद्धु वि

३६

१ – ३६

कम्मणिबद्धु वि

४९

१ – ४९

कम्महं केरा भावडा

७४

१ – ७३

कम्महिं जासु

४८

१ – ४८

कम्मु पुरक्किउ सो

१६५

२ – ३९

करि सिवसंगमु

२७७

२ – १४६

काऊ ण पग्गरूवं

२३९ २ – १११

✽

२

कारणविरहिउ

५४

१ – ५४

कालु अणाइ अणाइ

२७८

२ – १४३

कालु मुणिज्जहि

१४७

२ – २१

कालु लहेविणु

८६

१ – ८५

कि वि भणंति

५०

१ – ५०

केण वि अप्पउ

२१७

२ – ९०

केवलणाणिं अणवरउ

३२७

२ – १९६

केवलदंसणणाणमउ

२४

१ – २४

केवलदंसणणाणमय

६

१ – ६

केवलदंसणु णाणु

३३०

२ – १९९

ग

गउ संसारि

९

१ – ९

गयणि अणंति

३८

१ – ३८

गंथहं उप्परि

१७६

२ – ४९

घ

घरवासउ मा जाणि

२०५

२ – १४४

घोरु करंतु वि

३२२

२ – १९१

घोरु ण चिण्णउ

२९८

२ – १६७

च

चउगइदुक्खहं

१०

१ – १०

चट्टहिं पट्टहिं

२१६

२ – ८९

चेल्लाचेल्लीपुत्थियहिं

२१५

२ – ८८

छ

छिज्जउ भिज्जउ

७३

१ – ७२

ज

जइ इच्छसि भो

२४० २ – १११

✽

३

जइ जिय उत्तमु

१३०

२ – ४

जइ णिविसद्धु

११५

१ – ११४

जणणी जणणु वि

८४

१ – ८३

जम्मणमरणविवज्जिउ

३३४

२ – २०३

जलसिंचणु पयणिद्दलणु २४६

२ – ११६

जसु अब्भंतरि

४१

१ – ४१

जसु परमत्थें

४६

१ – ४६

जसु हरिणच्छी

१२२

१ – १२१

जहिं भावइ तहिं

१९७

२ – ७०

जहिं मइ तहिं

११३

१ – ११२

जं जह थक्कउ

१५५

२ – २९

जं णियदव्वहं

११४

१ – ११३

जं णियबोहहं

२०२

२ – ७५

जं तत्तं णाणरूवं

३४३

२ – २१३

जं बोल्लइ ववहार-

१४०

२ – १४

जं मइं किं पि विजंपियउ ३४३

२ – २१२

जं मुणि लहइ

११८

१ – ११७

स. दो. नं. अ.

दो.

स. दो. नं. अ.

दो.

૫૫૮ ]

યોગીન્દુદેવવિરચિતઃ

[ દોહાસૂચી

Page 559 of 565
PDF/HTML Page 573 of 579
single page version

जं सिवदंसणि

११७

१ – ११६

जाणवि मण्णवि

१५६

२ – ३०

जा णिसि सयलहं

१७३ २ – ४६

✽

१

जामु सुहासुहभावडा

३२५

२ – १९४

जांवइ णाणिउ

१६१

२ – ४१

जासु ण कोहु ण

२०

१ – २०

जासु ण धारणु

२२

१ – २२

जासु ण वण्णु ण

१९

१ – १९

जिउ मिच्छत्तें

८०

१ – ७९

जिण्णिं वत्थिं जेम

३१०

२ – १७९

जित्थु ण इंदिय

२८

१ – २८

जिय अणुमित्तु वि

२५०

२ – १२०

जीउ वि पुग्गलु

१४८

२ – २२

जीउ सचेयणुं

१४३

२ – १७

जीव म जाणहि

२५३

२ – १२३

जीव वहंतहं णरय

२५७

२ – १२७

जीवहं कम्मु अणाइ

५९

१ – ५९

जीवहं तिहुयण

२२३

२ – ९६

जीवहं दंसणु णाणु

२२८

२ – १०१

जीवहं भेउ जि

२३३

२ – १०६

जीवहं मोक्खहं हेउ

१३८

२ – १२

जीवहं लक्खणु

२२५

२ – ९८

जीवहं सो पर

१३६

२ – १०

जीवाजीव म

३०

१ – ३०

जीवा सयल वि

२२४

२ – ९७

जे जाया झायग्गियएं

१

१ – १

जे जिणलिंगु धरेवि

२१८

२ – ९१

जेण कसाय हवंति

१६८

२ – ४२

जेण ण चिण्णउ

२६८

२ – १३५

जेंण णिरंजणि

१२६ १ – १२३

✽

३

जेण सरूविं झाइयइ

३०४

२ – १७३

जे णियबोह – ५३

१ – ५३

जे दिट्ठा सूरुग्गमणि

२६३

२ – १३२

जै दिट्ठें तुट्टंति

२७

१-२७

जे परमप्पपयासहं

३३७

२ – २०६

जे परमप्पययासु

३३५

२ – २०४

जे परमप्पहं भत्तियर

३३९

२ – २०८

जे परमप्पु णियंति

७

१ – ७

जे भवदुक्खहं बीहिया ३४५

२ – २०७

जेम सहाविं णिम्मलउ ३०८

२ – १७७

जे रयणत्तउ

१५८

२ – ३२

जे सरसिं संतुट्ठ – २४२ २

–

१११

✽

४

जेहउ जज्जरु णरय – २८०

२ – १४९

जेहउ णिम्मणु

२६

१ – २६

जो अणुमेत्तु

२०८

२ – ८१

जो आयासइ मणु

२९५

२ – १६४

जोइज्जइ तिं

११०

१ – १०९

जोइय अप्पें

१००

१ – ९९

जोइय चिंति म

३१८

२ – १८७

जो णियदंसण – १८६

२ – ५९

जोइय णियमणि

१२०

१ – ११९

जोइय णेहु परिच्चयहि

२४५

२ – ११५

जोइय दुम्मइ कवुण

३०२

२ – १७१

जोइय देहु

२८२

२ – १५१

जोइय देहु

२८३

२ – १५२

जोइय मिल्लहि

३०१

२ – १७०

जोइय मोक्खु वि

१२८

२ – २

जोइय मोहु परिच्चयहि २३८

२ – १११

जोइय लोहु परिच्चयहि २४३

२ – ११३

जोइय विसमी जोय – २६७

२ – १३७

जोइय विंदहिं

३९

१ – ३९

जोइय सयलु वि

२५९

२ – १२९

जो जिउ हेउ

४०

१ – ४०

जो जिणु केवलणाण – ३२८

२ – १९७

स. दो. नं. अ.

दो.

स. दो. नं. अ.

दो.

દોહાસૂચી ]

પરમાત્મપ્રકાશઃ

[ ૫૫૯

Page 560 of 565
PDF/HTML Page 574 of 579
single page version

जो णवि मण्णइ

१८२

२ – ५५

जो णवि मण्णइ

२३२

२ – १०५

जो णियकणहिं

४५

१ – ४५

जो णियभाउ ण

१८

१ – १८

जोणिलक्खइं

२५३

२ – १२२

जो परमत्थें

३७

१ – ३७

जो परमप्पउ परम – ३३१

२ – २००

जो परमप्पा णाणमउ

३०६

२ – १७५

जो भत्तउ रयणत्तयहं

१५७

२ – ३१

जो भत्तउ रयणत्तयहं

२२२

२ – ९५

जो समभावपरिट्ठियहं

३५

१ – ३५

जो समभावहं

२३६

२ – १०९

झ

झाणें कम्मक्खउ

३३२

२ – २०१

ण

ण वि उप्पज्जइ

६९

१ – ६८

णाणवियक्खु सुद्धमणु

३४०

२ – २०९

णाणविहीणहं

२०१

२ – ७४

णाणिय णाणिउ

१०९

१ – १०८

णाणि मुएप्पिणु भाउ

१७४

२ – ४७

णाणिहिं मूढहं

२१३

२ – ८६

णाणु पयासहि

१०५

१ – १०४

णासविणिग्गउ सासडा २९३

२ – १६२

णिच्चु णिरंजणु

१७

१ – १७

णिट्ठुरवयणु सुणेवि

३१५

२ – १८४

णिम्मलफलिहहं

३०७

२ – १७६

णियमणि णिम्मलि

१२३

१ – १२२

णियमें कहियउ

१५४

२ – २८

णेयाभावे विल्लि

४७

१ – ४७

त

तत्तातत्तु मुणेवि

१६९

२ – ४३

तरुणउ बूढउ

८३

१ – ८२

तलि अहिरणि वरि

२४४

२ – ११४

तं णियणाणु जि

२०३

२ – ७६

तं परियाणहि दव्वु

५७

१ – ५७

तारायणु जलि

१०३

१ – १०२

तित्थइं तित्थु

२१२

२ – ८५

तिहुयणवंदिउ

१६

१ – १६

तिहुयणि जीवहं

१३५

२ – ९

तुट्टइ मोहु तडित्ति

२९२

२ – १६१

ते चिय धण्णा ते

२४७

२ – ११७

ते पुणु जीवहं

६१

१ – ६१

ते पुणु वंदउं

४

१ – ४

ते पुणु वंदउं

५

१ – ५

ते वंदउ सिरिसिद्ध

२

१ – २

ते हउं वंदउं

३

१ – ३

द

दव्वइं जाणइ

१४१

२ – १५

दव्वइं जाणहि

१४२

२ – १६

दव्वइं सयलहं

१४६

२ – २०

दव्व चयारि वि

१४९

२ – २३

दंसणणाणचरित्त

१८१

२ – ५४

दंसणु णाणु अणंत

१३७

२ – ११

दंसणु णाणु चरित्तु

१६६

२ – ४०

दंसण पुव्वु

१६१

२ – ३५

दाणिं लब्भइ भोउ

१९९

२ – ७२

दाणु ण दिण्णउ

२९९

२ – १६८

दुक्खइं पावइं

२८१

२ – १५०

दुक्खहं कारणि

८५

१ – ८४

दुक्खहं कारणु

१५३

२ – २७

दुक्खहं कारणु मुणिवि २८४

२ – १५३

दुक्खु वि सुक्खु

६४

१ – ६४

स. दो. नं. अ.

दो.

स. दो. नं. अ.

दो.

૫૬૦ ]

યોગીન્દુદેવવિરચિતઃ

[ દોહાસૂચી

Page 561 of 565
PDF/HTML Page 575 of 579
single page version

दुक्खु वि सुक्खु

१६२

२ – ३६

देउ ण देउले

१२४

१ – १२३

देउ णिरंजणु

२००

२ – ७३

देउलु देउ वि सत्थु

२६०

२ – १३०

देवहं सत्थहं

१८८

२ – ६१

देवहं सत्थहं....जो

१८९

२ – ६२

देहविभिण्णउ

१४

१ – १४

देहविभेयइं जो

२२९

२ – १०२

देहहं उप्परि

१७८

२ – ५१

देहहं उब्भउ

७१

१ – ७०

देहहं पेक्खिवि

७२

१ – ७१

देहादेवलि

३३

१ – ३३

देहादेहहिं जो

२९

१ – २९

देहि ससंतु वि

४२

१ – ४२

देहि वसंतु वि णवि

१९६

२ – १६५

देहि वसंतें

४४

१ – ४४

देहु वि जित्थु

२७६

२ – १४५

देहे वसंतु वि

३४

१ – ३४

ध

धम्महं अत्थहं

१२९

२ – ३

धम्माधम्मु वि एक्कु

१५०

२ – २४

धम्मु ण संचिउ

२६२

२ – १३३

धंधइ पडियउ

२५१

२ – १२१

प

पज्जयरत्तउ जीवडउ

७८

१ – ७७

परमपयगयाणं

३४५

२ – २१४

परमसमाहि धरेवि

३२८

२ – १९३

परमसमाहिमहासरहिं

३२०

२ – १८१

परु जाणंतु वि

२३५

२ – १०८

पंच वि इंदिय

६३

१ – ६३

पंचहं णायकु

२७१

२ – १४०

पावहि दुक्खु महंतु

२४९

२ – ११९

पावें णारउ

१९०

२ – ६३

पेच्छइ जाणइ

१३९

२ – १३

पुग्गलु छव्विहु

१४५

२ – १९

पुणु पुणु पणविवि

११

१ – ११

पुण्णु वि पाउ वि

९२

१ – ९२

पुण्णेण होइ विहवो

१८७

२ – ६०

ब

बलि किउ माणुस – २७८

२ – १४७

बंधहं मोक्खहं

१८०

२ – ५३

बंधु वि मोक्खु

६५

१ – ६५

बंभहं भुवणि

२२६

२ – ९९

बिण्णि वि जेण

१६३

२ – ३७

बिण्णि वि दोस

१७०

२ – ४४

बुज्झइ सत्थइं

२०९

२ – ८२

बुज्झंतहं परमत्थु

२२१

२ – ९४

बोहणिमित्तें

२११

२ – ८४

भ

भणइ भणावइ

१७५

२ – ४८

भल्लाहं वि णासंति

२३७

२ – ११०

भवतणुभोय

३२

१ – ३२

भाउ विसुद्धउ

१९५

२ – ६८

भावाभावाहिं संजुवउ

४३

१ – ४३

भाविं पणविवि

८

१ – ८

भिण्णउ वत्थु जि

३१२

२ – १८१

भुंजंतु वि....जो

२०७

२ – ८०

भुंजंतु वि णिय – २०६

२ – ७९

म

मणु मिलियउ

१२५ १ – १२३

✽

२

मं पुणु पुण्णइं

१८४

२ – ५७

मारिवि चूरिवि

२५६

२ – १२६

स. दो. नं. अ. दो.

દોહાસૂચી ]

પરમાત્મપ્રકાશઃ

[ ૫૬૧

Page 562 of 565
PDF/HTML Page 576 of 579
single page version

मारिवि जीवहं लक्खडा २५५

२ – १२५

मुक्खु ण पावहि

२५४

२ – १२४

मुणिवरविंदहं

१११

१ – ११०

मुत्तिविहूणउ

१४४

२ – १८

मूढा सयलु वि

२५८

२ – १२८

मूढु वियक्खणु

१३

१ – १३

मेल्लिवि सयल

११६

१ – ११५

मोक्खु जि साहिउ

२४८

२ – ११८

मोक्खु म चिंतहि

३१९

२ – १८८

मोहु विलिज्जइ मणु

२९८

२ – १६३

र

राएं रंगिए

१२१

१ – १२०

रत्तें वत्थे जेम

३०९

२ – १७८

रायदोस बे

२२७

२ – १००

रूवि पयंगा

२४२

२ – ११२

ल

लक्खणछंदविवज्जियउ ३४१

२ – २१०

लाहहं कित्तिहि

२१९

२ – ९२

लेणहं इच्छइ

२१४

२ – ८७

लोउ विलक्खणु

३१६

२ – १८५

लोयागासु धरेवि

१५१

२ – २५

व

वर जिय पावइं

१८३

२ – ५६

वर णियदंसण – १८५

२ – ५८

वत्थुपणट्ठइ जेम

३११

२ – १८०

वंदउ णिंदउ

१९३

२ – ६६

वंदणु णिंदणु

१९१

२ – ६४

वंदणु णिंदणु

१९२

२ – ६५

वित्तिणिवित्तिहिं

१७९

२ – ५२

विसयकसाय वि

३२३

२ – १९२

विसयकसायहिं

६२

१ – ६२

विसयकसायहिं

२८७

२ – १५६

विसयसुहइं बे

२६९

२ – १३८

विसयहं उप्परि

१७७

२ – ५०

विसयासत्तउ जीव

२७२

२ – १४१

वेयहिं सत्थहिं

२३

१ – २३

स

सत्तु वि मित्तु वि

२३१

२ – १०४

सत्थु पढंतु वि

२१०

२ – ८३

सयलपयत्थहं

१६०

२ – ३४

सयलवियप्पहं

३२६

२ – १९५

सयलवियप्पहं जो

३२१

२ – १९०

सयल वि संग ण

२९७

२ – १६६

सयलहं कम्महं

३२९

२ – १९८

सव्वहिं रायहिं

३०२

२ – १७२

संता विसय जु

२७०

२ – १३९

सिद्धिहिं केरा

१९६

२ – ६९

सिरिगुरु अक्खहि

१२७

२ – १

सुण्णउं पउं

२९०

२ – १५९

सुद्धहं संजमु

१९४

२ – ६७

सुहपरिणामें

१९८

२ – ७१

सो जोइउ जो जोगवइ २६८ २ – १३७

✽

५

सो णत्थि त्ति पएसो

६६

१ – ६५

✽

१

सो पर वुच्चइ

११२

१ – १११

ह

हरिहरबंभु वि

१३८

२ – ८

हउं वरु बंभणु

८२

१ – ८१

हउं गोरउ हउं

८१

१ – ८०

स. दो. नं. अ. दो.

❈

૫૬૨ ]

યોગીન્દુદેવવિરચિતઃ

[ દોહાસૂચી

Page 563 of 565
PDF/HTML Page 577 of 579
single page version

✾

संस्कृतटीकायामुक्ताना पद्यादीनां वर्णानुक्रमसूची

✾

अइसयमादसमुत्थं

आगम [कुन्दकुन्द, प्रवचनसार १ – १६].

अकसायं तु चरित्तं
अक्खरडा जोयंतु टिउ

[रामसिंह, दोहापाहुड ८४].

अक्खाण रसणीं

१

अज्ज वि तियरण

[कुन्दकुन्द, मोक्षप्राभृत ७७].

अण्णोण्णं पविसंता

[कुन्दकुन्द पञ्चास्तिकाय ७].

अत्रेदानीं निषेधन्ति

[रामसेन, तत्त्वानुशासन ८३].

अथिरेण थिरा

[रामसिंह, दोहापाहुड १९].

अनादितो हि मुक्त –

अन्यथा वेदपाडित्य

^२

अपरिग्गहो अणिच्छो

[कुन्दकुन्द, समयसार २१०].

अभूदपुव्वो हवदि

[कुन्दकुन्द, पंञ्चास्तिकाय २०].

अरसमरूवमगंधं

[कुन्दकुन्द, (भाव – ) प्राभृत ६४; पञ्चास्तिकाय १२७].

अस्त्यामानादिबद्धः

[पूज्यपाद, सिद्धभक्ति २].

आत्मानमात्मा

[पूज्यपाद, सिद्धभक्ति ४].

आत्मानुष्ठाननिष्ठस्य

[पूज्यपाद, इष्टोपदेश ४७].

आत्मोपादानसिद्धं

[पूज्यपाद, सिद्धभक्ति ७].

आनन्दं ब्रह्मणो
आभिणिसुदोहि

[कुन्दकुन्द, समयसार २०४].

आर्त्ता नरा धर्मपरा
आसापिसाय –

इत्यतिदुर्लभरूपां
ऊ र्ध्वगा बलदेवाश्च
एगणिगोदसरीरे

परमागम, [नेमिचन्द्र, गो० जीवकाण्ड १९५].

एदम्हि रदो णिच्चं

[कुन्दकुन्द, समयसार २०६].

ओगाढगाढणिचिदो

[कुन्दकुन्द, पञ्चास्तिकाय ६४].

कषायैरिन्दियैः
कंखिदकलुसिदभूदो
कः पण्डितो

[अमोघवर्ष, प्रश्नोत्तररत्नमाला ५].

चरितारो सन्त्यद्य

[रामसेन, तत्त्वानुशासन ६].

चंडो ण मुयइ

[नेमिचन्द्र, गो० जीवकाण्ड ५०८].

चित्ते बद्धे बद्धो

^३

जं पुण सगयं

[देवसेन, तत्त्वसार ५].

जीवा जिणवर

४

जीवा पुग्गलकाया

[कुन्दकुन्द, पञ्चास्तिकाय [९८].

Page 564 of 565
PDF/HTML Page 578 of 579
single page version

से पज्जएसु णिरदा

[कुन्दकुन्द, प्रवचनसार २ – २].

जेसिं जीवसहावो

[कुन्दकुन्द, पच्ञास्तिकाय [३५].

जो पस्सइ अप्पाणं

[कुन्दकुन्द, समयसार [१५].

जो पुणु परदव्वं

[कुन्दकुन्द, मोक्षप्राभृत [१५].

णमिएहिं जं

[कुन्दकुन्द, मोक्षप्राभृत [१०३].

णाणगुणेहि विहीणा

[कुन्दकुन्द, समयसार [२०५].

तं वत्थुं मुत्तव्वं

[शिवार्य, भ० आराधना २६२].

तावदेव सुखी
तिणकट्ठण व
त्यक्त्वा स्वकीय
दर्शनमात्मविनिश्चिति

[अमृतचन्द्र, पु. सिद्धयुपाय २१६].

दह्यमाने जगति
दुक्खक्खउ

[कुन्दकुन्द, प्राकृत सिद्धभक्ति].

देवागमपरिहीणे
धम्मो वत्थुसहावो

[कुमार, कार्तिकेयानुप्रेक्षा ४७६].

न गृहं गृहमित्याहुः

^५

नामाष्टकसहस्रेण

[?, आप्तस्वरूप ५५].

पंडवरामहिं
पदस्थं मन्त्रवाक्यस्थं
परमार्तनयाय
परिणाम जीव
पावेण णरयतिरियं
पुढवीजलं च छाया

[कुन्दकुन्द, पञ्चास्तिकाय ७६

✽

१].

पुव्वमभाविदजोगो

[शिवार्य, भ० आराधना २४].

बन्धवधच्छेदादेः

[समन्तभद्र, रत्नकरड ७८].

मणु मरइ पवणु
मुक्तश्चेत्प्राग्
मूढत्रयं मदाश्चाष्टौ

^७

[सोमदेव, यशस्तिलक पृ. ३२४].

यत्पुनर्वज्रकायस्थ

[रामसेन,] तत्त्वानुशासन [८४].

यावत्क्रियाः प्रवर्तन्ते

[जटासिंहनन्दि ?].

^८

येन येन स्वरूपेण

^९

[अमितगति, योगसार ९ – ५१]

येनोपायेन शक्येत
रम्येषु वस्तुवतादिषु

[गुणभद्र, आत्मानुशासन २२८].

रयणत्तयं ण

[नेमिचन्द्र, द्रव्यसंग्रह ४०].

૫૬૪ ]

યોગીન્દુદેવવિરચિતઃ

[ ટીકાની શ્લોકસૂચી

Page 565 of 565
PDF/HTML Page 579 of 579
single page version

रागद्वेषौ प्रवृत्तिः

[गुणभद्र, आत्मानुशासन २३७].

रागादीणमणुप्पो

^१०

लोकव्यवहारे ?
वरं नरकवासोऽपि
विसयहं कारणि
वीरा वेरग्गपरा
वैराग्यं तत्त्ववित्रानं
शिवं परमकल्याण

[?, आप्तस्वरूप २४].

षोडशतीर्थकराणां

[बृहदाराधनाशास्त्र].

सग्गो तवेण

[कुन्दकुन्द, मोक्षप्राभृत २३].

सत्यं वाचि

[गुणभद्र, आत्मानुशासन २१८].

सद्दव्वरओ

[कुन्दकुन्द मोक्षप्राभृत [१४].

सद्दृष्टिज्ञान

[समन्तभद्र, रत्नकरण्ड ३; रामसेन, तत्त्वानुशासन ५१].

सपरं बाधासहिय

[कुन्दकुन्द, प्रवचनसार १ – ७६].

समओ उप्पण्णपद्धंसो
समसत्तुबंधुवग्गो

[कुन्दकुन्द, प्रवचनसार ३ – ४१].

सम्मत्तणाणदंसण

[कुन्दकुन्द, प्राकृत सिद्धभक्ति २०].

सम्मद्दंसण

[नेमिचन्द्र द्रव्यसंग्रह ३९].

सव्वे सुद्धा

[नेमिचन्द्र, द्रव्यसंग्रह [१३].

सम्यमेवादराद्भाव्यं

[पद्मनंदी, पञ्चविंशति...].

सिद्धिः स्वात्मोपलब्धिः

[पूज्यपाद, सिद्धभक्ति १].

सुद्धस्स य सामण्णं

[कुन्दकुन्द, प्रवचनसार ३ – ७४].

स्वयमेवात्मना

^११

हस्ते चिन्तामणिः
हावो मुखविकारः
हिंसानृत

[उमास्वाति, तत्त्वार्थसूत्र ७ – १].

❈

१. देखो अनगारधर्मामृतटीका पृ. २६२. २. देखो यशस्तिलक ५ – २५१. ३. देखो अनगारध. टीका

पृ. ४०३. ४. देखो षट्प्राभृतटीका पृ. ३४२. ५. देखो नीतिवाक्यामृत ३१ – ३१. ६. देखो

षट्प्राभृतटीका पृ. २३६. ७. देखो ज्ञानार्णव पृ. ९३. ८. देखो अमृताशीति ६७. ९. देखो ज्ञानार्णव
पृ. ४१५. १०. देखो जयधवला पृ. १३ आराकी प्रति. ११. देखो सर्वार्थसिद्धि ७ – १३

ટીકાની શ્લોકસૂચી ]

પરમાત્મપ્રકાશઃ

[ ૫૬૫

< Previous Page