PDF/HTML Page 21 of 31
single page version
આચાર્યદેવ કહે છે કે હે ભાઈ! તું આત્મા છો... તારી જાત સિદ્ધપરમાત્મા જેવી છે. રાગ અનેત્ર
ને પૂર્ણ આનંદ પ્રગટે છે.
દશામાં સ્થાપીને બહુમાન કરીએ છીએ, તેમનો સત્કાર કરીએ છીએ; એનાથી વિરુદ્ધ એવા પરભાવોનો
આદર જ્ઞાનમાંથી કાઢી નાંખીએ છીએ. આવા સિદ્ધભગવંતો અત્યાર સુધીમાં અનંતા થયા. આત્માની
સિદ્ધદશાને સાધવા માટે સાધકભાવનો કાળ અસંખ્ય સમયનો જ છે. એક ચોવીસીના અસંખ્યાતા
સમય, તેના પણ અસંખ્યાતમા ભાગના કાળમાં નિર્વિકલ્પ ચૈતન્યના વેદનથી આત્માની પરમાત્મદશા
સાધી શકાય છે. સાધકભાવનો કાળ અસંખ્ય સમયનો જ હોય,
છે. તેને આચાર્યદેવ આ ચૈતન્યની અપૂર્વ વાત સમજાવે છે. ધર્માત્મા સિદ્ધ ભગવાનને ઓળખીને
આત્મામાં સિદ્ધપદની સ્થાપના કરે છે. ક્રમેક્રમે સ્વરૂપનું શ્રવણ અને ઘોલન કરતાં કરતાં તેની
ભાવનાવડે સિદ્ધપદનો કાળ આવશે. – આવી સિદ્ધપદની સ્થાપના તે અપૂર્વ મંગળ છે.
મારી મોક્ષદશાને સાધતા હું આપને મારી સાથે રાખું છું. પ્રભો! આપ સિદ્ધપદ પામ્યા... ને મારે તે
સિદ્ધપદ પામવાનું છે... પ્રભો! આપ તો ઉપરથી નીચે નહિ આવો... પણ હું આપને મારા હૃદયમાં
સ્થાપીને સિદ્ધપદમાં આવું છું.
PDF/HTML Page 22 of 31
single page version
ધર્મના નામે આગળ ચાલે તો દયા–વ્રત વગેરેના શુભરાગમાં ધર્મ માનીને ત્યાં
અટકી જાય છે; પણ શરીરાદિની ક્રિયાથી ભિન્ન ને શુભરાગથી પણ પાર એવા
પોતાના જ્ઞાનાનંદ સ્વરૂપ આત્માનું લક્ષ કરતો નથી, તેથી તેના જન્મમરણના
દુઃખનો અંત આવતો નથી. અનાદિકાળમાં પુણ્ય કર્યાં તોપણ જીવ સંસારમાં જ
રખડ્યો છે, તો તે સંસારનું મૂળ કારણ શું છે તેન જાણીને તેને ટાળવાનો ઉપાય
કરવો જોઈએ.
આવ્યો કે: અરે આત્મા! તેં તારા અસલી સ્વભાવ તરફ કદી વલણ કર્યું નથી;
તારો આત્મા એક સમયમાં પરિપૂર્ણ જ્ઞાન ને આનંદસ્વભાવથી ભરેલો છે તેને
ઓળખીને તેની પ્રીતિ કર. અંતર આત્મામાં એકાગ્ર થતાં રાગ ટળી જાય છે ને
સર્વજ્ઞતાં પ્રગટી જાય છે, માટે રાગ તે તારું ખરું સ્વરૂપ નથી પણ પૂર્ણજ્ઞાન તે
તારું સ્વરૂપ છે. આ પ્રમાણે રાગથી ભિન્ન જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માનો નિર્ણય કરવો તે
મુક્તિના ઉપાયનું પહેલું સોપાન છે.
PDF/HTML Page 23 of 31
single page version
ફાગણવદ ૧૩ ના રોજ પૂ. ગુરુદેવ થાન શહેરમાં પધાર્યા; ત્યાં ઉત્સાહભર્યા સ્વાગત બાદ હજાર
આનંદથી ભરેલો છે તે મંગળ છે; ને તેનું ભાન કરતાં મિથ્યાત્વરૂપ મમકાર ગળે અને આત્માનું સુખ
થાય તે મંગળ છે. જેને જગતના કોઈ પદાર્થની જરૂર ન પડે એવો આનંદ આત્મામાં ભર્યો છે; તેમાં
અંતર્મુખ થતાં સુખ પ્રગટે ને દુઃખ ટળે એનું નામ અપૂર્વ મંગળ છે. આવા આત્મસ્વભાવની ઓળખાણ
કરવી તે મંગળ છે. મંગ એટલે પવિત્રતા–સુખ તેને લાતિ એટલે કે લાવે તે મંગળ છે, એટલે આત્માની
શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–રમણતા તે મંગળ છે.
પ્રવાહ વહે છે. અહા, દરેક આત્મા આનંદસાગર સ્વભાવ છે, – તે ઘણાં સત્સમાગમે સમજાય તેવો છે.
આનંદનું સરોવર એવું જે પોતાનું સ્વરૂપ – તેને ઓળખાતાં એવું સુખ પ્રગટે કે જે ઈન્દ્રના વૈભવમાં
પણ નથી. સિદ્ધ ભગવાન જેવા આનંદનો અંશ જેમાં પ્રગટે એવું આ માંગળિક છે. માંગળિક બહારના
પદાર્થોમાં નથી, સિદ્ધ ભગવાન જેવા આનંદનો અંશ જેમાં પ્રગટે એવું આ માંગળિક છે. માંગળિક
બહારના પદાર્થોમાં નથી, માંગલિક તો આત્માનો એવો નિર્દોષ પવિત્ર ભાવ છે કે જેનાથી સુખ મળે ને
દુઃખ ટળે. આનંદના સરોવર એવા આત્માના શ્રાદ્ધ–જ્ઞાનની દ્રઢતારૂપ ભાવ તે આનંદ મંગળરૂપ છે.
PDF/HTML Page 24 of 31
single page version
આ સૌરાષ્ટ્રમાં વિહારનું મંગલાચરણ થાય છે. માંગલિકમાં સમયસારનો ૧૩૮ મો શ્લોક વંચાય
રાગમાં જ નિજપદ માનીને તમે સૂતા છો... હવે જાગો... અને સમજો કે આત્મા તો ચૈતન્યસ્વરૂપ છે,
રાગની ભિન્નતા છે તેનું ભેદજ્ઞાન કરો તો અંતરમાં અતીન્દ્રિય આનંદનો પ્રવાહ વહે છે.
સેવ્યા નહિ ગુરુ સંતને, મૂક્યું નહિ અભિમાન.
અનુભવ થાય નહિ. અપૂર્વ સત્સમાગમ વગર ચૈતન્યના પત્તા લાગે તેવા નથી.
ભિન્ન ને રાગથી પાર શું ચીજ છે તેની સૂઝ તેને પડી નથી; તેથી જ તે દુઃખી થયો છે. આત્મસિદ્ધિની
પહેલી જ ગાથામાં શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર કહે છે કે–
સમજાવ્યું તે પદ નમું શ્રી સદ્ગુરુ ભગવંત... રે...
ગુણવંતા જ્ઞાની... અમૃત વરસ્યા છે પંચમકાળમાં..
લગડી જેવો છે, તે આ સ્ત્રી–પુરુષદિના દેહરૂપી વસ્ત્રથી લપેટાયેલો છે, પણ તે દેહરૂપ થયો નથી. આવા
દેહ તો અનંતવાર મળ્યા ને ટળ્યા, પણ આત્મા તો એનો એ જ છે.
તોયે અરે ભવચક્રનો આટો નહિ એકે ટળ્યો.
સુખ પ્રાપ્ત કરતાં સુખ ટળે છે લેશ એ લક્ષે લહો;
ક્ષણ ક્ષણ ભયંકર ભાવમરણે કાં અહો રાચી રહો!
નહિ. તારામાં ભર્યું છે. સર્વજ્ઞતાની તાકાત તારામાં ભરી છે; માટે આવી તારી પ્રભુતાને તું જાણ. પોતાની
પ્રભુતાને ભૂલીને અંધપણે અજ્ઞાનમાં ઊંઘતા જીવોને આચાર્યદેવ પ્રેમથી જગાડે છે કે અરે જીવો! તમે
જાગો... ને અંતરમાં તમારા શુદ્ધતત્ત્વને દેખો, અતીન્દ્રિય આનંદ ને સર્વજ્ઞતા તમારામાં ભરી છે તેને દેખો.
વર્ષના રાજકુમારો ને કન્યાઓ પણ ચૈતન્યનું ભાન કરે છે. ચૈતન્યમાં અચિંત્ય તાકાત છે પણ તેને પોતાનો
PDF/HTML Page 25 of 31
single page version
નથી; હવે આ સત્ય સમજવાનો ને સમ્યગ્જ્ઞાનનો અવસર આવ્યો છે. તો ભેદજ્ઞાનરૂપી દોરો આત્મામાં
પરોવી લે. જેમ દોરો પરોવેલી સોય ખોવાતી નથી, તેમ જેના આત્મામાં સમ્યક્શ્રુતજ્ઞાનરૂપી દોરો
પરોવાયો તે આત્મા ભવભ્રમણમાં રખડતો નથી, અલ્પકાળે મુક્તિ પામે છે. એકવાર પણ સમ્યગ્દર્શન
કરે તો અનંતકાળના ભવભ્રમણનો અંત આવી જાય...
નિજપદ નથી, તે તો અપદ–અપદ છે.. અરે જીવ! ચેત! ચેત!! આ દેહાદિ તો જડ રજકણનાં ઢીંગલા
છે–
પછી નરતન પામીશ ક્્યાં? ચેત ચેત નર ચેત.
તેમાં નજર કર... તેમાં નજર કરતાં તું ન્યાલ થઈશ. આત્મામાં એવી મહાન શક્તિ છે કે જાગે તો આઠ
વર્ષે સર્વજ્ઞ થાય. આવા આત્માનું ભાન કરવું તે ધર્મની રીત છે. માટે હે જીવ! એકવાર તું જાગ...
એકવાર તો ઝબકીને જાગ! ને જાગીને તારા અંતરમાં આનંદ સરોવરને દેખ... તારા શુદ્ધ ચૈતન્યપદને
દેખ. તો તારા ચૈતન્ય નિધાનના તાળ ખૂલી જાય... તારી મુક્તિના દ્વાર ઊઘડી જાય.
પ્રત્યે ભક્તિપૂર્વક દિ. જૈનધર્મનું વાંચન શરુ કરાવેલ. શ્રી મોહનલાલભાઈ ત્યાં
નાતમાં તથા મંડળમાં પ્રમુખ હતા. જિનમંદિર બંધાવવું હતું પણ સોનગઢ આવવું
થયું, ૧૮ વર્ષથી સોનગઢમાં રહે છે.
અંતસમયે આત્મજ્ઞાનના રટણમાં જ પૂર્ણ શાંતિથી દેહવિલય થયો તેમનો આત્મા
શીઘ્ર કલ્યાણ સાધે. તેઓના કુટુંબીજનો પ્રત્યે સમવેદના.
PDF/HTML Page 26 of 31
single page version
ધાર્મિક સંસ્કાર, તત્ત્વરુચિ, ઉત્તમ અમીરાત અને સૌમ્યતાનીય મૂર્તિસમા આદર્શ શ્રેષ્ઠીવર્ય શ્રી
થયો.
સાંભળતા તેમનું અંતર દ્રવી ઊઠતું. અધ્યાત્મશાસ્ત્રોનો અભ્યાસ તેઓ સતત
ચાલુ રાખતા હતા. તત્ત્વ જિજ્ઞાસા એટલી તીવ્ર હતી કે મોટી ઉમર અને
નાદુરસ્ત તબીયત હોવા છતાં દરેક ધાર્મિક કાર્યક્રમમાં તેમની નિયમિત
ઉપસ્થિતિ રહેતી. તેમની ધાર્મિક ઉપાસના અંતિમ પળ સુધી ચાલુ હતી.
તત્ત્વજ્ઞાન પ્રાપ્તિમાં પ્રયત્નશીલ રહેતાં. પૂ. ગુરુદેવશ્રીનાં પ્રવચનો અત્યંત રુચિ
પૂર્વક શ્રવણ કરતા અને સારી રીતે સમજીને પ્રમોદ વ્યક્ત કરતા. જે સદ્ધર્મ
નિર્માણ તેમના દ્વારા થયેલું. રાજકોટના જિનમંદિરમાં, સોનગઢના માનસ્તંભ, નવીન જિનમંદિર,
પ્રવચન–મંડપ વગેરેમાં તથા ભાઈઓના બ્રહ્મચર્ય આશ્રમ માટે તેમણે ઉદારભાવે ફાળો આપેલ હતો.
પૂ. ગુરુદેવશ્રીનું રાજકોટમાં ઘણી વખત પધારવું થયું તેમ જ જૈનધર્મની મહાન પ્રભાવના થઈ તેમાં
તેમના ભક્તિભાવની પ્રધાનતા હતી.
સતત પ્રયત્નશીલ રહ્યા હતા.
વારંવાર
PDF/HTML Page 27 of 31
single page version
હતી અને જીવનની અંતિમ પળે પણ તે ચાલુ રહી હતી.
ઉપર આવી પડેલ દુઃખમાં સમવેદના પ્રગટ કરીએ છીએ.
ગૌરવભર્યું હતું. ચીવટભરી વ્યવસ્થા, વિચક્ષણતા, નીતિમયતા, કુશળતા આદિ ગુણોને લીધે વેપારી
આલમમાં પણ તેમનું નામ અને કામ પ્રખ્યાતિને પામ્યું હતું.
PDF/HTML Page 28 of 31
single page version
નોંધ:– (૧) આ સંસ્થામાં જૈનધર્મના કોઈપણ ફીરકાના વિદ્યાર્થીઓને ભેદભાવ
વધુ વિગત માટે લખો :–
PDF/HTML Page 29 of 31
single page version
PDF/HTML Page 30 of 31
single page version
સુધી ભેદવિજ્ઞાન સતત્ ભાવવું, કેમકે નિરન્તર ભેદજ્ઞાનના અભ્યાસથી જ
દેહાદિકનું મમત્વ છૂટે છે. (જ્ઞાનાવર્ણ ૮પ)
શરીર છું એવી બુદ્ધિ સ્વપ્નામાં પણ ન થાય એવો નિશ્ચય કરવો જોઈએ. ૮૬
કહેવો સાંભળવો અને વિચારવો જોઈએ. ૬૭
સ્વજન કુટુમ્બી જન ર્તૂં પોષૈ તિનકો હોય સદૈવ ગુલામ,
સો તૌહૈ સ્વારથકે સાથી, અન્તકાળ નહિં આવત કામ. સુમર..
તૈસે તૂં ભવ ભવમાંહી ભટકૈ, ધરત ન ઈક છિનહૂ વિશ્રામ.
ફિર કિમિ નરકમાંહિ દુઃખ સહસી જર્હાં સુખ લેશ ન આઠોંજામ.
PDF/HTML Page 31 of 31
single page version
કમળોને વિકાસ કરવાને સમર્થ બનું છું તો પણ શાંત–સ્વભાવમાં ચિત્ત લગાડવું છોડીને
પરદ્રવ્યમાં મારી ઈચ્છાનુસાર પરિણમન થાય એવી મિથ્યાશ્રદ્ધાથી સંસાર વનમાં હું
મારા વડે ઠગાયો હતો.
આત્માનુ જ અવલોકન કરું, મિથ્યાત્વ રાગાદિરૂપી સંસાર નામે જવરરોગ તેનાથી મને
મૂર્છા, મમતા–અને તૃષ્ણા થવાથી હિત–અહિત જાણવામાં હું જ અંધ થયો હતો. તેથી
પોતાના ભેદ વિજ્ઞાનથી પ્રગટ થવા યોગ્ય સાક્ષાત્ મોક્ષમાર્ગને મેં જાણ્યો નહીં, દેખ્યો
નહીં, અનુભવ્યો નહીં.
મેં જાણ્યું નહીં.
વિષફળ જેવા ઈન્દ્રિયોના વિષય અનેતેના પ્રેમથી હું ઠગાયો છું.
વાસ્તવિક સુખનાં કિનારાની ઝાંખી થશે.
ભાવના, ચિંતન અને એકાગ્રતાનો અભ્યાસ કરૂં છું, એમ વિવેકી જન વિચારે.