PDF/HTML Page 1 of 29
single page version
PDF/HTML Page 2 of 29
single page version
સ્વભાવ જ્ઞાનરૂપ રહેવાનો છે. અજ્ઞાનરૂપ થવાનો
રહેવાનો છે. દુઃખરૂપ થવાનો એનો સ્વભાવ નથી,
પ્રભુત્વનો સ્વભાવ પ્રભુતારૂપ રહેવાનો છે, પામર
થવાનો પ્રભુત્વનો સ્વભાવ નથી.–એમ આત્માના
દરેક ગુણનો સ્વભાવ ગુણરૂપ–શુદ્ધતારૂપ થવાનો
છે. પણ દોષ કે અશુદ્ધતારૂપ થવાનો કોઈ ગુણનો
સ્વભાવ નથી. એટલે મલિનતા–વિકાર કે દોષ : તે
ખરેખર આત્માના ગુણનું કાર્ય નથી તેથી તેને
ખરેખર આત્મા કહેતા નથી. સ્વશક્તિસન્મુખ
આત્મા છે.
PDF/HTML Page 3 of 29
single page version
शुद्धंश्चिन्मयमेकमेवपरमं ज्योतिसदैवास्म्यहं।
एतेयेतु समुल्लसंति विविधाः भावाः पृथग्लक्षणाः
तेहं नास्मि यतोत्र ते मम परद्रव्यं समग्रा अपि।।
જ્ઞાન–ચારિત્ર છે, તે સ્વભાવરૂપ થયેલો ભાવ (એટલે કે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ
થયેલો નિર્મળ ભાવ) તે જ મોક્ષમાર્ગ છે; પણ તેનાથી વિરૂદ્ધભાવો તે મોક્ષમાર્ગ નથી.
જેમ મિથ્યાત્વ તે માર્ગ નથી. અજ્ઞાન તે માર્ગ નથી, તેમ રાગ તે પણ માર્ગ નથી, કેમકે
તે ભાવો આત્માના સ્વભાવરૂપ નથી. તે ખરેખર આત્મારૂપ નથી પણ અનાત્મારૂપ છે.
આત્માના સ્વભાવ સાથે જેની જાત મળે નહિ તે મોક્ષમાર્ગ કેમ કહેવાય? આત્માને
સાધનારા પરિણામ આત્મારૂપ હોય; અનાત્મારૂપ ન હોય. આ રીતે મોક્ષમાર્ગમાં શુદ્ધ
આત્મા જ ઉપાદેય છે, શુદ્ધ આત્માને ઉપાદેય કરનાર જ મોક્ષમાર્ગને સાધે છે, બીજા કોઈ
મોક્ષને સાધતા નથી. રાગનો આદર કરનાર કદી મોક્ષને સાધી શકતા નથી.–આ રીતે
કયા ભાવથી મોક્ષ સધાય છે એનો આ સિદ્ધાંત બતાવ્યો.
PDF/HTML Page 4 of 29
single page version
આવે ત્યાં જેને એમ ઉલ્લાસ આવે કે ‘જુઓ...આ
વ્યવહારની–રાગની–નિમિત્તની એવી પરાશ્રયની વાતો
તને તારી લાગે છે, ને એનો તો તને ઉલ્લાસ આવે છે,
પણ શુદ્ધાત્માની (નિશ્ચયની સ્વાશ્રયની–શુદ્ધ ઉપાદાનની
એવી) વાત આવે તે તને પોતાની કેમ નથી લાગતી?
‘અહો, આ મારા સ્વભાવની વાત આવી!’ એમ એનો
ઉલ્લાસ તને કેમ નથી આવતો?–તને રાગની વાતમાં
ઉત્સાહ આવે છે ને સ્વભાવની વાતમાં ઉત્સાહ આવતો
પણ સ્વભાવની રુચિ નથી. જેના હૃદયમાં આત્માની
રુચિ ખરેખરી જાગી ને જેને સ્વભાવનો રંગ લાગ્યો તે
જીવને સ્વભાવની વાત જ પોતાની લાગે છે ને રાગની
વાત એને પારકી લાગે છે; શુદ્ધ સ્વભાવ જ એક
પોતાનો લાગે છે ને પર ભાવો તે બધા પારકા લાગે છે;
એટલે સ્વભાવનો જ એને ઉલ્લાસ આવે છે, ને રાગનો
ઉલ્લાસ આવતો નથી. આવો જીવ રાગથી ભિન્ન
શુદ્ધસ્વભાવને અનુભવે જ છે–કેમ કે...એને રંગ લાગ્યો
PDF/HTML Page 5 of 29
single page version
અમૃતચંદ્રસ્વામીએ જે ૪૭ શક્તિઓનું અદ્ભુત વર્ણન
કર્યું છે તેના ઉપર હમણાં માગશર–પોષ માસમાં
શક્તિઓ વંચાય ત્યારે ત્યારે ગુરુદેવને નવીન
શ્રવણથી ઉલ્લસિત થાય છે. આ વખતનાં
પ્રવચનોમાંથી દોહન કરીને કેટલોક ભાગ અહીં
અનેકાન્તસ્વરૂપ આત્મા અનંતશક્તિના વૈભવથી પરિપૂર્ણ છે. એની મહત્તા
જ બીજી અનંત શક્તિઓ પણ નિર્મળ પરિણમનથી ઉલ્લસે છે; તેનું અલૌકિક વર્ણન
અમૃતચંદ્ર સ્વામીએ ૪૭ શક્તિ બતાવીને કર્યું છે. આ ૪૭ શક્તિઓ ઘાતીકર્મોની ઘાતક
છે. ઘાતિકર્મોની પ્રકૃતિ પણ ૪૭ છે. ૪૭ શક્તિદ્વારા અનંત શક્તિસ્વરૂપ આત્માને જે
ઓળખે તેને ૪૭ ઘાતીકર્મોનો નાશ થઈને કેવળજ્ઞાનાદિ અનંત શક્તિઓ ખીલી જાય.
સૌથી પહેલાં તો જ્ઞાન સાથે જીવત્વ પણ છે. સૌથી પહેલું ચૈતન્યજીવન બતાવ્યું.
છે. આવી શક્તિ દરેક આત્મામાં છે. તે શક્તિની પ્રતીત કરતાં પર્યાયમાં તે પ્રગટ
પ્રાણોમાં પોતાનું જીવન માની રહ્યો
PDF/HTML Page 6 of 29
single page version
છે, તેને સમજાવે છે કે ભાઈ, તારું જીવન જડથી નથી, તારું જીવન તો તારા ચૈતન્ય–
જેમ ‘વિશલ્યા’ આવતાં વેંત, લક્ષ્મણને લાગેલી રાવણની શક્તિ, ભાગી, ને
આત્માના અંતરમાં મોટો ચૈતન્યદરબાર ભર્યો છે, તેમાં અનંત વૈભવસંપન્ન અનંત
આચાર્યદેવે આ ૪૭ શક્તિઓ અસ્તિથી વર્ણવી છે, તેમાં રાગાદિનું નાસ્તિપણું
જ્ઞાન–દર્શન–સુખ–સત્તા એ આત્માનું જીવન છે. અજ્ઞાન કે રાગાદિભાવો તે
PDF/HTML Page 7 of 29
single page version
ખરેખર જીવ કહેતા નથી. એ સાચો જીવ નથી, જીવનું સાચું સ્વરૂપ એ નથી. જ્ઞાન–દર્શન–
આ જીવત્વ વગેરે શક્તિઓ ત્રિકાળ પરમ પારિણામિકભાવે છે; અને તે
કેવળજ્ઞાનીપ્રભુને એક સાથે અનંતશક્તિઓ છે, તેમ દરેકેદરેક આત્મામાં
આત્મવસ્તુમાં જ્ઞાન અને અનંતશક્તિઓ છે, તેના વગર આત્માનું સ્વરૂપ સિદ્ધ
ચૈતન્યભગવાન અસંખ્યપ્રદેશોનો રાજા છે, પોતાના અસંખ્યપ્રદેશોમાં તે શોભે
‘‘જ્ઞાન’’ એટલે જાણવું....જાણવું....જાણવું; એ જાણવામાં વચ્ચે રાગદ્વેષ ન આવે,
PDF/HTML Page 8 of 29
single page version
જ્ઞાનનું ઘર છે, જ્ઞાનના ઘરમાં શરીર–રોગ એ કાંઈ પ્રવેશી જતું નથી. જ્ઞાનભાવે પરિણમે
‘સુખ’ શક્તિથી ભરપૂર આત્મા છે; તેના જ્ઞાન સાથે સુખ પણ ભેગું જ વર્તે છે.
અરે જીવ! તારી શક્તિઓ તને ન ભાસે, ને તું બહારમાં બીજા પાસે તારા
રે જીવ! મારામાં મારો આનંદ છે એવો વિશ્વાસ તો કર. તને જગતનો વિશ્વાસ
‘સુખ’ તે આત્માનું પ્રયોજન છે. આત્મામાં સુખશક્તિ હોવાથી આત્મા જ સ્વયં
PDF/HTML Page 9 of 29
single page version
પ્રગટ અનુભવ તને થશે. તું જ્યાં છો ત્યાં જ તારું સુખ છે. ઈન્દ્રપદમાં ય જે સુખ નથી તે
સુખ આત્મામાં છે. આત્માની સુખપરિણતિ જે પ્રગટી તે સદાકાળ આત્મા સાથે રહે છે.
ચૈતન્યશક્તિનો રસ અદ્ભુત છે; એની શાંતિ અપાર છે.
આત્માના પ્રદેશો અસંખ્ય, તેમાં અનંતાગુણો; જ્યાં એક ગુણ છે ત્યાં જ અનંતગુણો
છે. પણ આત્માના સ્વાનુભવમાં બધાય ગુણોનું વેદન એક સાથે થઈ જાય. ચૈતન્યને ભેટતાં
અનંતગુણનો રસ પીવાય છે. આવો અનુભવ એ જ અનેકાન્તનું ફળ છે. એ અનુભવ
વચનમાં ને વિકલ્પમાં પૂરો આવતો નથી, એટલે વચન કે વિકલ્પવડે તે અનુભવ થતો નથી,
શક્તિસ્વભાવની સન્મુખતાથી જ તે અનુભવ થાય છે, તેનો આનંદ વચનાતીત છે. વચનમાં
તો માત્ર ઈશારા આવે.
પરાંગ્મુખ રહીને આત્મશક્તિની પ્રતીત થઈ શકતી નથી. આત્મશક્તિની પ્રતીત
થાય છે; એટલે પર્યાયમાં નિર્મળ પરિણમનપૂર્વક જ આત્મશક્તિઓની પ્રતીત થાય છે.
રહીને જ્ઞાનશક્તિની પ્રતીત ન થાય, પણ જ્ઞાનરૂપ થઈને જ જ્ઞાનશક્તિની પ્રતીત થાય છે;
એકલા દુઃખરૂપ રહીને સુખશક્તિની પ્રતીત થતી નથી પણ સુખની અનુભૂતિપૂર્વક
સુખશક્તિની પ્રતીત થાય છે. એ રીતે આત્મગુણોમાં તદ્રૂપ પરિણમીને જ ગુણની પ્રતીત થાય
છે, અર્થાત્ શુદ્ધ પરિણતિ વડે જ આખો શુદ્ધાત્મા પ્રતીતમાં આવે છે; એકલા વિકારમાં તદ્રૂપ
રહીને શુદ્ધાત્માની કે તેની શક્તિની પ્રતીત થઈ શકે નહિ.
આત્મા સ્વવીર્યથી પોતાના અનંત ગુણોની નિર્મળ પર્યાયોને ઉપજાવે છે. અનંતા
કેવળજ્ઞાન–કેવળદર્શન–અનંતસુખ–અનંતવીર્ય વગેરે ઉત્તમ ફળોને નીપજાવે છે. ચૈતન્યવીર્યનું
સ્વસન્મુખ પ્રતીત કરતાં મોક્ષવીર્ય પ્રગટે છે એટલે કે નિજસામર્થ્યથી સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–
ચારિત્ર પર્યાયોની રચના થાય છે. જીવનો આવો સ્વભાવ છે.
અહીં વિશેષતા એ બતાવવી છે કે નિર્મળ પર્યાયોની રચનામાં જ આત્મશક્તિઓ કારણ–
PDF/HTML Page 10 of 29
single page version
રૂપ છે, ને નિર્મળ પર્યાયો જ શક્તિનું કાર્ય છે. જે વિકાર છે તેની રચનામાં આત્મશક્તિ
ખરેખર કારણરૂપ નથી, ને વિકાર પર્યાય તે ખરેખર આત્મશક્તિનું કાર્ય નથી. એટલે
નિર્મળ પર્યાયરૂપ પરિણમી તે શક્તિને જ નિશ્ચય–આત્મા (પરમાર્થ આત્મા) કહ્યો, અને
મલિન પર્યાયરૂપ પરિણમનને વ્યવહાર–આત્મા કહ્યો, એટલે તેને ખરેખર આત્મા ન કહ્યો.
છે. આવો અનેકાન્ત તે જૈનનીતિ છે. આવી જૈનનીતિને સમ્યદ્રષ્ટિ જીવો જ જાણે છે.
મંદ રાગ તે ચૈતન્યની વીર્યશક્તિનું ખરૂં કાર્ય નથી; ચૈતન્યની વીર્યશક્તિનું ખરૂં
કે શુભરાગ વડે આત્માની નિર્મળ પર્યાય રચાય એ વાત રહેતી નથી. રાગની રચના કરે
તેને આત્મા કહેતા નથી, નિર્મળ પર્યાયને રચે એટલે કે સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપે
પરિણમે તેને જ શુદ્ધ આત્મા કહીએ છીએ. અને તેની પ્રસિદ્ધિ તે જ આ શક્તિઓના
પ્રભો, જગતમાં જે ઉત્કૃષ્ટ આત્મશક્તિઓ છે તે બધી આત્મશક્તિઓ આપને પ્રગટી
પરમાણુઓ પણ આપની પાસે આવીને શાંત–દેહરૂપ પરિણમી ગયા. જુઓ તો ખરા,
નિમિત્ત–નૈમિત્તિક સંબંધ! આત્માનો કોઈ અદ્ભુત સ્વભાવ છે–એને જાણતાં જ્ઞાનીને આનંદ
થાય છે ને અલૌકિક મહિમા આવે છે. સર્વજ્ઞતા આદિ ઉત્કૃષ્ટ શકિતઓ જે આત્માને પ્રગટી,
ત્યાં જગતના બધા ઉત્કૃષ્ટ પરમાણુઓ તે આત્માના દેહરૂપ પરિણમ્યા; કોઈ પરમાણુ બાકી
પરમાણુઓ હતા તે દેહરૂપ રચાઈ ગયા. એવો જ લોકોત્તર મેળ છે. ચૈતન્યનું પરિણમન
ઉત્કૃષ્ટ થયું ત્યાં જગતના રજકણો પણ ઉત્કૃષ્ટ દેહપર્યાયરૂપે પરિણમ્યા.
જેમ ખોવાયેલો વહાલો પુત્ર આવે ત્યાં તેને દેખતાં જ માતાના હૈયામાં
સાંભળતાં જ મુમુક્ષુના હૈયામાં આત્મશક્તિના અંકુરા જાગે છે...પરિણતિમાં આનંદના
ન ઉલ્લસે? જેેણે આવી શક્તિઓવાળા આત્માને પ્રતીતમાં લીધો તેણેેે કેવળજ્ઞાનને
પોતાના આંગણે તેડાવ્યું. શક્તિની પ્રતીત કરી ત્યાં ભાન થયું કે અમારા આત્મામાં
કેવળજ્ઞાન જ શોભે....અલ્પજ્ઞતા કે વિકાર તે અમારા આત્મામાં ન
શોભો.....કેવળજ્ઞાનનો જ આદર
PDF/HTML Page 11 of 29
single page version
રહ્યો એટલે તેણે કેવળજ્ઞાનને પોતાના ઘરે બોલાવ્યું. તે ‘સર્વજ્ઞપુત્ર’ થયો...તે
આત્મા અનંત શક્તિસંપન્ન ચૈતન્ય રત્નાકર છે. જેમ સમુદ્રમાં અનેક રત્નો હોય છે
હે જીવ! સિદ્ધભગવંતોને અખંડ પ્રતાપવંતી સ્વતંત્રતાથી શોભીત જેવી પ્રભુતા
સમ્યગ્દર્શન થતાં જ આત્મામાં પ્રભુતાનો અંશ પ્રગટે છે. સમ્યગ્દર્શન વગરના
વીર્યવંત આત્માની સાચી વીરતા તો એમાં છે કે પોતે પોતાના વીતરાગી
PDF/HTML Page 12 of 29
single page version
આ ચૈતન્યચક્રવર્તીના અદ્ભુતનિધાનને જ્યાં જીવે જાણ્યા ત્યાં ચક્રવર્તીપદના ૧૪
જેને પોતાની પ્રભુતાનું ભાન નથી એવો પામર જીવ રાગના એક કણિયાને પણ
‘‘ચૈતન્ય હીરો’’ જેને હાથ આવ્યો તે દુર્ગંધિત એવા વિકારને કેમ પકડે? આ
જ્ઞાન છે તે જણાવાયોગ્ય પરજ્ઞેયોથી ભિન્ન છે, પણ જાણનારથી તે ભિન્ન નથી.
પોતે પોતાને સ્વસંવેદનથી જાણતાં રાગાદિભાવો જુદા રહી જાય છે, કેમકે
PDF/HTML Page 13 of 29
single page version
રૂપ છે. રાગમાં આત્માની પ્રભુતા નથી, જ્ઞાનમાં આત્માની પ્રભુતા છે. પ્રભુનો વિસ્તાર
ભાઈ, પર ચીજ કાંઈ તને વળગતી નથી, પણ તું જ સામેથી પરને વળગે છે કે
જેમ સૂર્યમાં અંધકાર નહિ તેમ પ્રભુતામાં પામરતા નહિ. સમ્યગ્દ્રષ્ટિની નિર્મળ
અનંત ગુણોના વૈભવથી ભરપૂર આ ચૈતન્ય વેપારી નિર્મળભાવોનો વેપાર
અહા, પુરુષાર્થની તૈયારીવાળો મુમુક્ષુજીવ
PDF/HTML Page 14 of 29
single page version
તો સ્વભાવની અનંતશક્તિ સાંભળતાં અંદરમાં એમ ઉલ્લસી જાય કે–ઝણઝણાટ મારતો
હું અંદર ઊતરું–કે તરત મારા અનંત ગુણોની ખીલવટ કરું. સ્વભાવનો તાગ લેવા ઊંડે
ઊતર્યો ત્યાં વિકલ્પનો રસ રહેતો નથી, વિકલ્પ તૂટીને સ્વભાવના મહિમામાં જ્ઞાન લીન
થઈ જાય છે. આમ નિજશક્તિનો મહિમા સાંભળતાં મુમુક્ષુની પરિણતિ ઝણઝણાટ કરતી
જેમ બહાદુર વીર્યવાન બાળક સિંહથી યે ડરે નહિ, ઊલટો સિંહનું મોઢું ઝાલીને
–બહાદૂર સાધક કર્મરૂપી સિંહથી ડરે નહિ, જ્યાં એ પોતાના સ્વરૂપમાં લીન થાય ત્યાં
એમ જે ડરપોક છે–કાયર છે તે ચૈતન્યને સાધી શકતો નથી. ચૈતન્યને સાધવા જે
અંતરમાં ઊતર્યો તે વીરને જગતમાં કોઈ રોકી શકે નહિ, એને કોઈનો ભય હોય નહિ.
આ રીતે આત્માને સાધનારા સાધકો બહાદૂર હોય છે, પુરુષાર્થવંત હોય છે, પોતાની
અચિંત્યશક્તિનો તેને ભરોસો છે, તેથી તે નિઃશંક અને નિર્ભય છે.
મારું સ્વરૂપ ન સમજાય....એમ કહેતાં તને શરમ નથી
આવતી? ભવ કરતાં તને શરમ નથી આવતી?–ને
ભવના અભાવની વાત સાંભળતાં તને થાક લાગે છે?
અરે, સાધક દશાના તારા એક વિકલ્પની એટલી તાકાત
કે ઈન્દ્રના ઈન્દ્રાસનનેય એકવાર તો ડોલાવી દ્યે....
જન્મતાં વેંત ત્રણલોકને ક્ષણભર તો ખળભળાવી નાંખે,
પવિત્ર સ્વભાવની કેટલી તાકાત? આવી તાકાતવાળો તું
કહે કે મને મારું સ્વરૂપ ન સમજાય !....એમાં તને શરમ
નથી આવતી?
PDF/HTML Page 15 of 29
single page version
થઈ શકે.
જેમ કે–
PDF/HTML Page 16 of 29
single page version
માહાત્મ્ય કરવા યોગ્ય દુનિયામાં કાંઈ હોય તો તે એક માત્ર સર્વજ્ઞપ્રણીત ધર્મ
નિર્ધનાદિ સ્થિતિમાં હોય તોપણ અલ્પકાળમાં જગતને વંદ્ય, ત્રણ લોકનો નાથ થવાનો
છે; અને વર્તમાનમાં પણ તેની પાસે જે સાધકભાવ છે તેનો ત્રણ લોકના વૈભવ કરતાં
પણ વધારે મહિમા છે. જેેને પોતામાં ધર્મ પ્રિય હોય તેને ધર્માત્મા પ્રત્યે બહુમાન આવે
જ. ધર્માત્માનું બહુમાન તે ધર્મનું જ બહુમાન છે. ધર્મ ધર્માત્માથી જુદો નથી.
પ્રવચનસાર ગા.૧૭૨ માં
આચાર્યદેવે એમાં ભર્યાં છે. તે રહસ્ય અપૂર્વપણે વિચારવા જેવાં છે, ‘અલિંગગ્રહણ’
ભગવાન આત્મા અલિંગગ્રહણથી જ એટલે કે વિકલ્પ વગરના સ્વસંવેદનથી જ
અનુભવાય છે. આત્માનો સ્વભાવ રાગમય નથી એટલે રાગવડે તે અનુભવાતો નથી.
આત્માનો સ્વભાવ જ્ઞાનમય છે, જ્ઞાનમય થઈને જ તે અનુભવાય છે.
નિશ્ચયથી જે શુદ્ધ આત્માની અનુભૂતિ છે તે સમસ્ત જિનશાસનની અનુભૂતિ છે,
જિનશાસનનો (એટલે કે સર્વે શ્રુતનો) સાર એ જ છે કે પરથી ભિન્ન શુદ્ધ આત્માની
અનુભૂતિ કરવી. આવી અનુભૂતિ વડે જ વીતરાગતા થાય છે.
અહા, આઠ વરસનો છોકરો જ્યારે આત્માને જાણીને, વૈરાગ્યથી મુનિ થઈને,
એને કોમળ હાથમાં આહાર કરાવતા હશે...પછી સ્વરૂપધ્યાનમાં લીન થઈને એ નાનકડા
કેવળજ્ઞાનીપણે આકાશમાં વિચરતો હશે...એનો દિવ્ય દેદાર કેવો હશે?
PDF/HTML Page 17 of 29
single page version
* જ્ઞાનલક્ષણથી જે લક્ષિત થાય તે આત્મા. * જ્ઞાનલક્ષણથી અનંતગુણસ્વરૂપ
નથી; જે આત્મા નથી તે અનાત્મા છે.
હે જીવ! તારા અનંત ગુણો જ તારા સદાયના સાથીદાર છે. આ સાથીદાર જ દુઃખથી
વિરોધી છે એ તને કાંઈ સુખ આપનાર નથી પણ દુઃખ દેનાર છે, માટે એનો સાથ છોડ.
સોળ વર્ષ કરતાંય નાની ઉમરમાં એક બાળક લખે છે કે–‘‘રાત્રિ વ્યતિક્રમી ગઈ,
લાખો વર્ષના શાસ્ત્રજ્ઞાન કરતાં એકક્ષણનું અનુભવજ્ઞાન ઘણું મહાન છે.
(૧૨૩) સંતોએ ભગવાનના ભેટા કર્યા છે
કુંદકુંદસ્વામીએ અંદરમાં સર્વજ્ઞસ્વભાવના ભેટા કર્યા હતા, તે ઉપરાંત બહારમાં
સાક્ષાત્ ઝીલી હતી.
(૧૨૪) વિલંબ કરીશ નહીં
ભાઈ, સંતોએ તને તારો જે પરમ સ્વભાવ સંભળાવ્યો, ને તેં પ્રસન્નતાથી તેની
પોષ સુદ ૧૦ ના રોજ પૂ. ગુરુદેવેે સ્વપ્નમાં આકાશમાં બાહુબલીનાથના અદ્ભુત
સાક્ષાત્ દર્શનથી ગુરુદેવને ઘણો જ આહ્લાદ થયો હતો...અને ગુરુમુખે એ મંગલ
બાહુબલી–દર્શનનું મંગલ વર્ણન સાંભળતાં ભક્તોને પણ હર્ષ થતો હતો.
PDF/HTML Page 18 of 29
single page version
* પુદ્ગલ મૂર્ત છે. આત્મા અમૂર્ત છે.
* મૂર્તપણું એ પુદ્ગલનું અસાધારણ લક્ષણ છે
*આત્માનું અસાધારણ લક્ષણ તો ચેતના છે.
(૧૨૭) દુઃખ મટાડવાની દવા
હું અન્નપાણી વગેરે દ્વારા સગવડ આપીને બીજાનું દુઃખ મટાડી દંઉ–એમ જે
નથી, તો તે દુઃખ કયાંથી મટાડશે? હજી તેનું પોતાનું દુઃખ પણ જે મટાડી નથી શકતો તે
બીજાનું દુઃખ કયાંથી મટાડશે?
જેણે પોતાનો મોહ મટાડયો તેનું દુઃખ મટયું અને જેણે એ રત્નત્રયનો ઉપાય બીજાને
કાંઈ દુઃખ નથી, ને અનુકૂળ સંયોગ વડે કાંઈ તેનુ દુઃખ મટી જતું નથી, એટલે બીજાને
અન્ન વગેરે અનુકૂળ સામગ્રી આપીને હું સુખી કરી દંઉ એ વાત રહેતી નથી. સામો પ્રાણી
પોતે સમ્યગ્જ્ઞાન કરે તો તેનું દુઃખ મટે અને જેણે સમ્યગ્જ્ઞાન વડે મોહ દૂર કર્યો તેને
અનુકૂળ સંયોગ હો કે ન હો–તો પણ તે સુખી જ છે. તેથી કહ્યું છે કે–
બીજું પણ ફળ પ્રાણીઓ ઢૂંઢે છે.–
अहो मोहस्य माहात्म्यं यदन्यदपि मृग्यते ।। १ ।।
PDF/HTML Page 19 of 29
single page version
માણસો સાથે નજીકની ઓળખાણ–પિછાણ છે–એમ માનીને સંતુષ્ટ થઈ જાય ને
આત્માને ભૂલી જાય,–પણ ભાઈ, દુનિયામાં સૌથી મોટો આ આત્મા....એ મોટા પુરુષની
ઓળખાણ વગર દુનિયાની ઓળખાણ તને ક્યાંય શરણરૂપ થવાની નથી. ખરો
શરણરૂપ આત્મા છે–તેની ઓળખાણ કર.
* આવા નિજસ્વરૂપના ધ્યાનનો અભ્યાસ હંમેશ કર્તવ્ય છે.
* હે મોક્ષાર્થી! બીજા ઘણા બાહ્ય પદાર્થોથી તારે શું પ્રયોજન છે? આ ચૈતન્ય–
આનંદસ્વરૂપ છે તેમ તેનો માર્ગ પણ આનંદસ્વરૂપ છે; એમાં આકુળતાનું સ્થાન નથી,
મોક્ષમાર્ગરૂપ છે તેમાં રાગનો અભાવ છે.
નિશ્ચયનું જે પરમ મહત્ત્વ છે તેને ભૂલી જાય છે.
PDF/HTML Page 20 of 29
single page version
