Atmadharma magazine - Ank 320 (Original language). Page: 3.

PDF/HTML Page 41 of 52
single page version

: જેઠ: ૨૪૯૬ આત્મધર્મ : ૩૯ :

આપે નિબંધ લખ્યો હોય ને આપનું નામ ન આવ્યું હોય તો અમને જણાવો; અને જો આપનો

નિબંધ શ્રેષ્ઠ હોવાનું આપને લાગતું હોય તો ફરી લખી મોકલો. તા. ૩૦ જુન સુધીમાં તે સ્વીકારીશું. હવે
નવા નિબંધ ન મોકલવા.

નિબંધમાં સૌએ ઉત્સાહથી ભાગ લઈને સુંદર ભાવો વ્યક્ત કર્યા છે. આ નિબંધોનો સંગ્રહ

પુસ્તકરૂપે છપાવવાની કેટલાકની માંગણી છે. જો છપાય તો આપને કેટલા પુસ્તકોની જરૂર પડશે તે
જણાવશો. કિંમત અંદાજ એક રૂપિયો થશે.

* * *

જૈનોની વસ્તી કેટલી?

વીસ લાખ? ના, એનાથી વધુ.
એક કરોડ?......ના, એનાથી વધુ.
દશ કરોડ?.....જી ના; એથી પણ વધુ.
તો શું એક અબજ? જી ના, હજી વધુ.
તો શું પાંચ અબજ? હજી પણ વધુ.
જૈનો તો અસંખ્ય લાગે છે?–બરાબર!

* અઢી દ્વીપ બહાર અસંખ્યાતા સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવો વસે છે, તે બધા જૈનો છે.
* નરકમાં તેમજ સ્વર્ગમાં અસંખ્યાત સમ્યગ્દ્રષ્ટિ છે, તેઓ બધા જૈન છે.
* મનુષ્યોમાં ૯ કરોડ જેટલા મુનિઓ, ૭ અબજ સમ્યગ્દ્રષ્ટિઓ, આઠ લાખ

કેવળી અરિહંત ભગવંતો,–એ બધા પણ જૈન છે.

કહો જોઈએ, જૈનોની વસતી કેટલી બધી છે!!
આવા જૈન–ધર્માત્માઓ વડે જગતમાં જૈનધર્મ સદા જયવંત છે.
પ્રશ્ન:– પોતાના આત્મામાં પહેલાં દોષ જોવા કે ગુણ?
ઉત્તર:– જો એકલા દોષ સામે જોયા કરે ને ગુણને લક્ષમાં ન લ્યે તો દોષ ટળી

શકે નહીં; તેમજ ગુણનું સ્વરૂપ જાણ્યા વગર સૂક્ષ્મ દોષોને પકડી શકાય નહીં. જ્યાં

પોતાના આત્માના વીતરાગી ગુણોને ઓળખે ત્યાં તેનાથી વિરુદ્ધ એવા દોષનું સ્વરૂપ

પણ જીવને ખ્યાલમાં આવી જ જાય છે, અને નિજગુણની રુચિ વડે તે જીવ દોષને

ટાળતો જાય છે. આ રીતે ગુણની મુખ્યતાપૂર્વક દોષનું જ્ઞાન પણ સાથે થઈ જાય છે.

ગુણની અસ્તિ જાણી ત્યાં દોષની તેમાં નાસ્તિ જાણી–એમ અનેકાંત છે. જેણે નિજગુણને

જાણ્યા છે તે જીવ ક્રોધાદિ દોષના એક અંશને પણ નિજસ્વરૂપમાં માનતો નથી,

શુદ્ધસ્વરૂપથી તેને ભિન્ન જાણીને, તેનું અકર્તાપણું પ્રગટ કરીને, તેઓ અભાવ કરે છે ને

ગુણને પ્રગટ કરે છે.–આવો જિનમાર્ગ છે.

PDF/HTML Page 42 of 52
single page version

: ૪૦ : આત્મધર્મ : જેઠ : ૨૪૯૬

વૈરાગ્યપ્રેરક ઉત્તમ લેખ

[લે: સૌ. પુષ્પાબેન એમ. દોશી ઘાટકોપર]

આત્મધર્મની નિબંધયોજનામાં વિદ્યાર્થીઓ ઉપરાંત બીજા

અનેક જિજ્ઞાસુઓએ પણ ભાગ લીધો છે. એવા એક જિજ્ઞાસુ બેનનો
આ વૈરાગ્યરસભીનો લેખ છે. સંસારના ગમે તેવા પ્રસંગમાં પણ
આપણા મુમુક્ષુઓની વિચારધારા કેવી ઊંચી હોય છે? ને વૈરાગ્ય

શરૂઆતમાં તેઓ લખે છે કે આત્મધર્મ અંક ૩૧૬ માં નિબંધ માટે જે સાત

વિષયો આપ્યા છે તે એકદમ સરસ છે, તેમાંથી ત્રીજો વિષય પસંદ કરીને હું આ

વૈરાગ્યપ્રેરક લેખ લખું છું.

જીવને વૈરાગ્ય તરફ વળવાના તો અનેક પ્રસંગો બને છે, પરંતુ જ્યારે નિકટમાં

નિકટના સગાનું અવસાન થાય છે ત્યારે તે કરુણ પ્રસંગ અત્યંત વૈરાગ્યનું કારણ બને

છે; ચારે બાજુથી વૃત્તિ ઊઠી જાય છે, અને ક્યાં શાંતિ તથા સમાધાન મળે એ શોધવા
માટે જીવ દિનરાત ઝંખે છે. આવી પરિસ્થિતિમાં જો ધર્મનું શરણું હોય તો જ સમાધાન
મેળવી શકાય છે, એ સિવાય બીજો એકેય રસ્તો નથી.

આ સંસારમાં જે જન્મ્યું છે તે જરૂર એક દિવસ જવાનું જ છે. જે સંયોગ છે તે

વિયોગ લઈને જ આવ્યો છે. આ દેહની સ્થિતિ મર્યાદિત છે, તે કાંઈ કાયમ રહેનાર
નથી. દેહ તો વિનાશી છે; અવિનાશી તો આતમરામ છે. મોટા ને નાના, વૃદ્ધ કે યુવાન

બધાને એક દિવસ તો દેહ છોડીને બીજે જવાનું જ છે.–એ તો સંસારી જીવનો ક્રમ છે
છતાં મનુષ્ય સંસારની માયાજાળમાં એટલો બધો સપડાઈ ગયો હોય છે–ભોગવિલાસના
રંગમાં એવો રંગાઈ ગયો હોય છે કે તે આત્માના કલ્યાણને ભૂલીને બહારના ઐહિક

સુખમાં અટવાયા કરે છે. દેહમંદિરમાં રહેલા પોતાના દેવને ભૂલી, બાહ્યમાં આ જડના
ઢીંગલાના દેખાવમાં ને તેની સજાવટમાં રચ્યો–પચ્યો રહે છે; પરિણામે દેહની નશ્વરતા
અને આત્માની અમરતાનોય તેને ખ્યાલ રહેતો નથી, દેહ પાછળ જીવન નકામું ચાલ્યું

જાય છે. અરે, દેહાદિ સંયોગની નશ્વરતાને કોણ નથી જાણતું? એ તો ગમે તે ઘડીએ
છૂટી જશે. છૂટું છે એટલે છૂટુ પડે છે. તદ્ન સાજોનરવો માનવી બીજી જ ક્ષણે
અકસ્માતનો ભોગ બનતો દેખાય છે. તો કોઈ હૃદયરોગના હુમલાનો ભોગ બને છે;

કરોડપતિનો જુવાનજોધ

PDF/HTML Page 43 of 52
single page version

: જેઠ : ૨૪૯૬ આત્મધર્મ : ૪૧ :

૪૦ વર્ષનો રાજકુંવર જેવો દીકરો–રાત્રે તો શાંતિથી સુતો હોય ને સવારમાં (જાગીને

જોઉં તો જીવન દીસે નહીં!) અચાનક એનું અવસાન નજરે પડતાં કે તેના સમાચાર

સાંભળતાં એનાં સગાંઓને મોહથી કેટલું દુઃખ થાય? તે બીજું શું કરે? કાંતો શોકથી

દુઃખી થા્ય, કાં તો જ્ઞાનના લક્ષે વૈરાગ્ય કરીને સમાધાન કરે. બાકી સાક્ષાત્ ત્રણ લોકના

નાથ તીર્થંકર ભગવાન પણ કોઈના આયુષ્યમાં એક સમય માત્રનો પણ વધારો કરી

શકતા નથી. આયુષ્યમાં ફેરફાર કરવા તો ઈન્દ્ર–નરેન્દ્ર કે જિનેન્દ્ર પણ સમર્થ નથી.

દેવલોકના દેવો, કે જેમનું કરોડો–અબજો વર્ષનું આયુષ્ય હોય છે તેમનો પણ મરણસમય

આવે છે ત્યારે તેમની રક્ષા કરીને તેમને મરણથી કોઈ બચાવી શકતું નથી; તો પછી આ

મનુષ્યલોકના સાધન સગવડ કે ડોક્ટર, કે કુટુંબીજનો તો શું કરી શકે? તે શરીરની

સાથે સ્વજનનો સંબંધ છે તેથી દુઃખ થાય છે; નાશ તો શરીરનો થાય છે; આત્મા તો

અમર છે, તે આ શરીરનું ઘર બદલીને બીજા ઘરમાં જાય છે. જો શરીરરહિત એવા

આત્માની દ્રષ્ટિ કરે તો તેને ફરી આવા શરીર ધારણ કરવા પડતા નથી; દેહ વગરનું

કાયમી જીવન તે જીવે છે, ને મોક્ષપુરીમાં મહાલે છે.

પૂ. ગુરુદેવ કહે છે તેમ, આ મનુષ્યભવ વીજળીના ચમકારા જેવો છે, પાણીના

પરપોટા જેવું ક્ષણિક જીવન છે; હે ભાઈ! જો તું આ મનુષ્યભવમાં પણ સત્સમાગમે

આત્મહિત માટે કાંઈ નહીં કરે તો અનંત જન્મ–મરણના ફેરામાં ફર્યા કરીશ માટે આ

ભવમાં જ શીઘ્ર પ્રમાદને છોડ. તીવ્રબુદ્ધિનો ઉપયોગ કરી ખરો આત્માર્થી બન, અને જડ–

ચેતનની અત્યંત ભિન્નતાને સમજી લે. આ માટે, આત્મસિદ્ધિનાં પ્રવચનો અને

આત્મધર્મનાં અંકો શરૂઆતના જિજ્ઞાસુ–મુમુક્ષુ જીવોને ખૂબ જ ઉપયોગી તથા વૈરાગ્યના

પ્રબળ કારણરૂપ છે; તેથી તેનું શ્રવણ, તેનું વાંચન, તેનું મનન એ બધું કરવાનો સમય

છે. રે જીવ! પૂર્વપુણ્યનાં ફળથી આ જીવન દરમિયાન ધર્મ કરવાને યોગ્ય બધી જાતની

અનુકૂળતા અને જ્ઞાનીનો સત્સંગ મળ્‌યો છે, તો તેમાં આત્મહિત માટે તૈયારી કરવાની

છે; કારણ કે જીવ તો એકલો જ જન્મે છે ને એકલો જ દેહ છોડીને ચાલ્યો જાય છે,–સાથે

પાપ–પુણ્યના ફળ અને ધર્મના સંસ્કાર જ આવે છે. આ લોકની કોઈપણ વસ્તુ તને

સાથ આપનાર નથી, માત્ર ધર્મનું શરણું જ સાથીદાર બને છે.

સંસારની વિટંબના એવી છે કે જીવને અનાદિ કાળની ટેવ હોવાથી તે બાહ્ય

પ્રલોભનોમાં આકર્ષાઈ જાય છે; પરંતુ જો ઉગ્ર પુરુષાર્થ ઉપાડે તો તેને અટકાવવા કોઈ

સમર્થ નથી. આત્મા સ્વયં આનંદમય, સુખ અને શાંતિનો સમુદ્ર છે. પુણ્ય–પાપના ફળમાં

અનુકૂળ–પ્રતિકૂળતાની કલ્પના કર્યા વગર, એકલા ચિદાનંદ સ્વભાવમાં જ ચિત્તને

કેન્દ્રિત કરવાથી સાચી અપૂર્વ શાંતિ અનુભવી શકાય છે.

PDF/HTML Page 44 of 52
single page version

: ૪૨ : આત્મધર્મ : જેઠ : ૨૪૯૬

અમે આવો શુદ્ધભાવ કેળવવા માટે, તેની ભાવનાપૂર્વક નિયમિત શાસ્ત્રવાંચન,

વિચાર–મનન ને સત્સંગ કરીશું, મહાસતી અંજનાના દુઃખોનું વર્ણન વાંચતાં કેવો

વૈરાગ્યભાવ આવી જાય છે? પ્રતિકૂળતા હો તો ભલે હો, જીવે પોતાની

વૈરાગ્યભાવનામાં ટકીને જિજ્ઞાસા વધારવી. પ્રતિકૂળતાના પ્રસંગે જીવના ભાવની કસોટી

થાય છે. આત્માની ભાવના વડે તે કસોટીમાંથી પાર ઉતરીએ ને આનંદમય નિજ

આત્મપદને પામીએ–એ જ અભ્યર્થના.

“અમે જિનવરનાં સંતાન” (નવા સભ્યોનાં નામ)

૨૪૯૬ વંદનાબેન લીલાધરભાઈ જૈન મુંબઈ ૨પ૧પ શૈલેષકુમાર હિંમતલાલ જૈન મુંબઈ

૨૪૯૭ હરેશભાઈ કનુભાઈ જૈન વઢવાણ

સીટી ૨પ૧૬ રાજેન્દ્રકુમાર કેશવલાલ જૈન માલાવાડા

૨૪૯૮ વિજયકુમારી જૈન જાવરા ૨પ૧૭ રૈયાલાલ કાનજીભાઈ જૈન સાવરકુંડલા

૨૪૯૯ શકુનકુમારી જૈન જાવરા ૨પ૧૮ પ્રદિપકુમાર દેવેન્દ્રભાઈ જૈન દાહોદ

૨પ૦૦ અશોકકુમારી જૈન જાવરા ૨પ૧૯ પરેશકુમાર એચ. જૈન દાહોદ

૨પ૦૧ ચંદ્રસિંહ દાજીભાઈ જૈન વઢવાણ
સીટી ૨પ૨૦ પ્રદિપકુમાર બી. જૈન દાહોદ

૨પ૦૨ પ્રકાશચંદ્ર એ. જૈન ધ્રાફા ૨પ૨૧ રમેશચંદ્ર નાનાલાલ જૈન રતનપુર

૨પ૦૩ પિયુષકુમાર ત્રિભોવનદાસ જૈન ગોંડલ ૨પ૨૨ જતીનચંદ્ર નવિનચંદ્ર જૈન મુંબઈ

૨પ૦૪ ભરતકુમાર વિનેચંદભાઈ જૈન ગોંડલ ૨પ૨૩ દિપકકુમાર રમણલાલ જૈન અમદાવાદ

૨પ૦પ મહાવીરકુમાર નેમીનાથ જૈન કારંજા ૨પ૨૪ પરેશકુમાર અરવિંદભાઈ જૈન મૂળી

૨પ૦૬ હસુમતીબેન કાંતીલાલ જૈન ખંડવા ૨પ૨પ ભરતકુમાર કેશવલાલ જૈન માલાવાડા

૨પ૦૭ દિલીપકુમાર ભોગીલાલભાઈ જૈન બોટાદ ૨પ૨૬ સંગીતાબેન પ્રફૂલચંદ્ર જૈન ભીલાઈ

૨પ૦૮ ચેતનકુમાર મનુભાઈ જૈન મુંબઈ ૨પ૨૭ નીતિનકુમાર ચીમનલાલ જૈન અમદાવાદ

૨પ૦૯ સીમોનકુમારી અનીલભાઈ જૈન મુંબઈ ૨પ૨૮ અમૃતલાલજી તેજપાલજી જૈન કુરાવાડ

૨પ૧૦ દિપકકુમાર કાંતિલાલ જૈન મુંબઈ ૨પ૨૯ અર્ચનાબેન જૈન રાજકોટ

૨પ૧૧ ચેતનાબેન કાંતિલાલ જૈન મુંબઈ ૨પ૩૦ હિતેષકુમાર કિશોરચંદ્ર જૈન મુંબઈ

૨પ૧૨ નિરંજનભાઈ કાંતિલાલ જૈન મુંબઈ ૨પ૩૧ ચેતનાબેન પ્રેમજી જૈન મુંબઈ

૨પ૧૩ ચૈતન્યકુમાર હિંમતલાલ જૈન મુંબઈ ૨પ૩૨ દર્શનાબેન પ્રેમજી જૈન મુંબઈ

૨પ૧૪ અશોકકુમાર ગેંદાલાલ જૈન દાહોદ

PDF/HTML Page 45 of 52
single page version

: જેઠ : ૨૪૯૬ આત્મધર્મ : ૪૩ :

કુંડલા શહેરના પ્રવચનોમાંથી

(ગતાંકમાં બાકી રહેલો ભાગ)

આત્મા ચૈતન્ય–હંસલો છે. જેમ હંસ દૂધ અને પાણીને જુદા પાડીને દૂધને ગ્રહણ

કરે છે; તેમ જ્ઞાન અને રાગ એ બંનેની ભિન્નતાનું જ્ઞાન કરીને ધર્મી જીવ ચૈતન્યહંસલો

રાગાદિને છોડે છે ને નિર્મળ જ્ઞાનઆનંદનું વેદન કરે છે.

આત્મા નિજસ્વરૂપને ભૂલીને મિથ્યાત્વ અને રાગ–દ્વેષના ભાવથી સંસારમાં

ચારગતિનાં દુઃખ ભોગવી રહ્યો છે. તે દુઃખથી આત્મા કેમ છૂટે?–તેનું જેને રટણ હોય

એવા જીવને પ્રશ્ન ઊઠે છે કે પ્રભો! આ આત્મા દુઃખદાયી આસ્રવોથી કેમ છૂટે?

તેને આત્માનું પરમાર્થસ્વરૂપ સમજાવે છે. પ્રથમ રાગ–મિશ્રિત ભૂમિકામાં

‘જ્ઞાનવડે’ આત્માનું સ્વરૂપ નક્કી કરે છે. જ્ઞાનને એકદમ અંતર્મુખ કરવા જતાં, પ્રથમ તે

તરફનો વિકલ્પ રહે છે; પણ ત્યાં જે વિકલ્પ છે તે વિકલ્પ કાંઈ આત્માના અનુભવનું

કારણ નથી. વિકલ્પથી ભિન્ન થઈને જ્ઞાનને અંતર્મુખ કરે ત્યારે જ આત્માનો અનુભવ

થઈ શકે તેમ છે; અપૂર્વ છે છતાં અશક્ય નથી. પરવસ્તુને પોતાની માનવા છતાં તેને

પોતાની કરવી તે તો અશક્ય છે, રાગ વડે મોક્ષ કે ધર્મ થઈ શકે નહીં. આત્માનું રાગથી

ભિન્ન સ્વરૂપ અનુભવમાં લેવું તે દુર્લભ હોવા છતાં જીવથી થઈ શકે તેવું છે. અનંતા

જીવો એવો અનુભવ કરી કરીને મોક્ષ પામ્યા છે. અને એવો અનુભવ કરવાની આ રીત

કહેવાય છે.

આત્મા જ્ઞાનદર્શનથી જ સમગ્ર–પરિપૂર્ણ છે, તેમાં કોઈ વિકલ્પના પ્રવેશનો

અવકાશ નથી. ચેતનાની નિર્મળ અનુભૂતિસ્વરૂપ આત્મા છે, તેમાં હું કર્તા, નિર્મળ

પર્યાય તે કાર્ય ઈત્યાદિ કારકભેદના વિકલ્પ નથી. વિજ્ઞાનઘન આત્મા વિકલ્પગમ્ય થતો

નથી. ચૈતન્યનિધાનની પ્રાપ્તિ તો અંતર્મુખ ઉપયોગથી થાય છે, ઈન્દ્રિયો તરફના બાહ્ય

વલણથી ચૈતન્ય નિધાન પમાતા નથી.

વિકલ્પ કેમ અટકે? કે આત્મા અને રાગની, ભિન્નતા જાણીને જ્ઞાનમાં ઉપયોગ

એકાગ્ર થયો ત્યાં રાગથી નિવૃત્તિ થઈ, વિકલ્પોથી ભિન્નતા થઈ, જ્ઞાન જ્ઞાનમાં જ

પોતાપણે પ્રવર્ત્યું એટલે સમ્યગ્દર્શન થયું ને મોક્ષમાર્ગરૂપ ધર્મ શરૂ થયો.

જ્ઞાનદર્શનમય આખો સ્વભાવ હોય તેમાં રાગનો ખંડ કેમ હોય? રાગ હોય ત્યાં

અખંડ જ્ઞાન ન રહે. ધર્મી તો પોતાને રાગથી જુદો અખંડ જ્ઞાનરૂપ અનુભવે છે. આવા

અનુભવ વડે જ ક્રોધાદિ અજ્ઞાનમય ભાવોનો ક્ષય થાય છે. *

PDF/HTML Page 46 of 52
single page version

: ૪૪ : આત્મધર્મ : જેઠ : ૨૪૯૬

જેમ સંસારી ગૃહસ્થો રસોઈ બનાવે છે ને જમે છે, તેમ યોગીઓ પણ એક સરસ

રસોઈ બનાવે છે ને જમે છે.....ફેર એટલો છે કે ગૃહસ્થોની રસોઈ પૌદ્ગલિક રસોઈ છે

ને તેનો ઉપભોગ પણ સંસારનું કારણ છે; ત્યારે યોગીની રસોઈ એ તો આત્મિક રસોઈ

છે, એ રસોઈ અતીન્દ્રિયરસથી ભરેલી છે...અને એ રસોઈનો ઉપભોગ તે મોક્ષનું કારણ

છે. આવી આનંદરસથી ભરપૂર રસોઈ જેઓ સ્વયં બનાવે છે ને સ્વયં તેને ખાય છે...

ખાતાં ખાતાં મોક્ષમાં જાય છે, એવા યોગીમુનિવરોની એક સુંદર સ્તુતિ કવિ

નૈનસુખદાસજીએ બનાવેલી છે, જે અહીં આપી છે.

આ સ્તુતિ સં. ૨૦૧૨ માં શિખરજીની યાત્રાએ જતાં મેરઠમાં કલાકાર શ્રી

તારાચંદજી પ્રેમીના મધુર કંઠે સાંભળવા મળેલી, ને ખૂબ ગમેલી; ફરીને ગત વૈશાખ

માસમાં તારાચંદજી પ્રેમી સોનગઢ આવ્યા ત્યારે તેમણે આ ગીત સંભળાવ્યું...ગુરુદેવ

સહિત સૌને ગમ્યું...તે અહીં રજુ થાય છે. સંગીતકાર શ્રી તારાચંદ્રજી પ્રેમી જૈન એક

રાષ્ટ્રગાયક છે; એકવાર સ્વ. વડાપ્રધાન પં. જવાહરલાલ નહેરુ પણ તેમનું સંગીત

સાંભળી મુગ્ધ બન્યા હતા, ને તેમની પ્રશંસા તથા સન્માન કર્યું હતું.

એક યોગી અશન બનાવે...તસુ ભખત હી પાપ નસાવે.......એક યોગી૦
જ્ઞાનસુધારસ જલ ભર લાવે, ચોકા શિલ લગાવે;
કર્મકાષ્ટકો ચુગ ચુગ બાળે, ધ્યાન–અગ્નિ પ્રજલાવે........એક યોગી૦
અનુભવ–ભાજન નિજગુણ તંદુલ, સમતા ક્ષીર મિલાવે,
સોહં મિષ્ટ નિઃશંકિત વ્યંજન, સમકિત ઝોંક લગાવે....એક યોગી૦
સ્યાદ્વાદ સપ્ત ભંગ મસાલે, ગિનતી પાર ન પાવે,
નિશ્ચયનયકો ચમચા ફેરે, બારહ ભાવના ભાવે......એક યોગી૦
આપ બતાવે આપ હી ખાવે, ખાવત નાહીં અધાવે,
તદપિ મુક્તિ પંથ જુ સેવત, નૈનાનંદ શિર નાંવે......એક યોગી૦

અર્થ માટે સામે પાને જુઓ–

PDF/HTML Page 47 of 52
single page version

: જેઠ : ૨૪૯૬ આત્મધર્મ : ૪પ :

आपके भोजनका प्रसाद

हमको भी दीजिये

આ ભજન દ્વારા

મુનિરાજની સ્તુતિ કરતાં કવિ

નૈનાનંદજી કહે છે કે અહો, ધન્ય તે યોગીરાજ કે જેઓ એવું ભોજન બનાવે છે,–જે
ભોજનનો સ્વાદ લેતાં પાપનો નાશ થઈ જાય છે. તે યોગીરાજ અંતરના અનુભવરૂપી
કુવામાંથી જ્ઞાનસુધારસરૂપી શુદ્ધ જળ ભરી લાવે છે, ને જેમાં અશુદ્ધતાનો પ્રવેશ ન થાય
એવા શીલરૂપી ચોકો લગાવે છે; આઠ કર્મરૂપી કાષ્ટને શોધી–શોધીને બાળે છે ને
ધ્યાનઅગ્નિ જલાવે છે...આવી વિધિથી એક યોગી ભોજન બનાવે છે.

ભોજનમાં શું બનાવે છે?

સ્વાનુભવરૂપી વાસણમાં નિજગુણરૂપી ચોખા, અને સમતારૂપી દૂધ મેળવીને

ખીર બનાવે છે; સાથે ‘સોહં’ એવી દ્રઢ નિઃશંકતા આદિ અષ્ટ ગુણરૂપી શાકને સમ્યક્ત્વ
વડે વઘારે છે.. વળી સ્યાદવાદરૂપી સપ્ત ભંગના મસાલા નાંખે છે–જે ગણતાં પાર
આવતો નથી; નિશ્ચયનયનો ચમચો ફેરવીને તેને હલાવે છે ને બાર ભાવના ભાવે છે.

એક યોગીરાજે આવું

સરસ ભોજન તો બનાવ્યું, –

પણ હવે તે ખવડાવે છે કોને?

સ્વાનુભવના ભાજનમાં આવું ભોજન બનાવે છે ને યોગીરાજ પોતે જ તે ખાય

છે; ખાતાં ખાતાં ધરાતાં નથી;–આવું ભોજન કરવા છતાં તે યોગીરાજ મુક્તિપંથને સેવી
રહ્યા છે.–અહો! નયનોને આનંદકારી એવા એ યોગીરાજને કવિ નૈનાનંદ શિર નમાવીને
નમસ્કાર કરે છે.

PDF/HTML Page 48 of 52
single page version

: ૪૬ : આત્મધર્મ : જેઠ : ૨૪૯૬

વાંચકો સાથે વાતચીત અને વિવિધ ચર્ચા

આત્મધર્મમાં ‘વાંચકો સાથે વાતચીત’ ના આ વિભાગે વાંચકવર્ગ સાથે સીધો

સંબંધ જાળવીને જિજ્ઞાસુઓમાં સારો રસ જગાડયો છે, કેમકે આ વિભાગ દ્વારા
અવનવા કેટલાય તાત્ત્વિક પ્રશ્નોની છણાવટ થયા કરે છે. ગુરુદેવ પાસે ચાલતી
તત્ત્વચર્ચાઓમાંથી, કોઈ શાસ્ત્રોમાંથી, તેમજ અનેક જિજ્ઞાસુઓ દ્વારા આવેલા પ્રશ્નો
અનુસાર અનેકવિધ સામગ્રી અવારનવાર આ વિભાગમાં આવે છે. આપ પણ આ
વિભાગમાં ભાગ લઈ શકો છો અને જિજ્ઞાસુભાવે પ્રશ્નો પૂછી શકો છો. આત્મધર્મની
શૈલીને યોગ્ય હોય એવા લગભગ બધા પ્રશ્નોના જવાબ આપવા પ્રયત્ન કરવામાં આવે
છે.

* જેઠસુદ પાંચમના મંગલ દિવસે સોનગઢમાં શ્રુતપૂજન થયું હતું, અને

પ્રવચનમાં શ્રી અષ્ટપ્રાભૃતનું વાંચન શરૂ થયું હતું. (ત્યારપહેલાં પંચાસ્તિકાય વંચાતું
હતું સવારે પ્રવચનમાં સમયસાર મોક્ષઅધિકાર વંચાય છે. (અષ્ટપ્રાભૃત સોનગઢમાં
મલતા નથી, જેમની પાસે હોય તેમણે સોનગઢ લાવવા.)

* જોરાવરનગરથી એક વિદ્યાર્થી લખે છે કે અમે સોનગઢમાં ધાર્મિક કલાસ પૂરો

કરીને અહીં આવ્યા છીએ, પરંતુ અહીં અમને ગમતું નથી, આખો દિવસ ત્યાનુંં
વાતાવરણ યાદ આવ્યા જ કરે છે. ફરીને ત્યાંનું વાતાવરણ જલ્દી જોવા મળે એમ
ઈચ્છીએ છીએ. (આવી જ ભાવનાવાળા પત્રો મોરબી વગેરેના વિદ્યાર્થીઓ તરફથી પણ
આવ્યા છે.)

* નવીન જૈનબાળપોથી ખૂબ જ સુંદર આકર્ષક અને સરળ છે. જૈનધર્મના દરેક

ફિરકામાં સૌને ઉપયોગી થાય તેવી છે. વિદ્યાર્થીઓને આવા સંસ્કારની ખાસ જરૂર છે.

લી. મહેશ જે. જૈન મોરબી

* નવી–જૈનબાળપોથી રાજકોટ, વાંકાનેર, વઢવાણ, ઘાટકોપર વગેરે અનેક

સ્થળે પાઠશાળામાં ચાલુ થયેલ છે, ને નાનાં બાળકો હોંશથી તે ભણીને પોતાનો ઉત્સાહ
બતાવે છે. કેટલાક બાળકોના પત્રો પણ આવ્યા છે.

* મુકેશભાઈ વડોદરા (સ. નં. ૧૭૬પ) લખે છે કે–આત્મધર્મ અંક ૩૧૮માં

નમસ્કાર મંત્રની વાર્તા, તથા ગુરુદેવે આપેલો નાવીક અને પંડિતનો દાખલો, તે વાંચીને
ખૂબ જ ગમ્યું, અને નવીન ઉત્સાહ મળ્‌યો. આ રીતે અમને નવીન ઉત્સાહ આપતા

PDF/HTML Page 49 of 52
single page version

: જેઠ : ૨૪૯૬ આત્મધર્મ : ૪૭ :

રહો તો સારૂં! (ભાઈશ્રી, તમારા ઉત્સાહ માટે ધન્યવાદ! અને તમારી પાસેથી ધાર્મિક

વાર્તા સાંભળી તમારા મિત્ર એસ. જે. પંડયાએ જે રસ બતાવ્યો તે માટે તેમને પણ
ધન્યવાદ!

* ‘આત્મધર્મ માં અમરકુમારની અમર કહાની વાંચીને ઘણો જ આનંદ થયો.

બાળકો પણ તે ઘણી હોંશથી વાંચે છે. અને અમને તો આખું આત્મધર્મ વાંચતાં જાણે
મોક્ષનગરીમાં હોઈએ–એવું લાગે છે.’ –ભોગીલાલ સોમચંદ

* જન્મદિવસની ભેટ મળતાં ગોંડલના સ. નં. ૨૪૬ પ્રમોદથી લખે છે કે–અમારા

જન્મદિવસે મળતી ભેટ દ્વારા અમને ઉત્તમ શિખ મળે છે, સીનેમા અને ભૌત્તિકવાદના

આ જમાનામાં અધ્યાત્મરસ તથા તત્ત્વજ્ઞાનની રેલમછેલ કરતું આત્મધર્મ અને તેના

બાલવિભાગ દ્વારા અમને ખૂબ પ્રોત્સાહન આપી રહ્યા છો; અને અમારા જીવનમાં
ધર્મના પાયા મજબુત કરી રહ્યા છો.

* ચામડાની વસ્તુનો ઉપયોગ બંધ કરો–

ચામડાને અસ્પૃશ્ય ગણવામાં આવ્યું છે. જૈનસમાજે ચામડાની વસ્તુઓ બૂટ–

ચંપલ–વાજિંત્રો વગેરેનો ઉપયોગ બંધ કરવો જોઈએ. અને જિનમંદિરમાં પણ ચામડાની
કોઈ વસ્તુનો પ્રવેશ હોવો ન જોઈએ.

* રેડિયાનો સદુપયોગ

આકાશવાણી (રેડિયો) પ્રોગ્રામમાં દિલ્હી क મીટર નં. ૨૭૦.૪ ઉપર પ્રત્યેક

ગુરુવારે સવારે છ વાગે वंदना માં જૈનધર્મનાં ભજન વગેરે આવે છે, તે સાંભળો.

* જૈનબાળપોથીનો બીજો ભાગ મળ્‌યો તેથી આનંદ થયો, વાંચીને વધારે આનંદ

થયો; આ બાળપોથી ખરેખર બાળકોને તો ઉપયોગી છે, ઉપરાંત પુખ્તવયના તમામ

માણસોને પણ ઉપયોગી છે. ધર્મપ્રત્યેનો આવો અનુરાગ દેખીને આનંદ થાય છે અને તે
માટે અભિનંદન છે.’

– જેઠાલાલ મોતીલાલ, અમદાવાદ

* રાજકોટના એક મુરબ્બી શ્રી (ખુશાલભાઈ કામદાર) પોતાની ઉર્મિ વ્યક્ત

કરતાં લખે છે–કે ઘણા વખતથી ગુરુદેવ પ્રત્યે ભક્તિભાવ પ્રદર્શિત કરવા ઈચ્છા હતી, તે

આજે અમલમાં મૂકું છું. ગુરુદેવ ૧૯૮૯–૯૦ ના ચાતુર્માસમાં રાજકોટ પધારેલા ત્યારે

પહેલવહેલો પરિચયમાં આવેલો; પછી ૧૯૯પ માં રાજકોટમાં દરરોજ પ્રવચનમાં જતો,

અને આ જરૂર સમજવા જેવું છે એમ નક્કી કરેલું. ગુરુદેવના મુખમાંથી ઝરતાં અમૃતમાં

આત્માની જે મીઠાસ આવે છે તે મીઠાસ બીજે ક્યાંય આવતી નથી.

PDF/HTML Page 50 of 52
single page version

: ૪૮ : આત્મધર્મ : જેઠ : ૨૪૯૬

ઘણો વર્ષો પહેલા મેં ગુરુદેવને પ્રશ્ન પૂછેલો કે–અમે અમારી માનેલી જે ધર્મક્રિયાઓ

(સામાયિક વગેરે) કરીએ છીએ તે ધર્મ ખરો કે નહીં? ગુરુદેવે હસીને જવાબ આપેલો

કે ભાઈ, એ બધી ક્રિયાઓને બહુ બહુ તો શુભ ખાતેખતવી શકાય. પણ ધર્મ તો કોઈ

જુદી વસ્તુ છે. અભ્યાસ કરો તો સમજાય તેવું છે વળી મને ઘણા મારા મિત્રો કહે છે કે

તમે તો સોનગઢી છો! હું તેમનો જવાબ આપું છું કે એ મારું અહોભાગ્ય છે! જો તમારી

માફક વાદવિવાદમાં કે સંપ્રદાયના મોહમાં પડ્યા હોત તો આત્મહિતનો સત્યમાર્ગ અમને

મળત નહીં. આત્મધર્મ દ્વારા સોનગઢમાં સોનેરી કિરણો આજે ભારતના ખૂણેખૂણે

વસતા જિજ્ઞાસુઓને પ્રકાશ આપે છે. બાળકો પણ આત્મધર્મ હોંશે હોંશે વાંચે છે. તે

પંદર દિવસે પ્રસિદ્ધ થાય તો સારૂં! લક્ષપૂર્વક ‘આત્મધર્મ’ નો અભ્યાસ કરે તો આત્મામાં
અજવાળા પ્રગટે તેમ છે.

અમે સંતોના દાસ

અનુભવી સન્તોને દેખીને અમે માત્ર હાથ જોડીને બેસી રહીએ,

અમે પણ એવો અનુભવ કરશું...ને

એમના જેવા થઈને એમની સાથે રહીશું

* * *

Aકવાર Bહાર પ્રાંતમાં Cદ્ધપદના સાધક Dગંબર જૈનસંત વિચરતા હતા અને

કહેતા હતા કે Eશ્વરપણું Fક્ત આત્માની શુદ્ધ Gનદશા છે.

* * * * *

બાલવિભાગની ચાર વાત

અનેક કોલેજિયન બંધુઓ સહિત

ઘણા સભ્યો નીચેની ચાર વાતનું પાલન

કરે છે. આપ પણ તેનું પાલન કરીને

મિત્રોમાં પ્રચાર કરો–
૧ હંમેશા ભગવાનનાં દર્શન કરવા.
૨ તત્ત્વજ્ઞાનનો અભ્યાસ કરવો.
૩ રાત્રે ખાવું નહીં.
૪ સિનેમા જોવી નહીં.

બાલવિભાગના સભ્ય થવા માટે–

સંપ્રદાયના ભેદભાવ વગર હજારો

જૈન બાળકો–વિદ્યાર્થીઓ–કોલેજિયનો

બાલવિભાગના સભ્ય થઈને, ઉત્સાહથી

ધર્મના અભ્યાસ વડે જીવનને ઊંચું લઈ

જાય છે. સભ્ય થવા માટે (કોઈ ફી નથી)

નામ અને પૂરું સરનામું: ઉમર, અભ્યાસ

અને જન્મતારીખ અગર તિથિ નીચેના
સરનામે લખી મોકલો.

સોનગઢ (સૌરાષ્ટ્ર)

PDF/HTML Page 51 of 52
single page version

આત્મધર્મ સંપાદકીય

* કેટલાક જિજ્ઞાસુઓ સૂચવે છે કે આત્મધર્મમાં લાંબા લેખોને બદલે ટૂંકા લેખો

આપીને વધુ લેખો દ્વારા વિવિધતા વધારવી. જ્યારે કોઈ એમ પણ ઈચ્છે છે કે ટૂંકા
લેખો કરતાં લાંબા લેખો જ વધુ આપવા. બંને પ્રકારના જિજ્ઞાસુઓને અનુલક્ષીને
આત્મધર્મમાં વિવિધ લેખોનું સંયોજન કરવામાં આવે છે. કોઈ વાર ત્રીસ–ત્રીસ પાનાં
ભરીને એક જ મોટો લેખ આપવો પડે છે, તો કોઈવાર બે ચાર લાઈનના ટચૂકડા
લેખમાં પણ અધ્યાત્મનું મધૂરું ઝરણું વહેતું હોય છે. દાખલા તરીકે આત્મધર્મમાં એકવાર
આવ્યું કે ‘તું આત્મામાં ગમાડ!’ માત્ર ત્રણ શબ્દ અને સાડાસાત અક્ષરના ટૂંકા
લખાણમાં જાણે કે કેટલાય શાસ્ત્રોનો નીચોડ ભરેલો હોય એવી આત્મઝણઝણાટી ભરી
છે. એ જ રીતે પચીસવર્ષ પહેલાં એક લેખ હતો કે ‘હે જીવ! તારી પ્રભુતાની એકવાર
તો હા પાડ!’ લેખ તો માત્ર અડધા પાનાંનો હતો, પણ તે વાંચતાં જે ઉલ્લાસની
ઉર્મિઓ આત્મામાં જાગેલી તેને જિજ્ઞાસુઓ આજે પચીસ વર્ષે પણ નથી ભૂલ્યા. તો
ક્્યારેક ક્રમબદ્ધપર્યાય જેવા વિષયો, પ્રવચનસારની ૮૦–૮૧–૮૨ ગાથા જેવા વિષયો,
પંચપરમેષ્ઠીનું સ્વરૂપ વગેરે પ્રવચનો, પ્રભુત્વશક્તિ વગેરેનાં પ્રવચનો, ભેદજ્ઞાનની
વિશેષ ભાવના ઘણા ઘણા પડખેથી ઘૂંટાવનારા કેટલાય પ્રવચનો, સમ્યગ્દર્શન માટે
સમયસારની ૧૪૪ મી ગાથા જેવા વિશિષ્ટ પ્રવચનો,–ને એવા બીજા કેટલાય મહત્વના
વિષયોને લગતા લેખો એટલા વિસ્તારથી આપવામાં આવ્યા છે કે ઘણીવાર તો એક જ
લેખમાં લગભગ આખો અંક ભરાઈ ગયો છે. આ રીતે ટૂંકા તેમજ લાંબા બંને શૈલીના
લેખોના સુંદર સંકલન વડે સર્વે જિજ્ઞાસુઓનો રસ જળવાઈ રહે છે. બાકી કોઈ લખાણ
લાંબું હોય તો જ તેમાં રહસ્ય ભર્યા હોય ને ટૂંકા લખાણમાં રહસ્ય ઓછા હોય–એવું તો
કોઈ માપ હોતું નથી. જિનવાણીની તો શૈલી જ અનેરી છે, એનાં કથન વિસ્તૃત હો કે
ટૂંકા હો, તેમાંથી વીતરાગીરસ જ ઝરે છે...અને આપણે સૌએ એ ઉપશાંતરસનું જ પાન
કરવાનું છે.

* સર્વે જિજ્ઞાસુઓ આત્મધર્મને પોતાનું જ સમજીને લાભ લઈ રહ્યા છે ને તેની

પ્રભાવના તથા ઉન્નતી માટે હાર્દિક સહકાર આપી રહ્યા છે. તે પાક્ષિક થાય એવી પણ
કેટલાય વખતથી મોટા ભાગના પાઠકોની ભાવના છે. આત્મધર્મનો પ્રચાર, તેની શોભા,
તેની પ્રશંસા એ બધુંય ગુરુદેવ આપણને જે જિનવાણી આપી રહ્યા છે તે જિનવાણીની
જ પ્રશંસા ને શોભા છે. કેમકે આત્મધર્મ એ કોઈ લૌકિક છાપું નથી પણ મુમુક્ષુઓને
જિનવાણી પીરસતું અધ્યાત્મપત્ર છે. ‘આત્મધર્મ’ દ્વારા પણ ઘણા મુમુક્ષુઓઉપર
(સંપાદક ઉપર પણ) ગુરુદેવનો મોટો ઉપકાર થયો છે.

PDF/HTML Page 52 of 52
single page version

ફોન નં. : ૩૪ “આત્મ ધર્મ” Regd No. G. 182

અરે જીવ! મોહને લીધે તું ક્ષણે ક્ષણે પરભાવની ફાંસીએ તારા આત્માને ચડાવી

રહ્યો છે...એનાથી આત્માને બચાવવો હોય તો ચૈતન્યસ્વરૂપ આત્માને જાણીને તેનું

સ્મરણ કર. પરભાવોમાં અજ્ઞાનથી આત્મા ફસાયેલો છે, પરને પોતાનું માન્યું તે

અપરાધથી પરભાવની ફાંસીમાં પડ્યો, પરભાવથી ભિન્ન ચિદાનંદસ્વરૂપ આત્માને

ઓળખવો ને અનુભવવો તે જ આ ભવભ્રમણની ફાંસીમાંથી છૂટવાનો ઉપાય છે.

અજ્ઞાન એ જ મોટી ફાંસી છે, તેનાથી છૂટવું હોય તો સમ્યગ્જ્ઞાન કર.

સમભાવ વડે ભવપાર–

સર્વત્ર રાગ–દ્વેષ છોડીને સ્વસંવેદનરૂપ સમભાવવડે જ્ઞાની કેવળજ્ઞાનને સાધે છે,

અહા, ચૈતન્યનો સમભાવ! જેને જગતમાં ક્યાંય રાગ નથી, જગતમાં ક્્યાંય દ્વેષ નથી,

નિજસ્વરૂપના વેદનમાં જ અત્યંત લીનતા ઉપશમભાવ છે, આવો સમભાવ તે

ભવસાગરથી તરવાનો ઉપાય છે. શુદ્ધાત્માના સંવેદન વગર સાચો સમભાવ જાગે નહિ.

શુદ્ધાત્માના અનુભવરૂપ સમભાવમાં વીતરાગતાનો પરમ આનંદ છે.

એક નાનો વિકલ્પ પણ સમભાવમાં નથી–

અરે, ભણવા–ભણાવવાનો એક નાનો વિકલ્પ તે પણ સ્વરૂપના નિર્વિકલ્પ

સમભાવને રોકનારો છે, ત્યાં બહારના બીજા વિકલ્પોની શી વાત! પરને કરું ને રાગને

કરું–એવી કર્તૃત્ત્વબુદ્ધિમાં તો મોટો વિષમભાવ છે, તેમાં તો સ્વરૂપની શાંતિનું વેદન ક્યાંથી

હોય? પરથી ભિન્ન, રાગથી ભિન્ન, સહજ ચૈતન્યસ્વરૂપના અનુભવપૂર્વક ધર્મીને સમ્યક

શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–થયા, તેટલો વીતરાગી સમભાવ છે, છતાં હજી શાસ્ત્રાદિ સંબંધી વિકલ્પ ઊઠે

તો તેટલો પણ પરમ સમાધિભાવમાં વિક્ષેપ પડે છે, શુદ્ધોપયોગરૂપ સમભાવમાં સ્થિત

મુનિરાજને એટલો પણ વિકલ્પ નથી હોતો, નિર્વિકલ્પતાવડે શુદ્ધસ્વરૂપમાં જ નિશ્ચલ થઈને

સમભાવરૂપ અમૃતનું પાન કરે છે–આવો સમભાવ તે મોક્ષનું કારણ છે. આ સમભાવમાં

પરની પરમ ઉપેક્ષા છે, ક્યાંય કોઈને રાજી કરવું, કોઈથી રાજી થવું–એવી પરનીઅપેક્ષા

તદન છૂટી ગઈ છે, ને નિજસ્વરૂપના વેદનમાં જ મગ્નતા છે.

શ્રી દિગંબર જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર ટ્રસ્ટ વતી પ્રકાશક અને

મુદ્રક: મગનલાલ જૈન અજિત મુદ્રણાલય: સોનગઢ (સૌરાષ્ટ્ર) પ્રત: ૨૭૦૦

< Previous Page