PDF/HTML Page 41 of 49
single page version
સાધી શકે છે, બીજા તેને સાધી શકતા નથી.
પણ જ્યાં તેને દોરીના બંધનથી છોડીને પાણી પાવા લઈ જાય ત્યાં છૂટકારાની હોંશથી તે
થનગની ઊઠે છે, તો અહીં તું અનાદિકાળના અજ્ઞાનથી સંસારમાં બંધાયેલો, તારા છૂટકારાની ને
અતીન્દ્રિય આનંદના અનુભવની રીત તને સંતો સંભળાવે, તે સાંભળીને તારો આત્મા રાજી
થઈને જો થનગની ન ઊઠે, તને હોંશ ન આવે, તો શું તું વાછડામાંથી પણ ગયો! અહા, આ તો
મારા અનંતકાળના બંધનથી છૂટકારાની અપૂર્વ વાત સંતો મને સંભળાવે છે....એમ મોક્ષાર્થી જીવ
ઉલ્લાસથી સાંભળીને અનુભવ કરે છે.
સ્વાદ જ લીધા, પણ ચૈતન્યના આનંદનો અત્યંત મધુરસ્વાદ મેં કદી ચાખ્યો ન હતો, તે શ્રીગુરુએ
મને બતાવ્યો.
થાક્યો હો, ને મોક્ષનો અર્થી થયો હો તો પ્રથમ તારો આત્મા–ચૈતન્યરાજા કેવો છે તેને તું જાણ
તારું ચૈતન્યપણું એવું છે કે જેમાં રાગ પ્રવેશ ન કરે. આવા ચૈતન્યભાવપણે આત્માનો અનુભવ
કરતાં પરમ આનંદ સહિત ભેદજ્ઞાન અને સમ્યગ્દર્શન થાય છે. આત્માને જાણે ને અતીન્દ્રિય
આનંદ ન થાય એમ બને નહિ. રામનો વેશ ધરતાં પણ રાવણના ભાવ પલટી જાય, તો આ
ચૈતન્યરામ પોતે પોતાનું સાચું રૂપ ધારણ કરે ત્યાં તેને વિકાર કેમ રહે? રાગની રુચિ છોડીને હે
જીવ! એકવાર તારા સાચા ચૈતન્યરૂપને ધારણ કરીને તારા આનંદના નાથને તું રીઝવ.
આત્મરામ પોતાના ચૈતન્યભાવમાં આવે ત્યાં રાગની રુચિ રહે નહિ. રાગ અને જ્ઞાનનું પરિણમન
ભિન્નભિન્ન થઈ જાય, આવું જે રાગ વગરનું જ્ઞાન તે જ આત્માના અનુભવનું સાધન છે, તે જ
મોક્ષનું સાધન છે.
PDF/HTML Page 42 of 49
single page version
માટે કુંદકુંદાચાર્યદેવ વિદેહમાંથી લાવ્યા છે. તે જ આ સન્દેશ છે. અહા, આ તો આત્માના
હિત માટે તીર્થંકર ભગવાનના સન્દેશ છે. એકવાર તું રાગથી ભિન્ન પડીને ચૈતન્યના શ્રદ્ધા–
જ્ઞાન કરીને, તીર્થંકર ભગવાનના આ કહેણનો સ્વીકાર કર.
ઉપર ધર્મના આંબા ન પાકે. રાગથી તો ચારગતિનાં ફળ પાકે, શુભરાગના પુણ્યથી સ્વર્ગ
પાકે–પણ તેમાં ધર્મનાં ફળ ન પાકે, તેમાં ચૈતન્યની શાંતિ કે આનંદ ન આવે.
જુદી જાતનું છે, એટલે બંનેની ભિન્નતા છે.
PDF/HTML Page 43 of 49
single page version
ભાવે જ્ઞાની પાસેથી તારા સ્વરૂપનું શ્રવણ કર...વારંવાર તેનો પરિચય કર
અને અનુભવ કર...તારો મહાન આત્મવૈભવ તને દેખાશે.
ત્યારપહેલાંં ચોથી ગાથામાં આત્માના એકત્વસ્વરૂપની દુર્લભતા બતાવતાં કહે છે કે હે જીવો! જે
શુદ્ધસ્વરૂપ હું આ સમયસારમાં દેખાડું છું તે અપૂર્વભાવે સાંભળજો, –કેમકે આવું સ્વરૂપ જીવે પૂર્વે
ખરેખર સાંભળ્યું નથી, પરિચયમાં લીધું નથી ને અનુભવમાં લીધું નથી. સાચું શ્રવણ તેને
કહેવાય કે તેવું જ સ્વરૂપ લક્ષમાં લઈને અનુભવમાં લ્યે. અનુભવ વગરના શ્રવણને અમે શ્રવણ
કહેતા નથી. અહીં તો જેવું ગુરુએ કહ્યું તેવું શિષ્યે અનુભવ્યું–તેવા શ્રોતાની વાત છે. સાંભળતાં જ
એમ થાય કે અરે, મારું આવું અચિંત્ય સ્વરૂપ પૂર્વે કદી મેં જાણ્યું ન હતું, સાંભળ્યું ન હતું. વાણી
તો કાને પડી પણ આવા ભાવે પૂર્વે કદી મેં સાંભળ્યું ન હતું,–એમ અપૂર્વભાવે લક્ષ કરીને શિષ્ય
શ્રવણ કરે છે, તેને જ સાચું શ્રવણ કહેવાય.
કદી ચાખ્યો નથી. તેં રાગ–દ્વેષનો, વિષય–કષાયનો સ્વાદ જ લીધો છે, ને તું મોહથી દુઃખી જ થયો
છો. અરે, ક્્યાં તારો શાંત–અનાકુળ ચૈતન્યસ્વભાવ, ને ક્યાં આ આકુળતાથી ભરેલા વિષય–
કષાયો! એ તો ચૈતન્યથી અત્યંત વિરુદ્ધ છે, દુઃખદાયક છે; છતાં તેની કથા તેં પૂર્વે સાંભળી છે,
તેમાં રસ લીધો છે, પણ તારા આનંદ
PDF/HTML Page 44 of 49
single page version
અપૂર્વ આત્મવૈભવથી સંભળાવીએ છીએ, તો હવે તું અપૂર્વ ભાવે તેનું શ્રવણ કરજે, તેનો
રસિક થઈને તેનો અનુભવ કરજે.
બેટા! તું શુદ્ધ છો...તું બુદ્ધ છો...તું નિર્વિકલ્પ છો...તું જગતથી ઉદાસ છો...–આવા
શુદ્ધાત્માની વાત સંભળાવનારા અને પ્રેમથી સાંભળનારા પણ જગતમાં દુર્લભ છે. રાગનો
ને વિષયોનો રસ જીવને અનાદિથી છે, ને તેની વિકથા કરનારા જીવો પણ ઘણા છે; તે
રાગનો ને વિષયોનો રસ છોડીને ચૈતન્યના રસથી તેની વાત સાંભળવી–જીવોને બહુ દુર્લભ
છે. અહીં સમયસાર દ્વારા જીવોને તે વાત સંભળાવે છે. તો હે જીવ! તું આત્માનો અર્થી
થઈને સાંભળજે. અરે જીવ! તું અતીન્દ્રિય આનંદનો રસ છો; તેને બદલે આત્માને
દુઃખદાયક એવા બંધભાવોમાં; રાગમાં પુણ્યમાં ને વિષયોમાં જ તું અનાદિથી રાચી રહ્યો.
રાગ–પુણ્ય ને વિષયોથી પાર જે તારું અતીન્દ્રિય ચૈતન્યતત્ત્વ મહા આનંદરૂપ છે તે અમે
તને સંભળાવીએ છીએ, તેનો પ્રેમ–રુચિ–આદર કરીને અનુભવમાં લેજે. ભાઈ, આવી વાત
સાંભળવાના ને આત્માને સાધવાના ટાણાં ફરીફરીને મળવા બહુ મોંઘા છે.
તો કરે જ છે ને વિષય–કષાયોને અનુભવે છે. ભલે શુભરાગ હો–તે પણ કષાયચક્ર જ છે, તે
કાંઈ જીવનો સ્વભાવ નથી. રાગાદિ કરવારૂપ કર્મચેતના, અને વિષયો ભોગવવાના હર્ષ–
શોકરૂપ કર્મફળચેતના, તે બંને આત્માની જ્ઞાનચેતનાથી ભિન્ન છે. આવી જ્ઞાનચેતનારૂપે
આત્માને અનુભવતાં જે આનંદ આવે તે આનંદ આ જગતમાં બીજે ક્યાંય નથી.
PDF/HTML Page 45 of 49
single page version
છો; જેમ વધારે જિજ્ઞાસુઓ ભાગ લેશે તેમ આ વિભાગ સુંદર અને સમૃદ્ધ
બનશે. નાના કે મોટા સૌને આમાં ભાગ લેવા આમંત્રણ છે.
ઉત્તર :–ઈશ્વર અનંત છે; જે કોઈ જીવો સર્વજ્ઞતા અને પૂર્ણાનંદને પામ્યા છે તેઓ ઈશ્વર છે;
PDF/HTML Page 46 of 49
single page version
‘જિનવરનો સંતાન’ બનાવશો. આત્મધર્મ અને સોનગઢના સાહિત્યનો અભ્યાસ
સતત ચાલુ છે. સોનગઢથી ભેટપુસ્તક મળતાં બહુત આનંદ આતા હૈ! પૂજ્યશ્રીના
આશીષથી સમકીતકી પ્રાપ્તિ હોવે–આ આશીર્વાદ માગું છું (બાળપણમાં તમારી
ઉત્તમ ભાવના માટે ધન્યવાદ!)
ઉત્તર :–આત્મસ્વરૂપે સદાય ટકનારો આત્મા, ચારગતિમાં ભમતાં કોઈ પણ એકગતિમાંથી બીજી
ગતિઓમાં ભ્રમણ કર્યાં કરે છે પણ જ્યારે કોઈક ધન્યપળે પોતાના જ્ઞાનાનંદસ્વરૂપને
ઓળખીને, તેને પૂર્ણપણે સાધે છે ત્યારે તે સિદ્ધ થઈને સિદ્ધાલયમાં જાય છે એટલે કે મોક્ષ
પામે છે, પછી તે કદી સંસારમાં પાછો આવતો નથી. તે સિદ્ધભગવાન થઈને મોક્ષરૂપ
પરમ આત્મસુખને સદાકાળ અનુભવે છે.
ફાગણસુદ ૧૧ ના રોજ સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે.
ફાગણવદ ચોથના રોજ સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. તાજેતરમાં ફાગણસુદ ૧૧–૧૨ ના જેતપુર
મુકામે તેમણે ગુરુદેવના દર્શનનો લાભ લીધો હતો.
છત્રીસ વર્ષની યુવાન વયે સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. ગંભીર બીમારીનું ઓપરેશન થવાનું
હોવાથી, તેમણે સ્વર્ગવાસના ચાર–પાંચ દિવસ પહેલાંં ગુરુદેવ પ્રત્યે પત્ર દ્વારા ભક્તિ
વ્યક્ત કરીને ક્ષમાયાચના કરી હતી. ગુરુદેવ આઠમી તારીખે અમદાવાદ પધારે ત્યારે
દર્શન કરવાની તેમને ભાવના હતી પણ તે પહેલાંં ત્રણ દિવસ પહેલાંં તેઓ સ્વર્ગવાસ
પામી ગયા. તેઓ શિક્ષક હતા ને અવારનવાર સોનગઢ આવીને બાળકોને શિક્ષણ પણ
આપતા હતા. શાસ્ત્રઅભ્યાસનો પણ તેમને શોખ હતો.
PDF/HTML Page 47 of 49
single page version
–સ્વર્ગસ્થ આત્માનો વીતરાગી દેવ–ગુરુ–ધર્મના શરણે આત્મહિત પામો.
ઉદેપુર (રાજસ્થાન) તા. ૧૯ થી ૨૨
મુંબઈ તા. ૯
ભાવનગર તા. ૧૦ થી ૧૩
સોનગઢ તા. ૧૪ જુન બુધવાર જેઠ સુદ ૩
PDF/HTML Page 48 of 49
single page version
તેને ઉદાસીનતા કેવી હોય!–તે બધુંય ગુરુદેવ આપણને સૌને અવારનવાર પ્રતિબોધે
છે...મુમુક્ષુઓ આનંદથી એ શિખામણ ઝીલે છે.
ખૂબ પ્રસન્નતા વ્યક્ત કરી છે...અને ગામેગામ...ઘરેઘરે આ વાત પ્રચાર પામે તેવી ભાવના
વ્યક્ત કરી છે. આ હિતશિખામણ છાપેલાં પાનાં ગુરુદેવે સ્વહસ્તે સેંકડો મુમુક્ષુઓને આપ્યા છે.
હિતશિખામણ અનુસાર પોતાનાં પરિણામ કરનાર મુમુક્ષુજીવ જરૂર આત્મહિત પામશે.
એક બીજી વાત : આ કળિકાળમાં વીતરાગદેવનો પરમ સત્યમાર્ગ ક્્યારેક–ક્્યારેક
ગમે તેવી કટોકટી વચ્ચે પણ પોતાના હિતને માટે સત્યમાર્ગને વળગી રહે છે. પ્રાણ ભલે છૂટે
પણ સત્યમાર્ગને તેઓ છોડતા નથી. સૌરાષ્ટ્રમાં સં. ૧૯૯૯ દરમિયાન ગુરુદેવના વિહાર વખતે
આવી પરિસ્થિતિ ઊભી થયેલી, ને મુમુક્ષુઓ સત્યમાર્ગને દ્રઢપણે વળગી રહ્યા; અંતે તે વખતના
વિરોધ કરનારા ઘણા પણ પશ્ચાતાપ પૂર્વક સત્ય માર્ગમાં આવ્યા, તેઓ આજે ગુરુદેવની
છાયામાં આનંદથી આત્મહિતના માર્ગને ઉપાસી રહ્યા છે, ને પોતાને ધન્ય–ધન્ય સમજે છે.
અચિંત્ય મહાન ચૈતન્યવસ્તુને સાધવાની છે, જે સત્ય ધર્મને સાધવાનો છે તેની પાસે જગતની
કોઈ પરિસ્થિતિ મુમુક્ષુને મુંઝવી શકતી નથી, સત્યથી ડગાવી શકતી નથી;
પંચપરમેષ્ઠીભગવંતો એના સાથીદાર છે.
PDF/HTML Page 49 of 49
single page version
૨. હું મોટો ને બીજા નાના–એમ કોઈનો તિરસ્કાર ન કરવો જોઈએ.
૩. કોઈ પૈસા વધારે આપે કે ઓછા આપે–તે ઉપરથી માપ ન કરવું જોઈએ,
પ. ભાઈ, અત્યારે આ વાત મહા ભાગ્યયોગે અહીં આવી ગઈ છે. આ કોઈ
મુદ્રક : મગનલાલ જૈન, અજિત મુદ્રણાલય : સોનગઢ (સૌરાષ્ટ્ર) અધિક વૈશાખ : (૩૪૧