PDF/HTML Page 61 of 81
single page version
અને લખે છે કે અમારા ગામમાં દિ. જિનમંદિર નથી તોપણ રોજ ભગવાનને
ભાવના ભાવીએ. ભગવાનના વિરહમાં રોજ ભગવાનને યાદ કરો છો તે બહુ સારું છે.
તમે લખી મોકલેલી પ્રાર્થના અહીં છાપી છે–
સમ્યગ્દ્રષ્ટિ વંદનાનું કવિ દીપચંદજીનું જે પદ તમે ‘રત્નસંગ્રહ’ માંથી ઉતારીને
પદ જ્યાંથી ઉતાર્યું હોય તેનું નામ લખવું જોઈએ, તથા તેમાં ફેરફાર કરીને પોતાનું નામ
ઘૂસાડી દેવું ન જોઈએ. સાહિત્યની નીતિનો આ નિયમ સૌએ ધ્યાનમાં રાખવા જેવો છે.
PDF/HTML Page 62 of 81
single page version
ને હવે પછીના ભવમાં તેઓ ભરતક્ષેત્રમાં તીર્થંકર થઈને મોક્ષમાં પધારશે–તે
ભાવિતીર્થંકરને નમસ્કાર હો.
પ્રશ્ન:– આપણે નમસ્કારમંત્રમાં પહેલાં અરિહંત ભગવાનને કેમ નમસ્કાર
છે. આમ છતાં બધે ઠેકાણે આવો જ ક્રમ હોવો જોઈએ એવો કોઈ નિયમ નથી.
સમયસારમાં કુંદકુંદસ્વામીએ સિદ્ધભગવાનને નમસ્કાર કરીને શરૂઆત કરી છે.
પૂર્વાનુપૂર્વી, પશ્ચાનુપૂર્વી વગેરે ગમે તે ક્રમથી પંચપરમેષ્ઠી ભગવંતોને નમસ્કાર કરી
શકાય છે, તેમાં કોઈ દોષ નથી.
આત્મધર્મ હું હંમેશ વાંચું છું, શૈલી અલૌકિક છે, વાંચતાં જાણે એમ લાગે છે
ઉત્તર:– સામાન્યપણે બંને સમાન અર્થમાં વપરાય છે. (બાલવિભાગના
તેવા પ્રશ્નો ઉપર વિશેષ લક્ષ આપીશું.)
સારી
PDF/HTML Page 63 of 81
single page version
દિન પ્રતિદિન ધર્મમાં આગળ વધે એવી હાર્દિક ભાવના છે.
દેખાડી જ રહ્યા છે. આપણે તે ચાલી લાગુ કરીને તાળું ખોલી નાંખીએ–એટલી
જ વાર છે!
આપના વિચારો વ્યક્ત કરતો લેખ ‘બાલવિભાગ’ માટે આપે લખી
શૈલિને પણ અનુરૂપ નથી. ‘બાલવિભાગ’ માં બાળકોના હૃદયના તરંગો વ્યક્ત
થાય તે વધુ ઈચ્છનીય છે.
મોકલી દેવાની જાહેરાત કરી હતી. પરંતુ તે પુસ્તકો અમે મોકલી શક્્યા ન હતા,
તેથી તમારી ફરિયાદ આવે તે બરાબર છે. અમારી વ્યવસ્થાની આ ભૂલ હતી, તે
બદલ દિલગીર છીએ. હવે તમામ સભ્યોને દર્શનકથા પુસ્તક મોકલાઈ ગયું છે;
અને વૈશાખ સુદ બીજ સુધી જેટલા સભ્યોનાં નામ આવ્યા હશે તે બધાયને
દર્શનકથા પુસ્તક મોકલવામાં આવશે. આ લખાણ તમે વાંચો ત્યાંસુધીમાં જો
તમને ભેટપુસ્તક ન મળ્યું હોય તો પહેલી તારીખ પછી ફરીને અમને લખવા
વિનંતિ છે. આપણા બાલવિભાગનું સોનગઢનું સરનામું તો હવે તમને મોઢે જ
હશે. (તમારો સભ્ય નંબર અને પૂરું સરનામું જરૂર લખજો. અધૂરા સરનામાને
કારણે ઘણાના પુસ્તકો પાછા આવ્યા છે.)
પ્રશ્ન:– ઈન્દ્રો મેરૂપર્વત ઉપર તીર્થંકર ભગવાનનો જન્માભિષેક ક્ષીરસમુદ્રના
PDF/HTML Page 64 of 81
single page version
તમે એક વાત લખી તે અમને બહુ ગમી; તમે લખો છો કે–‘ભગવાનના
તેમજ સવારે તે ભગવાનનું નામ લઈને મારા પૂ. બા મને જગાડે છે.”–તમને આવા
બા મળ્યા તે બદલ તમે ભાગ્યશાળી છો. ભારતની બધી માતાઓ પોતાનાં બાળકોને
આવા મજાના સંસ્કાર આપે તો કેવું સારૂં!
આત્મામાંથી પરમાત્મા કેમ થવાય ને તેમાં કેવા દેવ–ગુરુ નિમિત્ત હોય તે આપણે
જાણવાનું છે. દિલ્હીમાં મહાવીરજયંતિ ધામધૂમથી ઉજવાય છે તે સમાચાર તથા તે
દિવસની તમારી ભાવના જાણી.–ધન્યવાદ!
આવા સરસ વિચારો હું ‘આત્મધર્મ’ માં વાંચી ઘણો ખુશી થયો.....તમે બાળકોને
થયો છે. ને આત્મધર્મમાં આટલા બધા બાળકોનો ઉત્સાહ જોઈને હું પણ બાલવિભાગમાં
નામ લખાવું છું. (ભાઈશ્રી, તમે વાર્તા મોકલવા જણાવ્યું તો બે ત્રણ મહિના પછી
મોકલો તો સારૂં; હમણાં તો બાલવિભાગમાં બહારનું લેવાનો ખાસ અવકાશ નથી.)
“હું બાલવિભાગમાં ‘ભરતી’ થાઉં છું......મારું નામ ‘આત્મધર્મ’ માં ભરતી
હોય. હમણાં તમારા ગામને લશ્કરી ઉથલપાથલનો અનુભવ થઈ ગયો તેથી લશ્કરની
જેમ તમે પણ ‘ભરતી’ થવાની ભાષા વાપરી લાગે છે! આત્મધર્મના બાલવિભાગના
સભ્યોમાં આપનું નામ દાખલ કર્યું છે.
PDF/HTML Page 65 of 81
single page version
આપની જેવા કોલેજિયન બંધુઓ જૈન–તત્ત્વજ્ઞાનમાં રસ લ્યે ને બાલવિભાગના સભ્ય
થાય તેને અમે ખુબ જ પ્રેમથી આવકારીએ છીએ. તમારા બધા કોલેજમિત્રોનેય સભ્ય
બનાવી દો.
તમે લખો છો કે મારે ભગવાન થવું છે ને રોજ સવારમાં ભગવાનના દર્શન
ભાવના બદલ ધન્યવાદ! સોનગઢમાં તો કોને મઝા ન પડે? સૌને મજા આવે; –કેમકે
“જ્યાં જ્ઞાની વસે ત્યાં સૌને ગમે.”
ઉત્તર:– ‘દશાનન’ એટલે દશ મસ્તકવાળો; રાવણ નવ મણિવાળો એવો ઉતમ
રીતે દશ મસ્તક દેખાવાને કારણે તેને ‘દશાનન’ કહ્યો. રાવણને માથું તો એક જ હતું,
પણ તે મહાન વિદ્યાધર હોવાથી દશ માથા કરવા હોય તો કરી શકે ખરા; અને એનું
નામ ‘રાવણ’ પડવા સંબંધમાં ‘પદ્મપુરાણ’ માં એમ આવે છે કે–એકવાર તે
કૈલાસપર્વત ઉપરથી પસાર થયો હતો ત્યાં વાલી મુનિરાજના પ્રભાવથી તેનું વિમાન
થંભી ગયું; તેથી ક્રોધિત થઈને તેણે વિદ્યાબળે તે મુનિ સહિત આખો કૈલાસપર્વત
ઉખેડીને દરિયામાં ફેંકી દેવાની ચેષ્ટા કરી. પર્વત નીચે જઈને પર્વતને ડગાવવા લાગ્યો
ત્યાં કૈલાસ પર ભરત ચક્રવર્તીએ બંધાવેલા રત્નમય જિનમંદિરોની રક્ષાના વિકલ્પથી
વાલી મુનિએ અંગુઠા વડે પર્વતને દબાવ્યો, ત્યાં પર્વત નીચે રાવણ પણ દબાયો ને રુદન
કરવા લાગ્યો તેથી તેનું નામ રાવણ પડ્યું! પછી પોતાની ભૂલના પશ્ચાત્તાપથી રાવણે
ક્ષમા માંગી ને કૈલાસ ઉપરના જિનાલયમાં જિનેન્દ્રદેવની ઘણી જ ભક્તિ કરી.
ઉત્તર:– રાવણે સીતાજીનું હરણ કર્યું તે પ્રસંગનું વર્ણન પણ જુદી જુદી શૈલિથી
તેણે રામનું રૂપ ધારણ કર્યું હતું, એટલે સીતાને ખબર ન હતી કે આ રામ નથી પણ રાવણ
છે. વળી રાવણ પ્રતિવાસુદેવ (અર્ધચક્રવર્તી) હતો એટલે લક્ષ્મણ–વાસુદેવ સિવાય બીજું
કોઈ તેને જીતી ન શકે. રાવણનું મૃત્યુ લક્ષ્મણના હાથે થયું હતું, રામના હાથે નહિ.
PDF/HTML Page 66 of 81
single page version
પુરાણ લખવું પડે. હા, રાવણ સંબંધમાં એક વાત જાણવી જરૂરી છે કે તેણે એક
મુનિરાજ પાસે એવી પ્રતિજ્ઞા લીધી હતી કે કોઈ પણ સ્ત્રી ઉપર તેની ઈચ્છા વિરુદ્ધ
બળાત્કાર કરવો નહિ. અને, સીતાનું હરણ કર્યા પછી પણ રાવણ મહારાજાએ પોતાની
એ પ્રતિજ્ઞાનું દ્રઢપણે પાલન કર્યું હતું.
ન કરવું હોય. બાલવિભાગ પ્રત્યે મમતા બતાવીને આપે લખ્યું કે બાળકોને તેનાથી
ખૂબજ પ્રેરણા મળે છે અને સભ્યોની સંખ્યા જોતાં બાળકોનું ખાસ પત્ર નીકળે એવો
પ્રસંગ આવશે. ભાઈ, આવા અધ્યાત્મ જૈનધર્મમાં હજારો બાળકો નાનપણથી જ
રસપૂર્વક ભાગ લ્યે, તેમના ધાર્મિક સંસ્કારો દ્રઢ થાય ને ખાસ બાળકો માટે જ ધાર્મિક
પત્રો કાઢવા પડે–એવી જાગૃતિ જૈનસમાજમાં આવે એ તો આપણી ભાવના છે; એવો
પ્રસંગ આવે એના જેવું ઉત્તમ શું?
સાપ્તાહિક છે. એ દ્રષ્ટિએ આત્મધર્મનું માસિક પ્રકાશન ઘણું લાંબું પડે છે, પાક્ષિક થાય
તો જરૂર વિશેષ પ્રચારનું કારણ થાય. આ બાબત માનનીય પ્રમુખશ્રીની પણ ભાવના
હતી. આ સંબંધમાં જિજ્ઞાસુઓએ પ્રમુખશ્રી, જૈન સ્વાધ્યાય મંદિર ટ્રસ્ટ–સોનગઢને
લખવું જોઈએ તેમનો આદેશ થતાં તુરત આત્મધર્મનું પાક્ષિક–પ્રકાશન થઈ શકે.
રહીને આત્મા જો મોક્ષનું સાધન કરે તો પણ તે કયા ના પાડે છે? એ તો જે મોહ
પરિણામ કરે તેને મોહ પરિણામમાં નિમિત્ત થાય ને જે મોક્ષનું સાધન કરે તેને મોક્ષ
સાધનમાંય નિમિત્ત થાય. શરીરમાં રહીને જીવે શું કરવું તે તો પોતાને આધીન છે.
PDF/HTML Page 67 of 81
single page version
ખુશી થયા છીએ. મહારાષ્ટ્રમાં માંગીતુંગી ક્્યાં આવેલું છે તે જાણવાની જિજ્ઞાસા થાય છે
તો જણાવશો.
સૌરાષ્ટ્રમાંથી જવા માટે સુરત થઈ નવાપુર સ્ટેશન ઉતરી, ત્યાંથી બસદ્વારા શાકરી–
પીપરનેર થઈને દશવેલ ઉતરવું; દશવેલથી બેલગાડીદ્વારા ચાર માઈલ માંગીતુંગી જવાય
છે. મુંબઈથી જવા માટે નાશીકથી બસ મારફત તારાબાગ અથવા દશવેલ જવું ત્યાંથી
બેલગાડી દ્વારા જવાય છે. નંદરબાર અમલનેર ટ્રેઈનમાં ધૂલીયાથી બસમાં દશવેલ
માંગીતૂંગી પહાડ સુંદર છે, તેનું ચઢાણ જરા કપરું છે. તેની યાત્રાનું વિશેષ વર્ણન મંગલ
તીર્થયાત્રા પુસ્તકમાંથી વાંચતા પ્રસન્નતા થશે.
તે ફત્તેપુરવાળા ચેતનકુમાર છોટાલાલ મહેતા તેઓ અમદાવાદની કોલેજમાં ફર્સ્ટ બી.
ફાર્મમાં અભ્યાસ કરે છે. વીતરાગમાર્ગની પ્રભાવના માટે તેમને તમન્ના છે. તેમના
પ્રેરણાકારી થશે. –સં
PDF/HTML Page 68 of 81
single page version
આકુળતાથી ઊજાગરા કરી કરીને નહિ ભણવાનું ભણતાં, અથક પ્રયત્ને પણ જ્યારે
પુણ્યની કચાશને કારણે પરીક્ષામાં નિષ્ફળતા મળી ત્યારે મને મારી ભૂલ
સમજાઈ......જેટલો પ્રયત્ન આમાં કર્યો એટલો પ્રયત્ન સમ્યગ્જ્ઞાનવિદ્યા વડે આત્માને
જાણવા માટે ક્્ર્યો હોત તો?
આત્મિક જ્ઞાનની વિદ્યા વડે જ છે. જીવનની જેટલી ક્ષણ આત્મવિદ્યાના અભ્યાસ માટે
સત્સંગમાં વીતે તે ક્ષણ સફળ છે. એના સિવાયનું બીજું બધું તો ‘ચેતન’ અનંતવાર કરી
ચૂક્્યો છે.
PDF/HTML Page 69 of 81
single page version
જવાબ પોતાના જ હસ્તાક્ષરમાં લખજો; સભ્ય નંબર લખજો.
હોય? તે જુદી પાડો–જ્ઞાન, સુખ, રાગ,
દુઃખ, શબ્દ, રોગ શરીર અસ્તિત્વગુણ.
છે.–
૨ પરમાત્મામાં પરમા–નથી.
૩ મો–ના નાશવડે મોક્ષ પમાય છે.
જૈનશાસનમાં વીરપ્રભુ પછી થયેલા એક
મહાન સંતને શોધી કાઢો–જેનું ચાર
અક્ષરનું નામ છે; જેમણે મોટા મોટા
શાસ્ત્રો રચ્યાં છે;
અક્ષયત્રીજ એ વર્ષીતપના પારણા
ઋષભમુનિરાજે છ મહિના સુધી તો
PDF/HTML Page 70 of 81
single page version
વર્ષીતપ થઈ ગયો.
મંગલસ્વપ્નો આવ્યાં કે મારા આંગણે
કલ્પવૃક્ષ ફળ્યું છે ને દેવો વાજાં વગાડે છે–વગેરે;
સવારમાં ઋષભમુનિરાજ આહારનિમિત્તે તે
હસ્તિનાપુરીમાં પધાર્યા, ને તેમને જોતાં જ
પરમ ભક્તિથી શ્રેયાંસકુમારને જાતિસ્મરણ
જ્ઞાન થયું, પૂર્વે આઠમા ભવે ઋષભદેવની
સાથે પોતે (વજ્રજંઘ અને શ્રીમતીપણે)
મુનિઓને આહારદાન
કઈ રીતે દેવાય તેની ખબર પડી. એટલે
અત્યંત આનંદપૂર્વક શેરડીના રસથી
ઋષભમુનિરાજને ‘હાથમાં’ પારણું કરાવ્યું.
ભગવાનના ગણધર થયા ને કેવળજ્ઞાન
પ્રગટ કરીને અક્ષય પદ (મોક્ષ) પામ્યા;
‘ઈક્ષુ’ રસથી પારણું કરાવ્યું અને તે જ
ભવમાં તેઓ ‘અક્ષય’ પદને પામ્યા તેથી
તે દિવસ અક્ષયત્રીજ તરીકે પ્રસિદ્ધ થયો.
અહા, ધન્ય તે મુનિદશા! ને ધન્ય તેમના
આહારદાનનો પ્રસંગ!–આપણે એ બંનેની
ભાવના ભાવીએ.
જણાવવાનું કે મોટા શહેરોમાં જ્યાં વિશેષ ગ્રાહકો છે ત્યાં તો મુમુક્ષુમંડળ મારફત ભેટ
તરફથી આપવાનું નક્કી થયું છે એટલે બાકીના ગ્રાહકોને ભેટપુસ્તક પોસ્ટથી મોકલાઈ
PDF/HTML Page 71 of 81
single page version
PDF/HTML Page 72 of 81
single page version
PDF/HTML Page 73 of 81
single page version
સ્વર્ગસ્થ પુત્રીની સ્મૃતિમાં ભેટ આપવામાં આવ્યા છે તે બદલ તેમને ધન્યવાદ.
PDF/HTML Page 74 of 81
single page version
PDF/HTML Page 75 of 81
single page version
આ લખાય છે ત્યારે સોનગઢમાં પૂ. ગુરુદેવની ૭૭મી જન્મજયંતિના
ઉલ્લાસપ્રસંગે પૂ. બેનશ્રી ચંપાબેન અને પૂ. બેન શાન્તાબેન તરફથી
સિદ્ધચક્રમંડલવિધાન ઘણા ભક્તિભાવથી રાખવામાં આવેલ, તે ચૈત્ર વદ ૮ થી શરૂ
કરીને અમાસે આનંદપૂર્વક પૂર્ણ થયું. સોનગઢમાં આ ચોથી વખત સિદ્ધચક્રવિધાન થયું.
સિદ્ધચક્રવિધાનનું પૂજન કરતી વખતે સિદ્ધભગવંતોના ગુણોની હારમાળાથી સાધકોનું
હૃદય એવું પ્રસન્ન થતું હતું કે જાણે સિદ્ધભગવંતોની વચ્ચે જ બેઠાં હોય.....ને સિધ્ધોને
નજરે નીહાળતાં હોય?
દિવસનું પ્રવચન શ્રી હીરાભાઈના મકાનમાં હતું–જ્યાં ગુરુદેવ પહેલા રહેતા અને સં.
૧૯૯૧ માં ચૈત્ર સુદ તેરસે જ્યાં પરિવર્તન કરીને શુદ્ધ દિગંબર જૈન આમ્નાય પ્રસિદ્ધ કરી
હતી.
સમવસરણ મંદિરનો વાર્ષિક–પ્રતિષ્ઠા દિન છે. રાજકોટ ૧પ દિવસ રહી તા. ૯–પ–૬૬ ને
સોમવારે ગુરુદેવ સોનગઢ પધારશે.
આ ઉપરાંત રાજકોટમાં ફાગણ સુદ ૧૨, મોરબીમાં ચૈત્ર સુદ ૨ અને વાંકાનેરમાં ચૈત્ર
સુદ ૧૩ વગેરે સ્થળે જિનમંદિરની વર્ષગાંઠના દિવસો આનંદપૂર્વક ઉજવાયા હતા.
PDF/HTML Page 76 of 81
single page version
દિવસે જ તેમનો જન્મદિવસ હતો; ને સ્વાધ્યાય કરતાં કરતાં હૃદયરોગનો હૂમલા થતાં
તેમનો સ્વર્ગવાસ થઈ ગયો. તેઓ ભદ્રપરિણામી હતા ને સત્સંગની તેમને ભાવના હતી.
સ્વાધ્યાયમાં નિયમિત ભાગ લેતા. દેશમાં આવીને સત્સંગની તેમને અભિલાષા હતી.
સત્સંગનો લાભ લેતા હતા, ને તત્ત્વ સમજવાનો ઉત્સાહ બતાવતા હતા.
ઉલ્લાસ થયો હતો.
PDF/HTML Page 77 of 81
single page version
PDF/HTML Page 78 of 81
single page version
PDF/HTML Page 79 of 81
single page version
જડ ચેતન ભિન્ન બતાવનારા....જુગ જુગ જીવો કહાન હમારા.....
મુમુક્ષુને મોક્ષમાર્ગ દેખાડી, દિનરાતની તેં પરવાહ ન કરી;
નિજ સ્વરૂપના સાધનહારા, જુગ જુગ જીવો કહાન હમારા...
વૈશાખ સુદ બીજ મંગલ આવી, ગુરુ–જન્મોત્સવ વધામણા લાવી;
દિવ્ય દુદુંભી વાજાં વાગ્યા.... જુગ જુગ જીવો કહાન હમારા....
પંચમકાળમાં ભૂલા પડેલા....ભવિજનને માર્ગદર્શન મળીયા;
ભવઅંત પામશું તમને ભજતાં....જુગ જુગ જીવો કહાન હમારા...
મોતીચંદભાઈના કૂળદીપક છો, ઉજમબાના લાડીલા નંદ છો;
અમ સેવકના જીવન–આધારા, જુગ જુગ જીવો કહાન હમારા....
PDF/HTML Page 80 of 81
single page version
––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––––