PDF/HTML Page 41 of 53
single page version
૧૧. કોના આશ્રયે જીવ સમ્યગ્દ્રષ્ટિ થાય છે?
ભૂતાર્થસ્વભાવના આશ્રયે જીવ
૧૨. મુનિવરો કઈ રીતે મોક્ષને સાધે છે?
૧૩. હજારો શાસ્ત્રોનો ભંડાર શેમાં ભર્યો
૧૪. નિશ્ચય વગરના એકલા વ્યવહારને
૧પ. આવો મોક્ષમાર્ગ જાણીને શું કરવું?
તેની આરાધનામાં આત્માને જોડવો.
૧૬. મુનવરોએ આત્મહિતનો ઉપાય શું
૧૭. પુણ્ય તરફના વલણમાં સુખ છે કે
૧૮. તો સુખ શેમાં છે? આત્માના
૧૯. મોક્ષમાર્ગમાંથી કોને કાઢી નાંખ્યા?
૨૦. પૂર્ણ સુખરૂપ મોક્ષનો માર્ગ કેવો
છે? તે સત્યાર્થ મોક્ષમાર્ગ નથી.
૨૨. સત્યાર્થ મોક્ષમાર્ગ કેવો છે? રાગ
વગરના નિશ્ચય રત્નત્રયરૂપ.
૨૩. મોક્ષને માટે નિયમથી કરવા જેવું
કાર્ય શું છે? રાગ વગરનાં
શુદ્ધરત્નત્રય તે નિયમથી કર્તવ્ય છે.
૨૪. સુખ માટે જીવે શેમાં લાગવું
જોઈએ? નિશ્ચય રત્નત્રયરૂપ
મોક્ષમાર્ગમાં નિરંતર લાગ્યા રહેવું.
૨પ. સુખ શું છે?
આત્માનો સ્વભાવ.
૨૬. રાગ શું છે? તે કાંઈ આત્માનો
સ્વભાવ નથી.
૨૭. કોને જાણતાં સુખ થાય છે?
સુખસ્વભાવી આત્માને જાણતાં
સુખ થાય છે.
૨૮. સુખ રાગમાં હોય? કે વીતરાગતામાં?
વીતરાગતામાં જ સુખ છે; રાગમાં
સુખ નથી.
૨૯. રાગમાં અને પુણ્યમાં સુખ માને
તો? તો તેને રાગ અને પુણ્ય
વગરના મોક્ષની શ્રદ્ધા નથી.
૩૦. આત્માના અતીન્દ્રિય સુખને કોણ
જાણે છે? ધર્મી જ તે સુખને જાણે છે.
PDF/HTML Page 42 of 53
single page version
વીતરાગવિજ્ઞાનવડે જ તે સુખ
અનુભવાય છે
૩૨. પુણ્ય બાંધવાના ભાવમાં શું છે?
આકુળતા અને દુઃખ
૩૩. પુણ્યફળના ભોગવટામાં શું છે?
આકુળતા અને દુઃખ.
૩૪. સુખ ક્્યાં છે? આત્મા સ્વયં
સુખસ્વરૂપ છે, તેની સન્મુખતા તે
સુખ છે.
૩પ. શેના વગર સુખ ન થાય?
વીતરાગ–વિજ્ઞાન વગર કોઈને
સુખ ન થાય.
૩૬. ધર્મી જીવ શેમાં રાજી છે?
ધર્મી જીવ ઈન્દ્રપદના વૈભવમાંય
રાજી નથી, ચૈતન્યના આનંદમાં જ તે
રાજી છે.
૩૭. જીવ હેરાન કેમ થઈ રહ્યો છે?
આત્મામાં સુખ છે–તેને ભૂલ્યો છે
તેથી.
૩૮. બાહ્ય વિષયોમાંથી સુખ કેમ નથી
મળતું? ત્યાં સુખ છે જ નહિ–પછી
ક્્યાંથી મળે?
૩૯. ધનવાન સુખી, દરિદ્ર, દુઃખી–એ
સાચું? ના; નિર્મોહી સુખી ને મોહી
દુઃખી.
૪૦. જડ વૈભવમાં સુખ છે? ના; સુખ તે
તો આત્માનો વૈભવ છે.
૪૧. ભગવાન સિદ્ધો અને અરિહંતો શું
કરે છે? બ્રાહ્ય સાધન વગર જ
આત્માના આનંદને અનુભવે છે.
મોક્ષના માર્ગે ચાલવું જોઈએ.
૪૩. મોક્ષનો માર્ગ શું છૈ? વીતરાગ
રત્નત્રય સમ્યગ્દર્શનજ્ઞાનચારિત્ર.
૪૪. તે મોક્ષના માર્ગમાં રાગ આવે? ના;
રાગ તો બંધમાર્ગ છે, તે મોક્ષમાર્ગ
નથી.
૪પ. સાચો–સત્યાર્થ મોક્ષમાર્ગ ક્્યો છે? જે
નિશ્ચયમોક્ષમાર્ગ છે તે જ
સત્યાર્થસાચો છે.
૪૬. વ્યવહારમોક્ષમાર્ગ કેવો છે? તે
ઉપચારથી નિશ્ચયનું કારણ છે.
૪૭. તેને ઉપચારથી કારણ કેમ કહ્યું? તે
મોક્ષમાર્ગનો સહકારી છે તેથી; (તે
પોતે ખરો મોક્ષમાર્ગ નથી પણ
મોક્ષમાર્ગમાં સાથે રહેલ છે.)
૪૮. સાચું કારણ કેવું હોય? સાચાં કારણ–
કાર્ય એક જાતનાં હોય; એટલે
શુદ્ધતાનું કારણ શુદ્ધતા જ હોય,
શુદ્ધતાનું કારણ રાગ ન હોય.
૪૯. સાચો મોક્ષમાર્ગ કેવો છે? શુદ્ધ
સ્વદ્રવ્યને આશ્રિત છે.
પ૦. ઉપચાર મોક્ષમાર્ગ કેવો છે? પરદ્રવ્યને
આશ્રિત છે.
પ૧. સાચો મોક્ષમાર્ગ જાણીને શું કરવું?
તેમાં લાગ્યા રહેવું. (
PDF/HTML Page 43 of 53
single page version
જાણ્યા કહેવાય?
નિશ્ચયને એકને આદરે ત્યારે.
પ૩. નિશ્ચય માર્ગ કેવો છે? તે પોતાના
શુદ્ધ ઉપાદાનથી પ્રગટેલો છે.
પ૪. વ્યવહાર માર્ગ કેવો છે? તે પરાશ્રયે
થયેલો છે.
પપ. સાચા મોક્ષમાર્ગ કેટલા છે?
એક જ છે.
પ૬. મોક્ષમાર્ગનાં બીજાં નામો ક્્યા છે?
આનંદમાર્ગ,
શુદ્ધપરિણતિ, મોક્ષનું સાધન,
અંતર્મુખભાવ,
પ૭. નય શું છે?
તે સાચા જ્ઞાનનો પ્રકાર છે.
પ૮. અજ્ઞાનીને એકકેય નય હોય?
ના.
પ૯. સાચા નય કોને હોય?
આત્માના સ્વાનુભવથી સમ્યગ્જ્ઞાન
કરે તેને.
૬૦. નિશ્ચય વગરનો વ્યવહાર કેવો છે?
મિથ્યા છે.
૬૧. સમ્યગ્દર્શન સાથે શું થાય છે?
જ્ઞાન–ચારિત્ર–આનંદ
ચૈતન્યસમુદ્રમાં ડુબકી લગાવતાં
૬૩. ચૈતન્યનો પહાડ ખોદતાં તેમાંથી શું
સમ્યગ્દર્શનાદિ અનતં આનંદમય
૬૪. ત્રણ કિંમતી રત્નો કયા?
૬પ. અનંતા રત્નોની ખાણ કોણ છે?
ચૈતન્યપ્રભુ આત્મા પોતે.
૬૬. મેરૂથી પણ મોટો ચૈતન્યરત્નનો પહાડ
તેની દ્રષ્ટિ આડે મિથ્યાત્વનું તરણું
૬૭. અરિહંતના આત્માને ખરેખર ઓળખે
પોતાના આત્માનું સાચું સ્વરૂપ
૬૮. અરિહંત પ્રભુના દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય
૬૯. તેમાં ક્્યાંય જરાય રાગ છે? .....ના
૭૦. એમ ઓળખતાં શું થાય?
પોતામાં ચેતન અને રાગની જુદાઈનો
PDF/HTML Page 44 of 53
single page version
મુમુક્ષુઓને આનંદ થશે.
ફોટો જોયો અને અમને ઘણો જ આનંદ થયો..... તેઓ પણ ધર્મની વૃદ્ધિ કરનારા છે.
અને સાથે જ ત્રીજો કોયડો પણ અમારા ગામમાં વિચરેલા ને ધર્મની વૃદ્ધિ કરનારા
ભગવાનનો પૂછયો....તે ભગવાનના નામ ઉપરથી તો અમારા ગામનું નામ પડ્યું
છે...તેથી તે ભગવાન પ્રત્યે અમને ખૂબ જ બહુમાન ઊભરાય છે. (પત્ર લખનાર
બાળક કથા ગામના છે એ તો પત્ર ઉપરથી શોધી લેવાય તેવું છે.)
પુસ્તક વાંચીને કોને આનંદ ન થાય? વળી કોયડા પૂછયા તેથી ઘણો આનંદ થયો છે.
અહીં પર્યુષણમાં ખૂબ જ આનંદ આવ્યો. ભગવાનની રથયાત્રા વગેરેમાં ખૂબ ઉત્સાહથી
ભાગ લીધો. અહીં પાઠશાળામાં પણ ઉત્સાહ આવે છે. કંઈ પણ થાય ત્યારે શરીરથી
જુદો આત્મા યાદ આવે છે. હું તો આનંદનો પિંડ છું.....મારું કામ તો જ્ઞાન–દર્શન–
ચારિત્ર છે.
લિયા, શાસ્ત્રપ્રવચન–પૂજન–ધાર્મિક કલાસ આદિકા ભરચક કાર્યક્રમ રહતા થા.
છે કે માસીકને બદલે પંદર દિવસે આત્મધર્મ વાંચવા મળે તો કેવી મજા આવે.
PDF/HTML Page 45 of 53
single page version
ભાવના ભાવે છે.) તમને સોનગઢ આવવાની ખૂબ જ ઈચ્છા છે,–તો તમારા
સુરેન્દ્રનગરથી તો સોનગઢ ક્્યાં આઘું છે? દીવાળીની રજામાં સોનગઢમાં જ મજા
કરોને! ગાડીમાં બેઠા કે સીધા સોનગઢ! –આવજો ત્યારે!
બાલવિભાગ તો ખૂબ જ ગમે છે.
આપતા રહેજો. અંક ૩૪૭ વાંચી બહુ આનંદ થયો છે.
અમને ઘેર બેઠા મળે છે.
પુણ્યપ્રતાપે મને મારા આત્માની વિભૂત જાણવા મળે છે, તેથી હું મારાં પરમ ભાગ્ય
માનું છું.
ભક્તિ પૂજાનાદિ ભરચક કાર્યક્રમમાં સૌ ઉત્સાહથી ભાગ લેતા હતા. ઘાટકોપર
મુમુક્ષુમંડળના પ્રમુખ તરીકે હાલમાં શ્રી ભોગીલાલ ચત્રભુજ દોશી ચૂંટાયા છે. તા. ૧–
૧૦–૭૨ ના રોજ દિગંબર જિનમંદિરોના સમૂહદર્શનનો કાર્યક્રમ હતો, તેમાં ૪૦૦
ઉપરાંત મુમુક્ષુઓએ ઉત્સાહથી ભાગ લીધો હતો ને ઘાટકોપર ઉપરાંત દાદર, મલાડ,
મુંબઈના જિનંમદિરમાં આનંદથી દર્શન કર્યાં હતા.
PDF/HTML Page 46 of 53
single page version
સોગાનીના નિર્દેશનપૂર્વક પાઠશાળાના બાળકોએ અનુપમ ઢંગથી રજુ કર્યું. સમાજના
પ્રતિષ્ઠિત આગેવાનો સહિત સમસ્ત સમાજે નાટકના ગંભીર ભાવો, તત્ત્વચર્ચા અને
ધાર્મિક દ્રઢતા દેખીને ભૂરી ભૂરી પ્રશંસા કરી. જૈનધર્મમાં કેટલી સાર્થકતા અને ગંભીરતા
ભરેલી છે તે આ નાટક દ્ધારા પ્રસ્તુત થયું.
કરેલ હતો.
શાસ્ત્રવાંચન રાખવામાં આવેલ, તેમાં સૌને બહુ જ ઉત્સાહ આવે છે. બપોરે ૩ાા થી ૪ાા
તથા સાંજે ૬ાા થી ૯ા સુધી ધાર્મિક કાર્યક્રમો રાખેલ હતા. સંખ્યા ઘણી થતી અને
બધાને બહુ જ આનંદ આવતો હતો; વાંચન અને ભક્તિમાં સૌ ઉત્સાહથી રસ લેતા.
દરરોજ પ્રભાવના થતી. (આફ્રિકાના ઉત્સાહી મુમુક્ષુ ભાઈ–બહેનો દૂર દૂર દેશમાં પણ
જે જિજ્ઞાસા અને ધાર્મિક પ્રવૃત્તિનો ઉત્સાહ ધરાવે છે તે પ્રશંસનીય છે...આફ્રિકાના
બાલબંધુઓ! તમે પણ આત્મધર્મના બાલવિભાગમાં ભાગ લ્યો, ને કોયડા વગેરેના
જવાબો લખી મોકલો. તમારા જવાબો વેલામોડા આવશે તોપણ સ્વીકારીશું....ને
ઈનામ પણ મોકલીશું. તો હવે ભૂલતા નહીં હો!)
વીરતણાં સંતાન અમારે ભણવાં જૈન સિદ્ધાંત વગેરે ધર્મગીતોથી આસપાસનું વાતાવરણ
ગજાવી રહ્યા હોય, અને ‘મારે જોવો આત્મદેવ કેવો હશે’ ની ભાવના ભાવી રહ્યા હોય–
તે દશ્યો દેખીને આનંદ થાય છે. ઠેરઠેર પાઠશાળા ચાલુ થાય ને બાળકોને ઉત્તમ સંસ્કાર
મળે તે અત્યંત જરૂરી છે.
PDF/HTML Page 47 of 53
single page version
પ્રચાર વધુમાં વધુ કરવું જરૂરી છે–જેથી ઉત્તમ સંસ્કારોવડે જીવન શોભી ઊઠે–
(૨) હંમેશાંં તત્ત્વજ્ઞાનનો અભ્યાસ કરવો, શાસ્ત્રવાંચન કરવું.
(૩) રાત્રિભોજન કરવું નહીં, કેમકે તેમાં ત્રસહિંસાનો વિશેષ દોષ છે.
(૪) સીનેમા જોવી નહીં; લૌકિક સીનેમા જોવાથી વિષય–કષાયના કુસંસ્કાર પડે
આવો, આપણે સૌ એકતાલથી હરેક પ્રકારે વીરશાસનની સેવા કરવા કટિબદ્ધ
કરે છે, ને વડીલો તરફથી તેમને પ્રોત્સાહન મળે છે. કલકત્તા જેવા શહેરમાં બાળકો
દ્ધારા પાઠશાળાનું સંચાલન થઈ રહ્યું છે તે પ્રશંસનીય છે. બાળકો ધાર્મિક ઉત્સાહમાં
આગળ વધે એવી શુભેચ્છા.
બાળકોએ નક્કી કર્યું છે કે દીવાળીમાં ફટાકડા ફોડશું નહીં. બીજા બાળકો પણ
તેનુંઅનુકરણ કરજો. કેમકે દીવાળી એ તો આપણા મહાવીરભગવાનના મોક્ષનો મહાન
દિવસ છે; તે દિવસે તો મોક્ષની ભાવના હોય–કે ફટાકડા ફોડવાનું હોય?
છે. દરેક પાઠશાળાઓમાં તે ચાલશે અને તેની પરીક્ષાઓ જયપુરના પરીક્ષાબોર્ડદ્ધારા
આ વર્ષથી લેવામાં આવશે. (આ જૈનબાળપોથીની એક લાખ કરતાં વધુ પ્રતો ચાર
ભાષામાં છપાઈ ચુકી છે.)
PDF/HTML Page 48 of 53
single page version
છેલ્લા બે અક્ષર ‘હંત’ તે મોહશત્રુને હણી નાંખે છે. મોહને હણનારા હોવા છતાં
ભગવાન અરિહંતદેવ પરમ અહિંસક છે.
આંખેથી દેખાતા નથી, છતાં ‘નમો સિદ્ધાણં’ કહીને આપણે નમસ્કારમંત્રમાં તેમને રોજ
યાદ કરીએ છીએ.
છેલ્લો અક્ષર ‘ન’–એવા વનમાં તેઓ મુનિદશા વખતે રહેતા હતા. છેલ્લો અક્ષર ‘ન’
અને પહેલો અક્ષર ‘વ’ એટલે ‘નવ’ ૯; તેમાં ૧પ ઉમેરતાં ૨૪ થયા; તે ચોવીસમાં
તીર્થંકર વર્દ્ધમાન સ્વામીને નમસ્કાર હો. (વર્દ્ધમાન શબ્દમાં જોડીયા અક્ષર છે –પણ
કોયડાની સગવડતા ખાતર તેમાં ચાર અક્ષર ગણ્યા હતા.)
મોકલનારા બાળકોને ભેટપુસ્તકો મોકલાઈ ગયા છે. આ પુસ્તકો પોરબંદરના કોઠારી
બ્રધર્સ તફરથી, (તેમના માતુશ્રી કસુંબાબેન ભૂરાલાલના સ્મરણાર્થે), તથા બોટાદના
મંજુલાબેન શિવલાલ ગાંધીના સ્મરણાર્થે હીરાબેન તરફથી આપવામાં આવ્યા છે.
અક્ષર જીવનમાં સૌથી પહેલો છે.....અને છેલ્લા અઢી અક્ષર જેની પાસે હોય તે
સૌભાગ્યવાન ગણાય છે–એ વસ્તુ માત્ર અમારા સોનગઢમાં જ છે, બીજે ક્્યાંય નથી.....
એ વસ્તુનું ચિત્ર તમારા ઘરમાં પણ જરૂર હશે..... કહો જોઈએ–કઈ છે તે સુંદર વસ્તુ?
PDF/HTML Page 49 of 53
single page version
આપીશું.)
સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. તેઓ ભદ્રપરિણામી હતા અને ધર્મ સાંભળવાની જિજ્ઞાસા પ્રગટ
કરતા હતા. કેટલાક વર્ષથી તેઓ પથારીવશ હતા, ને સોનગઢ રહેતા હતા.
સ્વર્ગવાસના બે દિવસ પહેલાંં જ પૂ. ગુરુદેવે તેમજ પૂજય બેનશ્રી–બેને પધારીને
વૈરાગ્યમય બોધવચનો સંભળાવ્યા હતા. ગુરુદેવે તેમને સંબોધીને કહેલું કે ‘આત્મા
આનંદસ્વરૂપ છે.’ ત્યારબાદ બે દિવસે તેઓ શાંતિપૂર્વક સ્વર્ગવાસ પામ્યા.
પામ્યા છે. મુંબઈમાં પોતાના આંગણે તેઓ ગુરુદેવના ચરણસ્પર્શ કરી રહ્યા છે–એવો
ફોટો મચ્છુકાંઠાના સમાજ–ઉત્કર્ષમાં છપાયેલ છે. તેઓ જૈનસમાજના એક કાર્યકર હતા.
જિનમંદિરના હિસાબ વગેરેનું કામ સંભાળતા હતા.
PDF/HTML Page 50 of 53
single page version
જોવા જાણે કુંદકુંદપ્રભુજી સાક્ષાત્ પધાર્યા હોય.....એવું લાગતું હતું.
PDF/HTML Page 51 of 53
single page version
PDF/HTML Page 52 of 53
single page version
ઘરેઘરે પહોંચાડી રહ્યું છે. તે માટે જેટલો આભાર માનીએ તેટલો ઓછો છે.”
ભરીભરીને ઠાલવે છે...બંધુઓ! આપની એ ધાર્મિકલાગણી દેખીને અમને હર્ષ તો થાય
છે....–પણ અમારે એથી વિશેષ કંઈક કહેવાનું છે.
શુદ્ધચૈતન્યવસ્તુ પીરસાય છે તે વસ્તુ પણ તમારી છે, એટલે આત્મધર્મ દ્ધારા એ
સ્વવસ્તુને લક્ષગત કરીને ‘આત્મધર્મ’ ને (આત્માના ધર્મને) તમે તમારો જ બનાવી
દો....ત્યારે તમે આનંદથી કહેશો કે ‘વાહ! આ આત્મધર્મ તો અમારું જ છે, તેમાં જે કાંઈ
આવે છે તે અમારું જ છે.’ –આમ ‘આત્મધર્મ’ને તમે પોતાનું બનાવી દો–તે અમને તો
ગમે. અને એ જ ‘આત્મધર્મ ’ ની ખરી કિંમત છે.
સુધી પહોંચાડવાનું લક્ષ બાંધેલું તે પાર પડયું છે. જિજ્ઞાસુઓ વધુ ને વધુ રસ લઈ રહ્યા
છે. હવે આપણે આપણા સંબંધી–મિત્રો–જિજ્ઞાસુઓ સૌને જો ‘આત્મધર્મ’ મોકલવા
માંડીએ તો તેમને પણ જરૂર લાભ થશે, –અને સાથેસાથે થોડા વખતમાં આપણું
ગ્રાહકમંડળ પાંચહજાર સુધી પહોંચી જશે.–આપને આ વિચાર સારો લાગ્યો?–હા, તો
આપણા સગાસંબંધીનું અત્યારથી જ લવાજમ ભરીને દિવાળીની બોણીમાં જ તેમને
આત્મધર્મની ભેટ કેમ ન આપીએ? સાથેસાથે સમ્યક્ત્વની પ્રેરણાથી ભરપૂર એવું
વીતરાગવિજ્ઞાન પુસ્તક (ત્રીજું) પણ ભેટ મળશે.
રહે છે. તો નીચેના સરનામે વેલાસર લવાજમ મોકલવા સૂચના છે.
PDF/HTML Page 53 of 53
single page version
તો પામે સમકિત તે વર્તે અંતરશોધ.
ત્યમ જ્ઞાની પરજનસંગ છોડી જ્ઞાનનિધિને ભોગવે.
તારા અંતરમાં મોક્ષના ઢંઢેરા પ્રસિદ્ધ કર.