PDF/HTML Page 21 of 41
single page version
જ્ઞાનચેતના તો અંતરમાં આત્માને ચેતે છે, જ્ઞાનસ્વરૂપ આત્માને જે ચેતે–અનુભવે તે
જ્ઞાનચેતના છે. જ્ઞાનચેતનાનું કાર્ય અંતરમાં આવે છે, બહારમાં નહીં.
કદાચ બહારનો વિશેષ ઉઘાડ પણ ન હોય. અને કોઈને જ્ઞાનચેતના સાથે તેવો વિશેષ
ઉઘાડ હોય તોપણ કાંઈ જ્ઞાનચેતનાની નિશાની તે નથી. જ્ઞાનચેતનાનું કાર્ય તો વિકલ્પ
અને પરાશ્રયથી પાર એવી અંતરની અનુભૂતિમાં છે. જ્ઞાનને અંતરમાં વાળીને જેણે
રાગથી ભિન્ન સ્વરૂપને અનુભવમાં લઈ લીધું છે તે જીવને અપૂર્વ આનંદમય જ્ઞાનચેતના
અંતરમાં પ્રગટી છે. એની ઓળખાણ અપૂર્વ છે, સાધારણ જીવોને તેની ઓળખાણ થવી
કઠણ છે.
અનુભવતો નથી ને રાગના ફળરૂપી કર્મફળચેતનાને જ અનુભવે છે; જ્ઞાનચેતનાનો
અનુભવ તે ભૂતાર્થ ધર્મ છે એટલે કે તે જ સાચો ધર્મ છે ને તે જ મોક્ષનું કારણ છે. પણ
એવા ભૂતાર્થ ધર્મને તો અજ્ઞાની જીવો શ્રદ્ધતા નથી, ને રાગમય શુભકર્મરૂપ અભૂતાર્થ
ધર્મને જ શ્રદ્ધે છે, તેને જ મોક્ષનું સાધન માને છે; પણ તે શુભકર્મ તો ભોગનો હેતુ છે,
સંસારનો હેતુ છે, તેના ફળમાં કાંઈ આત્માનો અનુભવ નથી થતો. આ રીતે નિશ્ચય
ધર્મની શ્રદ્ધા વગરનો તે જીવ, વ્યવહારધર્મની શ્રદ્ધા કરવા છતાં મોક્ષને પામતો નથી.
માટે, આચાર્યદેવ કહે છે કે ભૂતાર્થ સ્વભાવનો આશ્રય કરવા જેવો છે ને વ્યવહારનો
આશ્રય છોડવા જેવો છે–એ રીતે જ મોક્ષ સધાય છે.
ઉ.:–‘જ્ઞાનચેતનામાત્ર’ કહેતાં રાગાદિ વિરુદ્ધ ભાવોને અભાવ કહ્યો છે, પણ
જ્ઞાનચેતનારૂપ આત્મવસ્તુની જેને શ્રદ્ધા નથી તે જીવ રાગના અનુભવમાં અટકેલો છે,
એટલે
PDF/HTML Page 22 of 41
single page version
શુદ્ધાતમ ચિંતન કરી શિવસુખનો લે લ્હાવ.
PDF/HTML Page 23 of 41
single page version
ભગવાન ઋષભદેવ પહેલા તીર્થંકર થયા, ભરતજી પહેલા ચક્રવર્તી થયા;
સગર ચક્રવર્તીની આ વાત છે.
શોકથી મુર્છિત થઈ ગયા; ને પછી શરીરને દુઃખનું જ ઘર સમજીને જન્મ–મરણથી છૂટવા
માટે દીક્ષા લઈને મુનિ થયા; તેમના સાળા મહારૂતે પણ તેમની સાથે દીક્ષા લીધી; બીજા
હજારો રાજા દીક્ષા લઈને મુનિ થયા. અને સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ શુદ્ધ મોક્ષમાર્ગને
સાધવા લાગ્યા.
એકબીજા સાથે એવી પ્રતિજ્ઞા કરી કે–આપણા બેમાંથી જે પહેલા પૃથ્વી પર અવતરીને
મનુષ્ય થાય, તેને બીજો દેવ પ્રતિબોધ પમાડે, એટલે કે તેને સંસારનું સ્વરૂપ સમજાવીને
દીક્ષા લેવાની પ્રેરણા કરે. આ રીતે ધર્મમાં મદદ કરવા માટે બંને મિત્રોએ એકબીજા સાથે
પ્રતિજ્ઞા કરી. ખરૂં જ છે–જીવને સંસારમાં સાચો મિત્ર તે જ છે કે ધર્મમાં જે મદદ કરે.
અગાઉના બે તીર્થંકરો તેમજ પ્રથમ ચક્રવર્તી અવતરી ચુક્યા હતા, તે નગરીમાં
ઈક્ષ્વાકુવંશી રાજા સમુદ્રવિજયના પુત્ર તરીકે તે અવતર્યો; તેનું નામ સગરકુમાર. તે
સગરકુમાર બીજા ચક્રવર્તી થયા, અને છ ખંડ ઉપર રાજ કરવા લાગ્યા, અત્યંત
પુણ્યવાન સાઈઠ હજાર પુત્રોથી તે શોભતા હતા; તે પુત્રો ઉપર તેને ઘણો સ્નેહ હતો.
તેનો મિત્ર મણિકેતુ હજી સ્વર્ગમાં જ હતો.
PDF/HTML Page 24 of 41
single page version
પૂર્વભવનો મિત્ર હતો–તે પણ આવ્યો. કેવળી ભગવાનની વાણી સાંભળ્યા પછી તેને એ
જાણવાની ઈચ્છા થઈ કે મારો મિત્ર ક્યાં ઉપજ્યો હશે? ઈચ્છા થતાં જ પોતાના
અવધિજ્ઞાનના બળથી તેણે જાણી લીધું કે તે જીવ બાકી બચેલા પુણ્યને લીધે સગર
ચક્રવર્તી થયો છે. તેની સાથે કરેલી પ્રતિજ્ઞા તેને યાદ આવી અને પ્રતિબોધ પમાડવા માટે
તે સગર ચક્રવર્તી પાસે આવ્યો. ત્યાં આવીને કહ્યું–કેમ મિત્ર! તમને યાદ છે?–આપણે
બંને અચ્યુતસ્વર્ગમાં સાથે હતા, અને એકબીજા સાથે નક્કી કરેલું કે આપણામાંથી જે
પૃથ્વી પર પહેલો અવતરે તેને અહીં સ્વર્ગમાં રહેલો બીજો સાથી પ્રતિબોધ પમાડે. હે
ભવ્ય તમે આ પૃથ્વી પર પહેલાં અવતર્યા છો, અને મનુષ્યમાં ઉત્તમ એવા ચક્રવર્તીપદના
સામ્રાજ્ય ચિરકાળ સુધી ભોગવી ચુક્યા છો. અરે, સર્પની ફેણ જેવા દુઃખકર આ
ભોગોથી આત્માને શો લાભ? તેમાં કિંચિત્ સુખ નથી, માટે હે રાજન્! હવે તેને છોડીને
મોક્ષસુખને માટે ઉદ્યમ કરો. અરે, અચ્યુતસ્વર્ગનો દૈવીવૈભવ પણ અસંખ્યવર્ષો સુધી
ભોગવી ચુક્યા છતાં જીવને તૃપ્તિ ન થઈ, આ રાજવૈભવ તો એની પાસે સાવ તૂચ્છ છે.
માટે એનો મોહ છોડીને મોક્ષમાર્ગમાં લાગો.
દૂર છે,–એમ વિચારી તે દેવ પોતાના સ્થાને ચાલ્યો ગયો. ખરૂં જ છે કે ડાહ્યા પુરુષો
અહિતની તો વાત જ નથી કરતા, ને હિતની વાત પણ યોગ્ય સમય વિચારીને જ કરે
છે. અરે, ધિક્કાર છે આ સંસારભોગોને–કે જેની લાલસા મનુષ્યને પોતાના વચનથી
ચ્યૂત કરાવી દે છે.
બીજો ઉપાય વિચાર્યો. આ વખતે તેણે ચારણરૂદ્ધિધારી ઉત્તમ મુનિનું રૂપ ધારણ કર્યું એ
તેજસ્વી મુનિરાજ અયોધ્યાનગરીમાં આવ્યા અને જિનેન્દ્રભગવાનને વંદન કરીને સગર
ચક્રવર્તીના ચૈત્યાલયમાં જ રહ્યા. જ્યારે ચક્રવર્તી તે ચૈત્યાલયમાં આવ્યા અને આ
મુનિરાજને દેખ્યા ત્યારે તેને ખૂબ આશ્ચર્ય થયું, અને ભક્તિથી નમસ્કાર કરીને પૂછ્યું–
પ્રભો! આવી નાની અવસ્થામાં આપે મુનિપદ કેમ લીધું?
PDF/HTML Page 25 of 41
single page version
છે, શરીર તો મેલનું ઘર છે. વિષયો તો પાપથી ભરેલા છે, તેમાં દુઃખ જ છે, આવા
અપવિત્ર, અનિત્ય અને પાપમય સંસારનો મોહ શો? એ તો છોડવા યોગ્ય જ છે.
વહાલી વસ્તુનો વિયોગ ને અણગમતી વસ્તુનો સંયોગ સંસારમાં થયા જ કરે છે.
સંસારમાં કર્મરૂપી શત્રુ દ્વારા જીવની આવી દશા થાય છે, માટે આત્મધ્યાનરૂપી અગ્નિવડે
તે કર્મને ભસ્મ કરીને હું અવિનાશી મોક્ષપદ પ્રગટ કરીશ. હે રાજા! તું પણ આ
સંસારનો મોહ છોડીને મોક્ષ માટે ઉદ્યમ કર.
ન શક્યો. અરે, સ્નેહનું બંધન કેવું મજબુત છે! રાજાનો આવો મોહ દેખીને
મણિકેતુદેવને વિષાદ થયો; અને, હજી પણ આનો સંસાર બાકી છે–એમ વિચારીને તે
ચાલ્યો ગયો. અરે, જુઓ તો ખરા! આ સામ્રાજ્યની તુચ્છ લક્ષ્મીને વશ ચક્રવર્તી પૂર્વ
ભવની અચ્યુતસ્વર્ગની લક્ષ્મીને પણ ભૂલી ગયો છે! તે સ્વર્ગની વિભૂતિ પાસે આ
રાજસંપદા શું હિસાબમાં છે!–કે તેના મોહમાં જીવ ફસાયો છે! પણ મોહી જીવને સારા–
નરસાનો વિવેક રહેતો નથી. ખરેખર તો આ ચક્રવર્તી પુત્રોમાં જ સર્વસ્વ માનીને તેમાં
મોહિત થયો છે, પુત્ર પ્રેમમાં તે એવો મશગુલ થઈ ગયો છે કે સ્વર્ગ–મોક્ષના ઉદ્યમને
પણ ભૂલી ગયો છે!
પિતાજી! યુવાનીમાં શોભે એવું કોઈ સાહસનું કામ અમને બતાવો.
નથી–જે આપણને પ્રાપ્ત થઈ ન હોય! તેથી તમારા માટે તો હવે એક જ કામ બાકી છે કે
આ રાજલક્ષ્મીનો યથાયોગ્ય ભોગવટો કરો.
નહીં કરીએ; (બધા રાજપુત્રો ચરમશરીરી ધર્માત્મા હતા; તેમની આ માંગણી એવો
આદર્શ રજુ કરે છે કે યુવાનોએ ધર્મકાર્યોમાં ઉત્સાહથી ભાગ લેવો જોઈએ.) ઉત્સાહી
પુત્રોનો આગ્રહ દેખીને રાજાને ચિંતા થઈ કે આને કયું કામ
PDF/HTML Page 26 of 41
single page version
PDF/HTML Page 27 of 41
single page version
જ જીવે છે. આયુષ્ય પૂરું થતાં યમરાજ તેનો નાશ કરે છે અર્થાત્ તેનું મરણ થાય છે.
માટે મરણરૂપ યમરાજને જો તમે જીતવા ચાહતા હો તો શીઘ્ર સિદ્ધપદને સાધો. આ
જીર્ણશીર્ણ શરીરનો મોહ કે પુત્રનો શોક છોડીને મોક્ષની પ્રાપ્તિ માટે તત્પર થાઓ ને
જિનદીક્ષા ધારણ કરો. ઘરમાં પડ્યા રહીને બુઢા થવા કરતાં દીક્ષા લઈને મોક્ષનું સાધન
કરો.
ખરેખર સાચી હોય તો મારી વાત આપ સાંભળો. જો યમરાજથી બળવાન કોઈ નથી
એટલે કે મૃત્યુથી કોઈ બચી શકતું નથી–એમ તમે કહો છો, તો હું તમને જે સમાચાર કહું
તે સાંભળીને તમે પણ ભયભીત ન થશો; તમે પણ સંસારથી વૈરાગ્ય લાવી મોક્ષને
સાધવા તત્પર થજો.–એમ કહીને તેણે કહ્યું: હે રાજન્! સાંભળો! કૈલાસ ગયેલા તમારા
૬૦ હજાર પુત્રો બધાય મૃત્યુ પામ્યા છે. એક સાથે ૬૦ હજાર પુત્રોનો કોળિયો કરી
જનાર આવા દુષ્ટ યમરાજને જીતવા માટે મારી જેમ તમારે પણ મોહ છોડીને શીઘ્ર દીક્ષા
લેવી જોઈએ ને મોક્ષનું સાધન કરવું જોઈએ.
હજાર રાજકુમારોનું એક સાથે મરણ થવાની વાત તેનાથી સાંભળી શકાય નહિ, તે
સાંભળતાં જ તેને મુર્ચ્છા આવી ગઈ. પણ–તે રાજા આત્મજ્ઞાની હતો. થોડીવારે
મુર્છામાંથી ભાનમાં આવતાં જ તેણે વિચાર્યું કે અરે! નકામો ખેદ શા માટે? ખેદ કરનારી
એવી આ રાજલક્ષ્મી કે કુટુંબ–પરિવાર કંઈ પણ મારું નથી, હવે મને તેનો કોઈનો મોહ
નથી. હું તો જ્ઞાનદર્શનથી પરિપૂર્ણ તત્ત્વ છું, બીજું કાંઈ આ જગતમાં મારું નથી. હું વ્યર્થ
મોહમાં ફસાયો...હવે તેનો મોહ છોડીને હું જિનદીક્ષા લઈશ ને અશરીરી મોક્ષપદને
સાધીશ. શરીર અપવિત્ર છે ને વિષયભોગો ક્ષણભંગુર છે–એમ જાણીને, ઋષભાદિ
તીર્થંકરો તેને છોડીને વનમાં ચાલ્યા ગયા ને ચૈતન્યમાં લીન થઈને કેવળજ્ઞાન પામ્યા. હું
પણ હવે તેમના જ માર્ગે જઈશ. હું મૂર્ખ અત્યાર સુધી વિષયોમાં ડુબી રહ્યો, હવે એક
ક્ષણ પણ આ સંસારમાં રહેવું નથી.
PDF/HTML Page 28 of 41
single page version
અહા, એ ચરમશરીરી ૬૦ હજાર રાજકુમારો પિતાજીના વૈરાગ્યની વાત
જિનેન્દ્ર ભગવાનના શરણે દિગમ્બર મુનિદશા ધારણ કરી લીધી.–વાહ ધન્ય છે તે
મુનિવરોને! ધન્ય છે તે વૈરાગી રાજપુત્રોને!
મુનિઓએ સાંત્વન આપીને કહ્યું કે તેમાં તમારો શો અપરાધ છે? તમે તો અમારા
મહાન હિતનું કામ કર્યું છે.
મુનિવરો આત્માના જ્ઞાન–ધ્યાનપૂર્વક વિહાર કરતા કરતા અંતે સમ્મેદશિખર પર આવ્યા
અને શુક્લધ્યાન વડે કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરી મોક્ષપદને પામ્યા. તેમને નમસ્કાર હો.
PDF/HTML Page 29 of 41
single page version
જીવનો ક્ષાયિકભાવ સાદિ–અનંત છે.
જીવના ઔપશમિકાદિ ભાવો સાદિ–સાંત છે.
PDF/HTML Page 30 of 41
single page version
સમ્યગ્દર્શન થાય છે. વ્યવહાર અભૂતાર્થ છે તેના લક્ષે સમ્યગ્દર્શન થતું નથી, માટે
પર્યાયને અભૂતાર્થ કહી છે. આત્મવસ્તુ સહજસ્વભાવથી અનાદિઅનંત આનંદથી ભરપૂર
છે, પર્યાયમાં આનંદના અંશના વેદનથી એમ પ્રતીતમાં આવ્યું કે અહો, આખો આત્મા
આવા આનંદસ્વરૂપ છે, પૂર્ણ આનંદ મારામાં ભર્યો છે.–આવી પ્રતીતથી સમ્યગ્દર્શન થાય
છે.
ઔદયિકભાવ અપેક્ષાએ આત્મા સાદિ–સાંત છે, તેમજ ક્ષાયોપશમિકભાવ પણ સાદિ–
સાંત છે, ઉપશમભાવ પણ સાદિ–સાંત છે. ઉદયભાવ ને ક્ષયોપશમભાવ પ્રવાહપણે
અનાદિના છે પણ અનાદિના એકરૂપપણે તે ટકતા નથી, તે બદલતા–બદલતા ભાવ છે
તેથી તે સાદિ–સાંત છે. ઉપશમભાવ અનાદિનો નથી હોતો, નવો પ્રગટે છે, ને તેનો અંત
આવી જાય છે, તેથી તે પણ સાદિ–સાંત છે.
કર્તા જીવ કહ્યો. શુદ્ધ સ્વભાવની દ્રષ્ટિમાં ધર્મીને રાગાદિનું કર્તૃત્વ નથી; આમ રાગથી
ભિન્ન શુદ્ધ સ્વભાવને દ્રષ્ટિમાં લેવાથી જ સમ્યગ્દર્શન થાય છે.
જોઈએ. રાગાદિ ઉદયભાવને જીવનો ભાવ કહ્યો, તેથી કાંઈ તે રાગ મોક્ષનું કારણ નથી,
તે બંધના કારણરૂપ ભાવ છે. બંધના કારણરૂપ જે ભાવ છે તેને મોક્ષનું કારણ માને તો
વિપરીત માન્યતા છે.
છે. શ્રેણીકરાજાને મહાવીર ભગવાનની સભામાં ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ થયું, તે જ ક્ષાયિક
સમ્યક્ત્વ અત્યારે નરકમાં પણ તેમને ચાલુ છે, તથા તીર્થંકર થઈને સિદ્ધ થશે ત્યારે
પણ એ જ ક્ષાયિક સમ્યક્ત્વ તેમને ચાલુ રહેશે. અત્યારે તે જીવના અસ્તિત્વમાં ચાર
ભાવો
PDF/HTML Page 31 of 41
single page version
ઉદયભાવો છે, તેનો અલ્પકાળમાં અભાવ થઈ જશે; અને સમ્યક્ત્વમાં ક્ષાયિકભાવ છે.
સંસારમાં બધા જીવોને પારિણામિકભાવ અને ઉદયભાવ હોય છે; તે ઉપરાંત છદ્મસ્થ
જીવોને બધાને ક્ષાયોપશમિકભાવ હોય છે, તથા કોઈને ઉપશમ કે ક્ષાયિકભાવ પણ હોય
છે. સિદ્ધોને પારિણામિક અને ક્ષાયિક બે ભાવો જ હોય છે. જીવના સદ્ભાવમાં આવા
ભાવો હોય છે; જીવના ભાવોનો કર્તા જીવ છે, બીજો તેનો કર્તા નથી, તેમજ જીવ
બીજાના ભાવોનો કર્તા નથી. જીવના આવા સ્વતંત્ર અસ્તિત્વને અને તેના ભાવોને
ઓળખ્યા વગર જીવતત્ત્વનું સાચું જ્ઞાન થાય નહીં.
અભાવ છે.
પર્યાયસ્વરૂપ છે. અનાદિ–અનંત એવો પારિણામિકભાવ તો દ્રવ્યઅપેક્ષાએ છે, અને
સાદિસાંત કે સાદિઅનંત (ઔપશમિક કે ક્ષાયિકાદિ) ચાર ભાવો તે પર્યાયઅપેક્ષાએ છે;
તે તે સમયના ભાવમાં જીવ પોતે તદાકારરૂપ પરિણમે છે, આ રીતે પાંચભાવરૂપ જીવ
સ્વયં પરિણમે છે, તેથી તેને પોતાના ભાવનું કર્તાપણું છે. પારિણામિકભાવ જે સદા
એકરૂપ છે તે પોતે મોક્ષ, મોક્ષમાર્ગ કે બંધરૂપ નથી; બંધ, મોક્ષ કે મોક્ષમાર્ગ તે રૂપ ચાર
ભાવો પર્યાયમાં છે. એક ભાવ દ્રવ્યરૂપ, અને ચાર ભાવ પર્યાયરૂપ,–આવા પાંચભાવરૂપ
જીવ છે, તે પોતાની પર્યાયમાં પોતાના ભાવનો કર્તા છે. તે પોતાના સ્વભાવના આશ્રયે
વીતરાગભાવરૂપ પરિણમે–એનું નામ જૈનશાસન છે, તે ધર્મ છે.
અનાદિઅનંતપણું છે. તેને જ બીજા ભાવોની અપેક્ષાથી સાદિ–સાંતપણું કે સાદિ–
અનંતપણું સંભવે છે. જેમકે જીવને ઔદયિકભાવરૂપ મનુષ્યપણું કે દેવપણું તે સાદિ–સાંત
છે; અને સિદ્ધદશારૂપ ક્ષાયિકભાવ સાદિ–અનંત છે. પણ આવા સાદિ–સાંત, સાદિ–અનંત
કે અનાદિ–અનંત એ ભાવો જીવના પોતાથી જ છે, કોઈ બીજાના કારણે નથી.–એમ
સ્વાધીન અસ્તિત્વથી જીવને ઓળખવો જોઈએ. જેમ સમુદ્ર સમુદ્રપણે કાયમ રહીને તેના
જળમાં
PDF/HTML Page 32 of 41
single page version
PDF/HTML Page 33 of 41
single page version
ને હજારો બાળકો યુવાનો આસ્થાપૂર્વક ધર્મમાં રસ લઈ રહ્યા છે.
લૌકિક દાખલો લઈએ તો ગાંધીજી અને ગોડસે જેવા મનુષ્યો વીસેક વર્ષ પહેલાં આ
ભારતભૂમિમાં હતા એ તો તમે માનો છોને!–બેમાંથી એક્કેયને તમે નજરે જોયા નથી છતાં
તેને તમે માનો છો અને શંકા ઊઠતી નથી. કેમકે તેમના સંબંધી પુસ્તકદ્વારા, બીજા અનુભવી
મનુષ્યોના કથન દ્વારા કે અન્ય અનુમાનોથી તમે તેનો સ્વીકાર કરો છો કે જરૂર તે હતા.
હતો.) તથા વિશેષજ્ઞાની પ્રમાણભૂત જ્ઞાનીઓ દ્વારા અને બીજા પ્રમાણો (જાતિસ્મરણ
જ્ઞાન વગેરે) થી એ બધાયનું નિઃશંક અસ્તિત્વ સમજી શકાય છે. એવા પ્રમાણભૂત
જ્ઞાની જીવો પણ છે કે જેઓ પૂર્વે ભૂતકાળમાં સ્વર્ગમાં હતા તેનું અત્યારે તેમને જ્ઞાન
હોય. અમુક સ્થળે સ્વર્ગના દેવોનું આગમન પણ કોઈવાર સંભવે છે. તીર્થંકર
ભગવાનના કલ્યાણક પ્રસંગે કે ભગવાનની સમવસરણસભામાં તો દેવોને આપણે પણ
નજરે દેખી શકીએ. અમેરીકા કદી ન જોયું હોય છતાં જેટલી સહેલાઈથી તેનું અસ્તિત્વ
સ્વીકારી શકાય છે એટલી જ સહેલાઈથી સ્વર્ગ–નરકનું અસ્તિત્વ પણ સ્વીકારી શકાય છે,
ને જરૂર તે સ્વીકારવું જોઈએ. તે સ્વર્ગ–નરકના કારણરૂપ ભાવ (પુણ્ય ને પાપ) પણ
જીવોમાં દેખાય છે; તો તે કારણ અનુસાર કાર્ય (–તેના ફળરૂપ સ્વર્ગ–નરક) જરૂર છે.
અને મોક્ષદશા–સિદ્ધદશા તો એનાથી પણ ઘણી સૂક્ષ્મ છે–કે જે વીતરાગભાવનું ફળ છે.
PDF/HTML Page 34 of 41
single page version
સંબંધી ગુરુદેવ ઘણીવાર યુક્તિથી પણ સમજાવે છે કે–
મહાલતો હોય છે, એ રીતે પુણ્યનાં ફળને ભોગવી રહ્યો છે; હવે વર્તમાનમાં કરે છે તો
પાપ, અને ભોગવે છે પુણ્યને; તો આ પાપનું ફળ શું તેને નહિ આવે? આવશે જ; પૂર્વે
કોઈ પુણ્ય કરેલા તેનું ફળ તેને અત્યારે દેખાય છે. અને લાખો જીવોની હિંસાના જે તીવ્ર
પાપભાવ અત્યારે સેવી રહ્યો છે તેનું ફળ તો તે નરકસ્થાનમાં ભોગવશે. આપણી આ
પૃથ્વીની નીચે ઘણે દૂર નરકનાં સાત સ્થાનો છે ને ત્યાં અસંખ્યાતજીવો પાપનું ફળ વેદી
રહ્યા છે. ને ઉપર દેવલોકનાં સ્થાનો છે. સૂર્ય–ચંદ્ર–તારા વગેરે દેખાય છે તે પણ
જ્યોતિષી નામનાં દેવોનાં સ્થાનો જ છે. તેમાં દેવો રહે છે; મનુષ્યો ત્યાં નથી રહેતા.
પુણ્યનું ફળ છે? ના; પૂર્વે તેણે કોઈ પાપ કરેલા તેનું ફળ છે, ને અત્યારે જે પુણ્યભાવ છે
તેનું ફળ તો સ્વર્ગમાં આવશે.
કર્યા હોય, ને તે પકડાય, તો તેને પણ એકવાર ફાંસી આપે. (કેમકે કાંઈ બે વાર ફાંસી
નથી આપી શકાતી!)–તો એક ખૂન કરનારને એટલી સજા ને લાખો ખૂન કરનારને
પણ એટલી સજા,–એમાં શું કુદરતનો ન્યાય જળવાય છે?–ના; અહીંનું રાજ ભલે એના
ગુનાની પૂરી સજા ન કરી શકે, પણ કુદરતના ન્યાયમાંથી તે છૂટી નહિ શકે. (અહીં તો
કદાચ હજારો ખૂન કરવા છતાં નિર્દોષ પણ છૂટી જાય, પણ કુદરતના કાનુનમાંથી તે
છટકી નહીં શકે.) નરકમાં જઈને પોતાના પાપની પૂરી સજા તે ભોગવશે.
વર્તમાનમાં આત્મજ્ઞાન વગેરે દ્વારા છેદી પણ શકાય છે. સમ્યગ્દર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર વડે
જ્યારે પાપ અને પુણ્ય બંનેથી રહિત દશા પ્રગટે ત્યારે જીવ મુક્તિ પામે છે એટલે કે
મોક્ષદશા પામે છે, પોતે ભગવાન થાય છે, પરમાત્મા થાય છે.
PDF/HTML Page 35 of 41
single page version
જોતજોતાંમાં વાદળાં તો વીખરાઈ ગયા ને મહેલ અલોપ થઈ ગયો.
કરવામાં આવે તો પણ ચોક્કસપણે તે નષ્ટ થઈ જશે. આ જગતમાં જેને આયુષ્ય છે તેને
જ મરણ થાય છે, જેને આયુષ્ય નથી તેને મરણ પણ નથી. માટે જેઓ મરણથી ડરીને
તેનાથી બચવા ચાહતા હોય તેણે આયુથી ડરવું જોઈએ, અર્થાત્ એવી વીતરાગતા પ્રગટ
કરવી જોઈએ કે નવા ભવનું આયુ જ ન બંધાય, એટલે મરણ જ ન થાય, ને આયુ વગરનું
અવિનાશી સિદ્ધપદ પ્રગટે. આયુકર્મનો નાશ થતાં જ આઠે કર્મરહિત સિદ્ધપદ પ્રગટે છે.
આત્માને સદાય જીવંત રાખે. જે ચેતનસ્વરૂપે પોતાને અનુભવે છે તેને કદી મરણ નથી.
છે. આજે જ્યારે અન્ય લોકો હજારો રૂપિયા ખર્ચી પૂ. ગુરુદેવની અપૂર્વ વાણીનો લાભ
લેવા અને ધર્મ પામવા સોનગઢ આવે છે ત્યારે અમારા ધનભાગ્ય છે કે ગુરુદેવે અમારી
આ જન્મભૂમિને પાવન કરીને સોનગઢને વિદેહક્ષેત્ર જેવું બનાવી દીધું છે. આ દેખીને
અમને તો એટલો આનંદ ને ઉત્સાહ થાય છે કે ગુરુદેવ અમારા કલ્યાણ માટે જ અહીં
પધાર્યા છે. –રમણીકલાલ ફૂલચંદ મહેતા.
PDF/HTML Page 36 of 41
single page version
ઈચ્છારૂપ જે ભાવના છે તે રાગ છે.
અંતરમાં જવા માટેનું વિજ્ઞાન જેવું ભારત પાસે છે તેવું બીજા પાસે નથી.
શકે એ કોઈ આશ્ચર્યની વાત નથી, પણ ચંદ્રલોક એ દેવલોક છે, મનુષ્યો ત્યાં રહી શકે નહિ.
જ્ઞાન કરે તે જુદી વાત છે, પણ ત્યાં ઊપજતી વખતે તો આત્મજ્ઞાન હોતું નથી.)
પ્રવાસમાં હોઉં તોપણ જિનવાણીની સ્તુતિ અને સ્વાધ્યાય ચાલુ જ રાખું છું.
જેના પગ પાતાળને અડે–ને માથું સ્વર્ગને ભટકાય
જેના ખોળામાં ભગવાન નહાય–સન્તો જેનાં દર્શન કરે
દેવો જેની સેવા કરે.–આપણું એ સૌથી ઊંચું તીર્થધામ...?
જેટલા તીર્થંકર થાય તે બધાય ત્યાં જાય. કહો જોઈએ, તે વસ્તુ કઈ?
PDF/HTML Page 37 of 41
single page version
બતાવેલો આ માર્ગ જ સાચો છે.
બનાવશે.’
વાંચીને ખૂબ આનંદ આવે છે.
ઉલ્લાસ વ્યક્ત કરવા માટે ધન્યવાદ!
ગુરુજી આતમ વાત આપે,
સમ્યગ્દર્શન માટે
એના વિચારમાં પ્રશ્નનો ઉત્તર મળી જશે.
મોક્ષમાં જઈને વસ.
મૃત્યુના મુખમાંથી બહાર કાઢનાર છે.
PDF/HTML Page 38 of 41
single page version
PDF/HTML Page 39 of 41
single page version
(૨) જૈન સમાજની ઉન્નતિ કેમ થાય?
(૩) વૈરાગ્યપ્રેરક ઉત્તમ લેખ, કથા કે કાવ્ય.
(૪) વીર નિર્વાણના અઢી હજાર વર્ષ અને ધર્મપ્રચાર.
(પ) વિદ્યાર્થી જીવનની સાથે ધર્મના સંસ્કાર.
(૬) આપણા ભગવાન કેવા છે? તેમને કેમ ઓળખવા.
(૭) ધર્મને લગતા કોઈ પણ વિષય પર લખાણ.
નિબંધ લખનાર દરેક વ્યક્તિને યોગ્ય પુસ્તક ભેટ મોકલાશે, તથા ઉત્તમ
PDF/HTML Page 40 of 41
single page version
