PDF/HTML Page 1 of 37
single page version
PDF/HTML Page 2 of 37
single page version
નથી થતો; એ તો હજી પ્રયત્ન ઉપડવાની પૂર્વ ભૂમિકા જ છે.
જીવનમાં એ અધ્યાત્મપ્રેમરૂપી દાદરો હાથમાં આવ્યો કે તરત
તેના પગથિયા ચડવાના છે. અધ્યાત્મપ્રેમ એ અનુભવનો દાદરો
છે. અધ્યાત્મપ્રેમ જેટલો વધુ તેટલો અનુભવ નજીક.
પરિણમેલા ધર્માત્માની શી વાત!! એવા સંતના શરણમાં રહીને
જીવનમાં અધ્યાત્મપ્રેમને વધુ ને વધુ પુષ્ટ કરીએ ને
જીવનસાધના સફળ બનાવીએ....એ જીવનમાં એક જ કર્તવ્ય છે.
PDF/HTML Page 3 of 37
single page version
(૨) મૂળનાયક ભગવાનનો ફોટો. (નામ સહિત)
(૩) મુમુક્ષુમંડળનો ગ્રૂપ ફોટો. (પ્રમુખનું નામ)
(૪) મુમુક્ષુમંડળ તરફથી શ્રદ્ધાંજલિરૂપ લેખ.
* આ ઉપરાંત કોઇ વિશેષ ફોટા, લેખ વગેરે હોય તો તે.
રાજકોટ, જામનગર, ગોંડલ, મોરબી, વાંકાનેર, જેતપુર, વડીઆ, સાવરકુંડલા,
PDF/HTML Page 4 of 37
single page version
પુરુષાર્થ તો ઘણો કરીએ છીએ પણ સમ્યગ્દર્શન થતું નથી?
કાર્યની સંધિ છે. કાર્ય નથી પ્રગટતું તો સમજ કે તારા કારણમાં જ ક્યાંક ભૂલ છે.
તારો પુરુષાર્થ કયાંક રાગની રુચિમાં રોકાયેલો છે. જો સ્વભાવ તરફના પુરુષાર્થની
ધારા ઉપડે તો અંતર્મુહૂર્તમાં જરૂર નિર્વિકલ્પ અનુભવ સહિત સમ્યગ્દર્શન થાય.
નથી. કારણ આપે રાગનું, અને કાર્ય માંગે વીતરાગનું, પ્રયત્ન કરે વિભાવનો અને
કાર્ય માગે સ્વભાવનું–એ કયાંથી મળે? ભાઈ, સમ્યક્ત્વને યોગ્ય કારણ તું આપ તો
જરૂર સમ્યગ્દર્શનરૂપ કાર્ય પ્રગટે. એ સિવાય બીજા લાખ કારણ ગમે તેટલો કાળ
સેવ્યા કર તોપણ તેમાંથી સમ્યક્ત્વરૂપ કાર્ય આવે નહિ. માટે સમ્યક્ત્વનો ખરો
પુરુષાર્થ શું છે તે સમજ, અને યથાર્થ કારણ–કાર્યનો મેળ સમજીને પુરુષાર્થ કર, તો
તારું કાર્ય પ્રગટે. સાચો પુરુષાર્થ કદી નિષ્ફળ જતો નથી.
PDF/HTML Page 5 of 37
single page version
હોય તો તે સમાન ગુણવાળા શ્રમણના અર્થાત્ અધિક ગુણવાળા શ્રમણના સંગમાં
નિત્ય વસો–
તો નિત્ય વસવું સમાન અગર વિશેષ ગુણીના સંગમાં. (૨૭૦)
સત્સંગમાં રહેવું આવશ્યક છે.
જિજ્ઞાસુ આત્માર્થી જીવને દુઃખપ્રસંગોથી ભરપૂર આ જગતમાં ધર્માત્માનો યોગ મહા
શરણરૂપ છે. અને ધર્માત્માનો યોગ મળ્યા પછી ધર્માત્માની શીળી છત્રછાયામાં નિરંતર
વસવાનો સુયોગ બનવો તે તો મુમુક્ષુને માટે મહાભાગ્યની વાત છે. જેમ મા–બાપની
હાજરીમાત્ર પણ બાળકને પ્રસન્નકારી ને હિતકારી છે તેમ ધર્માત્માનો યોગ મુમુક્ષુજીવને
પ્રસન્નકારી ને હિતકારી છે.
ભાવના ભાવે છે....એટલે ધર્માત્માના આરાધકજીવનને ધ્યેયરૂપ રાખીને જ તે પોતાનું
જીવન જીવે છે. અને જ્યારે ધર્માત્માની મીઠી નજર કે મધુર વાણી તેના ઉપર વર્ષે છે
ત્યારે તે આત્માર્થીનો આત્મા એવો તો આહ્લાદિત થાય છે કે જાણે સન્તોના અતીન્દ્રિય
આનંદની જ પ્રસાદી મળી હોય!
શકતી નથી, કેમકે ધર્માત્માનું દર્શનમાત્ર પણ સંસારસંબંધી સમસ્ત ચિંતાઓને
ભૂલાવીને આત્માને મોક્ષમાર્ગ પ્રત્યે ઉત્તેજિત કરે છે.
PDF/HTML Page 6 of 37
single page version
ઘણું પ્રિય છે. તેઓ કહે છે કે જુઓ ભાઈ! જેણે અસાધારણ
ચિહ્નવડે આત્માને ઓળખવો હોય, જેણે સમ્યગ્દર્શન પ્રગટ કરવું
હોય–તેને માટે આ મૂળ વાત છે. આ ગાથા ઉપરના અદ્ભુત
પ્રવચનોનું દોહન કરીને કેટલોક ભાગ ‘આત્મધર્મ’ના ગતાંકમાં
આપ્યો છે. અહીં વિશેષ આપવામાં આવ્યું છે.–
જેણે સિદ્ધના ભેટા કર્યા, ને અલ્પકાળમાં જેઓ પોતે સિદ્ધ થઇ જશે એવા
સાધકસંતોનું આ કથન છે. તેને ઓળખતા સાધકપણું થાય, ને સિદ્ધના ભેટા થાય.
પરમાર્થસ્વરૂપ ઓળખાવે છે.
આત્મા અત્યંત જુદો છે, એમ ભેદજ્ઞાન કરાવ્યું છે. જો ‘ઇન્દ્રિયથી જાણનાર તે આત્મા’
એમ ઓળખે તો તેમાં ઇન્દ્રિયો અને આત્માની એકત્વબુદ્ધિ થાય છે, ને આત્માનું
વાસ્તવિક સ્વરૂપ ઓળખાતું નથી. આત્મા તો અતીન્દ્રિયજ્ઞાનમય છે–એમ ઓળખવું તે
આત્માની વાસ્તવિક ઓળખાણ છે.
ચિદાનંદસ્વભાવમાં અંતર્મુખ થાય–તે જ્ઞાનવડે જ આત્મા જણાય છે.–એ સિવાય
ઇન્દ્રિયપ્રત્યક્ષ વડે તે જણાતો નથી, એમ બીજા બોલમાં સમજાવ્યું.
PDF/HTML Page 7 of 37
single page version
ચિહ્નદ્વારા પણ જણાતો નથી. અતીન્દ્રિય આત્માનું ચિહ્ન ઇન્દ્રિયોવડે કેમ જણાય?
જગત ઉપર મહાન ઉપકાર કર્યો છે.
PDF/HTML Page 8 of 37
single page version
ઓળખી શકે છે. જ્ઞાનીની જાતનો ભાવ પોતામાં પ્રગટ કર્યા વગર (કજાતમાં
PDF/HTML Page 9 of 37
single page version
યોગને કોઇ પરજ્ઞેયનું અવલંબન નથી, પોતાના સ્વજ્ઞેયનું જ અવલંબન છે. આવા
બોલમાં આત્માના ઉપયોગને કોઇ હરી શકતું નથી એમ કહીને પ્રતિકૂળ નિમિત્તો આવે તો
જ્ઞાન હણાઇ જાય–એ માન્યતાનો નિષેધ કર્યો. ધ્રુવસ્વભાવના ધ્યેયે આવેલો જે અતીન્દ્રિય
શકતું નથી. ઉપયોગ જ્યાં અંતરમાં વળ્યો, અને નિજસ્વભાવને જ કારણપણે સ્વીકારીને
નિર્મળતાના હીલોળે ચડયો, ત્યાં તે ઉપયોગ પોતે સ્વયં હણાતો નથી, તેમ જ નિમિત્તપણે
તેમાંથી આવેલા ચૈતન્યના હીરને કોઇ હણી શકનાર નથી. ઉપયોગ જગતથી છૂટો પડીને
ચૈતન્યમાં ગયો ત્યાં હવે નિર્મળતાની વૃદ્ધિ જ છે.
જોઇ, ને બહારમાં ઝાંવા નાખ્યા, તેમાં તને કાંઇ શાંતિ ન મળી, માટે હવે એ બહારના
પરમશાંતિનાં ઝરણાં આવશે. અમૃત વરસે રે ચૈતન્યધામમાં.
નિર્મળ ઉપયોગ તેને પણ હણનાર કોઇ આ જગતમાં નથી. એ તો સિદ્ધપદનો સાધક થયો.
તેને સિદ્ધપદ લેતાં કોઇ રોકી શકે નહિ. કોઇ ભંગ પાડી શકે નહીં.
સ્વભાવના આશ્રયે આવેલી તેની શ્રદ્ધા સિદ્ધભગવાન જેવી છે, તેનું જ્ઞાન કેવળજ્ઞાનીની
ભણ્યો હોય, પંચમહાવ્રત પાળતો હોય, પણ સ્વભાવના અવલંબન વગર બહારના
અવલંબને લાભ માનનાર તે અજ્ઞાનીની શ્રદ્ધા વિપરીત
PDF/HTML Page 10 of 37
single page version
છે, તેનું જ્ઞાન પણ બધુંય વિપરીત છે, તેનું ચારિત્ર પણ એકલું રાગરૂપ હોવાથી સંસારનું
જ કારણ છે. સંસારને માટે તેનું બધુંય સફળ છે, ધર્મને માટે નિષ્ફળ છે. ઉપયોગની
ખાણ તો ચૈતન્યધામ છે, તે ચૈતન્યધામ તરફ વળ્યા વગર ઉપયોગમાં સત્યપણું થાય
ચૈતન્યધામ તરફ વળેલો જ નથી.
ઉપયોગ કયાંય બહારથી નથી આવ્યો. અંદરથી આવેલા અમારા આ નિર્મળ ઉપયોગને
જગતની ગમે તેવી પ્રતિકૂળતા પણ હણી શકે નહીં....એ તો અપ્રતિહતપણે વૃદ્ધિગત થતા
એને ઓળખે તે વૈરાગી
સત્પુરુષ રહે છે તેનો ચિત્રપટ જોઇ વિશેષ વૈરાગ્યની પ્રતીતિ થાય છે.
અદ્ભુત દશા છે! યોગમાં જે વૈરાગ્ય રહે તેવો અખંડ વૈરાગ્ય સત્પુરુષ
ગૃહસ્થાશ્રમમાં રાખે છે. તે અદ્ભુત વૈરાગ્ય જોઇ મુમુક્ષુને વૈરાગ્ય ભક્તિ
થવાનું નિમિત્ત બને છે. લૌકિકદ્રષ્ટિમાં વૈરાગ્ય, ભક્તિ નથી.”
PDF/HTML Page 11 of 37
single page version
અવસર આવ્યો છે. શુદ્ધ ચૈતન્ય–આનંદધામ તમારું સ્વઘર છે, તેમાં વાસ
કરો....રાગ તે તમારું નિવાસધામ નથી. આમ કહીને, વિભાવના વેગે દોડતા
જાવ....એ વિભાવના માર્ગેથી પાછા વળો....ને સ્વભાવના માર્ગે આ શુદ્ધ
ચૈતન્યપદમાં આવો.
શાસ્ત્રો વાંચતો હોય, તો પણ રાગથી ભિન્ન શુદ્ધાત્માને અંતરમાં સ્વાનુભવથી જે દેખતો
નથી તે અંધ છે. તેને જગાડવા કરુણાથી સંબોધન કરીને આચાર્યદેવ કહે છે કે અરે અંધ
પ્રાણીઓ! જ્ઞાન–આનંદના સ્વભાવથી ભરેલો પૂર્ણ આત્મા છે તેને ભૂલીને, રાગાદિનો
જ અનાદિ સંસારથી માંડીને તમે અનુભવ કરી રહ્યા છો, એ રાગમાં જ સદાય મત્ત થઇ
રહ્યા છો; પણ એ તો અપદ છે, અપદ છે, તમારું ચૈતન્યપદ એ નથી. નિજચૈતન્યપદને
ભૂલીને મનુષ્યાદિ ભવોમાં, તે તે શરીરમાં, ને રાગાદિ પરભાવોમાં તમે મત્ત થયા છો,
મતવાલા–ગાંડા થયા છો; જેમ મદ્ય પીને દારૂડીયો માણસ મતવાલો થાય ને જ્યાં ત્યાં
અશુદ્ધતામાં પડયો રહે તેમ તમે નિજપદને ભૂલીને મોહ–મદિરાથી મતવાલા થઇને
દારૂડીયાની જેમ રાગાદિ અશુદ્ધતામાં જ નિજપદ માનીને સૂતા છો....અનાદિથી એમાં
સૂતા,–પણ હવે તો જાગો....આ જાગવાનો અવસર આવ્યો છે, શુદ્ધ નિજપદની પ્રાપ્તિનો
આ અવસર આવ્યો છે. રાગાદિ તો અશુદ્ધ છે, તે તમારું નિજપદ નથી, તે તમારું સ્વઘર
નથી, તેમાં તમારું વાસ્તુ નથી; શુદ્ધચૈતન્યનું બનેલું આનંદધામ અનંતગુણનું ઘર છે તે જ
તમારું નિજપદ છે, તે જ તમારું સ્વઘર છે, તેમાં જ તમારું ખરું વાસ્તું છે.
PDF/HTML Page 12 of 37
single page version
રાગને જ ચૈતન્યપદ સમજીને તેમાં એકત્વબુદ્ધિથી અંધ થઇને અનાદિથી તમે સૂતા છો,–
રાગમાં જ લીન છો, પણ એ રાગ ખરેખર તમારું પદ નથી; રાગ તો અપદ છે–અપદ છે;
તમારું પદ તો ચૈતન્ય છે. જેમ રાજાનું સિંહાસન સોનાનું બનેલું હોય તેને ભૂલીને તે
અશુદ્ધ ઉકરડામાં પોતાનું આસન માને તો તે ગાંડપણ છે, તેમ આ ચૈતન્યરાજા–
જગતનો સર્વોત્તમ પદાર્થ–તેનું સિંહાસન એટલે તેનું નિજપદ તો શુદ્ધચૈતન્યનું બનેલું છે.
તેને ભૂલીને અશુદ્ધ રાગાદિ ભાવોમાં તે પોતાનું પદ માને છે તે ભ્રાંતિ છે–પાગલપણું છે.
અનાદિથી આ રીતે રાગાદિને પોતાનું પદ માનીને પરભાવમાં જીવ સૂતો; તેને રાગ અને
જ્ઞાનના ભેદજ્ઞાન દ્વારા શુદ્ધ ચૈતન્યપદ બતાવીને આચાર્યદેવ કહે છે કે હે જીવો! હવે તો
તમે જાગો! આ તમારું ચૈતન્યપદ રાગથી જુદું અમે બતાવ્યું, હવે તો રાગ સાથે
એકતાબુદ્ધિ છોડીને આ ચૈતન્યપદને અનુભવો.
ચૈતન્યપદ પમાતું નથી. ચૈતન્યનું સ્થાન વિકલ્પમાં નથી. રાગથી મને કિંચિત્ લાભ થશે એમ
માનનારા જીવો મિથ્યાત્વભાવમાં સૂતેલા છે, અંધ છે; પોતાના ચૈતન્યપદને તેઓ દેખતા
નથી; અપદને જ સ્વપદ માનીને તેઓ સૂતા છે. ભલે અનેક શાસ્ત્રો ભણ્યા હોય, ભલે
પંચમહાવ્રત પાળતો હોય, પણ સ્વપદ શું છે તેની જેને ખબર નથી, ને રાગના પદથી
આત્માની પ્રાપ્તિ કરવા મથે છે, તેને આચાર્યદેવ કરુણાથી સમજાવે છે કે અરે જીવો! આ
અનંતકાળના અંધપણાને હવે છોડો. અમે તમને તમારું નિજપદ રાગથી અત્યંત જુદું બતાવ્યું
તેને તમે દેખો....જાગો.....જાગીને નિજપદને દેખો.
તે સૂતો છે....ભેદજ્ઞાનની ભેરી વગાડીને આચાર્યદેવ તેને જગાડે છે....જ્ઞાનીઓ જગાડે
છે....કે હે જીવ! તારો આત્મા ચૈતન્યમય છે, તારો આત્મા રાગમય નથી. આત્માના
અંર્તસ્વભાવની સન્મુખ થઇને જે નિજપદનું વેદન થયું તે જ્ઞાનમય છે, તેમાં રાગ નથી.
રાગાદિ પરભાવો તો અસ્થિાયી છે, મલિન છે, ને તારો ચૈતન્યસ્વભાવ તો સ્થાયી અને
પવિત્ર છે. આવા નિજભાવને તું દેખ; અને પરભાવોને જુદા દેખ. તારા જ્ઞાનનો સ્વાદ
(અનુભવ) રાગથી તદ્ન જુદી જાતનો છે. રાગનો ને જ્ઞાનનો એકમેકસ્વાદ નથી. આમ
સમજીને અરે જીવ! તું આ તારા ચૈતન્યપદ તરફ આવ. ચૈતન્યપદ તરફ
આવ...ફરીફરીને બે વાર કહેવામાં આચાર્યદેવની અતિ કરુણા છે, કે કોઇ પણ રીતે જીવ
સમજે. જેમ માર્ગ ભૂલેલા માનવીને કોઇ સજ્જન સાદ પાડી
PDF/HTML Page 13 of 37
single page version
પાડીને બોલાવે કે હે ભાઈ! એ માર્ગ ખોટો છે, તમે આ તરફ આવો....તમારો માર્ગ આ
છે–આ છે. તેમ રાગ સાથે એકત્વબુદ્ધિથી મોક્ષનો માર્ગ ભૂલેલા જીવોને આચાર્યદેવ
ફરીફરીને કરુણાપૂર્વક સંબોધન કરીને જગાડે છે કે અરે જીવો! રાગથી પાછા વળો–પાછા
વળો....એ તમારો માર્ગ નથી, એ તમારું પદ નથી....માટે આ તરફ આવો....આ તરફ
આવો....આ શુદ્ધ ચૈતન્યમય પદ છે તે જ તમારું પદ છે. અહા, સંતો આવું
અચિંત્યમહિમાવંત નિજપદ દેખાડે છે. નિજપદને નહિ દેખનારા જીવોને અંધ કહીને
આચાર્યદેવ તે અંધપણું છોડાવે છે....ને નિજપદ દેખાડીને સાચી દ્રષ્ટિ આપે છે.
વિકલ્પથી ઉપયોગને ભિન્ન કરીને નજરને અંતરમાં વાળો....ને વિકલ્પથી ભિન્ન
નિજપદને દેખો. આ નિજપદ ચૈતન્યમય છે, ને નિજરસથી અતિશય ભરેલું છે. અરે
ભગવાન! તારા નિજપદને તું ભૂલ્યો....ને અંધ થઇને રાગમાં સૂતો. હવે સમયસારવડે
તને રાગ અને ચૈતન્યની અત્યંત ભિન્નતા અમે બતાવી; માટે હવે તો આવું ભેદજ્ઞાન
કરીને તું જાગ! અંતર્મુખ થઇને તારા નિજપદને હવે તો દેખ.
જીવો! તમે અનુભવો.
થઇને નિજપદને ભૂલી ગયા છે. આવા અજ્ઞાનીઓને આચાર્યદેવ જગાડે છે.
જાગો....ભાઈ.....જાગો! ભેદજ્ઞાન કરીને નિજપદને સંભાળો! સાવધાન થઇને રાગ અને
જ્ઞાનને જુદા ઓળખો.
તેમ બાહ્યવિષયોમાં જીવ સુખ માને છે તે પણ સ્વપ્નસમાન જ છે. રાગાદિ ભાવોમાં તારા
ચૈતન્યનો અંશ પણ નથી. અરે જીવ! હવે તું જાગ....હવે તું સમજ! તારા નિજપદની મહત્તાને
તું સમજ. જેમ રાજા પોતાનું રાજસિંહાસન છોડીને ઉકરડામાં સૂએ તે શરમ છે, તેમ તું
અનંતગુણોનો ચૈતન્યરાજા, તારા શુદ્ધચૈતન્યના રાજસિંહાસનને ભૂલીને તું પરભાવોના
ઉકરડામાં સૂતો, એ શરમ છે. એવી અંધબુદ્ધિને તું છોડ.....જાગૃત થા....ને પરભાવોથી ભિન્ન
તારા શુદ્ધ ચૈતન્યને તું દેખ. ભાઈ, તું તો સિદ્ધભગવાન જેવો છે–
સદ્ગુરુઆજ્ઞા જિનદશા નિમિત્ત કારણમાંય.
PDF/HTML Page 14 of 37
single page version
ને તત્ત્વજ્ઞાનની આરાધનાનું ફળ મહાન સિદ્ધપદ છે. એક ક્ષણ પણ તત્ત્વજ્ઞાનની
આરાધના કરે તો અલ્પકાળમાં અનંતસુખથી ભરેલું સિદ્ધપદ પામે. ભાઇ, આવું
સિદ્ધપદ તારા આત્મામાં ભર્યું છે, તે જ તારું ખરું નિજપદ છે; પરભાવોની રમતો તે
તારી રમત નથી. જેમ માછલા વગેરે જીવોની હિંસા થાય એવી રમત આર્ય–સજ્જન
માણસની ન હોય, તેમ જેમાં ચૈતન્યની શાંતિ હણાય એવા પરભાવોની રમતમાં
રાચવું તે હે ભાઈ! તારું કામ નથી. એ પરભાવમાં રાચવાનું તું છોડ....ભાઈ!
એકવાર તો તું તારું સ્વરૂપ સમજ....એ પરભાવોથી પાછો ફર ને આ તરફ
આવ....આ તરફ આવ! તારી પરિણતિના વેગને પરભાવ તરફ વળ્યો છે ત્યાંથી
પાછો વાળીને અંતરના સ્વભાવ તરફ વાળ.
શાંતિનું ધામ ચૈતન્યમાં છે. હરણીયાં મૃગજળ તરફ દોડે તેમ તમે બાહ્યવિષયોરૂપી
મૃગજળ તરફ દોડી રહ્યા છો, એ રાગાદિ પરભાવો પણ મૃગજળ જેવા છે, તેમાં કયાંય
શાંતિનું ઝરણું નથી. શાંતિનું ઝરણું ચૈતન્યધામમાં છે, તેમાં આવો....તેમાં વળો. અરે,
આવા ચૈતન્યની ઓળખાણ પણ દુર્લભ છે, તેમાં લીનતારૂપ સંયમદશા તો બહુ જ દુર્લભ
છે. સંયમદશા ને મુનિદશા જેણે પ્રગટી તેણે તો પરમાત્માના ઘરમાં પ્રવેશ કર્યો.
સમ્યગ્દર્શન થયું ત્યાં પોતાના અંતરમાં પરમાત્માનું ઘર દેખ્યું. તેણે નિજઘરમાં વાસ
કર્યો. આવું નિજઘર બતાવીને આચાર્યદેવ કહે છે કે હે ભાઈ! આ શુદ્ધ ચૈતન્યધાતુ છે તે
જ તારું પદ છે, તે જ તારું વાસ્તુ છે, તે જ તારું રહેઠાણ છે, તેમાં નિવાસ કર. રાગ તારું
પદ નથી, રાગ તારું રહેઠાણ નથી. જુઓ, આ આચાર્યદેવ સ્વઘરમાં અપૂર્વ વાસ્તુ કરાવે
છે. પુણ્યમાં–રાગમાં જે વાસ્તુ માને તે તો ઘોર સંસારમાં હીંડે છે, સંસારમાં ભ્રમણ કરે
છે. આચાર્યદેવ પ્રવચનસાર ગાથા. ૭૭ માં કહે છે કે પુણ્ય અને પાપમાં કાંઈ ફેર નથી–
એમ જે જીવ નથી માનતો ને મોહથી પુણ્યમાં સુખ માને છે, પુણ્યમાં ધર્મ માને છે, તે
જીવ મોહને લીધે ઘોર–અપાર સંસારમાં પરિભ્રમણ કરે છે. તેને અહીં જગાડીને
આચાર્યદેવ કહે છે કે તારું નિજપદ પુણ્યપાપ બન્નેથી રહિત છે તેને તું દેખ. તારી રુચિના
વેગને અંતરમાં વાળ. જેમ રણે ચડેલા રજપૂતનું શૌર્ય છૂપે નહિ તેમ ચિદાનંદને
અનુભવનારા જ્ઞાનીનાં જ્ઞાન છૂપે નહિ. આત્માને સાધવા માટે શૂરવીર થઇને જે જાગ્યો
તેનો ઉત્સાહ છૂપે નહિ. જ્યાં આત્માને સાધવા જાગ્યો ત્યાં અનાદિકાળની ઊંઘ
ક્ષણમાત્રમાં દૂર થઇ જાય છે. અહા, સંતોની વાણી! કુંભકર્ણ જેવાનેય ઊંઘમાંથી જગાડી
દે છે. (કુંભકર્ણની ઊંઘ છ માસની
PDF/HTML Page 15 of 37
single page version
કહેવાય છે તે માત્ર અલંકાર છે; રાજા રાવણના ભાઈ કુંભકર્ણ ધર્માત્મા હતા ને
અનંતકાળનું અજ્ઞાન ક્ષણમાત્રમાં જ દૂર થઇ જાય છે. જેમ ઘણાં વખતનું અંધારું પ્રકાશ
થતાંવેંત તત્ક્ષણ જ દૂર થઇ જાય છે, લાંબા વખતના અંધારાને ટાળવા માટે કાંઇ લાંબા
જ દૂર થઇ જાય છે,–
તેમ વિભાવ અનાદિનો જ્ઞાન થતાં દૂર થાય...
ને સ્વઘરમાં વાસ્તુ કર્યું.
એવા જિજ્ઞાસુ શિષ્યને નિજપદનું સ્વરૂપ બતાવશે.
જ્ઞાની કહે છે કે ભાઈ, પરના ગ્રહણની વૃત્તિથી તારા સુખનો નાશ થાય છે.
શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર આ વાત સરળ શૈલીથી સમજાવતાં કહે છે કે–
છે, અને મેળવવામાં સુખ માને છે. પણ અહો! જ્ઞાનીઓએ તો તેથી
સુખનો નાશ છે.” (૮૩૨)
PDF/HTML Page 16 of 37
single page version
છોડીને
જેહ સ્વભાવરૂપ ઉપલભ્ય આ.
PDF/HTML Page 17 of 37
single page version
ચૈતન્યપદમાં તેનો પ્રવેશ નથી. જ્ઞાયકભાવરૂપ જે આ નિજપદ છે તેને જ તું નિજપણે
અનુભવમાં લે. હે ભવ્ય! આવું તારું નિજપદ અમે તને પ્રગટ બતાવ્યું, તેને તું અંગીકાર
કર....અનુભવમાં લે.
તેમાં બીજા રાગાદિના સ્વાદનો અભાવ છે. આવા જ્ઞાનનું વેદન તે જ મોક્ષનો ઉપાય છે.
મતિજ્ઞાન હો કે શ્રુતજ્ઞાન હો, કે જ્ઞાનના અનેકભેદો હો....પણ તે બધાય સ્વસન્મુખપણે
જ્ઞાનપદને જ અભિનન્દે છે. ભગવાન આત્મા અદ્ભુત નિધિવાળો ચૈતન્યરત્નાકર છે,
સ્વાનુભવમાં તેના જ્ઞાન તરંગ ઊછળે છે. અંતરદ્રષ્ટિ થઇ ત્યાં પર્યાયે પર્યાયે
જ્ઞાનસ્વભાવમાં એકતા જ થતી જાય છે; રાગ તૂટતો જાય છે, ને જ્ઞાનની એકતા વધતી
જાય છે. માટે જ્ઞાનને અંતર્મુખ કરીને આત્મસ્વભાવભૂત જ્ઞાનનું જ અવલંબન કરવું.
* જ્ઞાનસ્વભાવનું અવલંબન કરવાથી જ ભ્રાંતિનો નાશ થાય છે.
* જ્ઞાનસ્વભાવનું અવલંબન કરવાથી જ આત્માનો લાભ થાય છે.
* જ્ઞાનસ્વભાવનું અવલંબન કરવાથી જ અનાત્માનો પરિહાર સિદ્ધ થાય છે.
* જ્ઞાનસ્વભાવનું અવલંબન કરવાથી જ કર્મ જોરદાર થઇ શકતું નથી.
* જ્ઞાનસ્વભાવનું અવલંબન કરવાથી રાગદ્વેષમોહ ઉત્પન્ન થતા નથી.
* જ્ઞાનસ્વભાવનું અવલંબન કરવાથી ફરી કર્મ આસ્રવતું નથી.
* જ્ઞાનસ્વભાવનું અવલંબન કરવાથી ફરી કર્મ બંધાતું નથી.
* જ્ઞાનસ્વભાવનું અવલંબન કરવાથી જ પૂર્વે બંધાયેલું કર્મ નિર્જરી જાય છે.
* જ્ઞાનસ્વભાવનું અવલંબન કરવાથી જ સમસ્ત કર્મોના અભાવરૂપ મોક્ષ થાય છે.
–આ રીતે સમસ્ત નિજપદની પ્રાપ્તિ,ને પરપદનો પરિહાર જ્ઞાનસ્વભાવના
તું તારા જ્ઞાનસ્વભાવરૂપ નિજપદને ગ્રહણ કર....
રે! ગ્રહણ તું નિયત આ, જો કર્મ–મોક્ષેચ્છા તને.
આમાં સદા પ્રીતિવંત બન, આમાં સદા સંતુષ્ટ ને,
આનાથી બન તું તૃપ્ત, તુજને સુખ અહો! ઉત્તમ થશે.
PDF/HTML Page 18 of 37
single page version
પરમ આત્મસાધના અમારા હૃદયમાં કોતરાઇ ગઇ છે....કહાનગુરુદેવ સાથે ફરીથી
થનારી આપશ્રીની મહા મંગલ યાત્રા સર્વે યાત્રિકોના જીવનમાં આત્મહિતની પ્રેરણાનું
એક અમરઝરણું બની જશે...અને ફરીફરીને–જીવનની પ્રતિ ક્ષણે–આપની પાવન
ધ્યાનમુદ્રાના સ્મરણમાત્રથી પણ યાત્રાનું એ અમરઝરણું અમને શાંતિ આપીને
સંસારના તાપથી બચાવશે....ને આપના જેવું મોક્ષસુખ પમાડશે. પ્રભો! આપની પરમ
ધ્યાનમુદ્રા મૌન હોવાં છતાં જાણે કે આપના આત્મપ્રદેશોમાંથી વૈરાગ્યના રણકાર ઊઠી
રહ્યા છે કે...
મને જ્ઞાયક ભાવનો પ્યાર..એ રે જ્ઞાયકમાં હું લીન થાઉં...લીન થાઉં..લીન થાઉં રે...
PDF/HTML Page 19 of 37
single page version
અત્યારસુધીમાં પ્રગટ થયા છે; બાકીનાં પણ ક્રમશઃ પ્રગટ થશે. દક્ષિણ–તીર્થધામોની
યાત્રામાં કુંદકુંદપ્રભુની પાવન તપોભૂમિ પોન્નૂરની યાત્રાથી ગુરુદેવને ઘણો જ પ્રમોદ
થયો હતો. આજે પણ અવારનવાર તેઓશ્રી પોન્નૂરને ઘણા જ ભક્તિભાવપૂર્વક યાદ કરે
છે–જાણે કે અત્યારે જ કુંદકુંદાચાર્યદેવ ત્યાં વિચરતા દેખાતા હોય!! ગુરુદેવ જ્યારે
કુંદકુંદાચાર્યદેવનો તાદ્રશ ચિતાર ખડો થઇ જાય છે. જેમ આપણને ગુરુદેવ સાથે એ
પાવનભૂમિની યાત્રાથી મહાન આનંદ થયો, તેમ એ તામિલદેશના જૈનસમુદાયને પણ
ઘણો જ આનંદ થયો હતો . તામિલ અને ગુજરાતી એકબીજાની ભાષા સમજ્યા વગર
પણ ગુરુદેવ પ્રત્યે કેટલો મહાન પ્રેમ ત્યાંના સમાજે બતાવ્યો છે તે તેઓએ આપેલા
જાણે કે એ દેશ સાથે આપણો ચિરપરિચિત સંબંધ હોય એવી ઉર્મિઓ ઉદ્ભવે છે.
ગુરુદેવ પોન્નૂર પધાર્યા ત્યારે (તા. ૧૪–૩–પ૯ના રોજ) એક જ દિવસમાં છ
તામિલભાષામાં અપાયેલા એક અભિનંદનપત્રનો ગુજરાતી અનુવાદ અહીં (સામા
પાને) પ્રગટ કરવામાં આવ્યો છે. (તામિલભાષાના અભિનંદનપત્રનો નમુનો જોવો
PDF/HTML Page 20 of 37
single page version
‘પધારો! પધારો!! પધારો!!!’–આ પ્રમાણે મહાન પ્રેમથી આપનું સ્વાગત
અદ્વિતીયપણે ચમકી રહ્યો હતો, શ્રી કુંદકુંદાચાર્ય, સમન્તભદ્રાચાર્ય ઇલંગોવડિકલ,
જન્મ લઇને પવિત્ર કરેલા અમારા તામિલપ્રાંતમાં પધારેલા આપનું શ્રદ્ધાપૂર્વક સ્વાગત
કરીએ છીએ.