PDF/HTML Page 21 of 40
single page version
યથાર્થ સ્વરૂપ લક્ષગત કરી લીધું તો કહે છે કે ભવથી
તારો બેડો પાર છે. સવારમાં ભગવાનના દર્શનવડે
પોતાના ઈષ્ટધ્યેયને સંભાળીને પછી જ શ્રાવક બીજી
પ્રવૃત્તિ કરે. એ જ રીતે પોતે જમતાં પહેલાં હંમેશા
મુનિવરોને યાદ કરે કે અહા, કોઈ સંત–મુનિરાજ કે
ધર્માત્મા મારા આંગણે પઘારે તો ભક્તિપૂર્વક તેમને
ભોજન કરાવીને પછી હું જમું. દેવ–ગુરુની ભક્તિનો
આવો પ્રવાહ શ્રાવકના હૃદયમાં વહેતો હોય. ભાઈ!
ઊઠતાંવેંત સવારમાં તને વીતરાગ ભગવાન યાદ
નથી આવતા, ધર્માત્મા સંત–મુનિ યાદ નથી
આવતા, ને સંસારના ચોપાનિયાં વેપાર–ધંધા કે સ્ત્રી
આદિ યાદ આવે છે, તો તું જ વિચાર કે તારી
પરિણતિ કઈ તરફ જઈ રહી છે?
પૂજન નથી કરતો તથા મુનિવરોને ભક્તિપૂર્વક દાન નથી દેતો તેનું ગૃહસ્થપણું પત્થરની
નોકાસમાન ભવસમુદ્રમાં ડુબાડનાર છે–એમ કહે છે–
न स्तूयेत न दीयते मुनिजने दानं च भक्त्या परम्।
सामर्थ्ये सति तद्गृहाश्रमपदं पाषाणनावा समं
तत्रस्था भवसागरेतिविषमे मज्जन्ति नश्यन्नि च।।१८।।
PDF/HTML Page 22 of 40
single page version
મુનિજનોને દાન નથી દેતો, તેનું ગૃહસ્થાશ્રમપદ પત્થરની નાવ સમાન છે; તે પત્થરની
નૌકા જેવા ગૃહસ્થપદમાં સ્થિત થયેલો તે જીવ અત્યંત ભયંકર એવા ભવસાગરમાં ડૂબે
છે ને નષ્ટ થાય છે.
ભગવાનનાં દર્શન વડે પોતાના ધ્યેયરૂપ ઈષ્ટપદને સંભાળીને પછી જ શ્રાવક બીજી
પ્રવૃત્તિ કરે. એ જ રીતે પોતે જમતાં પહેલાં હંમેશા મુનિવરોને યાદ કરે કે અહા, કોઈ
સંતમુનિરાજ કે ધર્માત્મા મારા આંગણે પધારે તો ભક્તિપૂર્વક તેમને ભોજન કરાવીને
પછી હું જમું–આ રીતે શ્રાવકના હૃદયમાં દેવગુરુની ભક્તિનો પ્રવાહ વહેતો હોય. જે
ઘરમાં આવી દેવ–ગુરુની ભક્તિ નથી તે ઘર તો પથરાની નૌકા જેવું ડુબાડનાર છે. છઠ્ઠા
અધિકારમાં (શ્રાવકાચાર–ઉપાસકસંસ્કાર ગાથા ૩પ માં) પણ કહ્યું હતું કે દાન વગરનો
ગૃહસ્થાશ્રમ પત્થરની નૌકાસમાન છે. ભાઈ! ઉઠતાવેંત સવારમાં તને વીતરાગી
ચોપાનિયાં વેપારધંધા કે સ્ત્રી આદિ યાદ આવે છે તો તું જ વિચાર કે તારી પરિણતિ
કઈ તરફ જઈ રહી છે?–સંસાર તરફ કે ધર્મ તરફ? આત્મપ્રેમી હોય તેનું તો જીવન જ
જાણે દેવ–ગુરુમય થઈ જાય.
રીતે જિનપ્રતિમાને જિનસમાન જ દેખે છે. તે જીવને ભવસ્થિતિ અતિ અલ્પ હોય છે,
નીકાચીતરૂપ મિથ્યાત્વાદિ કર્મકલાપનો પણ ક્ષય થવાનું કહ્યું છે, એની રુચિમાં
વીતરાગી–સર્વજ્ઞ સ્વભાવ પ્રિય લાગ્યો છે ને સંસારની રુચિ એને છૂટી ગઈ છે એટલે
નિમિત્તમાં પણ એવા વીતરાગી નિમિત્ત પ્રત્યે તેને ભક્તિભાવ ઉછળે છે. જે પરમ
ભક્તિથી જિનેન્દ્રભગવાનના દર્શન નથી કરતો, તો એનો અર્થ એ થયો કે વીતરાગભાવ
નથી રુચતો, એને તરવાનું નિમિત્ત નથી રુચતું પણ સંસારમાં ડુબવાનું નિમિત્ત રુચે છે.
જેવી રુચિ હોય તેવા પ્રકાર તરફ વલણ
PDF/HTML Page 23 of 40
single page version
નથી ઉલ્લસતી, જેને પૂજા–સ્તુતિનો ભાવ નથી જાગતો તે ગૃહસ્થ દરિયા વચ્ચે પત્થરની
નાવમાં બેઠો છે. નિયમસારમાં પદ્મપ્રભમુનિ કહે છે કે હે જીવ!
तर्हि भवाम्बुधिमध्यग्राहमुखान्तर्गतो भवसि।।१२।।
ડુબી જઈશ, ભાઈ! માટે તારે આ ભવદુઃખના દરિયામાં ન ડુબવું હોય ને એનાથી તરવું
હોય તો સંસાર તરફનું તારું વલણ બદલીને વીતરાગી દેવ–ગુરુ તરફ તારા પરિણામને
વાળ, તેઓ ધર્મનું સ્વરૂપ શું કહે છે તે સમજ, તેમણે કહેલા આત્મસ્વરૂપને રુચિમાં લે;
નય હોય છે, ને નય વડે સાચો નિક્ષેપ થાય છે. નિક્ષેપ નય વિના નહિ, નય પ્રમાણ
વિના નહિ, ને પ્રમાણ શુદ્ધાત્માની દ્રષ્ટિ વગર નહીં. અહા, જુઓ તો ખરા, આ
વસ્તુસ્વરૂપ! જૈન દર્શનની એક જ ધારા ચાલી જાય છે ભગવાનની પ્રતિમા જોતાં ‘અહો
આવા ભગવાન! એમ એકવાર પણ જો સર્વજ્ઞદેવનું યથાર્થ સ્વરૂપ લક્ષગત કરી લીધું,
તો કહે છે કે ભવથી તારો બેઠો પાર છે!
ઓળખાણપૂર્વક જ પરમ ભક્તિ જાગે; ને સર્વજ્ઞદેવને સાચી ઓળખાણ હોય ત્યાં તો
આત્માનો સ્વભાવ લક્ષગત થઈ જાય, એટલે તેને દીર્ઘસંસાર હોય નહીં. આ રીતે
ભગવાનના દર્શનની વાતમાં પણ ઊંડુ રહસ્ય છે. માત્ર ઉપર ઉપરથી માની લ્યે કે,
સ્થાનકવાસી લોકો મૂર્તિને ન માને ને આપણે દિગંબર–જૈન એટલે મૂર્તિને માનીએ,–તો
એવા રુઢિગત ભાવથી દર્શન કરે, તેમાં ખરો લાભ થાય નહિ, સર્વજ્ઞદેવની ઓળખાણ
સહિત કરે તો જ ખરો લાભ થાય. (આ વાત ‘સત્તા સ્વરૂપ’ માં ઘણા વિસ્તારથી
સમજાવી છે.)
PDF/HTML Page 24 of 40
single page version
જિનેન્દ્રભગવાનનાં દર્શન–પૂજન પણ ન કર ને તું તને જૈન કહેવડાવ,–એ તારું જૈનપણું
સ્મશાનતૂલ્ય છે. અરે! વીતરાગી સન્ત આથી વિશેષ શું કહે? એવા ધર્મ વગરના
તે વીતરાગમાર્ગને કઈ રીતે સાધશે? જેને વહાલા પુત્ર–પુત્રીને ન દેખે તો એની માતાને
આજે મે મારા ભગવાનને ન દીઠા, મારા વહાલા નાથના દર્શન આજે મને ન મળ્યા?”
પૂર્ણદશાની ભાવના છે એટલે પૂર્ણદશાને પામેલા ભગવાનને ભેટવા માટે ધર્મીના
બહુમાનથી એવી ભક્તિ સ્તુતિ કરે કે જોનારનાય રોમરોમ ઉલ્લસી જાય. આ રીતે
તો જિનમાર્ગની ઘણી વિરાધના છે, અરે સર્વજ્ઞને પૂર્ણ પરમાત્મદશા પ્રગટી ગઈ તેવી
કરે છે.
PDF/HTML Page 25 of 40
single page version
આંગણે મુનિ પધારે ત્યારે પોતાને ધન્ય માનતા. અહા! મોક્ષમાર્ગી મુનિના દર્શન પણ
ક્યાંથી!! એ તો ધન્ય ભાગ્ય ને ધન્ય ઘડી! મુનિના વિરહે મોટા ધર્માત્માઓ પ્રત્યે પણ
એવો બહુમાનનો ભાવ આવે કે અહો ધનભાગ્ય, મારા આંગણે ધર્માત્માનાં પગલાં
થયાં! આવા ધર્મના ઉલ્લાસથી ધર્મીશ્રાવક મોક્ષમાર્ગને સાધે છે; ને જેને ધર્મનો આવો
પ્રેમ નથી તે સંસારમાં ડૂબે છે.
જેવું છે. જિનબિંબદર્શનને તો સમ્યગ્દર્શનનું નિમિત્ત ગણ્યું છે, તે નિમિત્તનો પણ જે
નિષેધ કરે તેને સમ્યગ્દર્શનની ખબર નથી. સમન્તભદ્રસ્વામી તો કહે છે કે હે જિન!
અમને તારી સ્તુતિનું વ્યસન પડી ગયું છે. જેમ વ્યસની મનુષ્ય પોતાના વ્યસનની વસ્તુ
વગર રહી શકતો નથી તેમ સર્વજ્ઞના ભક્તોને સ્તુતિનું વ્યસન છે એટલે ભગવાનની
સ્તુતિ–ગુણગાન વગર તે રહી શકતા નથી. ધર્માત્માના હૃદયમાં સર્વજ્ઞદેવના ગુણગાન
કોતરાઈ ગયા છે. અહા! સાક્ષાત્ ભગવાનને દેખવાનું મળે એ તો બલિહારી છે
કુંદકુંદાચાર્ય જેવાએ વિદેહમાં જઈને સીમંધરનાથને સાક્ષાત્ દેખ્યા એમની તો શી વાત!
અત્યારે તો અહીં એવો કાળ નથી. અરે, તીર્થંકરનો વિરહ, કેવળીઓનો વિરહ, મોટા
સંતમુનિઓનો પણ વિરહ, એવા કાળે જિનપ્રતિમાના દર્શન વડે પણ ધર્મી જીવ
ભગવાનનું સ્વરૂપ યાદ કરે છે.
સાંભળતાં ને દર્શન કરતાં હર્ષિત થઈ જાય. જેમ સારા વિનયવંત પુત્રો રોજ સવારમાં
માતા–પિતા પાસે જઈને વિવેકથી પગે લાગે છે, તેમ ધર્મી જીવ પ્રભુ પાસે બાળક જેવા
થઈને વિનયથી રોજે રોજ ધર્મપિતા–જિનેન્દ્ર ભગવાનનાં દર્શન કરે છે, સ્તુતિ પૂજા કરે
છે; મુનિવરોને ભક્તિથી આહાર દાન કરે છે. આવા વીતરાગી દેવ–ગુરુની ભક્તિ
વગરનો જીવ મિથ્યાત્વની નાવમાં બેસીને ચારગતિના સમુ઼દ્રમાં ડુબે છે ને મોંઘા મનુષ્ય
જીવનને નષ્ટ કરી નાખે છે. માટે ધર્મના પ્રેમી જીવે દેવ–ગુરુની ભક્તિના કાર્યોમાં હંમેશા
પોતાના ધનનો અને જીવનનો સદુપયોગ કરવો–એમ ઉપદેશ છે.
PDF/HTML Page 26 of 40
single page version
કોઈ અનેરી લહેરીઓ વહેતી હતી.
તો જિનમંદિર ઉપર કળશ ચડવાનો બાકી છે તે; અને તે ઉપરાંત હજી કાંઈ કાંઈ નવીન
(ધર્મવૃદ્ધિ) થશે...જેનાં ભાગ્ય હશે તે જોશે.
PDF/HTML Page 27 of 40
single page version
પ્રતિષ્ઠા....જુઓ, આ શુક્રવારે દાળીયા થવાના છે....આત્માનું દાળદર ટાળવું હોય તેને
ટળી જશે. લોકોમાં કહે છે કે કાંઈ ‘શકરવાર’ થાય તેમ છે એટલે કાંઈ આપણા દાળીયા
થાય છે! તો કહે છે કે હા, અહીં શુક્રવારે દાળીયા થવાના છે, દાળદર ટળવાનાં
ઓળખાણ કરે તેને ભવ ન રહે.
નેમનાથપ્રભુની કલ્યાણભૂમિ ગીરનાર પર્વત ઉપર સમશ્રેણીની ટૂંકે (પંચમટૂંકે) બરાબર
ફાગણ સુદ બીજે હતા, ને અહીં આ વર્ષે બરાબર ફાગણ સુદ બીજને જ દિવસે નેમિનાથ
ભગવાનની પ્રતિષ્ઠા થશે (મંદિરના ઉપરના ભાગમાં નેમપ્રભુ બિરાજે છે.) સમશ્રેણીની
ટૂંકે ભગવાનની ભક્તિ અને આત્માની ધૂન કરીને જ્યારે નીચે આવ્યા ત્યારે લોકો
હોંશથી એમ કહેતા હતા કે ‘અમે તો જાણે મોક્ષમાં જઈ આવ્યા....તેવું લાગે છે’ ત્યાં જે
દિવસ હતો તે જ દિવસે અહીં ભગવાનની પ્રતિષ્ઠા થશે. માંગલિકમાં બધો મેળ કુદરતે
થઈ જાય છે.
અમને ભગવાન ભેટયા. હે નાથ! તારા વિયોગમાં તારી પ્રતિષ્ઠા કરીને તને અમારા
અંતરમાં પધરાવીએ છીએ
પ્રભુ....જેના ચરણની સો સો ઈન્દ્રો સેવા કરી રહ્યા છે એવા નાથનો અમને અહીં વિરહ
પ્રભો! તારા આ જાતના વિરહથી અમારો કાળ જાય છે. હે સીમંધરનાથ! તારો સાક્ષાત્
વિરહ છે તે અહીં પ્રતિષ્ઠા કરીને ટાળશું. હે નાથ! જ્યાં આપ સાક્ષાત્ બિરાજો ત્યાં
અમારા અવતાર નહિ....અમે આપનાથી દૂર પડ્યા તોપણ હે નાથ! અમે અમારા
આત્મામાં આપની પ્રતિષ્ઠા કરીને અમારું પૂરું કરશું.
શાંતિનાથપ્રભુ તથા પદ્મપ્રભભગવાન પણ પધાર્યા છે.
PDF/HTML Page 28 of 40
single page version
PDF/HTML Page 29 of 40
single page version
છતાંય–ભલેને તે અલ્પ હોય પરંતુ કેવળજ્ઞાનને ઓળખીને તેની શ્રદ્ધા છે ને! એટલે તે
પુરુષાર્થ અલ્પ હોવા છતાં કેવળજ્ઞાન સાથે સંધિવાળો છે, એટલે વચ્ચે ભંગ પડ્યા વિના
પડ્યા છે....તે આંતરો અત્યારે તો આપની ‘પ્રતિષ્ઠા’ કરીને ટાળીએ છીએ.
અધ્યાત્મરસથી ઓતપ્રોત બનેલું છે; તે
ઉપરાંત જૈન શાસનમાં અનેક ધર્માત્મા–
શ્રાવકો પણ એવા પાકયા છે કે જેમનું
અધ્યાત્મજીવન અને અધ્યાત્મવાણી
અનેક જિજ્ઞાસુઓને અધ્યાત્મની પ્રેરણા
જગાડે છે. અધ્યાત્મરસ એ જગતના
બધા રસો કરતાં સર્વોત્કૃષ્ટ છે.
PDF/HTML Page 30 of 40
single page version
ચૈતન્ય ભગવાનને ભેટવું હોય તે આ ભગવાન પાસે આવો. આવો રે
આવો....ધર્મસભામાં, આત્માને ઓળખીને અનંતકાળની ભૂખ ભાંગવી હોય ને
સ્વરૂપસંયમ મેળવવો હોય, દુઃખ ટાળવું, હોય ને શાંતિ જોઈતી હોય તો.’ આમ
ભગવાનનું દુદુંભી–નગારું પોકાર કરે છે. અને ભગવાનના સમવસરણમાં અનેક સંતો–
મુનિઓ, જંઘાચરણ આદિ ઋદ્ધિધારક મુનિઓનાં ટોળેટોળાં, દેવો ને વિદ્યાધરો
આકાશમાર્ગે આવીઆવીને દર્શન કરે છે, ચક્રવર્તી ને રાજકુમાર વગેરે પણ આવે છે;
જંગલમાંથી ત્રાડ પાડતાં સિંહ ને ફૂંફાડા મારતા ફણિધર વગેરે તિર્યંચો પણ ભગવાન
પાસે આવીને શાંત લઈને બેસી જાય છે....
PDF/HTML Page 31 of 40
single page version
PDF/HTML Page 32 of 40
single page version
PDF/HTML Page 33 of 40
single page version
હોવાના કારણે તેની વ્યવસ્થામાં પહોંચી શકાયું નથી. બાલવિભાગના બીજા લેખો,
વાર્તા, પ્રશ્નોત્તર વગેરે પણ આપી શકાયું નથી; આત્મધર્મની ચાલુ લેખમાળાઓ પણ
કેટલીક આપી શકાઈ નથી. આવતા અંકથી બધું વ્યવસ્થિત થઈ જશે. બાળકોને ભેટ
PDF/HTML Page 34 of 40
single page version
PDF/HTML Page 35 of 40
single page version
જિનધામ અનેરી શોભાથી શોભી રહ્યું છે.
બપોરે ગુરુદેવની ઉપસ્થિતિમાં માનનીય પ્રમુખશ્રી નવનીતભાઈ તથા માનનીય મુરબ્બી
શ્રી રામજીભાઈ, ખીમચંદભાઈ, વગેરેના હસ્તે થયું હતું; મુખ્યપણે સાહિત્ય પ્રકાશનના
પુસ્તકો રાખવા માટે આ હોલ બંધાય છે. સ્વાધ્યાય મંદિરની લગભગ પાછળ પશ્ચિમ
દિશામાં આ હોલ બંધાશે. (પ્રમુખશ્રી નવનીતભાઈના મકાનનું શિલાન્યાસ પણ એજ
દિવસે થયું હતું)
કરી; આથી પ્રસન્ન ચક્રવર્તીએ તે માણસને કહ્યું કે
“માંગ...માંગ! તારે જે જોઈએ તે માંગ....તું જે
માંગ તે આપું” ત્યારે તે માણસ ચક્રવર્તીને કહે છે
કે–કાઢી નાંખ મારા ઘરનું વાસીદું.
છે. ભગવાન આત્મા ચૈતન્ય ચક્રવર્તી પ્રસન્ન થઈને
કહે છે કે માંગ...માંગ! સમ્યગ્દર્શનથી માંડીને
કેવળજ્ઞાન અને સિદ્ધપદ જે જોઈએ તે આપવાની
મારામાં તાકાત છે. ત્યારે જે એવી ભાવના કરે છે
કે શરીર સારૂં રહેજો ને પુણ્યનાં ફળ મળજો...તે
મૂરખ નથી–પણ–મૂરખનો સરદાર છે. અરે, ચૈતન્ય
ચક્રવર્તી પાસેથી તે કાંઈ જડની ને પુણ્યફળની
માંગણી કરાતી હશે!
PDF/HTML Page 36 of 40
single page version
ફાગણ વદ ૪:
તીર્થંકર ભગવાન તે દિવસે જન્મ્યા છે; એટલું જ નહિ, જે દિવસે તેઓ જન્મ્યા છે તે જ
દિવસે તેમણે દીક્ષા લીધી છે, કેવળજ્ઞાન પણ તે જ દિવસે પામ્યા છે, ને મોક્ષ પણ
સમ્મેદશિખરથી એ જ દિવસે પામ્યા છે. તો એ ક્યા ભગવાન? ને ક્યો દિવસ? તે શોધી
શકશો? શોધી કાઢો તો શાબાશી; ન શોધી શકો તો આવતા અંકમાં અમે બતાવશું.
તે જ દિવસે મોક્ષ પધાર્યા છે.
PDF/HTML Page 37 of 40
single page version
જવું પડે. (મોટા થાવ ત્યારે જરૂર જાજો.) અત્યારે તો જરાક મહેનત કરશો તો
“મંગલતીર્થયાત્રા” પુસ્તકમાંથી તેમજ પૂજન વગેરે અનેક પુસ્તકોમાંથી આ માહિતી
મેળવી શકશો. અને છેવટ આવતા અંકમાં તો જવાબ આવવાના જ છેને! !
બદલે બે સીમંધર ભગવાન બિરાજી રહ્યા છે, એટલું
જ નહિ; માનસ્તંભમાં ઉપર–નીચે ચારે દિશામાં
મળીને ૮ સીમંધર ભગવાન બિરાજે છે, ને
સમવસરણમાં ચૌદિશ ચાર સીમંધર ભગવાન
બિરાજે છે–એટલે કુલ ૧૪ સીમંધર ભગવાન થયા.
PDF/HTML Page 38 of 40
single page version
ના, રાવણ રાક્ષસ પણ ન હતો ને માંસાહારી પણ ન હતો. તે એક મહાન રાજા
સીતાજી થશે એમના ગણધર.
જી ના; હનુમાનજી તો એક રાજકુમાર હતા, એટલું જ નહિ પણ તેઓ અતિશય
હા, કેમકે તેઓ વિદ્યાધર હતા; ને વિદ્યાધરોને આકાશગમનની શક્તિ હોય છે.
શકે છે.
હનુમાનજી માંગીતૂંગી પહાડ પરથી મોક્ષ પામ્યા છે.
રામચંદ્રજી તે ભગવાન છે એ સાચું?
હા, ભગવાન રામચંદ્રજી મોક્ષ પામ્યા છે ને અત્યારે સિદ્ધાલયમાં સિદ્ધ ભગવાન
માંગીતૂંગી એ મહારાષ્ટ્રમાં આવેલ એક પહાડનું નામ છે. એ પહાડને બે શિખર
ઉપરથી રામચંદ્રજી મોક્ષ પામ્યા છે. તે ઉપરાંત બીજા નવ્વાણું કરોડ મુનિવરો આ પહાડ
પરથી મોક્ષ પામ્યા છે. આ રીતે માંગીતૂંગી એ જૈનોનું મહાન તીર્થં છે. સં ૨૦૧૩માં
ગુરુદેવે સંઘસહિત આ તીર્થની યાત્રા કરી છે. એનું વર્ણન વાંચવું હોય તો ‘મંગલ
તીર્થયાત્રા’ પુસ્તક વાંચજો....તમને જરૂર ગમશે.
PDF/HTML Page 39 of 40
single page version
સ્વાગતના ભાવનું જે ચિત્ર ‘આત્મધર્મ’ માં પ્રસિદ્ધ થયેલું, આજે પચીસ વર્ષની
પૂર્ણતા પ્રસંગે પણ ફરીને એ જ ચિત્ર દ્વારા સ્વાગતની ઉર્મિઓ તાજી થાય છે.
PDF/HTML Page 40 of 40
single page version
ને પ્રવેશદ્વાર ઉપર દિગંબર મુનિવરો વગેરેનાં ચિત્રો
કોતરેલા હતા.
ફૂટ ઊંચે પોતાનો ધર્મધ્વજ ફરકાવતું શોભી રહ્યું છે.