Atmadharma magazine - Ank 299 (Original language). Page: 2.

PDF/HTML Page 21 of 41
single page version

: ૧૮ : આત્મધર્મ : ભાદરવો : ૨૪૯૪

અહા, મુનિઓ અંદરમાં ચૈતન્યના ભાનસહિત તેમાં લીનતાવડે ચારિત્રધર્મને

આરાધે છે, તે ચારિત્રનો જ એક પ્રકાર ઉત્તમક્ષમા છે. કોઈ પ્રતિકૂળતા આવે, નિંદા કરે,

મારે, પ્રાણ હરી લ્યે – તોપણ મારા રત્નત્રયધર્મને તે હણી શકતો નથી, એમ પોતાના

નિજધર્મની આરાધનામાં તત્પર મુનિઓને પ્રતિકૂળ પ્રસંગે પણ ક્રોધ થતો નથી, તેમની

ઉત્તમક્ષમાધર્મ હોય છે. શ્રીમદ્ રાજચંદ્ર પણ કે છે કે –

બહુ ઉપસર્ગકર્તા પ્રત્યે પણ ક્રોધ નહિ
વંદે ચક્રી તથાપિ ન મળે માન જો;
દેહ જાય પણ માયા થાય ન રોમમાં,
લોભ નહીં છો પ્રબળ સિદ્ધિ નિદાન જો.

મારામાં દોષ હોય ને કોઈ કહેતો હોય, તો તે સત્ય છે, ને મારે મારા દોષ ટાળવા

જોઈએ; માટે દોષ કહેનાર ઉપર મારે ક્રોધ શા માટે કરવો ? અને જો મારામાં દોષ ન

હોય ને તે કહેતો હોય તો. એ તો એનું અજ્ઞાન થયું તેમાં હું તે અજ્ઞાની ઉપર ક્રોધ કેમ

કરું ? તેના કહેવાથી તો કાંઈ મને દોષ લાગી જવાના નથી. ક્ષમારૂપ વીતરાગભાવ તે

મારો સ્વભાવ છે; આવા પોતાના ક્ષમાધર્મને પ્રાણ જાય તોય મુનિઓ છોડતા નથી.

ક્રોધાદિમાં તો દુઃખ છે, ક્ષમાધર્મમાં વીતરાગી શાંતિ છે. બહારના પરીષહ મારી

વીતરાગશાંતિમાં અડતાય નથી. અરે, મુનિઓને દુષ્ટ જીવોએ ઘાણીમાં પીલી નાંખવા

છતાં અંદર ક્રોધનો વિકલ્પ પણ થવા ન દીધો, ને સ્વરૂપમાં લીન થઈ, વીતરાગભાવે

કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કર્યું. ૩૨ મુનિઓ નદીકિનારે ધ્યાનમાં બેઠેલા, ત્યાં નદીનું મોટું પૂર

આવ્યું તેમાં તણાઈ ગયા, છતાં શાંતભાવે સહન કરીને સમાધિમરણ કર્યું. ઉપસર્ગો તો

જીવને અનંતકાળના પ્રવાહમાં અનંતવાર આવે છે, પણ તેને વીતરાગભાવે સહન

કરવાનો સ્વકાળ તો કોઈક જ વાર આવે છે. ને જેણે વીતરાગી ક્ષમાધર્મ પ્રગટ કરીને

પરિસહ સહ્યાં–તે અલ્પકાળે મોક્ષ પામે છે.
કાર્તિકસ્વામી કહે છે કે–જે રત્નત્રયયુક્ત છે, સદા ઉત્તમ ક્ષમાદિભાવોરૂપે પરિણત

છે, અને સર્વત્ર મધ્યસ્થ રાગદ્વેષરહિત છે, એવા સાધુ તે ધર્મ છે. જેમાં ધર્મ છે તે જ

ધર્મની મૂર્તિ છે. વીતરાગભાવરૂપ જે ઉત્તમક્ષમાદિ ધર્મો છે તે સુખરૂપ છે, તે સારરૂપ છે;

એવા ધર્મોને હે જીવ! તું પરમભક્તિથી જાણ; પરમ ભક્તિથી તેની આરાધના કર.
જે મુનિરાજ વીતરાગભાવરૂપ ક્ષમાધર્મમાં સ્થિર છે, અને દેવ–મનુષ્ય –

તિર્યંચાદિદ્વારા રૌદ્ર–ભયાનક ઉપસર્ગ થવા છતાં પણ ક્રોધથી તપ્ત થતા નથી. એવા

શાંતમુનિને નિર્મળક્ષમાધર્મ હોય છે. નિર્મળક્ષમા એટલે સમ્યગ્દ્રર્શનપૂર્વકની

PDF/HTML Page 22 of 41
single page version

: ભાદરવો : ૨૪૯૪ આત્મધર્મ : ૧૯ :

ક્ષમા, રાગદ્વેષ વગરની ક્ષમા : ગજસુકુમારમુનિ, વગેરે અનેક મુનિવરો ઉપસર્ગ જીતીને,

ક્ષમાની આરાધના કરીને, સ્વર્ગ–મોક્ષમાં ગયા.
સવિકલ્પદશામાં હોય ને ઉપસર્ગ પ્રત્યે લક્ષ જાય તો મુનિ એમ વિચારે છે કે જો

કોઈ મારા દોષ કહે છે તે જો મારામાં વિદ્યમાન છે, –તો તે શું ખોટું કહે છે ? અને જો

મારામાં તે દોષ નથી તો એ જાણ્યા વગર કહે છે, –એ તો એનું અજ્ઞાન છે. –માટે મારે
ક્રોધ શા માટે કરવો ? કોઈ કુવચન કહે તો એમ વિચારે કે મારતો તો નથી! મારે તો

એમ વિચારે કે પ્રાણ તો હરતો નથી? પ્રાણ હરવાની ચેષ્ટા કરે તો એમ વિચારે કે

મારા આત્માના ધર્મનો તો ઘાત નથી કરતો! બસ, પ્રાણઘાત થાય તો પણ મારા

રત્નત્રયાદિ ધર્મને હું અખંડ જાળવી રાખું, ને ક્રોધવડે તેનો નાશ ન થવા દઊં, – એમ

ચિંતવતા થકા મુનિરાજ ક્ષમાધર્મમાં સ્થિર રહે છે.
જુઓ, દરેક જીવે આવા ક્ષમાધર્મની ઉપાસના કરવા જેવી છે. ક્રોધ તો અગ્નિની

જેમ જીવને બાળનાર છે, ને ક્ષમા જીવને શીતળ–શાંતિદાતાર છે. ક્રોધમાં દુઃખ છે ને

ક્ષમામાં સુખ છે. ક્રોધ કરવાનો જીવનો સ્વભાવ નથી, ક્ષમાભાવ તે જીવનો સ્વભાવ છે.

શીતળતાના અતીન્દ્રિયરસથી ભરેલો આત્મા, તેને ઓળખીને તેમાં ઠરતાં ઉત્તમ

ક્ષમાધર્મની આરાધના થાય છે.
અહો, આવી આરાધનાના દિવસોમાં તો અંદર પૂરા દ્રવ્યને ઓળખીને તેના

શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–અનુભવ કરવા જેવા છે. દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ–ભાવથી અખંડ સ્વદ્રવ્યની
આરાધના તે જ સાચી પર્યુષણા છે. શુદ્ધચૈતન્યવસ્તુ જીવ પોતાના સ્વદ્રવ્ય–સ્વક્ષેત્ર–

સ્વકાળ–સ્વભાવથી અખંડ એક વસ્તુ છે; દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ કે ભાવ તેમાંથી એક જુદું

પડીને જીવનો અનુભવ નથી થતો, પણ એકી સાથે બાકીનાં ત્રણ પણ તેમાં અભેદપણે

આવી જાય છે. આ રીતે પોતાના દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ ભાવથી અભેદ જીવવસ્તુને ધર્મી
અનુભવે છે. આવી અભેદ વસ્તુના શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–અનુભવ કરવા તેનું નામ ધર્મની

આરાધના છે, તે સાચા પર્યુષણ છે. (પરિ–ઉપાસના, સર્વ પ્રકારે ઉપાસના–સર્વ પ્રકારે

ઉપાસના–આરાધના તે પર્યુષણા છે.)
એક સ્વદ્રવ્ય, એક સ્વક્ષેત્ર, એક સ્વકાળ ને એક સ્વ–ભાવ એમ કાંઈ જુદી જુદી

ચાર વસ્તુઓ નથી, ચાર સત્તા નથી, પણ ચારે ધર્મોથી અભેદ એક વસ્તુ સત્તા છે. સ્વદ્રવ્યને

અનુભવતાં તેમાં ક્ષેત્ર–કાળ ને ભાવ પણ આવી જ જાય છે, સ્વક્ષેત્રરૂપ વસ્તુને અનુભવતાં
તેમાં દ્રવ્ય–કાળ ને ભાવ પણ આવી જાય છે; સ્વકાળરૂપ વસ્તુને અનુભવતાં તેમાં દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર

ને ભાવ પણ આવી જાય છે; તથા સ્વભાવરૂપ વસ્તુને અનુભવતાં તેમાં દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ પણ

આવી જાય છે; આ પ્રમાણે દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ–ભાવથી અભેદરૂપ વસ્તુ છે, તેને ધર્મી અનુભવે

છે. દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ–ભાવને જુદા જુદા કરીને

PDF/HTML Page 23 of 41
single page version

: ૨૦ : આત્મધર્મ : ભાદરવો : ૨૪૯૪

શોધવા જાય તો વસ્તુ જડતી નથી, વસ્તુ અનુભવમાં આવતી નથી, એટલે કે વસ્તુનો
અનુભવ ખોવાઈ જાય છે. અભેદ અનુભવમાં જ વસ્તુ જડે છે.
જુઓ આ વસ્તુને શોધીને તેની આરાધના કરવાની રીત! આવી આરાધના કરવી

તે પર્યુષણ છે, તે ઉત્તમ ધર્મ છે. આ ઉત્તમ દિવસોમાં તો ઉત્તમ વાત જ આવેને! સૌથી ઉત્તમ
એવી પોતાની અભેદ ચૈતન્યવસ્તુ, તેની આરાધના જેવું ઊંચું બીજું કાંઈ નથી.
ચૈતન્યવસ્તુ વિકલ્પવડે શોધાતી નથી; અખંડ ચૈતન્યવસ્તુ–તેની સન્મુખ વળેલો

ઉપયોગ વિકલ્પથી જુદો થઈ જાય છે. આવા ઉપયોગવડે ચૈતન્યવસ્તુ જડે છે,
અનુભવમાં આવે છે. બાકી દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ ભાવ એવા જુદા જુદા ચાર ભેદ પાડીને
વસ્તુને લક્ષમાં લેવા માગે–તો એ રીતે વસ્તુ જડે તેવી નથી.
વસ્તુના દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ–ભાવ જુદા પડી શકતા નથી, પણ દ્રવ્ય–ક્ષેત્ર–કાળ–

ક્ષ.....મા......

હું સર્વે જીવો પ્રત્યે ક્ષમા કરું છું; સર્વે જીવો મને ક્ષમા કરજો.

કેવી ઉત્તમ વીતરાગભાવના જૈનશાસનમાં ભરી છે....એ પુનિત ભાવનાનો પ્રવાહ પ્રત્યેક
કેવી ઉત્તમ વીતરાગભાવના જૈનશાસનમાં ભરી છે. એ પુનિત ભાવનાનો પ્રવાહ પ્રત્યેક
જૈનના અંતરમાં વહેતો હોય છે. એ જ પવિત્ર ભાવનાને યાદ કરીને, આ ‘આત્મધર્મ’
ના લેખન–સંપાદન દ્વારા કે બીજા કોઈ પ્રકારે પણ મારી ભૂલોથી, પૂજ્ય દેવ–ગુરુ–ધર્મ
પ્રત્યે, જિનવાણી પ્રત્યે કે હાર્દિક પ્રેમથી હું જેમને ચાહું છું એવા મારા સાધર્મીઓ પ્રત્યે,
કાંઈ અવિનયાદિ થયા હોય તે બદલ હું અંતઃકરણપૂર્વક ક્ષમાપના ચાહું છું. – હરિ.

PDF/HTML Page 24 of 41
single page version

: ભાદરવો : ૨૪૯૪ આત્મધર્મ : ૨૧ :

ર! અનત્ય અશરણ સસર

: સંપાદકીય :

ગત ઓગષ્ટ માસની છઠ્ઠી તારીખે કરોડો ગુજરાતીઓનાં તેમજ ભારતીઓનાં

હૈયાંને હચમચાવી મુકે એવા પ્રલયકારી–પૂરનો કરુણપ્રસંગ સુરત–ભરૂચ વગેરેમાં બની
ગયો....જેમાં સેંકડો મનુષ્યો ને હજારો–લાખો પશુઓ મર્યા....કેટલાય મકાનો ને
મોટામોટા પૂલો પણ પાણીના પ્રવાહમાં તણાઈ ગયા....પાણીનો એ પ્રવાહ ધોધમાર
ઘૂઘવાટાવડે જગતને કહેતો ગયો કે સંસાર અનિત્ય છે....આ જીવન ક્ષણભંગુર
છે....માટે હે જીવો! તમે ચેતો....ચેતો....ચેતો.
* એક બાઈ ધોધમાર પૂરથી બચવા માટે ઝાડ ઉપર ચડી...કોણ જાણે કેટલાય

કાળે મનુષ્યપણું પામેલો કોઈ દુર્ભાગી જીવ તે બાઈના ઉદરમાં આવેલો ... ઝાડ ઉપર જ
પ્રસુતી થઈને એ બાળક (– પુત્રી કે પુત્ર તે તો તેની માતાને પણ ખબર નહિ હોય – )
તે સીધું પડયું નીચે પાણીના સમુદ્રમાં! તે જીવ મનુષ્યપણું તો પામ્યો પણ તે ન પામવા
જેવું જ થયું ને?
* બીજા એક પ્રસંગમાં જૈન પરિવારના ત્રણ સભ્યો પાણીના પૂરથી બચવા

પોતાના ઘરમાં જ ભરાઈ ગયા, –જાણે કે પૂરથી બચવા ઘર શરણરૂપ થશે!.....પણ
ના....ના, આ શરણ–અશરણ–સંસારમાં બાહ્યવસ્તુ જીવને શરણરૂપ થાય એ વાત
કુદરતને મંજુર ન હતી...પૂરના પાણી તો ઊછળતા–ઊછળતા ઘર સુધી આવ્યા...અંદર
પ્રવેશ્યા...અંદરના માણસોના પગ ડુબ્યા...હાથ ડુબ્યા....ગળાં ડુબ્યા....ને છેવટે....પાણીમાં
ગુંગળાઈ મર્યા....સંસારની અનિત્યતાએ ને અશરણતાએ ત્રણે જીવોને એમના જ ઘરમાં
પાણીથી ગુંગળાવીને પોતાની પ્રસિદ્ધિ કરી કે અરે જીવો! આ સંસારની અનિત્યતા તમે
જુઓ....આ અશરણતા તમે દેખો....ને સાચા શરણરૂપ કોઈ નિત્ય વસ્તુને શોધો.
* એક ઠેકાણે પૂર વચ્ચે સપડાયેલા જીવો વાંદરો, મનુષ્ય ને સર્પ–ત્રણેએ એક જ

ઝાડ ઉપર આશરો લીધો....જાણે એકબીજાના મિત્રો હોય એમ એકબીજાની હૂંફમાં બેસી
રહ્યા...કોઈએ કોઈને સતાવ્યા નહિ. અરે, ભયને વશ પણ આ રીતે જીવો પરસ્પર
અહિંસક બની જાય છે...તો પછી જ્યાં પરમ વીતરાગતાની છાયા છવાઈ ગઈ છે ને
જ્યાં સદા અભય છે એવા તીર્થંકરાદિની સમીપમાં સિંહ–હરણ ને મોર–સર્પ વગેરે જીવો
શાંત–અહિંસક બની જાય–એમાં શું આશ્ચર્ય છે!

PDF/HTML Page 25 of 41
single page version

: ૨૨ : આત્મધર્મ : ભાદરવો : ૨૪૯૪

* એક ઠકાણે બાવીશ માલધારી જુવાનીયા પોતાના માલ (ગાય, ભેંસ, બકરા, ઊંટ,

વગેરે) સહિત મહી નદીના રેતીના પટમાં વિશ્રામ લેતા હતા, ત્યાં તો પાણી આવ્યું; વધવા

માંડ્યું તે જુવાનીયાઓએ બચવા માટે નજીકના ટેકરા ઉપર આશરો લીધો....પરંતુ અશરણતા

તો એ ટેકરામાંય હતી....એટલે એ ટેકરો તેમને શરણરૂપ ન થઈ શક્યો.....પાણીનું ધસમસતું

પૂર ટેકરા ઉપરથી પણ બાર જુવાનીયાને ખેંચી ગયું....ને તેમના ગામમાં એકસાથે કેટલાય

જુવાનજોધના મૃત્યુની કાણ મંડાણી. –પણ સંસારની ક્ષણભંગુરતા સામે કોનું ચલે ? –હા,

એક ઉપાય છે અને તે વીતરાગતા.તે જ જીવને શરણરૂપ થઈને શાશ્વતસિદ્ધપદમાં બિરાજમાન

કરે છે, ને ક્ષણભંગુર એવા જન્મ મરણથી ઉગારે છે.

સુરત–ભરૂચનાં પૂર, કે કોયનાનો ધરતીકંપ, કે કચ્છની વિમાન હોનારત–એ બધા

પ્રસંગોને તો દુનિયા થોડા દિવસોમાં જ ભૂલી જશે....પરંતુ સંસાર પોતાની અનિત્યતાને અને

અશરણતાને તો કદી છોડવાનો નથી, –ક્યારેક તે ધરતીકંપ દ્વારા ને ક્યારેક પ્રલયકારી

પૂરદ્વારા, ક્યારેક વિમાન અગર રેલ્વેના અકસ્માતદ્વારા ને ક્યારેક અણુબોંબના પ્રહાર દ્વારા તે

પોતાની અનિત્યતા તથા અશરણતા જગતને સ્થૂળરૂપે દેખાડે છે, –કે જેથી જગત સાવ ભૂલી

ન જાય કે આ બધું ક્ષણભંગુર છે–તે કોઈ મને શરણરૂપ નથી. હે જીવ! આ રીતે સંસારની

ક્ષણભંગુરતા અને અશરણતા ઓળખીને તું તેનાથી બચવાના એકમાત્ર અમોઘ ઉપાય તરીકે,

એ બધા સંયોગથી ભિન્ન તારા નિત્ય ચિદાનંદસ્વરૂપનું શરણ લે.

[આ જલપ્રલયના સંકટમાં સપડાયેલા માનવો તેમજ પશુઓ પ્રત્યે સહાનુભૂતિ ને

કરુણા જાગે છે. તા.૧૯ના રોજ ભાવનગરથી કલેકટરશ્રી તેમજ બીજા કેટલા આગેવાનો

સોનગઢ આવેલા, દસેક મિનિટ ગુરુદેવના પ્રવચનમાં બેઠેલા; ને ત્યારબાદ માત્ર દસેક

મિનિટમાં આ રેલસંકટમાં સહાયનિમિત્તે દસેકહજાર રૂા.નું ફંડ થયું હતુ.]

બ્ર.હ. જૈન

આદર્શ પુત્ર.......આદર્શ માતા

પુત્ર: હે માતા!! આપના જેવી આત્મહિતની માર્ગદર્શક માતા મને મળી...તે મારા ધનભાગ્ય

છે. હે માતા! તું મારી છેલ્લી માતા છો. હવે આ સંસારમાં હું બીજી માતા કરવાનો નથી

સંસારમાં ડુબેલા આત્માનો હવે મારે ઉદ્ધાર કરવો છે...હે માતા! આજે જ ચારિત્રદશા

અંગીકાર કરીને હું સમસ્ત મોહનો નાશ કરીશ ને કેવળજ્ઞાન પ્રગટ કરીશ. માટે હે

માતા! મને આજ્ઞા આપો!!

માતા: અહો પુત્ર! ધન્ય છે તારી ભાવનાને! જા. ભાઈ ખુશીથી જા અને પવિત્ર

રત્નત્રયધર્મની આરાધના કરીને અપ્રતિહતપણે કેવળજ્ઞાન પામ!!! પુત્ર ! હું પણ

તારી સાથે જ દીક્ષા લઈશ. હવે આ ભવભ્રમણથી બસ થાવ...હવે તો આ સ્ત્રીપર્યાયનો

છેદ કરીને હું પણ અલ્પકાળમાં કેવળજ્ઞાન પામીશ. [મહારાણી ચેલણા–નાટકમાંથી]

PDF/HTML Page 26 of 41
single page version

: ભાદરવો : ૨૪૯૪ આત્મધર્મ : ૨૩ :

જ્યારે રાજગૃહીમાં મહારાણી ચેલણાને કયાંય ચેન

નથી પડતું, ને અત્યંત ઉદાસ બેચેન રહે છે; ત્યારે એકવાર

અભયકુમાર કહે છે કે હે માતા! આમ સુનમુન બેસી રહેવા

કરતાં આપણે કાંઈક ધાર્મિકવાર્તા કરીએ, જેથી મનમાં

પ્રસન્નતા થાય. ત્યારે ચેલણા પણ પ્રસન્નતાથી કહે છે કે હા

પુત્ર, તારી વાત સાચી છે. દુઃખસંકટમાં ધર્મનું જ શરણ છે.

આમ કહીને પછી બંને જે ધર્મચર્ચા કરે છે તે અહીં આપીએ

છીએ. એક આદર્શ માતા–પુત્ર વચ્ચેની આ ચર્ચા

જિજ્ઞાસુઓને ગમશે. (સોનગઢમાં ભાદરવા સુદ બીજે

બાલિકાઓએ ‘‘મહારાણી ચેલણા’’ નું સુંદર ભાવવાહી

નાટક કર્યું હતું, તે નાટકમાંથી આ ચર્ચાનો પ્રસંગ આપ્યો

છે. પૂરું નાટક વાચવા માટે ‘‘મહારાણી ચેલણા’’ નું

પુસ્તક વાંચો.)

અભયકુમાર : માતા! આપના જેવા ધર્માત્મા ઉપર પણ આવા સંકટ કેમ આવતા હશે ?

ચેલણા: પુત્ર, પૂર્વે જેણે દેવ–ગુરુ–ધર્મની કાંઈક વિરાધના કરી હોય તેને જ આવી

પ્રતિકૂળતાના પ્રસંગે આવે છે.

અભય : હેં માતા! પ્રતિકૂળસંયોગોમાં પણ જીવ ધર્મ કરી શકે?

ચેલણા : હા ભાઈ! ગમે તેવા પ્રતિકૂળ સંયોગ હોવા છતાં જીવ ધર્મ કરી શકે છે;

બહારના કોઈ સંયોગ જીવને નડતા નથી.

અભય : પણ અનુકૂળ સંયોગ હોય તો ધર્મ કરવામાં તે કાંઈક મદદ તો કરેને!

ચેલણા : નહિ, ભાઈ! ધર્મ તો આત્માના આધારે છે, સંયોગના આધારે ધર્મ

નથી. સંયોગનો તો આત્મામાં અભાવ છે.

અભય : તો બહારમાં ને પ્રતિકૂળ સંયોગ કેમ મળે છે ?

ચેલણા : એ તો આગલા ભવમાં જેવો પુણ્ય–પાપના ભાવો જીવે કર્યાં હોય તેવા

સંયોગ અત્યારે મળે છે. પુણ્યના ફળમાં અનુકૂળ સંયોગ મળે ને પાપના

ફળમાં પ્રતિકૂળ સંયોગ મળે, –પરંતુ ધર્મ તો તે બંનેથી જુદી ચીજ છે.

અભય : માતાજી! આ વિચિત્ર સંસારમાં કોઈવાર અધર્મી જીવો પણ સુખી દેખાય

છે, ને કોઈવાર ધર્મી જીવો પણ દુઃખી દેખાય છે–તેનું શું કારણ ?

PDF/HTML Page 27 of 41
single page version

: ૨૪ : આત્મધર્મ : ભાદરવો : ૨૪૯૪

ચેલણા : ભાઈ અજ્ઞાની જીવોને સાચું સુખ કદી હોતું જ નથી. આત્માનું

અતીન્દ્રિયસુખ તે જ સુખ સાચું સુખ છે. તે અતીન્દ્રિયસુખ તો જ્ઞાનીને

જ હોય છે, અજ્ઞાનીને તો તેની ગંધ પણ હોતી નથી. અધર્મી જીવોને જે

સુખ દેખાય છે તે ખરેખર સુખ નથી પણ માત્ર કલ્પના છે. અજ્ઞાનીને

પૂર્વપુણ્યના ઉદયથી બાહ્ય અનુકૂળતા હોય તો પણ ખરેખર તે દુઃખી જ

છે. ને જ્ઞાનીને કદાચિત્ પાપના ઉદયથી બહારમાં પ્રતિકૂળતા દેખાય

તોપણ તે ખરેખર સુખી છે.

અભય : માતા, પ્રતિકૂળતાને લીધે જ્ઞાનીની શ્રદ્ધા ડગી જતી નહિ હોય?

ચેલણા : નહિ ભાઈ, બિલકુલ નહીં. બહારમાં ગમે તેવી પ્રતિકૂળતા હોય તોપણ

સમકિતી ધર્માત્માના સમ્યક્શ્રદ્ધા અને સમ્યગ્જ્ઞાન જરાપણ દોષિત થતા

નથી. અરે! ત્રણલોક ખળભળી જાય તો પણ સમકિતી પોતાના

સ્વરૂપની શ્રદ્ધાથી જરાપણ ડગતા નથી.

અભય : અહો માતા, ધન્ય છે એવા સમકિતી સન્તોને! એ સુખીયા સમકિતીનો

અતીન્દ્રિય આનંદ કેવો હશે!

ચેલણા : અહો, પુત્ર અભય! એની શી વાત! જેવો સિદ્ધભગવાનનો આનંદ.....જેવો

વીતરાગી મુનિવરોનો આનંદ, એવો જ એ સમકિતીનો આનંદ છે.

સિદ્ધભગવાન જેવા આનંદનો સ્વાદ સમકિતીએ ચાખી લીધો છે.

અભય : મારી માતા! આપ પણ શુદ્ધ સમકિતી છો. આપે પણ એ મહા આનંદનો

સ્વાદ ચાખી લીધો છે. અહો, ધન્ય છે આપનું જીવન! હે માતા! એ

સમ્યગ્દર્શન માટે કેવો પ્રયત્ન હોય તે સમજાવો.

ચેલણા : તેં બહુ સારો પ્રશ્ન પૂછ્યો; સાંભળ ભાઈ! પહેલાં તો અંતરમાં આત્માની

ખૂબ જ ધગશ જાગે, અને સદ્ગુરુનો સમાગમ કરીને તત્ત્વોનો બરાબર

નિર્ણય કરે....પછી દિનરાત અંતરમાં ઊંડું. ...ઊંડું મંથન કરીને

ભેદજ્ઞાનનો અભ્યાસ કરે. વારંવાર એ ભેદજ્ઞાનનો અભ્યાસ કરતાં

કરતાં જ્યારે ઉત્કૃષ્ટ હદે આત્મસ્વભાવનો મહિમા આવે ત્યારે તેનો

નિર્વિકલ્પ–અનુભવ થાય છે, અને તે અનુભવમાં સિદ્ધ ભગવાન જેવા

આનંદનું વેદન થાય છે. પુત્ર, આવો સમ્યગ્દર્શનનો પ્રયત્ન છે; એનો

મહિમા અપાર છે.

અભય : અહો માતા! સમ્યગ્દર્શનનો મહિમા સમજાવીને આપે મહાન કૃપા કરી....

PDF/HTML Page 28 of 41
single page version

: ભાદરવો : ૨૪૯૪ આત્મધર્મ : ૨૫ :

• જ્ઞાનની અનુભૂતિ તે મોક્ષમાર્ગ •

[સાધક અને સાધ્ય બંને જ્ઞાનમય છે....રાગમય નથી]

[કલશટીકા– પ્રવચનો : કળશ ૨૬૬–૨૬૭]

જેવો જ્ઞાયક–ચૈતન્ય આત્મા છે તે–મય તેની અનુભૂતિ છે, ને તે જ મોક્ષામાર્ગ

છે. ‘તે–મય’ એટલે જેવો સ્વભાવ છે તેવી જ જાતની પર્યાય થઈ, તેમાં રાગાદિનો

જરાય અંશ સ્પર્શતો નથી. વિકલ્પનો અંશ પણ જેમાં નથી એવી જે જ્ઞાયક સ્વભાવમય

અનુભૂતિ છે, –તે મોક્ષમાર્ગ છે. અધૂરો જ્ઞાનમયભાવ તેનું નામ સાધકદશા; ને પૂર્ણ

જ્ઞાનમયભાવ તે સાધ્યરૂપ મોક્ષદશા. –તે બંનેમાં ક્યાંય રાગ નથી, રાગ જુદો રહે છે;

જ્ઞાનમય પરિણતિમાં તેનો અભાવ છે.

મતિ–શ્રુતજ્ઞાન ભલે સાધકરૂપ છે, પણ તે રાગ વગરના છે; તે જ્ઞાન

આત્મસ્વભાવમય છે, આત્માને સ્વસંવેદનમાં પ્રત્યક્ષ કરનારા છે. ચેતના જેનું સર્વસ્વ

છે એવા આત્માને ધર્મી અનુભવે છે. જ્ઞાનમય ભૂમિકાના અનુભવ વડે જ સાધ્ય અને

સાધકભાવની પ્રાપ્તિ થાય છે. આવી જ્ઞાનમય ભૂમિકાને પામેલો, એટલે કે

અનુભવદશાને પામેલો જીવ પ્રત્યક્ષ શુદ્ધસ્વરૂપનો અનુભવ કરતો થકો મોક્ષને પામે છે.

આવા અનુભવ વગરના જીવો ચાર ગતિનાં દુઃખને જ પામે છે. આ રીતે

શુદ્ધજીવસ્વરૂપનો અનુભવ તે એક જ મોક્ષનો માર્ગ છે. મોક્ષના માર્ગ બે નથી એક જ

છે; મોક્ષમાર્ગનાં સમ્યગ્દર્શન બે નથી, એક જ છે.–શુદ્ધાત્માને પ્રતીતમાં લેવો તે એક જ

સમ્યગ્દર્શન છે. એ જ રીતે મોક્ષમાર્ગમાં સમ્યગ્જ્ઞાન ને સમ્યક્ચારિત્ર પણ એક જ

પ્રકારનું છે, બે નથી. આ રીતે શુદ્ધઆત્માના શ્રદ્ધા–જ્ઞાન–ચારિત્રરૂપ એક જ સાચો

મોક્ષમાર્ગ છે. ને આવો મોક્ષમાર્ગ જ્ઞાનમય આત્માના અનુભવમાં સમાય છે. આવા

અનુભવ વડે જ દુઃખનો નાશ ને આનંદની પ્રાપ્તિ થાય છે.
ભગવાન આત્મા, જેમાં ભવ ને ભવનો ભાવ નથી, તેને જ્ઞાનપર્યાયમાં જ્ઞેય

બનાવી, તેનો શ્રદ્ધામાં સ્વીકાર કરી ને તેમાં જ ઉપયોગને લીન કરીને તેને ધ્યાવતાં

મોક્ષમાર્ગ અને મોક્ષ થાય છે. મોક્ષમાર્ગ કહો કે વીતરાગી અમૃતની શાંતિનું વેદન કહો!

રાગનું વેદન તો તેનાથી વિરુદ્ધ છે, અશાંત છે. શુભરાગવડે સાધકપણું સહેલું પડે–એમ

નથી, જ્ઞાનના અનુભવવડે જ સાધકપણું સહેલું થાય છે, માટે કહે છે કે–

લાખ બાતકી બાત યહ નિશ્ચય ઉર લાવો,

તોડ સકલ જગ દંદ–ફંદ જિન આતમ ધ્યાવો.

PDF/HTML Page 29 of 41
single page version

: ૨૬ : આત્મધર્મ : ભાદરવો : ૨૪૯૪

જુઓ, આ વીતરાગનાં વચનો! અમૃતસ્વરૂપ પરમ શાંત આત્માનો અનુભવ

કરાવનારાં વચનોને પણ ‘અમૃત’ કહ્યાં છે–

વચનામૃત વીતરાગનાં... પરમ શાંતરસમૂળ.

ભાઈ, તું તારા ચૈતન્યસ્વભાવને સ્પર્શ એટલે તેને અનુભવમાં લે. એના અનુભવ

વગરનું જાણપણું એ તો બધા વિકલ્પો છે. સ્વધ્યેયને જે ચૂક્યો તેને સાધકપણું કેવું ?

સમ્યગ્દ્રષ્ટિ–સાધકના ધ્યેયમાં નિરંતર રાત–દિન અખંડ ધારાપણે પોતાનો શુદ્ધઆત્મા જ

બિરાજે છે; એના સિવાય બીજાની અધિકતા કદી ભાસતી નથી. તેને સ્યાદ્વાદમાં કુશળતા

છે એટલે કે દ્રવ્ય–પર્યાયરૂપ વસ્તુના અનુભવમાં તેને કુશળતા છે; મતિશ્રુતજ્ઞાન ને

અંતર્મુખ કરીને આત્માને પ્રત્યક્ષરૂપ કર્યો છે; વિકારથી જુદો, ઉપર તરતો આત્મા

અનુભવમાં લીધો છે. રાગને તે ક્ષણમાત્ર નથી ભાવતો, શુદ્ધઆત્માને સતત નિરંતર

ભાવે છે....જેણે આવું સ્વરૂપ જાણ્યું છે–અનુભવ્યું છે તેને જ મોક્ષમાર્ગ છે.
થોડા શબ્દોમાં મોટા ભાવો ભર્યા છે....અહા, સંતોએ અનુભવના માર્ગ ખુલ્લા

મુક્યા છે....ગુરુદેવ સંત–મુનિઓ પ્રત્યેની ભક્તિથી વારંવાર કહે છે કે ‘અહો! સંતોએ

મારગ સહેલા કરી દીધા છે!’ અને ‘અમૃત વરસ્યા છે પંચમ કાળમાં....અમૃત વરસ્યા

છે તારા આત્મામાં.’ (ગુરુદેવના આવા હિતપ્રેરક ઉદ્ગારો સાંભળતાં શ્રોતાજનોનાં હૈડાં

હર્ષવિભોર બનીને નાચી ઊઠે છે.)
ભાઈ, મોક્ષમાર્ગનું સાધન તારામાં ભર્યું છે. નિત્ય–પરિણામી વસ્તુ છે, દ્રવ્યપણે

નિત્ય છે ને પર્યાયરૂપે પરિણામી છે. આવી દ્રવ્યરૂપ–પર્યાયરૂપ વસ્તુનો અનુભવ

કરવામાં ધર્મી જીવો કુશળ છે. અને આવો અનુભવ કરતાં રાગાદિ અશુદ્ધપરિણતિ છૂટી

જાય છે, અશુદ્ધતા રહિત એવી વીતરાગી શુદ્ધપરિણતિ વગર શુદ્ધવસ્તુનો અનુભવ થાય

નહીં; સમ્યગ્દ્રષ્ટિને ચોથા ગુણસ્થાને અનુભૂતિની જે શુદ્ધપર્યાય છે તે પણ વીતરાગ છે,

રાગ વગરની છે. રાગવડે કાંઈ શુદ્ધઆત્માની અનુભૂતિ ન થાય. એક શુદ્ધઆત્માને જેણે

જાણ્યો તેણે સર્વ જાણ્યું; અરિહંતોને અને સિદ્ધોને તેેણે ઓળખ્યા, મુનિને અને જ્ઞાનીને

તેણે ખરેખરા ઓળખ્યા. કેમકે જ્ઞાની–મુનિ ને કેવળી તે બધાય પણ આવા શુદ્ધઆત્માના

અનુભવસ્વરૂપ છે; પોતે એવો અનુભવ કરીને તેમની નાતમાં ભળ્‌યો ત્યારે તેમની ખરી

ઓળખાણ થઈ...તે સાધક થયો. ને જ્ઞાનમાં જ પૂર્ણ એકાગ્રતા વડે તે અલ્પકાળમાં

કેવળજ્ઞાનરૂપ સાધ્યદશાને પામશે. આ રીતે સાધક અને સાધ્ય બંને ભાવો જ્ઞાનસ્વરૂપ

આત્માના અનુભવની ભૂમિકામાં જ સમાય છે. શુદ્ધજીવના સ્વરૂપનો અનુભવ

મોક્ષમાર્ગ છે.

PDF/HTML Page 30 of 41
single page version

: ભાદરવો : ૨૪૯૪ આત્મધર્મ : ૨૭ :

‘અમારા ભગવાનને અમે ઓળખીએ છીએ’

સ્તુતિના એક સંસ્કૃત શ્લોકમાં કોઈ અન્યમતી સ્તુતિકાર કહે છે કે ‘હે મહાન

ઈશ્વર! તમારું સ્વરૂપ કેવું છે એ તો હું નથી જાણતો, પણ તમે જેવા હો તેવા હું તમને
નમસ્કાર કરું છું.’
–પરંતુ, ભગવાન કેવા છે તે ઓળખ્યા વગર તેમને સાચા નમસ્કાર ક્યાંથી થઈ શકે?

વળી તે કહે છે કે અમારા મહાન દેવ શ્રેષ્ઠ છે, એનાથી શ્રેષ્ઠ કોઈ દેવ નથી;

–પરંતુ પોતે જ પોતાના દેવના સ્વરૂપને તો જાણતો નથી પછી તેની શ્રેષ્ઠતાની

ક્યાંથી ખબર પડી? જે વસ્તુને પોતે જાણતો નથી તેની બીજા સાથે સરખામણી કેમ કરી

શકાય? માટે દેવનું સ્વરૂપ ઓળખ્યા વગરની સ્તુતિ તે સાચી સ્તુતિ નથી. હું કોની
સ્તુતિ કરું છું–તે જાણ્યા વગર સાચી સ્તુતિ ક્યાંથી થાય?
ભગવાનને સાક્ષાત્ જોનારા શ્રી કુંદકુંદસ્વામી તો કહે છે કે જે જીવ અરિહંતદેવનું

સ્વરૂપ જાણે છે તે પોતાના આત્માને પણ ઓળખે છે, એટલે તેને સમ્યગ્દર્શન થાય છે,
અને તેને જ ભગવાનની ખરી સ્તુતિ હોય છે.
ભગવાનનો તે ભક્ત નિઃશંક કહે છે કે પ્રભો! દુનિયામાં સૌથી શ્રેષ્ઠ એવા આપનું

સ્વરૂપ અમે ઓળખી લીધું છે, અને આપના જેવા જ અમારા આત્માનો પણ અમે
સાક્ષાત્કાર કર્યો છે; એના બળે મોહનો નાશ કરીને અમે આપના માર્ગે આવી રહ્યા છીએ.

–આ છે પ્રભુતાનો પંથ!

• •

આદ્ય–સ્તુતિકાર સમન્તભદ્રસ્વામી કહે છે કે હે જિન! અમે આપને માત્ર

બાહ્યવિભૂતિ વડે જ મહાન નથી માનતા, પરંતુ અંતરમાં આપની સર્વજ્ઞતા

વીતરાગતા વગેરે ગુણોને ઓળખીને, અને આપનો જ ઉપદેશ હિતકારી છે એમ
નિર્ણય કરીને, તેના વડે અમે આપને મહાન સમજીને પૂજીએ છીએ. કોઈ જીવ
વગર ઓળખ્યે સાચા દેવની સ્તુતિ કરે તોપણ તેને પોતામાં શ્રદ્ધા–જ્ઞાનનો લાભ

નથી થતો, તો પછી ખોટા દેવોને સ્તવે એની તો વાત જ શી? સમ્યગ્દ્રષ્ટિ જીવો તો
પરમ નિઃશંકતાપૂર્વક કહે છે કે અમારો ઈષ્ટ સર્વજ્ઞ વીતરાગ પરમદેવને અમે
આત્મસાક્ષાત્કારપૂર્વક ઓળખ્યા છે, અમે અમારા દેવનો સાક્ષાત્કાર કરી લીધો છે.

PDF/HTML Page 31 of 41
single page version

: ૨૮ : આત્મધર્મ : ભાદરવો : ૨૪૯૪

બંધુઓ, ગયા અંકમાં દશ નામોની ગોઠવણી કરવાનો કોઠો આપેલ, તેમાં તમને

બધાને સારો રસ પડ્યો ને નવું જાણવાનું પણ મળ્‌યું. હવે આ વખતે બીજા પ્રકારની

કસોટી આપીએ છીએ; કદાચ તમને જરા કઠિન લાગે, તો વડીલોને પૂછીને જાણી

લેજો....આથી શાસ્ત્રજ્ઞાનમાં તમને રસ જાગશે.
૧. અરિહંતને ઓળખતાં આત્મા ઓળખાય છે.

૨. વીતરાગ–વિજ્ઞાન ત્રણ જગતમાં સારરૂપ છે.

૩ સમ્યગ્દ્રર્શન–જ્ઞાન–ચારિત્ર તે મોક્ષમાર્ગ છે.

૪ ‘હું એક શુદ્ધ સદા અરૂપી. જ્ઞાનદર્શનમય ખરે.’

પ. दंसणमूलो धम्मो = ધર્મનું મૂળ સમ્યગ્દર્શન છે.

૬. ‘णमो जिणाणं....जिद भवाणं (ભવને જીતનારા

જિનોને નમસ્કાર.)

૭. જાણે–જુએ જે સર્વ, તે હું–એમ જ્ઞાની ચિંતવે.

૮. ‘परमात्मप्रकाशमय नित्यं सिद्धातमने नमः’

૯. णमो अरिहंताणं...णमो सिद्धाणं...णमो आइरियाणં...

૧૦. ‘અહો, અહો! શ્રી સદ્ગુરુ કરુણાસિંધુ અપાર.’

[બંધુઓ, અહીં દશ શાસ્ત્રોમાંથી દશ વાક્યો આપ્યાં છે; અને નીચે દશ

શાસ્ત્રોનાં નામ આપ્યાં છે. તો કયું વાકય કયા શાસ્ત્રનું છે તે તમારે ગોઠવી દેવાનું છે.]

ષટ્ખંડાગમ, પરમાત્મપ્રકાશ, છહઢાળા, પ્રવચનસાર, આત્મસિદ્ધિ,

અષ્ટપ્રાભૃત, મોક્ષશાસ્ત્ર, નિયમસાર, પંચાસ્તિકાય, સમયસાર.

PDF/HTML Page 32 of 41
single page version

: ભાદરવો : ૨૪૯૪ આત્મધર્મ : ૨૯ :

સાચા– ખોટાની પરીક્ષા (ગતાંકનો જવાબ)

૧. ઈશ્વરે જીવને બનાવ્યો છે. ×
૨. શુભરાગથી મોક્ષ મળે છે. ×
૩. અરૂપી વસ્તુને જાણી શકાય નહિ. ×
૪. આત્માને જ્ઞાનથી ઓળખી શકાય છે. (સાચું)
પ. જગતમાં કોઈ ઈશ્વર નથી. ×
૬. ઈશ્વર જગતના કર્તા છે. ×
૭. શુભરાગ કરીએ તો ધર્મ થાય. ×
૮. અરિહંત ભગવંતો ખાતા નથી. (સાચું)
૯. આત્મા ખોરાકથી જીવે છે. ×
૧૦ .દેહ ને આત્મા જુદા છે. (સાચું)

જીવ પોતે ઈશ્વર બને છે. (સાચું)
શુભરાગથી સંસાર મળે છે. (સાચું)
અરૂપી વસ્તુને પણ જ્ઞાન જાણે છે. (સાચું)
આત્માને કોઈ ઓળખી શકે નહિ. ×
જગતમાં સર્વજ્ઞ ઈશ્વર અનંતા છે. (સાચું)
ઈશ્વર જગતના જ્ઞાતા છે . (સાચું)
વીતરાગતા વડે ધર્મ થાય. (સાચું)
અરિહંત ભગવંતો ખાય છે. ×
આત્મા ખોરાક વગર જીવે છે. (સાચું)
દેહની ક્રિયા આત્મા કરતો નથી. (સાચું)

લગભગ બધા જ બાળકોના જવાબો સાચા હતા. તે બદલ ધન્યવાદ.

[ધર્મવત્સલ બાલમિત્રોને સંપાદકનો પત્ર]

બંધુઓ, સાચું સગપણ સાધર્મીનું ગુણીને આપણા સૌમાં જે હાર્દિક પ્રેમ છે તે દેખીને

હૃદય ઠરે છે....કેટલાક બાલસભ્યો તરફથી પર્યુષણપ્રસંગે ક્ષમાવણી પત્ર આવેલ છે;

તેમને જુદા પત્રો લખી શકાયા નથી, પરંતુ બધા જ બાલબંધુઓ પ્રત્યે અંતરના

સ્નેહપૂર્વક ક્ષમાપના!
બીજું અમદાવાદ, મોરબી, વીંછીયા, રાંચી, મુંબઈ, સોનગઢ, અમેરિકા, વઢવાણ

વગેરે કેટલાક ગામોના સભ્યોએ પત્રદ્વારા કે રૂબરૂ ઉત્સાહપૂર્વક એવી ભાવના વ્યક્ત

કરી છે પૂ. ગુરુદેવની મુંબઈમાં ૮૦ મી જન્મજયંતી પ્રસંગે અમે નાનાં– નાનાં બાળકો

(બાળવિભાગના બે હજાર સભ્યો) પણ ગુરુદેવ પ્રત્યે ભક્તિ વ્યકત કરીએ ને કંઈક

યાદગાર આયોજન કરીએ. બંધુઓ, તમારી આ ભાવના ઉત્તમ છે, ને મને ખાતરી છે કે

બધા જ ગામોના બાલસભ્યો તેમાં સાથ પૂરાવશો...ને આ મહાન પ્રસંગને ભારતવ્યાપી

બનાવીને શોભાવશો. તો દરેક ગામના તમે સૌ સભ્યો ઉત્સાહથી

PDF/HTML Page 33 of 41
single page version

: ૩૦ : આત્મધર્મ : ભાદરવો : ૨૪૯૪

ને આનંદથી ૮૦ મા જન્મોત્સવ માટે તૈયાર કરશો. કેટલાક સભ્યોએ તો તે માટે ૮૦
પૈસાથી માંડીને ૮૦ રૂા.ની મૂડી પણ ભેગી કરવા માંડી છે.–તમારી ભાવના ઉત્તમ છે.
તેમાં પણ આપણા ધર્મપિતા પૂ. ગુરુદેવના ઉપકાર માટે આપણે જેટલું કરી શકીએ તેટલું
કરવા જેવું છે. બંધુઓ, એક સૂચના ધ્યાનમાં રાખશો કે, ગામે ગામના સભ્યો જે
પોતપોતાના ગામ પૂરતી વ્યવસ્થા સંભાળે ને ખર્ચ પણ પોતે જ ભેગું કરે, – જેથી તે
સંબંધીની વ્યવસ્થાનો બોજો સંપાદક ઉપર કે અહીંની સંસ્થા ઉપર ન આવે.

ત્રીજી એક અગત્યની સૂચના એ છે કે : જો ગામેગામના બાલસભ્યોમાંથી એક–

બે (કે જરૂર પ્રમાણે વધુ ) સભ્યો પ્રતિનિધિ તરીકે પોતાના ગામનું બાલવિભાગને
લગતું કામ સંભાળે, તો સંપાદકને તે સંબંધી કામ ઘણું હળવું થઈ જાય.–કેમકે બે હજાર
ઉપરાંત સભ્યોની બધી વ્યવસ્થા એકલા હાથે સંભાળવી બહુ મુશ્કેલ પડે છે. આથી
આપણા ૨૦૦૦ સભ્યોનાં ચાર હજાર હાથ ભેગા થઈને કામ કરે તો કેવું સારૂં!! તો જે
ઉત્સાહી ભાઈ પોતાના ગામના બાલવિભાગના પ્રતિનિધિ રીકે કામ કરીને સહકાર
આપવા ચાહતા હોય તેઓ તુરત જ પોતાનું નામ સરનામું સંપાદકને જણાવશો.–તુરત
જણાવશો જેથી આવતા અંકે તે નામો પ્રગટ કરી શકાય. પ્રતિનિધિને દરેક કાર્ય માટેની
સલાહ–સૂચના સંપાદક તરફથી મળ્‌યા કરશે; તેમજ દરેક ગામના પ્રતિનિધિઓ પણ
અરસપરસ એકબીજાના સંપર્કમાં રહ્યા કરશે.

૮૦મા જન્મોત્સવ પ્રસંગે દરેક ગામના બાલસભ્યો પોતપોતાના ગામ તરફથી

એક હસ્તલિખિત અંક તૈયાર કરે ને તે અંકો ગુરુદેવને ૮૦ મા જન્મોત્સવ પ્રસંગે અર્પણ
કરવા એવી પણ એક સૂચના આવેલ છે. મિત્રો, તમને બીજું ઘણુંય લખવાનું છે....પણ
તે બધું આવતા અંકે.... जय जिनेन्द्र

• •

અમદાવાદમાં ૧૪૦ જેટલા સભ્યો છે. તે સભ્યોએ બાલવિભાગ સંબંધી કામકાજ

માટે નીચેના ભાઈઓનો સંપર્ક સાધવો. બંને આપણા બાલવિભાગના ઉત્સાહી સભ્યો
છે, ને બધા બાલમિત્રો પ્રત્યે સગા ભાઈ જેવો પ્રેમ ધરાવે છે :

(૧) ચેતનકુમાર જૈન (વિનોદચંદ્ર છોટાલાલ, પપ૪/૨ છીંકણીવાળીપોળ, અમદાવાદ)
(૨) રોમેશકુમાર જૈન (બાબુલાલ ગોપાલદાસ, માઉન્ટ કોર્મેલની ઉત્તરે, નવરંગપુરા)

PDF/HTML Page 34 of 41
single page version

: ભાદરવો : ૨૪૯૪ આત્મધર્મ : ૩૧ :

બીજા ગામોની માહિતી હવે પછી પ્રગટ થશે; અને દરેક ગામના સભ્યોનું લીસ્ટ

તે તે ગામના પ્રતિનિધિ ઉપર મોકલી આપશું.

નવા સભ્યોનાં નામ આગામી અંકમાં આપીશું.

સભ્ય થવા માટે તમારું નામ–સરનામું–ગામ, ઉમર–અભ્યાસ ને જન્મદિવસ એક

પોસ્ટકાર્ડમાં લખીને, [આત્મધર્મ બાલવિભાગ, સોનગઢ : સૌરાષ્ટ્ર] એ સરનામે

મોકલી આપો.

• •

ગુરુદેવ કહે છે :

‘ભાઈ! તારે ઘણું કામ કરવાનું છે’
ભાઈ, મનુષ્યપણાના થોડાકાળમાં આત્માનું તારે ઘણું

કામ કરવાનું છે. અમુલ્ય રત્ન કરતાંય વધારે કિંમતી ક્ષણો

ચાલી જાય છે.

શુદ્ધ જીવસ્વરૂપનો અનુભવ મોક્ષમાર્ગ છે,

શુદ્ધસ્વરૂપના અનુભવ વિના જે કોઈ ક્રિયા છે તે સર્વ

મોક્ષમાર્ગથી શૂન્ય છે. અનુભવદશામાં અશુદ્ધતાનો અભાવ

થઈને આનંદનું વેદન છે; અનુભવજ્ઞાન સાથે આનંદની

અસ્તિ ને રાગની નાસ્તિ છે, આવી દશા વગર મોક્ષમાર્ગ

હોતો નથી. ધર્માત્માઓ અનુભવદશારૂપ જ્ઞાન, ને

અશુદ્ધતાના અભાવરૂપ ક્રિયા–એવી જ્ઞાન–ક્રિયાની મૈત્રી

સહિત શોભે છે.

આનંદની પ્રાપ્તિ ને દુઃખનો અભાવ–તે એક જ

ભૂમિકામાં સમાય છે. ધર્મીને એવી ભૂમિકાના અનુભવવડે

ચૈતન્યમય સુપ્રભાત ખીલે છે.

ભાઈ! આ મનુષ્યપણું પામીને તને આત્મા મળ્‌યો કે

નહીં બહારના સંયોગ મળ્‌યા તેમાં તો કાંઈ હિત નથી,

અંદરની અનુભવદશામાં શુદ્ધ આત્માની પ્રાપ્તિ કર.

PDF/HTML Page 35 of 41
single page version

: ૩૨ : આત્મધર્મ : ભાદરવો : ૨૪૯૪

વિ વિ ધ – સ મા ચા ર

દસલક્ષણીપર્વના દિવસોમાં સવારે કલશ–ટીકાના છેલ્લા ભાગના કળશો ઉપર

પ્રવચન થયા હતા. તથા બપોરે સમયસાર–કર્તાકર્મઅધિકારી વંચાયો હતો. તે ઉપરાંત

કાર્તિકેયસ્વામીની દ્વાદશઅનુપ્રેક્ષામાંથી ઉત્તમક્ષમાદિ દશ ધર્મોનું વાંચન થયું હતું.

શ્રી મુંબઈ મુમુક્ષુમંડળની વતી મુંબઈના ૮૦ જેટલા ભાઈ–બેનોએ સોનગઢ

આવીને ૮૦મી જન્મજયંતિ મુંબઈ ઉજવવા માટે, અને તે પ્રસંગે ગુરુદેવને મુંબઈ

પધારવા માટે વિનતિ કરી હતી. જેનો ગુરુદેવે સ્વીકાર કર્યો છે. આ ઉપરાંત અમદાવાદ

તથા રણાસણમાં પણ પંચકલ્યાણકપ્રતિષ્ઠા મહોત્સવ પ્રસંગે ગુરુદેવને પધારવાની

વિનતિ ત્યાંનાં મુમુક્ષુમંડળ દ્વારા થઈ હતી,–તેનો પણ સ્વીકાર થયો છે. ગુજરાતના

બીજા અનેક ગામોના. તેમજ રાજકોટ વગેરેના સંઘ તરફથી પણ વિનતિ થયેલ છે.

વિગતવાર કાર્યક્રમ હવે પછી નક્ક્ી થયે જણાવવામાં આવશે.

છહઢાળા–પ્રવચનો, તથા જૈનધર્મની પહેલી ચોપડી વગેરે પુસ્તકો છપાવવાની

વ્યવસ્થા ચાલે છે, તેના વિગતવાર સમાચાર હવે પછી.

છાપતાં છાપતાં સમાચાર મળે છે કે પ્રવચનમાં સમયસારની ચાલુ ગાથા (૭૪)

પૂરી થતાં પ્રવચનસાર શાસ્ત્ર શરૂ થશે; એટલે આપ આ આત્મધર્મ વાંચતા હશો ત્યારે

તો ગુરુદેવના પ્રવચનમાં પંચપરમેષ્ઠીને નમસ્કારરૂપ મુક્તિમંડપમાં મંગલવાજાં વાગતા

હશે. બીજી તરફ કલશટીકા–પ્રવચનમાં થોડા કળશ બાકી છે તે થોડા દિવસોમાં પૂર્ણ થતાં

શ્રી સમયસાર–પરમાગમ ઉપર સોળમી વખત પ્રવચનો શરૂ થશે.

વૈરાગ્ય–સમાચાર

* જામનગરના ભાઈશ્રી જયંતિલાલ હીરાચંદ ભણશાળીના માતુશ્રી કસ્તુરબા

શ્રાવણ સુદ ત્રીજ ને રવિવારના રોજ ઘાટકોપર મુકામે સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે.

ગુરુદેવ પ્રત્યે તેમને ભક્તિભાવ હતો.

* ભાવનગરના ભાઈશ્રી વલ્લભદાસ ગુલાબચંદ તા.૨૨–૮–૬૮ ના રોજ

સ્વર્ગવાસ પામ્યા છે. તેઓ કેટલાક વખતથી નિયમિતપણે સોનગઢ આવીને પૂ.

ગુરુદેવના પ્રવચનનો લાભ લેતા હતા; અંતિમ માંદગીમાં પણ ગુરુદેવનું સ્મરણ

કરતા ને ગુરુદેવના દર્શન કરવાની પણ ખાસ ભાવના હતી.

સ્વર્ગસ્થ આત્માઓ દેવ–ગુરુ–ધર્મના શરણે આત્મશાંતિ પામો.

PDF/HTML Page 36 of 41
single page version

: ભાદરવો : ૨૪૯૪ આત્મધર્મ : ૩૩ :

આત્માની વાત

આ આત્માની વાત છે.
આત્માના અનુભવમાંથી નીકળેલી

છે. ને આત્માને જ સમજાવે છે.

–તો આત્માને આત્માની વાત કેમ ન

સમજાય ?

•

અમારો આત્મા કેવડો ?
અનુભવમાં જેટલો આવ્યો તેટલો

અમારો આત્મા.

•

દ્રવ્ય–પર્યાયરૂપ શુદ્ધ વસ્તુને

ઓળખતાં સાચો અનુભવ થાય છે.

•

ચેતનભગવાનના ભેટા

આત્મા ચેતનસ્વભાવી ભગવાન છે.
રાગ–વિકલ્પ તો ચેતનથી વિરુદ્ધ જાત છે.
તેના વડે ચેતનભગવાનના ભેટા કેમ થાય?
ચેતનભગવાનના ભેટા ચેતનભાવ

વડે થાય;

રાગ વડે ન થાય.

•

અરે, અજ્ઞાનથી મારે રાગ સાથે

કર્તાકર્મપણું છે, તે મને બંધનું ને દુઃખનું

કારણ છે; આમ જાણીને તેનાથી છૂટવાનો

જે કામી થયો છે,તેને આત્મામાંથી પ્રશ્ન

ઊગ્યો છે કે પ્રભો! અજ્ઞાનથી થયેલી આ

દોષપ્રવૃત્તિ ક્યારે આત્મા જ્ઞાનમય થઈને

આનંદને અનુભવે ને બંધનથી છૂટે?

•

આમ જેને અંદરથી જિજ્ઞાસાને પ્રશ્ન

ઊઠ્યો તેને આચાર્યદેવ કહે છે કે सुण ...

સાંભળ!

જ્યારે આ જીવ આત્માના

જ્ઞાનસ્વભાવને અને રાગાદિ આસ્રવોને

જુદા ઓળખીને ભેદજ્ઞાન કરે છે ત્યારે તેને

રાગાદિ સાથે કર્તાકર્મપણું છૂટી જાય છે, તે

પોતામાં જ્ઞાનમયભાવને જ કરે છે. ત્યારે

તેન જ્ઞાનમયપણાને લીધે બંધન થતું નથી;

જ્ઞાન સાથે આનંદનો અનુભવ છે, પણ

જ્ઞાન સાથે દુઃખનો અનુભવ નથી.

મોંઘું તો ખરું ,–પણ મળે તો છે!

* તમારામાં તો સમ્યગ્દ્રર્શન બહુ મોંઘું

બતાવો છો?

* ભલે મોંઘું, –પણ મળે તો છેને!

બીજે તો સમ્યગ્દર્શન મળતું નથી, સોંઘું

સમજીને લેવા જાય તો સાચો માલ નહિ

મળે પણ બનાવટી મળશે. સાચું

સમ્યગ્દર્શન મોંઘું તો છે જ, પણ સાચા

પ્રયત્નવડે પ્રાપ્ત થઈ શકે છે.

PDF/HTML Page 37 of 41
single page version

: ૩૪ : આત્મધર્મ : ભાદરવો : ૨૪૯૪

જીવનનું ધ્યેય

:: એક ચર્ચા ::

બંધુઓ, જેમ તમે બાલસભ્યો ઘણીવાર ભેગા થઈને આનંદથી ધર્મચર્ચા કરો છો,

તેમ કેટલાક મિત્રો ભેગા થઈને આનંદથી ચર્ચા કરતા હતા. તેમાં કોઈ મિત્રે પ્રશ્ન કર્યો કે

આપણા જીવનનું ધ્યેય શું છે?

એક મિત્રે કહ્યું : અત્યારે B.A. ભણું છું ને ખૂબખૂબ ભણીને અમેરિકા જવાનું ધ્યેય છે.

બીજા મિત્રે કહ્યું : આપણે તો પરદેશ જવા કરતાં ભારતમાં જ રહી સ્વદેશની સેવા

કરવાનું ધ્યેય છે.

ત્રીજા મિત્રે કહ્યું : અત્યારે દેશની રક્ષાનો મોટો પ્રશ્ન છે તેથી આપણે તો લશ્કરમાં સેવા

આપીને, દુશ્મનદેશોને બતાવી આપવું છે કે ભારતના યુવાનો કેવા બહાદુર છે!!

ચોથો મિત્ર : આપણે તો વેપારમાં ઝંપલાવીને એક કરોડ રૂા.ભેગા કરવાનું ધ્યેય છે.

પાંચમો મિત્ર કહે : આપણને ધન ભેગું કરવાની કે પરદેશની અભિલાષા નથી, પણ

આપણને મળેલું ભણતર બીજા બાળકોને શીખડાવવું તે ધ્યેય છે.

છઠ્ઠો મિત્ર કહે : આપણને તો પરભવની ચિન્તા છે, એટલે સારાંસારાં કામો કરીને બીજા

ભવે સ્વર્ગમાં જઈએ એવું ધ્યેય છે.

સાતમો મિત્ર કહે : કોને ખબર છે! પરભવની ચિન્તા કરી કરીને દૂબળા થવા કરતાં

આપણે તો અત્યારે મોજમજાથી જીવવું ને જીંદગીમાં આનંદ ભોગવવો એ

ધ્યેય છે.

આઠમો મિત્ર : આપણે તો બસ, ખાધેપીધે સુખી રહીએ ને થઈ શકે એટલી સાધુસંતોની

સેવા કરીએ–એ સિવાય જીવનમાં બીજું શું જોઈએ ?

નવમો મિત્ર : દુનિયાના જીવો અત્યારે બહુ દુઃખી છે, તે દુઃખી જીવોની સેવામાં જીવન

હોમી દેવું–એવું આપણું ધ્યેય છે.

દશમો મિત્ર : મને તો જીવનમાં એક જ ભાવના છે કે મારા આત્માને પ્રાપ્ત કરું!

આત્માની શુદ્ધતા પ્રાપ્ત કરીને આ ભવદુઃખોથી છૂટું – એ જ મારા જીવનનું
ધ્યેય છે.

બંધુઓ, તમને પણ આ દશ મિત્રોની સાથે ચર્ચામાં ભાગ લેવાનું મન જરૂર થયું

હશે! તમે પણ તમારું ધ્યેય જણાવો! અથવા આ દશ મિત્રોમાંથી તમને કોનું ધ્યેય
ગમ્યું–તે જણાવો.

PDF/HTML Page 38 of 41
single page version

: ભાદરવો : ૨૪૯૪ આત્મધર્મ : ૩૫ :

હે પંચપરમેષ્ઠી ભગવંતો ! પધારો મારા મુક્તિમંડપે...

શ્રાવણવદ બીજના મંગલદિને પ્રવચનસારની નવી આવૃત્તિનું

પ્રકાશન થયું....તે પ્રસંગે ઉલ્લાસકારી મંગલરૂપે પૂ. ગુરુદેવે

પ્રવચનસારની પાંચ મંગલ ગાથાઓ ઉપર પ્રવચન કર્યું હતું....અહા!

ગુરુદેવ જાણે કે પંચપરમેષ્ઠી ભગવંતોનો સાક્ષાત્કાર કરાવતા હતા.

પંચપરમેષ્ઠીથી જુદાપણું રાખીને નહિ પણ પંચપરમેષ્ઠીને સાથે ભળીને

નમસ્કાર કઈ રીતે કરાય–તે ગુરુદેવ સમજાવતા હતા...એ વખતના

રણકાર આત્મપ્રદેશોમાં હજી પણ ઝણઝણે છે.

આ પ્રવચનસાર તે ભગવાનની વાણીનો સાર છે.

પ્રારંભમાં પરમ આનંદને યાદ કરીને કહે કે પરમઆનંદનરૂપી સુધારસના

પિપાસુ ભવ્ય જીવોના હિતને માટે પ્રવચનસારની ટીકા રચાય છે. આત્માનો નિર્વિકલ્પ

અતીન્દ્રિયઆનંદ તેની જેને તરસ લાગી છે એવા પિપાસુ જીવોને તૃપ્તિ કરવા માટે આ

શાસ્ત્ર રચાયું છે.

શાસ્ત્રકાર કુંદકુંદાચાર્યદેવ કેવા છે ? તેમની ઓળખાણ કરીને અમૃતચંદ્રાચાર્યદેવ

કહે છે કે તે આસન્ન ભવ્ય મહાત્માને સંસારસમુદ્રનો કિનારો નિકટ છે; તેમની વાણીના

વાચ્ચ દ્વારા હજાર વર્ષે પણ નિઃશંક નિર્ણય થઈ ગયો કે અહો, સંસારસમુદ્રનો કિનારો

તેમને નજીક આવી ગયો છે; સાતિશય વિવેકજ્યોત તેમને પ્રગટ થઈ છે. જુઓ,

અનુભવીને બીજા અનુભવીની દશા ઓળખાઈ જાય છે. સાતિશય એવું ભેદજ્ઞાન

થયું છે કે જે વૃદ્ધિગત થઈને અપ્રતિહતપણે કેવળજ્ઞાન જ લેશે. જેમ સાતિશય સાતમું

ગુણસ્થાન તેને કહેવાય કે જે ઊંચે જ ચડે એટલે કે શ્રેણી માંડે. તેમ કુંદકુંદ સ્વામીને

એવી સાતિશય જ્ઞાનજ્યોત પ્રગટી છે કે જે અપ્રતિહતપણે કેવળજ્ઞાન લેેશે. તેમને

અનેકાન્તવિદ્યાના બળે સમસ્ત એકાન્તવાદની વિદ્યાનો આગ્રહ અસ્ત થઈ ગયો છે; તથા

સમસ્ત પક્ષનો પરિગ્રહ છૂટી ગયો છે એટલે અત્યંત મધ્યસ્થ થઈ ગયા છે. મધ્યપણે

વસ્તુ–સ્વરૂપ જેમ છે તેમ કહ્યું છે. તેમણે સર્વ પુરુષાર્થમાં શ્રેષ્ઠ અને આત્માના ઉત્તમ

હિતરૂપ એવી મોક્ષલક્ષ્મીને ઉપાદેય કરી છે, કેવી છે મોક્ષલક્ષ્મી?–કે ભગવાન

પંચપરમેષ્ઠીના પ્રસાદથી જેની પ્રાપ્તિ થાય છે; જે પરમાર્થ સત્ય છે ને અક્ષય છે. આવી

મોક્ષલક્ષ્મીને ઉપાદેયપણે નક્ક્ી કરીને પોતે સર્વ આરંભથી મોક્ષમાર્ગનો આશ્રય કરે છે;

મંગળરૂપે વર્તમાન તીર્થના નાયક શ્રી મહાવીર ભગવાનને અને પંચપરમેષ્ઠીના

ભગવંતોને પ્રણમન અને વંદનરૂપ નમસ્કાર કરીને પોતે સર્વઆરંભથી મોક્ષમાર્ગનો

આશ્રય કરે છે. ને શુદ્ધોપયોગરૂપ સામ્યભાવની પ્રાપ્તિની પ્રતિજ્ઞા કરે છે.–શરૂઆતની

પાંચ અલૌકિક મંગળગાથાઓમાં

PDF/HTML Page 39 of 41
single page version

: ૩૬ : આત્મધર્મ : ભાદરવો : ૨૪૯૪

અમૃતચંદ્રાચાર્યદેવે આટલો તો મહાન ઉપોદ્ઘાત લખીને કુંદકુદાચાર્યદેવની

ઓળખાણ આપી, ને બહુમાન કર્યું. પછી પાંચ ગાથા દ્વારા પંચપરમેષ્ઠી ભગવંતોને

ભાવભીના નમસ્કાર કરતાં શ્રી કુંદકુંદાચાર્યદેવ કહે છે કે હું શુદ્ધોપયોગરૂપ સાક્ષાત્

મોક્ષમાર્ગને અંગીકાર કરું છું

‘હું’ તીર્થનાયક વર્દ્ધમાનદેવને નમસ્કાર કરું છું; ‘હું’ કેવો છું? કે

સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષ દર્શનજ્ઞાનસામાન્યસ્વરૂપ હું છું. આવો હું; આરાધ્ય–આરાધક બંને

ભાવોને મારામાં જ સમાવીને પંચપરમેષ્ઠીને અભેદ નમસ્કાર કરું છું. પંચપરમેષ્ઠી

ભગવંતો જેવા વીતરાગ છે, તેમને નમસ્કાર કરતાં હું પણ તેવો વીતરાગ થઈ જાઉં છું,

એટલે હું વંદન કરનાર ને પંચપરમેષ્ઠી મારે વંદન કરવા લાયક – એવો વિકલ્પ છૂટી

જાય છે....ને શુદ્ધપયોગ થાય છે.

પંચપરમેષ્ઠીને નમસ્કાર કરનાર પોતે પોતને સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષ અનુભવે છે;

સ્વસંવેદનપ્રત્યક્ષ કહેતાં તેમાં રાગાદિનો અભાવ આવી જ ગયો. સ્વસંવેદન વગર

પંચપરમેષ્ઠીને પરમાર્થ નમસ્કાર થતા નથી. જુઓ, આ વીતરાગી સન્તની દશા! આ

મોક્ષનો સ્વયંવર મંડાયો છે તેનું મંગળાચરણ થાય છે–આજે મંગળ દિવસ છે.

‘આ....હું’ એમ પોતે પોતાને સાક્ષાત્ નજરમાં લઈને (સ્વસંવેદન વડે પ્રત્યક્ષ

કરીને) પંચપરમેષ્ઠીને નમસ્કાર કરે છે. હું પોતે વર્તમાન શુદ્ધોપયોગરૂપ થઈને અભેદ

નમસ્કાર કરું છું–એમ પંચમકાળના મુનિ નિઃશંક કહે છે. વંદન કરનાર કેવા હોય તે પણ

આમાં આવ્યું. પંચપરમેષ્ઠીને વંદન કરતાં વિકલ્પ તોડીને હું પોતામાં જ નમું છું. પોતે

પોતામાં નમતાં પંચપરમેષ્ઠીને નમસ્કાર સ્વયમેવ થઈ જાય છે; –ભાવ્ય–ભાવકનો ભેદ

ત્યાં રહેતો નથી. જુઓ, આ અપૂર્વ મંગળિક! આવો ભાવ પોતામાં જેણે પ્રગટ કર્યો

તેના ઉપર પંચ પરમેષ્ઠીભગવંતોની પ્રસન્નતા થઈ આજે ચંપાબેનનો જન્મ દિવસ છે ને

મહા મંગળપૂર્વક આ શાસ્ત્ર શરૂ થાય છે.

અહો, મુક્તિના સ્વયંવરમંડપમાં પરમનિર્ગ્રંથતાની દીક્ષાના આનંદમય પ્રસંગે

કુંદકુંદાચાર્ય પંચપરમેષ્ઠી ભગવંતોને બોલાવે છે–તેનું ભાવભીનું વિવેચન સાંભળતાં

શ્રોતાજનો વારંવાર હર્ષવિભોર બની જતા હતા...જાણે સિદ્ધભગવંતો પધાર્યા

હોય....જાણે સીમંધરાદિ તીર્થંકર ભગવંતો પધાર્યા હોય–એવો હર્ષ છવાઈ જતો હતો.

પંચપરમેષ્ઠીનો સાક્ષાત્કાર કરાવીને ગુરુદેવ ભાવથી કહેતા કે અહો, ભગવંતો! આપને

મારા જ્ઞાનમાં બિરાજમાન કર્યા છે એટલે હું પણ આપની પંક્તિમાં બેસનાર છું. અનંત

અરિહંતો–સિદ્ધો, ને જગતના પંચપરમેષ્ઠી ભગવંતોની નાત ભેગી કરીને મોક્ષનો મોટો

ઉત્સવ કરીએ છીએ...તેમાં હે પંચપરમેષ્ઠી ભગવંતો! આ મુક્તિના મંડપમાં આપ

પધારો...આપના પધારવાથી અમારી શોભામાં વૃદ્ધિ થશે...આમ મોક્ષના માંડવા રોપીને

મહા મંગળપૂર્વક પ્રવચનસાર–શાસ્ત્ર શરૂ કર્યું છે.. તેમાં આચાર્યદેવે અરિહંતોનો માર્ગ

પ્રસિદ્ધ કર્યો છે, ને એ રીતે પરમાગમ દ્વારા જગતને પરમ આનંદની ભેટ આપી છે.

PDF/HTML Page 40 of 41
single page version

શ્રાવણ વદ બીજની ભેટ

શ્રા

વણ વદ બીજ એ આનંદનો દિવસ હતો. શ્રી પ્રવચનસાર–

પરમાગમની નવી આવૃત્તિનું તે દિવસે પ્રકાશન થયું. ભાઈશ્રી હિંમતલાલભાઈ

જે. શાહ પ્રસન્નતાપૂર્વક પૂ. ગુરુદેવને તે પરમાગમ અર્પણ કરી રહ્યા છે.....

ગુરુદેવે ઝીકઝાકથી શોભતું તે પુસ્તક હાથમાં તો લીધું....જોયું....ને તરત

જ હિંમતભાઈને પાછું આપવા માંડ્યું. હિંમતભાઈ તો આશ્ચર્યમાં પડી

ગયા...ત્યાં તો તે આશ્ચર્યમાં ઉમેરો કરતાં ગુરુદેવે કહ્યું કે આ પુસ્તક બેનને
આપો...હિંમતભાઈ કહે–‘સાહેબ, આ તો આપના માટે ખાસ કરાવ્યું છે!’

ત્યારે ગુરુદેવ કહે–ભલે; પણ હું બેનને ભેટ આપું છુંને!

અંતે સભાના હર્ષનાદ વચ્ચે ગુરુદેવની વતી એ ભેટ ભાઈશ્રી

હિંમતભાઈએ પૂ. બેનશ્રીને અર્પણ કરી.

ગુરુદેવ દ્વારા અપાતી જિનાગમની ભેટનું એ દ્રશ્ય દેખીને જયધવલાનું

એ કથન યાદ આવતું હતું કે જેમાં જિનવચનોને ‘પરમાનન્દ–પાહુડ’ કહેલ છે–
કેમકે તેના દ્વારા જિનભગવાને ભવ્યજીવોને માટે ‘પરમ આનંદ’ ની ભેટ

મોકલી છે. અહા! આવા આનંદના દાતાર...ને આનંદના લેનાર સન્તોને નજરે

નીહાળીને કોને આનંદ ન થાય!

< Previous Page Next Page >