સર્વસ્ય હિ વસ્તુનઃ સામાન્યવિશેષાત્મકત્વાત્તત્સ્વરૂપમુત્પશ્યતાં યથાક્રમં સામાન્ય- વિશેષૌ પરિચ્છિન્દતી દ્વે કિલ ચક્ષુષી, દ્રવ્યાર્થિકં પર્યાયાર્થિકં ચેતિ . તત્ર પર્યાયાર્થિક- મેકત્વં કથં લભતે, ન કથમપિ . તત એતાવદાયાતિ અસદ્ભાવનિબદ્ધોત્પાદઃ પૂર્વપર્યાયાદ્ભિન્નો ભવતીતિ ..૧૧૩.. અથૈકદ્રવ્યસ્ય પર્યાયૈસ્સહાનન્યત્વાભિધાનમેકત્વમન્યત્વાભિધાનમનેકત્વં ચ નય- વિભાગેન દર્શયતિ, અથવા પૂર્વોક્તસદ્ભાવનિબદ્ધાસદ્ભાવનિબદ્ધમુત્પાદદ્વયં પ્રકારાન્તરેણ સમર્થયતિ — હવદિ ભવતિ . કિં કર્તૃ . સવ્વં દવ્વં સર્વં વિવક્ષિતાવિવક્ષિતજીવદ્રવ્યમ્ . કિંવિશિષ્ટં ભવતિ . અણણ્ણં અનન્યમભિન્નમેકં તન્મયમિતિ . કેન સહ . તેન નારકતિર્યઙ્મનુષ્યદેવરૂપવિભાવપર્યાયસમૂહેન કેવલ- જ્ઞાનાદ્યનન્તચતુષ્ટયશક્તિરૂપસિદ્ધપર્યાયેણ ચ . કેન કૃત્વા . દવ્વટ્ઠિએણ શુદ્ધાન્વયદ્રવ્યાર્થિકનયેન . કસ્માત્ . કુણ્ડલાદિપર્યાયેષુ સુવર્ણસ્યેવ ભેદાભાવાત્ . તં પજ્જયટ્ઠિએણ પુણો તદ્દ્રવ્યં પર્યાયાર્થિકનયેન અન્યપના હૈ . ઇસપ્રકાર દ્રવ્યકો અન્યપના હોનેસે દ્રવ્યકે અસત્ -ઉત્પાદ હૈ, – ઐસા નિશ્ચિત હોતા હૈ ..૧૧૩..
અબ, એક હી દ્રવ્યકે અનન્યપના ઔર અનન્યપના હોનેમેં જો વિરોધ હૈ, ઉસે દૂર કરતે હૈં . (અર્થાત્ ઉસમેં વિરોધ નહીં આતા, યહ બતલાતે હૈં) : —
અન્વયાર્થ : — [દ્રવ્યાર્થિકેન ] દ્રવ્યાર્થિક (નય) સે [સર્વ ] સબ [દ્રવ્યં ] દ્રવ્ય હૈ; [પુનઃ ચ ] ઔર [પર્યાયાર્થિકેન ] પર્યાયાર્થિક (નય) સે [તત્ ] વહ (દ્રવ્ય) [અન્યત્ ] અન્ય- અન્ય હૈ, [તત્કાલે તન્મયત્વાત્ ] ક્યોંકિ ઉસ સમય તન્મય હોનેસે [અનન્યત્ ] (દ્રવ્ય પર્યાયોંસે) અનન્ય હૈ ..૧૧૪..
ટીકા : — વાસ્તવમેં સભી વસ્તુ સામાન્ય -વિશેષાત્મક હોનેસે વસ્તુકા સ્વરૂપ દેખનેવાલોંકે ક્રમશઃ (૧) સામાન્ય ઔર (૨) વિશેષકો જાનનેવાલી દો આઁખેં હૈં — (૧) દ્રવ્યાર્થિક ઔર (૨) પર્યાયાર્થિક .
દ્રવ્યાર્થિકે બધું દ્રવ્ય છે; ને તે જ પર્યાયાર્થિકે છે અન્ય, જેથી તે સમય તદ્રૂપ હોઈ અનન્ય છે. ૧૧૪.