૧૬૬
સંવરણં ણિજ્જરણં બંધો મોક્ખો ય તે અટ્ઠા.. ૧૦૮..
સંવરનિર્જરબંધા મોક્ષશ્ચ તે અર્થાઃ.. ૧૦૮..
પદાર્થાનાં નામસ્વરૂપાભિધાનમેતત્.
જીવઃ, અજીવઃ, પુણ્યં, પાપં, આસ્રવઃ, સંવરઃ, નિર્જરા, બંધઃ, મોક્ષ ઇતિ નવપદાર્થાનાં નામાનિ. તત્ર ચૈતન્યલક્ષણો જીવાસ્તિક એવેહ જીવઃ. ચૈતન્યાભાવલક્ષણોઽજીવઃ. સ પઞ્ચધા પૂર્વોક્ત એવ– પુદ્ગલાસ્તિકઃ, ધર્માસ્તિકઃ, અધર્માસ્તિકઃ, આકાશાસ્તિકઃ, કાલદ્રવ્યઞ્ચેતિ. ઇમૌ હિ જીવાજીવૌ પૃથગ્ભૂતાસ્તિત્વનિર્વૃત્તત્વેન -----------------------------------------------------------------------------
અન્વયાર્થઃ– [જીવાજીવૌ ભાવૌ] જીવ ઔર અજીવ–દો ભાવ [અર્થાત્ મૂલ પદાર્થ] તથા [તયોઃ] ઉન દો કે [પુણ્યં] પુણ્ય, [પાપં ચ] પાપ, [આસ્રવઃ] આસ્રવ, [સંવરનિર્જરબંધઃ] સંવર, નિર્જરા, બન્ધ [ચ] ઔર [મોક્ષઃ] મોક્ષ–[તે અર્થાઃ ] વહ [નવ] પદાર્થ હૈં.
ટીકાઃ– યહ, પદાર્થોંકે નામ ઔર સ્વરૂપકા કથન હૈ.
જીવ, અજીવ, પુણ્ય, પાપ, આસ્રવ, સંવર, નિર્જરા, બંધ, મોક્ષ–ઇસ પ્રકાર નવ પદાર્થોંકે નામ હૈં.
ઉનમેં, ચૈતન્ય જિસકા લક્ષણ હૈ ઐસા જીવાસ્તિક હી [–જીવાસ્તિકાય હી] યહાઁ જીવ હૈ. ચૈતન્યકા અભાવ જિસકા લક્ષણ હૈ વહ અજીવ હૈ; વહ [અજીવ] પાઁચ પ્રકારસે પહલે કહા હી હૈ– પુદ્ગલાસ્તિક, ધર્માસ્તિક, અધર્માસ્તિક, આકાશાસ્તિક ઔર કાલદ્રવ્ય. યહ જીવ ઔર અજીવ [દોનોં] પૃથક્ અસ્તિત્વ દ્વારા નિષ્પન્ન હોનેસે ભિન્ન જિનકે સ્વભાવ હૈં ઐસે [દો] મૂલ પદાર્થ હૈં . --------------------------------------------------------------------------
આસરવ, સંવર, નિર્જરા, વળી બંધ, મોક્ષ–પદાર્થ છે. ૧૦૮.