ਅਸ੍ਤੀਤਿ ਚ ਨਾਸ੍ਤੀਤਿ ਚ ਭਵਤ੍ਯਵਕ੍ਤਵ੍ਯਮਿਤਿ ਪੁਨਰ੍ਦ੍ਰਵ੍ਯਮ੍ .
ਪਰ੍ਯਾਯੇਣ ਤੁ ਕੇਨਚਿਤ੍ ਤਦੁਭਯਮਾਦਿਸ਼੍ਟਮਨ੍ਯਦ੍ਵਾ ..੧੧੫..
ਸ੍ਯਾਦਸ੍ਤ੍ਯੇਵ ੧, ਸ੍ਯਾਨ੍ਨਾਸ੍ਤ੍ਯੇਵ ੨, ਸ੍ਯਾਦਵਕ੍ਤਵ੍ਯਮੇਵ ੩, ਸ੍ਯਾਦਸ੍ਤਿਨਾਸ੍ਤ੍ਯੇਵ ੪, ਸ੍ਯਾਦ-
ਸ੍ਤ੍ਯਵਕ੍ਤਵ੍ਯਮੇਵ ੫, ਸ੍ਯਾਨ੍ਨਾਸ੍ਤ੍ਯਵਕ੍ਤਵ੍ਯਮੇਵ ੬, ਸ੍ਯਾਦਸ੍ਤਿਨਾਸ੍ਤ੍ਯਵਕ੍ਤਵ੍ਯਮੇਵੇਤਿ ੭, ਸ੍ਵਰੂਪੇਣ ੧,
ਪਰਰੂਪੇਣ ੨, ਸ੍ਵਪਰਰੂਪਯੌਗਪਦ੍ਯੇਨ ੩, ਸ੍ਵਪਰਰੂਪਕ੍ਰ ਮੇਣ ੪, ਸ੍ਵਰੂਪਸ੍ਵਪਰਰੂਪਯੌਗਪਦ੍ਯਾਭ੍ਯਾਂ ੫,
ਪਰਰੂਪਸ੍ਵਪਰਰੂਪਯੌਗਪਦ੍ਯਾਭ੍ਯਾਂ ੬, ਸ੍ਵਰੂਪਪਰਰੂਪਸ੍ਵਪਰਰੂਪਯੌਗਪਦ੍ਯੈਃ ੭, ਆਦਿਸ਼੍ਯਮਾਨਸ੍ਯ ਸ੍ਵਰੂਪੇਣ
ਕੋਰ੍ਥਃ . ਕਥਂਚਿਤ੍ . ਕਥਂਚਿਤ੍ਕੋਰ੍ਥਃ . ਵਿਵਕ੍ਸ਼ਿਤਪ੍ਰਕਾਰੇਣ ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਿਚਤੁਸ਼੍ਟਯੇਨ . ਤਚ੍ਚਤੁਸ਼੍ਟਯਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧ-
ਜੀਵਵਿਸ਼ਯੇ ਕਥ੍ਯਤੇ . ਸ਼ੁਦ੍ਧਗੁਣਪਰ੍ਯਾਯਾਧਾਰਭੂਤਂ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਮਿਤਾਃ
ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਸਂਖ੍ਯੇਯਪ੍ਰਦੇਸ਼ਾਃ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰਂ ਭਣ੍ਯਤੇ, ਵਰ੍ਤਮਾਨਸ਼ੁਦ੍ਧਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਪਰਿਣਤੋ ਵਰ੍ਤਮਾਨਸਮਯਃ ਕਾਲੋ ਭਣ੍ਯਤੇ,
ਸ਼ੁਦ੍ਧਚੈਤਨ੍ਯਂ ਭਾਵਸ਼੍ਚੇਤ੍ਯੁਕ੍ਤਲਕ੍ਸ਼ਣਦ੍ਰਵ੍ਯਾਦਿਚਤੁਸ਼੍ਟਯ ਇਤਿ ਪ੍ਰਥਮਭਙ੍ਗਃ ੧ . ਣਤ੍ਥਿ ਤ੍ਤਿ ਯ ਸ੍ਯਾਨ੍ਨਾਸ੍ਤ੍ਯੇਵ . ਸ੍ਯਾਦਿਤਿ
੨੨੬ਪ੍ਰਵਚਨਸਾਰ[ ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਂਦਕੁਂਦ-
ਅਨ੍ਵਯਾਰ੍ਥ : — [ਦ੍ਰਵ੍ਯਂ ] ਦ੍ਰਵ੍ਯ [ਅਸ੍ਤਿ ਇਤਿ ਚ ] ਕਿਸੀ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ‘ਅਸ੍ਤਿ’, [ਨਾਸ੍ਤਿ
ਇਤਿ ਚ ] ਕਿਸੀ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ‘ਨਾਸ੍ਤਿ’ [ਪੁਨਃ ] ਔਰ [ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯਮ੍ ਇਤਿ ਭਵਤਿ ] ਕਿਸੀ
ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ‘ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ, [ਕੇਨਚਿਤ੍ ਪਰ੍ਯਾਯੇਣ ਤੁ ਤਦੁਭਯਂ ] ਔਰ ਕਿਸੀ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ‘ਅਸ੍ਤਿ-
ਨਾਸ੍ਤਿ’ [ਵਾ ] ਅਥਵਾ [ਅਨ੍ਯਤ੍ ਆਦਿਸ਼੍ਟਮ੍ ] ਕਿਸੀ ਪਰ੍ਯਾਯਸੇ ਅਨ੍ਯ ਤੀਨ ਭਂਗਰੂਪ ਕਹਾ
ਗਯਾ ਹੈ ..੧੧੫..
ਟੀਕਾ : — ਦ੍ਰਵ੍ਯ (੧) ਸ੍ਵਰੂਪਾਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿ’; (੨) ਪਰਰੂਪਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ
‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ਨਾਸ੍ਤਿ’; (੩) ਸ੍ਵਰੂਪ -ਪਰਰੂਪਕੀ ਯੁਗਪਤ੍ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ੨ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’;
(੪) ਸ੍ਵਰੂਪ -ਪਰਰੂਪਕੇ ਕ੍ਰਮਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿ -ਨਾਸ੍ਤਿ’; (੫) ਸ੍ਵਰੂਪਕੀ ਔਰ
ਸ੍ਵਰੂਪ -ਪਰਰੂਪਕੀ ਯੁਗਪਤ੍ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿ -ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’; (੬) ਪਰਰੂਪਕੀ ਔਰ
ਸ੍ਵਰੂਪ -ਪਰਰੂਪਕੀ ਯੁਗਪਤ੍ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ਨਾਸ੍ਤਿ’, ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ; ਔਰ (੭) ਸ੍ਵਰੂਪਕੀ,
ਪਰਰੂਪਕੀ ਤਥਾ ਸ੍ਵਰੂਪ -ਪਰਰੂਪਕੀ ਯੁਗਪਤ੍ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ‘ਸ੍ਯਾਤ੍ ਅਸ੍ਤਿ -ਨਾਸ੍ਤਿ -ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ’ ਹੈ .
੧. ‘ਸ੍ਯਾਤ੍’ = ਕਥਂਚਿਤ੍; ਕਿਸੀਪ੍ਰਕਾਰ; ਕਿਸੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ . (ਪ੍ਰਤ੍ਯੇਕ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ — ਸ੍ਵਦ੍ਰਵ੍ਯ,
ਸ੍ਵਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ, ਸ੍ਵਕਾਲ ਔਰ ਸ੍ਵਭਾਵਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ — ‘ਅਸ੍ਤਿ’ ਹੈ . ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਜੀਵਕਾ ਸ੍ਵਚਤੁਸ਼੍ਟਯ ਇਸਪ੍ਰਕਾਰ ਹੈ : — ਸ਼ੁਦ੍ਧ
ਗੁਣ -ਪਰ੍ਯਾਯੋਂਕਾ ਆਧਾਰਭੂਤ ਸ਼ੁਦ੍ਧਾਤ੍ਮਦ੍ਰਵ੍ਯ ਵਹ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਹੈ; ਲੋਕਾਕਾਸ਼ਪ੍ਰਮਾਣ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਅਸਂਖ੍ਯਪ੍ਰਦੇਸ਼ ਵਹ ਕ੍ਸ਼ੇਤ੍ਰ ਹੈ, ਸ਼ੁਦ੍ਧ
ਪਰ੍ਯਾਯਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਤ ਵਰ੍ਤਮਾਨ ਸਮਯ ਵਹ ਕਾਲ ਹੈ, ਔਰ ਸ਼ੁਦ੍ਧ ਚੈਤਨ੍ਯ ਵਹ ਭਾਵ ਹੈ .)
੨. ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ = ਜੋ ਕਹਾ ਨ ਜਾ ਸਕੇ . (ਏਕ ਹੀ ਸਾਥ ਸ੍ਵਰੂਪ ਤਥਾ ਪਰਰੂਪਕੀ ਅਪੇਕ੍ਸ਼ਾਸੇ ਦ੍ਰਵ੍ਯ ਕਥਨਮੇਂ ਨਹੀਂ
ਆ ਸਕਤਾ, ਇਸਲਿਯੇ ‘ਅਵਕ੍ਤਵ੍ਯ ਹੈ .)