PDF/HTML Page 1 of 45
single page version
PDF/HTML Page 2 of 45
single page version
PDF/HTML Page 3 of 45
single page version
બતાવીને આનંદિત કરે છે. જે સમયસારનું ભાવશ્રવણ કરતાં
ભવનો પાર પમાય... અશરીરી થવાય... ને આત્મા પોતે પરમ
આનંદરૂપ બની જાય–એવા પરમ જિનાગમ સમયસારનું શ્રવણ
કરવું તે જીવનનો સોનેરી પ્રસંગ છે. માત્ર એકબેવાર નહીં પણ
આજે તો સત્તરમી વાર પ્રવચન દ્વારા પૂ. ગુરુદેવના શ્રીમુખથી
આપણને આ પરમાગમનું ચૈતન્યસ્પર્શી–રહસ્ય સાંભળવા મળે
છે, ને તેના ‘ભાવશ્રવણ’ થી આત્મા આનંદિત થાય છે. અહા!
સમયસારમાં તો આત્માની અનુભૂતિના ગંભીર રહસ્યો
આચાર્યભગવંતોએ ખોલ્યાં છે. ગુરુદેવે એકવાર કહેલું કે અહો!
આ સમયસારમાં કેવળજ્ઞાનનાં રહસ્ય ભરેલાં છે. આ
સમયસારના ઊંડા ભાવોનું ઘોલન જીવનમાં જીંદગીના છેલ્લા
શ્વાસ સુધી પણ કર્તવ્ય છે.
પણ પૂ. શ્રી કહાનગુરુના શ્રીમુખે તેના રહસ્યોનું
નિરંતર શ્રવણ–તે કોઈ મહાનયોગે આપણને મળેલ છે...તો હવે
આત્માની સર્વ શક્તિથી પરિણામને તેમાં એકાગ્ર કરીને...
ક્ષણક્ષણ પળ–પળ તેના વાચ્યરૂપ શુદ્ધાત્માનો રસ વધારીને
અંતરમાં પરમશાંત આનંદની અનુભૂતિનું ઝરણું પ્રગટ કરો...એ
જ
PDF/HTML Page 4 of 45
single page version
આનંદઉલ્લાસભર્યા વાતાવરણમાં, સ્વાનુભૂતિથી પ્રકાશિત એવા
અચિંત્ય ચૈતન્યતત્ત્વના શાંત–અધ્યાત્મરસનું ઝરણું વહેવા માંડ્યું;
જાણે કે અનંત સિદ્ધ ભગવંતોના મેળાની વચ્ચે આરાધકભાવનો
મહોત્સવ શરૂ થયો. મધુર ચૈતન્યરસને ઘૂંટતા ઘૂંટતા
મંગલાચરણમાં દેવ–શાસ્ત્ર–ગુરુને નમસ્કાર કરતાં કહ્યું કે–
અંતરમાં શુદ્ધતારૂપે પ્રગટ્યો તે પોતે ભાવ “ છે; ને જ્યાં
ચૈતન્યરાજા આવી શુદ્ધિપણે જાગ્યો ત્યાં તીર્થંકરપણે શરીરમાંથી
“ધ્વનિ પ્રગટે છે, તેનો વાચ્ય શુદ્ધઆત્મા છે, તે
દિવ્યશક્તિવાળો દેવ છે; તેને નમસ્કાર હો.
મંગળાચરણસહિત સમયસાર શરૂ થાય છે.
મિથ્યાત્વાદિ સર્વે કલંકને ધોઈ નાંખે છે. અને જ્યાં આવા
સ્વસંવેદનરૂપ જ્ઞાનધારા પ્રગટી ત્યાં જે વાણીનો ધોધ નીકળ્યો
તેને પણ દ્રવ્યશ્રુતરૂપ સરસ્વતી કહેવાય છે; આવા ભાવશ્રુત
અને દ્રવ્યશ્રુત રૂપ જે વીતરાગી સરસ્વતી તેને અમે ઉપાસીએ
છીએ; મુનિઓ પણ તેને
PDF/HTML Page 5 of 45
single page version
સિદ્ધપદને સાધવા સંસારની ઉપેક્ષા કર.
દુઃખની વેદનાથી છૂટવા ચૈતન્યનું વેદન કર.
મરણથી છૂટવા તારા જીવતત્ત્વને જાણ.
તારું સ્વસંવેદન એ તારું શરણ છે.
અને એ જ સાચું જીવન છે.
PDF/HTML Page 6 of 45
single page version
આત્માના અસંખ્ય પ્રદેશોમાં સમયસાર–પરમાગમના ભાવો
કોતરાઈ ગયા...તેની પર્યાયમાં સિદ્ધભગવાન પધાર્યા, તેનો
આત્મા ભગવાનપણે પોતામાં પ્રસિદ્ધ થયો. તે શુદ્ધાત્મામાં નમીને
સાધક થયો. આવા સાધકભાવ સહિત સમયસાર શરૂ થાય છે.
સ્વાનુભૂતિ કહી તેમાં રાગાદિ પરભાવનો અભાવ આવી ગયો, કેમકે તે રાગાદિભાવો
આત્માની અનુભૂતિથી બહાર છે. મારી સ્વાનુભૂતિમાં આવ્યો તેટલો જ શુદ્ધસત્તારૂપ
વસ્તુ હું છું, તેમાં જ હું નમું છું. બહારના ભાવો અનંતકાળ કર્યાં, હવે અમારું પરિણમન
અંદર ઢળ્યું છે એટલે અપૂર્વ સાધકભાવ શરૂ થયો છે; અને એવા ભાવવડે શુદ્ધાઆત્મામાં
જ નમું છું. તેને નમ્યો છું એટલે કે તેની સ્વાનુભૂતિ કરી છે ને હજી વિશેષ તેમાં જ નમું
છું; એટલે ક્ષણેક્ષણે મારો સાધકભાવ વધતો જાય છે. આવા અપૂર્વ ભાવસહિત આ
સમયસારનો મંગલપ્રારંભ થાય છે.
તેથી તેઓ ‘સમયસાર’ છે; ને આ મારો આત્મા પણ પરમાર્થે ભાવકર્મ
PDF/HTML Page 7 of 45
single page version
નમું છું. મારું શુદ્ધઆત્મદ્રવ્ય મારી સ્વાનુભૂતિરૂપ પર્યાયવડે જ પ્રકાશમાન છે;
સ્વાનુભૂતિથી જુદું બીજું કોઈ સાધન નથી.
તેનો ગુણ, સ્વાનુભૂતિ તે પર્યાય, આ રીતે શુદ્ધસમયસારમાં દ્રવ્ય–ગુણ–પર્યાય ત્રણે
સમાઈ ગયા. આવા શુદ્ધઆત્માને લક્ષગણ કરીને તેને હું નમું છું, તેને અનુભવું છું,
સ્વસન્મુખ થઈને આનંદ સહિત આત્મઅનુભૂતિ કરું છું. આવી સ્વાનુભૂતિ તે મોક્ષમાર્ગ
છે, તેમાં સંવર–નિર્જરા આવ્યા, ને આસ્રવબંધનો અભાવ થયો. શુદ્ધઆત્માની આવી
સ્વાનુભૂતિ તો અનંતગુણના નિર્મળભાવોથી ભરેલી મહા ગંભીર છે; તેમાં આનંદની
મુખ્યતા છે. સ્વાનુભૂતિમાં આત્મા પોતે પોતાને પ્રત્યક્ષ થાય છે. ચોથા ગુણસ્થાને
સ્વાનુભૂતિમાં આત્માં પોતે પોતાને પ્રત્યક્ષ થાય છે. આવી અપૂર્વ સ્વાનુભૂતિ તે જ આ
સમયસાર–પરમાગમનું તાત્પર્ય છે. જેણે આવી અનુભૂતિ કરી તે આત્માના અસંખ્ય
પ્રદેશમાં સમયસાર પરમાગમના ભાવો કોતરાઈ ગયા; તે આત્મા પોતે ભાવશ્રુતરૂપ
પરિણમ્યો; તેની પર્યાયે અંતર્મુખ થઈને પોતાને પૂર્ણ ભગવાનરૂપે પ્રસિદ્ધ કર્યો.
ઈન્દ્રિયજ્ઞાનવડે આત્મા જણાય નહીં, સ્વાનુભૂતિમાં જ આત્મા પોતે પોતાને
પરમઆનંદસહિત પ્રત્યક્ષ થાય છે. આવી અનુભૂતિના ગંભીર મહિમાની શી વાત! આ
અનુભૂતિમાં રાગ ન સમાય; તેમાં આખો શુદ્ધઆત્મા પ્રકાશે છે, પણ વિકલ્પનું તો તેમાં
નામોનિશાન નથી. જે કોઈ જીવોએ આત્માને સાધ્યો છે તેમણે આવી અનુભૂતિની
ક્રિયાવડે જ આત્માને સાધ્યો છે. માટે તમે પણ આવી સ્વાનુભૂતિના લક્ષે જ
સમયસારનું શ્રવણ કરજો. સાંભળતી વખતે રાગ ઉપર લક્ષ ન દેશો, વિકલ્પ ઉપર જોર
ન દેશો, પણ જે શુદ્ધઆત્મા કહેવાય છે તેને લક્ષમાં લઈને તેના ઉપર જોર દેતાં તમને
પણ અપૂર્વ આનંદસહિત સ્વાનુભૂતિ થશે. આવી સ્વાનુભૂતિ થઈ તે અપૂર્વ મંગળ છે.
PDF/HTML Page 8 of 45
single page version
પરમ સુખ થાય છે.
સમાયો તેટલો જ મારો શુદ્ધઆત્મા છે, તે જ સમયસાર છે, તેને જ હું નમું છું. રાગાદિ
સમસ્ત પરભાવો મારી સ્વાનુભૂતિથી બહાર છે, તે બાહ્યભાવો વડે આત્મા જણાતો નથી,
અનુભવાતો નથી.
આવા પોતાના આત્માને તમે સ્વાનુભૂતિવડે જાણો; એને જાણતાં મહાન આનંદનું
વેદન થશે.
સારભૂત જેને જાણતા આનંદ થાય એવો તારો આત્મા,–તેને અતીન્દ્રિય અનુભૂતિવડે
જાણતાં જ તને કોઈ અતીન્દ્રિય અપૂર્વ સુખનો અનુભવ થશે.
જોડીને તેનો પરમ મહિમા કર.–તે જ મોક્ષમાર્ગની શરૂઆત છે.
સ્વતત્ત્વને ન જાણ્યું એટલે પરને જાણતાં તેમાં પોતાપણું માન્યું, તેમાં સુખ માન્યું, તેથી
સંસારભ્રમણ કરીને દુઃખી થયો. જગતથી જુદો, ને જગતનો શિરતાજ, જગતમાં
સૌથી શ્રેષ્ઠ, એવા નિજાત્માને જાણતાં જ અનંત ગુણનો સમ્યક્ભાવ ખીલે છે ને અનંતી
શાંતિ અનુભવાય છે.–આવા અપૂર્વ મંગળભાવ સહિત આ સમયસાર શરૂ થાય છે,–
સાધકભાવ શરૂ થાય છે.
PDF/HTML Page 9 of 45
single page version
વ્યખ્યાથી, એટલે કે સમયસારમાં શુદ્ધાત્માના જે ભાવો કહ્યા છે તે ભાવોના
વારંવાર જ્ઞાનમાં ઘોલનથી, આત્માની અનુભૂતિ શુદ્ધ થાય છે.
મુખ્યતા નથી, પણ તે જ વખતે વિકલ્પથી જુદું ને જ્ઞાન શુદ્ધાત્મા તરફ કામ કરી
રહ્યું છે તે જ્ઞાનના જોરે જ પરિણતિની શુદ્ધતા થતી જાય છે, વિકલ્પનું જોર નથી,
જ્ઞાનનું જ જોર છે. વિકલ્પના જોરે શુદ્ધિ થવાનું માને તેને તો સમયસારની
ખબર જ નથી, સમયસારનો અભ્યાસ કરતાં તેને આવડતું નથી. ભાઈ,
સમયસારનો અભ્યાસ એટલે તો શુદ્ધઆત્માની ભાવના; સમયસાર તો
રાગાદિથી ભિન્ન શુદ્ધ એકત્વરૂપ આત્મા બતાવીને તેની ભાવના કરવાનું કહે છે;
ને જ્ઞાનને અંતર્મુખ કરીને શુદ્ધઆત્માની આવી ભાવના તે જ અનુભૂતિની
શુદ્ધતાનું કારણ છે.
જ્ઞાયકભાવ, તે જ અમે છીએ, તેમાં જ અમારું જોર છે. જે શ્રોતાજન પણ આવા
જ્ઞાયકસ્વભાવ તરફના જોરથી સમયસારનું શ્રવણ કરશે તેની પરિણતિ પણ શુદ્ધ
PDF/HTML Page 10 of 45
single page version
PDF/HTML Page 11 of 45
single page version
શુદ્ધાત્માં દેખાડો છો...તેમ આપની આજ્ઞાઅનુસારી અમે પણ,
અમારા જ્ઞાનમાંથી રાગને કાઢી નાંખીને, જ્ઞાનમાં સિદ્ધ
ભગવાનને પધરાવીને, સ્વાનુભૂતિના બળથી આપે બતાવેલા
શુદ્ધાત્માને પ્રમાણ કરીએ છીએ...આ રીતે ગુરુ–શિષ્યની અપૂર્વ
સંધિપૂર્વક સમયસાર સાંભળીએ છીએ.
વંદનપૂર્વ અપૂર્વ મંગલ કર્યું છે.
સિદ્ધ જેવું જે શુદ્ધ આત્મસ્વરૂપ, તેની નિર્વિકલ્પ અનુભૂતિ તે અભેદરૂપ ભાવનમસ્કાર
છે...તેમાં વંદ્ય–વંદકનો ભેદ નથી.
PDF/HTML Page 12 of 45
single page version
પોતે પણ એવો જ મોટો છે...કે અનંતા સિદ્ધોને એક જ્ઞાનપર્યાયમાં સમાવી દે. અહો!
અદ્ભુત આનંદકારી જેનું કથન છે–એવા સમયસારના મંગળમાં અનંતા સિદ્ધભગવંતોને
આમંત્રું છું.
અનાદિનિધન જિનવાણીરૂપ શ્રુત તે શાસ્ત્ર;
શ્રુતકેવળી ભગવંતો તે ગુરુ;
તમે બહુમાનથી સાંભળજો, અને સ્વાનુભૂતિ વડે પ્રમાણ કરજો.–આવા અપૂર્વ
મંગળપૂર્વક આચાર્યદેવ કુંદકુંદભગવાન આ સમયસાર શરૂ કરે છે.
થઈ ગઈ છે–એવા સાધકભાવસહિત આ સમયસાર કહેવાય છે. આત્મામાં સાધકભાવ
શરૂ થયો છે તે પોતે અપૂર્વ મંગળ છે. આવા મંગળપૂર્વક સમયસાર શરૂ થાય છે.
સિદ્ધભગવાનની પરમાર્થ સ્તુતિ કરી. એકલા વિકલ્પમાં સિદ્ધને સ્થાપવાની તાકાત નથી,
વિકલ્પથી પાર થઈને જ્ઞાનમાં સિદ્ધને સ્થાપ્યા છે. પાંચમી ગાથામાં આચાર્યદેવ કહેશે કે
હે ભાઈ! અમે સ્વાનુભૂતિથી શુદ્ધ આત્મા દેખાડીએ છીએ, તમે સ્વાનુભવથી તે પ્રમાણ
કરજો. વિકલ્પથી હા પાડીને ન અટકશો, પણ સ્વાનુભવ દ્વારા પ્રમાણ કરજો...‘પછી
અનુભવ કરજો–’ એમ નહીં, પણ અમે અત્યારે કહીએ છીએ અને તમે પણ અત્યારે જ
સ્વાનુભવ કરીને પ્રમાણ કરજો. પ્રવચનસારમાં પણ છેલ્લે કહે છે કે હે જીવો! આવા
આનંદમય ચૈતન્યતત્ત્વને તમે આજે જ અનુભવો! નિર્વિકલ્પ થઈને આત્માને
અનુભવવાનો આ ઉત્તમ કાળ છે...બીજું બધું ભૂલી જા...નિર્વિકલ્પ થઈને આત્માને
અનુભવમાં આજે જ લે. તારાથી આજે જ થઈ શકે તેવું છે.
PDF/HTML Page 13 of 45
single page version
PDF/HTML Page 14 of 45
single page version
પણ મોટી જ હોય ને? રાગથી પાર ચૈતન્યના અતીન્દ્રિય પરમ આનંદરૂપે પરિણમેલા
મહાન સિદ્ધભગવંતો, તે સિદ્ધભગવંતોની સરભરા કાંઈ રાગવડે–વિકલ્પવડે ન
થઈ શકે, એમની સરભરા તો રાગથી પાર, આનંદમય અનુભૂતિવડે જ થાય છે. એવી
અનુભૂતિ વગર સિદ્ધભગવાન આત્માના આંગણે આવે નહીં. અહીં તો સાધક કહે છે કે
અમે સિદ્ધને બોલાવીને, સિદ્ધ જેવા શુદ્ધઆત્માની સ્વાનુભૂતિવડે અપ્રતિહતભાવે મોક્ષ
લેવા ઊપડ્યા છીએ...હવે અમારી દશા પાછી ફરે નહીં, સિદ્ધપદ સાધવામાં વચ્ચે વિઘ્ન
આવે નહીં.
એટલે શ્રવણ કરીને સ્વાનુભવ સુધી પહોંચે એવા જ શ્રોતા લીધા છે. એકલું શ્રવણ
કરીને, કે પરલક્ષે હા પાડીને અટકીશ નહીં, પણ શ્રુતજ્ઞાનની ધારાને અંતરમાં શુદ્ધાત્મા
તરફ લંબાવીને સ્વાનુભવ કરજે. વચન અને
PDF/HTML Page 15 of 45
single page version
ભાવશ્રુતધારા અંતરમાં પરિણમી રહી છે.–આવી જ્ઞાનધારાપૂર્વક આ સમયસાર કહેવાય
છે. ભાવશ્રુતની ધારા તે ભાવવચન છે, ને દ્રવ્યશ્રુતમાં તે નિમિત્ત છે. એટલે આમાં એ
વાત પણ આવી કે જેના અંતરમાં આવી સ્વાનુભૂતિરૂપ ભાવશ્રુતની ધારા વર્તે છે તે જ
આ સમયસારનો ઉપદેશ દઈ શકે છે. જેના અંતરમાં રાગથી ભિન્ન ભાવશ્રુતની ધારા
નથી તેના હૃદયમાં સિદ્ધની ભાવસ્તુતિ નથી, ને તે જીવ સમયસારનો યથાર્થ ઉપદેશ
આપી શક્તો નથી.
આ વાણી નીકળે છે. વાણી તો વાણીના કારણે પરિણમે છે, પણ તે પરિણમન વખતે
પાછળ આત્માના સમ્યક્ભાવશ્રુતનું પરિણમન નિમિત્તરૂપે વર્તે છે. જ્ઞાનની અનુભૂતિને
અનુસરતી વાણી નીકળશે. કુંદકુંદાચાર્યદેવના હૃદય આ સમયસારમાં ભર્યાં છે. અહા,
ભરતક્ષેત્રમાં કેવળી ભગવાનની વાણી આ સમયસારમાં રહી ગઈ છે; તેના ભાવ
સમજતાં કેવળી પ્રભુના વિરહ ભૂલાઈ જાય છે.
પરિણમન છે,–એ રીતે ભાવવચન ને દ્રવ્યવચનની સંધિપૂર્વક આ સમયસારનું
પરિભાષણ શરૂ થાય છે.
કેવળી અને શ્રુતકેવળી ભગવંતોની વાણી સાંભળે–એ તે કેવો અદ્ભુત યોગ! અને વળી
જગતના ભાગ્યે તે પ્રભુએ કેવળી અને શ્રુતકેવળી ભગવંતોની વાણી સાંભળે–એ તે કેવો
અદ્ભુત યોગ! અને વળી જગતના ભાગ્યે તે પ્રભુએ કેવળી અને શ્રુતકેવળી
ભગવંતોની તે વાણી આ સમયસારરૂપે ગૂંથી, અખંડધારાએ તે સમયસાર પૂરું થયું... ને
ગુરુપ્રતાપે આજે બે હજાર વર્ષે પણ તે અખંડ
PDF/HTML Page 16 of 45
single page version
રહી છે. વાહ! ધન્ય ઘડી....ધન્ય ભાગ્ય!
અમને ખબર છે,–પણ અહીં વિશેષતા છે કે જેવા સિદ્ધ છે તેવું આત્માનું શુદ્ધસ્વરૂપ
સાધ્યરૂપે જ્ઞાનના લક્ષમાં લઈએ છીએ, એટલે જ્ઞાનને વિકલ્પથી પાર કરીને અંતરના
શુદ્ધસ્વરૂપ તરફ લઈ થઈએ છીએ, ને તે જ સિદ્ધનું પરમાર્થ ધ્યાન છે. પરિણતિને
અંતરમાં વાળીને સિદ્ધ જેવા આત્માનું ધ્યાન કરતાં અમને જે પરમાર્થ શાંતિ ને
આનંદનો અનુભવ થાય છે–તે કાંઈ અસત્ નથી, તે સત્ છે? કે અંતરમાં સિદ્ધ જેવું શુદ્ધ
આત્મસ્વરૂપ છે તે સત્ છે, તેથી તે સત્ના ધ્યાનવડે, સત્માં પર્યાયની એકાગ્રતા વડે
અપૂર્વ શાંતિ અનુભવાય છે; આ રીતે સિદ્ધને આત્મામાં સ્થાપ્યા–તેમાં એકલો વિકલ્પ
નથી; પણ જ્ઞાનપરિણતિ અંતરમાં ઝુકીને સિદ્ધસ્વરૂપે પોતાના આત્માને જ ધ્યાવે છે. તે
જ્ઞાનપરિણતિ અંતરમાં ઝુકીને સિદ્ધસ્વરૂપે પોતાના આત્માને જ ધ્યાવે છે. તે
જ્ઞાનપરિણતિનું નામ જ સિદ્ધની ભાવસ્તુતિ છે. (ગાથા ૩૧ માં પણ એ વાત કરી છે;
તત્ત્વાનુશાસનમાં પણ એ વાત કરી છે.) રાગ અને વિકલ્પ તે કાંઈ સમ્યગ્દર્શનની રીત
નથી, સમ્યગ્દર્શનની રીત તો વિકલ્પથી પાર એવું જ્ઞાન કે જે અંતરમાં ઝુકે છે–તે જ છે.
ચૈતન્યતત્ત્વ રાગમાં–વિકલ્પમાં ન જીરવાય, એ તો સિંહણના દૂધની જેમ સોનાના પાત્ર
જેવી જે જ્ઞાનની અંર્તપરિણતિ તેમાં જ જીરવાય.
સંસારીજીવોની સંખ્યા સદાય ઘટતી જાય છે, ૬ માસ ને ૮ સમયમાં ૬૦૮ જીવોની
સંખ્યા સિદ્ધમાં વધે છે, ને સંસારીજીવો તેટલા ઘટે છે. જે સિદ્ધ થયા તેમાંથી કદી પણ
એક્કેય ઓછો થાય તેમ બને નહિ, તે તો સદાય વૃદ્ધિગત જ છે. તેમ આત્માનું જ્ઞાન
વિકલ્પથી અધિક થઈને
PDF/HTML Page 17 of 45
single page version
યાદ આવે છે. ત્રણ વર્ષ પહેલાંંની વાત છે–જ્યારે ‘આત્મધર્મ’ ના અંક નંબર ૩૦૦ માં
પીરસાયેલા મંગલપ્રવચનના અપૂર્વભાવો વાંચીને ગુરુદેવ પોતે ઘણા પ્રસન્ન થયા હતા.
સિદ્ધભગવંતોનો સાક્ષાત્કાર કરાવનાર એ મંગલપ્રવચનના ભાવો અદ્ભુત–રોમાંચકારી
હતા. અહા, શાસ્ત્રકાર–ટીકાકાર અને પ્રવચનકારના અદ્ભુત અલૌકિક મહિમાની ને
ઉપકારની શી વાત! આત્મધર્મમાં એ પ્રવચન વાંચતાં–વાંચતાં પ્રવચનકારને પોતાને
પણ એવા ભાવો ઉલ્લસ્યા કે લખનાર પ્રત્યે પણ પ્રસન્નતાથી આશીર્વાદપૂર્વક ધન્યવાદના
ઉદ્ગાર નીકળ્યા. આ બાળકના જીવનમાં ગુરુદેવની પ્રસન્નતાનો એ પણ એક ધન્ય
અવસર હતો. (–જેની સ્મૃતિમાં પ્રમુખશ્રીએ એક સુવર્ણચંદ્રક પણ કરાવી આપેલ છે.)
હવે આ સોનેરી અવસરમાં કોઈ અપૂર્વ ભાવે સમયસારનું શ્રવણ કરીને પરિણતિને
શુદ્ધાત્માં સુધી પહોંચાડજો....આત્મધર્મમાં સમયસારનું જે રહસ્ય પીરસાય છે તેને પણ
અત્યંત ભક્તિસહિત, ચૈતન્યનો ઉલ્લાસ લાવીને વાંચજો, ને તેમાં ગુરુદેવે દર્શાવેલા
ભાવોને બરાબર લક્ષગત કરજો.
PDF/HTML Page 18 of 45
single page version
આ સમયસારના શ્રોતા પણ ભાવસ્તુતિ અને દ્રવ્યસ્તુતિવડે પોતાના જ્ઞાનમાં
આત્મામાં સિદ્ધને સ્થાપીને આ સમયસાર સંભળાવું છું. અહો, સમયસારનો એકેક શ્લોક
અચિંત્ય મંગળરૂપ, અચિંત્યસ્વભાવને જણાવનાર છે. એનું યથાર્થ શ્રવણ કરતાં (જ્યારે
વાચ્યરૂપ શુદ્ધાત્મા તરફ ઉપયોગ ઝૂકે ત્યારે જ યથાર્થ શ્રવણ કહેવાય, એવું યથાર્થ શ્રવણ
કરતાં) ચૈતન્યના અગાધ નિધાન પોતામાં દેખાય છે, આનંદના સ્વસંવેદનરૂપ અપૂર્વ
આત્મવૈભવ પ્રગટે છે. શુદ્ધઆત્માને જ સાધ્યરૂપ સ્થાપીને, તેના પ્રતિબિબરૂપ
સિદ્ધભગવાનની સ્તુતિ કરી છે. આવા ધ્યેયે જે ઊપડ્યો તે વિજયવંત છે.
તેનાથી છૂટીને પરમમોક્ષસુખ પામવાની રીત આ સમયસારમાં છે... અંતરના અપૂર્વ
આનંદનો અનુભવ કરવાની આ રીત સંતોએ બતાવી છે. તેને લક્ષમાં લઈને તું તારા
સ્વાનુભવથી મોક્ષમાર્ગ પ્રગટ કર. સ્વભાવને અવલંબતા પૂર્વે ચારગતિમાં કદી નહીં
અનુભવેલું અપૂર્વ આત્મસુખ તને અનુભવાશે, ને તેના ફળમાં સાદિઅનંત અનંત
સુખથી તૃપ્ત અનુપમ સિદ્ધગતિ પ્રગટશે. તે સિદ્ધપરિણતિ પોતાના સ્વભાવભાવને જ
અવલંબનારી હોવાથી ધ્રુવ છે.
PDF/HTML Page 19 of 45
single page version
PDF/HTML Page 20 of 45
single page version
અંતરના પૂર્ણ આનંદના સરોવરમાંથી આનંદના પૂર વહેવા માંડ્યા,
આત્માનો અનુભવ કરીને મોક્ષને પામશે.
ભગવાન! તારો આત્મા જ એવો આનંદધામ છે કે જેને ધ્યાવતાં એમાંથી
જ્ઞાન ને આનંદભાવરૂપે જે પરિણમે.
છૂટીને છૂટી રહે છે, ને ચૈતન્યભાવમાં જ મગ્ન રહે છે. ચૈતન્યને ચૂસતાં ધાવતાં તેને
આનંદરસ આવે છે.
છો; રાગમાં તો પરવશપણું છે, એવું પરવશપણું તને શોભે નહીં. તારા ચૈતન્યધામમાં
ચિત્તને જોડીને સ્વવશ થા, તેમાં મહાન આનંદ છે, તેમાં જ તારી શોભા છે.