કહાનજૈનશાસ્ત્રમાલા] ષડ્દ્રવ્ય–પંચાસ્તિકાયવર્ણન
[
૭૫
આત્મનશ્ચૈતન્યાનુવિધાયી પરિણામ ઉપયોગઃ. સોઽપિ દ્વિવિધઃ–જ્ઞાનોપયોગો દર્શનો–પયોગશ્ચ. તત્ર
વિશેષગ્રાહિ જ્ઞાનં, સામાન્યગ્રાહિ દર્શનમ્. ઉપયોગશ્ચ સર્વદા જીવાદપૃથગ્ભૂત એવ,
એકાસ્તિત્વનિર્વૃત્તત્વાદિતિ.. ૪૦..
આભિણિસુદોધિમણકેવલાણિ ણાણાણિ પંચભેયાણિ.
કુમદિસુદવિભંગાણિ ય તિણ્ણિ વિ ણાણેહિં સંજુત્તે.. ૪૧..
આભિનિબોધિકશ્રુતાવધિમનઃપર્યયકેવલાનિ જ્ઞાનાનિ પઞ્ચભેદાનિ.
કુમતિશ્રુતવિભઙ્ગાનિ ચ ત્રીણ્યપિ જ્ઞાનૈઃ સંયુક્તાનિ.. ૪૧..
-----------------------------------------------------------------------------
ગાથા ૪૦
અન્વયાર્થઃ– [જ્ઞાનેન ચ દર્શનેન સંયુક્તઃ] જ્ઞાન ઔર દર્શનસે સંયુક્ત ઐસા [ખલુ દ્વિવિધઃ]
વાસ્તવમેં દો પ્રકારકા [ઉપયોગઃ] ઉપયોગ [જીવસ્ય] જીવકો [સર્વકાલમ્] સર્વ કાલ [અનન્યભૂતં]
અનન્યરૂપસે [વિજાનીહિ] જાનો.
ટીકાઃ– આત્મકા ચૈતન્ય–અનુવિધાયી [અર્થાત્ ચૈતન્યકા અનુસરણ કરનેવાલા] પરિણામ સો
ઉપયોગ હૈ. વહ ભી દોે પ્રકારકા હૈ–જ્ઞાનોપયોગ ઔર દર્શનોપયોગ. વહાઁ, વિશેષકો ગ્રહણ કરનેવાલા
જ્ઞાન હૈ ઔર સામાન્યકો ગ્રહણ કરનેવાલા દર્શન હૈ [અર્થાત્ વિશેષ જિસમેં પ્રતિભાસિત હો વહ જ્ઞાન
હૈ ઔર સામાન્ય જિસમેં પ્રતિભાસિત હો વહ દર્શન હૈ]. ઔર ઉપયોગ સર્વદા જીવસે અપૃથગ્ભૂત હી
હૈ, ક્યોંકિ એક અસ્તિત્વસે રચિત હૈ.. ૪૦..
ગાથા ૪૧
અન્વયાર્થઃ– [આભિનિબોધિકશ્રુતાવધિમનઃપર્યયકેવલાનિ] આભિનિબોધિક [–મતિ], શ્રુત, અવધિ,
મનઃપર્યય ઔર કેવલ–[જ્ઞાનાનિ પઞ્ચભેદાનિ] ઇસ પ્રકાર જ્ઞાનકે પાઁચ ભેદ હૈં; [કુમતિશ્રુતવિભઙ્ગાનિ ચ]
ઔર કુમતિ, કુશ્રુત ઔર વિભંગ–[ત્રીણિ અપિ] યહ તીન [અજ્ઞાન] ભી [જ્ઞાનૈઃ] [પાઁચ] જ્ઞાનકે સાથ
[સંયુક્તાનિ] સંયુક્ત કિયે ગયે હૈં. [ઇસ પ્રકાર જ્ઞાનોપયોગકે આઠ ભેદ હૈં.]
--------------------------------------------------------------------------
અપૃથગ્ભૂત = અભિન્ન. [ઉપયોગ સદૈવ જીવસે અભિન્ન હી હૈ, ક્યોંકિ વે એક અસ્તિત્વસે નિષ્પન્ન હૈ.
મતિ, શ્રુત, અવધિ, મનઃ, કેવલ–પાંચ ભેદો જ્ઞાનના;
કુમતિ, કુશ્રુત, વિભંગ–ત્રણ પણ જ્ઞાન સાથે જોડવાં. ૪૧.