൧൫൬
കാലസ്യ ദ്രവ്യാസ്തികായത്വവിധിപ്രതിഷേധവിധാനമേതത്.
യഥാ ഖലു ജീവപുദ്ഗലധര്മാധര്മാകാശാനി സകലദ്രവ്യലക്ഷണസദ്ഭാവാദ്ര്രവ്യവ്യപദേശഭാഞ്ജി ഭവന്തി, തഥാ കാലോപി. ഇത്യേവം ഷഡ്ദ്രവ്യാണി. കിംതു യഥാ ജീവപുദ്ഗലധര്മാധര്മാകാശാനാം ദ്വയാദിപ്രദേശലക്ഷണത്വമസ്തി അസ്തികായത്വം, ന തഥാ ലോകാകാശപ്രദേശസംഖ്യാനാമപി കാലാണൂനാമേക–പ്രദേശത്വാദസ്ത്യസ്തികായത്വമ്. അത ഏവ ച പഞ്ചാസ്തികായപ്രകരണേ ന ഹീഹ മുഖ്യത്വേനോപന്യസ്തഃ കാലഃ. ജീവപുദ്ഗലപരിണാമാവച്ഛിദ്യമാനപര്യായത്വേന തത്പരിണാമാന്യഥാനുപപത്യാനുമീയമാനദ്രവ്യത്വേനാ– ത്രൈവാംതര്ഭാവിതഃ.. ൧൦൨..
-----------------------------------------------------------------------------
ടീകാഃ– യഹ, കാലകോ ദ്രവ്യപനേകേ വിധാനകാ ഔര അസ്തികായപനേകേ നിഷേധകാ കഥന ഹൈ [അര്ഥാത് കാലകോ ദ്രവ്യപനാ ഹൈ കിന്തു അസ്തികായപനാ നഹീംം ഹൈ ഐസാ യഹാ കഹാ ഹൈ].
ജിസ പ്രകാര വാസ്തവമേം ജീവ, പുദ്ഗല, ധര്മ, അധര്മ ഔര ആകാശകോ ദ്രവ്യകേ സമസ്ത ലക്ഷണോംകാ സദ്ഭാവ ഹോനേസേ വേ ‘ദ്രവ്യ’ സംജ്ഞാകോ പ്രാപ്ത കരതേ ഹൈം, ഉസീ പ്രകാര കാല ഭീ [ഉസേ ദ്രവ്യകേ സമസ്ത ലക്ഷണോംകാ സദ്ഭാവ ഹോനേസേ] ‘ദ്രവ്യ’ സംജ്ഞാകോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ. ഇസ പ്രകാര ഛഹ ദ്രവ്യ ഹൈം. കിന്തു ജിസ പ്രകാര ജീവ, പുദ്ഗല, ധര്മ, അധര്മ ഔര ആകാശകോ ൧ദ്വി–ആദി പ്രദേശ ജിസകാ ലക്ഷണ ഹൈ ഐസാ അസ്തികായപനാ ഹൈ, ഉസ പ്രകാര കാലാണുഓംകോ– യദ്യപി ഉനകീ സംഖ്യാ ലോകാകാശകേ പ്രദേശോംം ജിതനീ [അസംഖ്യ] ഹൈ തഥാപി – ഏകപ്രദേശീപനേകേ കാരണ അസ്തികായപനാ നഹീം ഹൈ. ഔര ഐസാ ഹോനേസേ ഹീ [അര്ഥാത് കാല അസ്തികായ ന ഹോനേസേ ഹീ] യഹാ പംചാസ്തികായകേ പ്രകരണമേം മുഖ്യരൂപസേ കാലകാ കഥന നഹീം കിയാ ഗയാ ഹൈ; [പരന്തു] ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമ ദ്വാരാ ജോ ജ്ഞാത ഹോതീ ഹൈ – മാപീ ജാതീ ഹൈ ഐസീ ഉസകീ പര്യായ ഹോനേസേ തഥാ ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമകീ അന്യഥാ അനുപപത്തി ദ്വാരാ ജിസകാ അനുമാന ഹോതാ ഹൈ ഐസാ വഹ ദ്രവ്യ ഹോനേസേ ഉസേ യഹാ ൨അന്തര്ഭൂത കിയാ ഗയാ ഹൈ.. ൧൦൨..
ഇസ പ്രകാര കാലദ്രവ്യകാ വ്യാഖ്യാന സമാപ്ത ഹുആ. -------------------------------------------------------------------------- ൧. ദ്വി–ആദി=ദോ യാ അധിക; ദോ സേ ലേകര അനന്ത തക. ൨. അന്തര്ഭൂത കരനാ=ഭീതര സമാ ലേനാ; സമാവിഷ്ട കരനാ; സമാവേശ കരനാ [ഇസ ‘പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ നാമക ശാസ്ത്രമേം
പുദ്ഗലാസ്തികായകേ പരിണാമോംകാ വര്ണന കരതേ ഹുഏ, ഉന പരിണാമോംം ദ്വാരാ ജിസകേ പരിണാമ ജ്ഞാത ഹോതേ ഹൈ– മാപേ ജാതേ
ഹൈം ഉസ പദാര്ഥകാ [കാലകാ] തഥാ ഉന പരിണാമോംകീ അന്യഥാ അനുപപത്തി ദ്വാരാ ജിസകാ അനുമാന ഹോതാ ഹൈ ഉസ
പദാര്ഥകാ [കാലകാ] ഗൌണരൂപസേ വര്ണന കരനാ ഉചിത ഹൈ – ഐസാ മാനകര യഹാ പംചാസ്തികായപ്രകരണമേം ഗൌണരൂപസേ
കാലകേ വര്ണനകാ സമാവേശ കിയാ ഗയാ ഹൈ.]