അസ്തികായത്വം, ന തഥാ ലോകാകാശപ്രദേശസംഖ്യാനാമപി കാലാണൂനാമേക–പ്രദേശത്വാദസ്ത്യസ്തികായത്വമ്. അത
ഏവ ച പഞ്ചാസ്തികായപ്രകരണേ ന ഹീഹ മുഖ്യത്വേനോപന്യസ്തഃ കാലഃ.
ജീവപുദ്ഗലപരിണാമാവച്ഛിദ്യമാനപര്യായത്വേന തത്പരിണാമാന്യഥാനുപപത്യാനുമീയമാനദ്രവ്യത്വേനാ–
ത്രൈവാംതര്ഭാവിതഃ.. ൧൦൨..
ലക്ഷണോംകാ സദ്ഭാവ ഹോനേസേ] ‘ദ്രവ്യ’ സംജ്ഞാകോ പ്രാപ്ത കരതാ ഹൈ. ഇസ പ്രകാര ഛഹ ദ്രവ്യ ഹൈം. കിന്തു ജിസ
പ്രകാര ജീവ, പുദ്ഗല, ധര്മ, അധര്മ ഔര ആകാശകോ
[അസംഖ്യ] ഹൈ തഥാപി – ഏകപ്രദേശീപനേകേ കാരണ അസ്തികായപനാ നഹീം ഹൈ. ഔര ഐസാ ഹോനേസേ ഹീ [അര്ഥാത്
കാല അസ്തികായ ന ഹോനേസേ ഹീ] യഹാ പംചാസ്തികായകേ പ്രകരണമേം മുഖ്യരൂപസേ കാലകാ കഥന നഹീം കിയാ
ഗയാ ഹൈ; [പരന്തു] ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമ ദ്വാരാ ജോ ജ്ഞാത ഹോതീ ഹൈ – മാപീ ജാതീ ഹൈ ഐസീ ഉസകീ
പര്യായ ഹോനേസേ തഥാ ജീവ–പുദ്ഗലോംകേ പരിണാമകീ അന്യഥാ അനുപപത്തി ദ്വാരാ ജിസകാ അനുമാന ഹോതാ ഹൈ
ഐസാ വഹ ദ്രവ്യ ഹോനേസേ ഉസേ യഹാ
൨. അന്തര്ഭൂത കരനാ=ഭീതര സമാ ലേനാ; സമാവിഷ്ട കരനാ; സമാവേശ കരനാ [ഇസ ‘പംചാസ്തികായസംഗ്രഹ നാമക ശാസ്ത്രമേം
പുദ്ഗലാസ്തികായകേ പരിണാമോംകാ വര്ണന കരതേ ഹുഏ, ഉന പരിണാമോംം ദ്വാരാ ജിസകേ പരിണാമ ജ്ഞാത ഹോതേ ഹൈ– മാപേ ജാതേ
ഹൈം ഉസ പദാര്ഥകാ [കാലകാ] തഥാ ഉന പരിണാമോംകീ അന്യഥാ അനുപപത്തി ദ്വാരാ ജിസകാ അനുമാന ഹോതാ ഹൈ ഉസ
പദാര്ഥകാ [കാലകാ] ഗൌണരൂപസേ വര്ണന കരനാ ഉചിത ഹൈ – ഐസാ മാനകര യഹാ പംചാസ്തികായപ്രകരണമേം ഗൌണരൂപസേ
കാലകേ വര്ണനകാ സമാവേശ കിയാ ഗയാ ഹൈ.]