੭੨
] ਪਂਚਾਸ੍ਤਿਕਾਯਸਂਗ੍ਰਹ
[ਭਗਵਾਨਸ਼੍ਰੀਕੁਨ੍ਦਕੁਨ੍ਦ
ਚੇਤਕਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਤਰਵੀਰ੍ਯਾਂਤਰਾਯਾਵਸਾਦਿਤਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਾਃ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪਂ ਕਰ੍ਮਫਲਮੇਵ ਪ੍ਰਾਧਾਨ੍ਯੇਨ
ਚੇਤਯਂਤੇ. ਅਨ੍ਯੇ ਤੁ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਤਰਮੋਹਮਲੀਮਸੇਨਾਪਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਮੁਦ੍ਰਿਤਾਨੁਭਾਵੇਨ ਚੇਤਕ–ਸ੍ਵਭਾਵੇਨ
ਮਨਾਗ੍ਵੀਰ੍ਯਾਂਤਰਾਯਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਾਸਾਦਿਤਕਾਰ੍ਯਕਾਰਣਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯਾਃ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪਕਰ੍ਮਫਲਾਨੁਭਵਨ–ਸਂਵਲਿਤਮਪਿ
ਕਾਰ੍ਯਮੇਵ ਪ੍ਰਾਧਾਨ੍ਯੇਨ ਚੇਤਯਂਤੇ. ਅਨ੍ਯਤਰੇ ਤੁ ਪ੍ਰਕ੍ਸ਼ਾਲਿਤਸਕਲਮੋਹਕਲਙ੍ਕੇਨ ਸਮੁਚ੍ਛਿਨ੍ਨ–
ਕ੍ਰੁਤ੍ਸ੍ਨਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਤਯਾਤ੍ਯਂਤਮੁਨ੍ਮੁਦ੍ਰਿਤਸਮਸ੍ਤਾਨੁਭਾਵੇਨ ਚੇਤਕਸ੍ਵਭਾਵੇਨ ਸਮਸ੍ਤਵੀਰ੍ਯਾਂਤਰਾਯਕ੍ਸ਼ਯਾਸਾਦਿਤਾਨਂਤ–
ਵੀਰ੍ਯਾ ਅਪਿ ਨਿਰ੍ਜੀਰ੍ਣਕਰ੍ਮਫਲਤ੍ਵਾਦਤ੍ਯਂਤ–
-----------------------------------------------------------------------------
ਟੀਕਾਃ– ਯਹ, ੧ਚੇਤਯਿਤ੍ਰੁਤ੍ਵਗੁਣਕੀ ਵ੍ਯਾਖ੍ਯਾ ਹੈ.
ਕੋਈ ਚੇਤਯਿਤਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾ ਤੋ, ਜੋ ਅਤਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਮੋਹਸੇ ਮਲਿਨ ਹੈ ਔਰ ਜਿਸਕਾ ਪ੍ਰਭਾਵ
[ਸ਼ਕ੍ਤਿ] ਅਤਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਸੇ ਮੁਁਦ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਚੇਤਕ–ਸ੍ਵਭਾਵ ਦ੍ਵਾਰਾ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪ ‘ਕਰ੍ਮਫਲ’ ਕੋ
ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਃ ਚੇਤਤੇ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਨਕਾ ਅਤਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਵੀਰ੍ਯਾਨ੍ਤਰਾਯਸੇ ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਨੇਕਾ [–ਕਰ੍ਮਚੇਤਨਾਰੂਪ
ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਨੇਕਾ] ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ ਨਸ਼੍ਟ ਗਯਾ ਹੈ.
ਦੂਸਰੇ ਚੇਤਯਿਤਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾ, ਜੋ ਅਤਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ ਮੋਹਸੇ ਮਲਿਨ ਛੇ ਔਰ ਜਿਸਕਾ ਪ੍ਰਭਾਵ ੨ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ
ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਸੇ ਮੁਁਦ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਚੇਤਕਸ੍ਵਭਾਵ ਦ੍ਵਾਰਾ – ਭਲੇ ਹੀ ਸੁਖਦੁਃਖਰੂਪ ਕਰ੍ਮਫਲਕੇ ਅਨੁਭਵਸੇ
ਮਿਸ਼੍ਰਿਤਰੂਪਸੇੇ ਭੀ – ‘ਕਾਰ੍ਯ’ ਕੋ ਹੀ ਪ੍ਰਧਾਨਤਃ ਚੇਤਤੇ ਹੈਂ, ਕ੍ਯੋਂਕਿ ਉਨ੍ਹੋਂਨੇ ਅਲ੍ਪ ਵੀਰ੍ਯਾਂਤਰਾਯਕੇ ਕ੍ਸ਼ਯੋਪਸ਼ਮਸੇ
੩ਕਾਰ੍ਯ ਕਰਨੇਕਾ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ ਪ੍ਰਾਪ੍ਤ ਕਿਯਾ ਹੈ.
ਔਰ ਦੂਸਰੇ ਚੇਤਯਿਤਾ ਅਰ੍ਥਾਤ੍ ਆਤ੍ਮਾ, ਜਿਸਮੇਂਸੇ ਸਕਲ ਮੋਹਕਲਂਕ ਧੁਲ ਗਯਾ ਹੈ ਤਥਾ ਸਮਸ੍ਤ
ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣਕੇ ਵਿਨਾਸ਼ਕੇ ਕਾਰਣ ਜਿਸਕਾ ਸਮਸ੍ਤ ਪ੍ਰਭਾਵ ਅਤ੍ਯਨ੍ਤ ਵਿਕਸਿਤ ਹੋ ਗਯਾ ਹੈ ਐਸੇ ਚੇਤਕਸ੍ਵਭਾਵ
--------------------------------------------------------------------------
੧. ਚੇਤਯਿਤ੍ਰੁਤ੍ਵ = ਚੇਤਯਿਤਾਪਨਾ; ਚੇਤਨੇਵਾਲਾਪਨਾ ; ਚੇਤਕਪਨਾ.
੨. ਕਰ੍ਮਚੇਤਨਾਵਾਲੇ ਜੀਵਕੋ ਜ੍ਞਾਨਾਵਰਣ ‘ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ’ ਹੋਤਾ ਹੈ ਔਰ ਕਰ੍ਮਫਲਚੇਤਨਾਵਾਲੇਕੋ ‘ਅਤਿ ਪ੍ਰਕ੍ਰੁਸ਼੍ਟ’ ਹੋਤਾ ਹੈ.
੩. ਕਾਰ੍ਯ = [ਜੀਵ ਦ੍ਵਾਰਾ] ਕਿਯਾ ਜਾਤਾ ਹੋ ਵਹ; ਇਚ੍ਛਾਪੂਰ੍ਵਕ ਇਸ਼੍ਟਾਨਿਸ਼੍ਟ ਵਿਕਲ੍ਪਰੂਪ ਕਰ੍ਮ. [ਜਿਨ ਜੀਵੋਂਕੋ ਵੀਰ੍ਯਕਾ
ਕਿਨ੍ਚਤ੍ ਵਿਕਾਸ ਹੁਆ ਹੈ ਉਨਕੋ ਕਰ੍ਮਚੇਤਨਾਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਸਾਮਰ੍ਥ੍ਯ ਪ੍ਰਗਟ ਹੁਆ ਹੈ ਇਸਲਿਯੇ ਵੇ ਮੁਖ੍ਯਤਃ
ਕਰ੍ਮਚੇਤਨਾਰੂਪਸੇ ਪਰਿਣਮਿਤ ਹੋਤੇ ਹੈਂ. ਵਹ ਕਰ੍ਮਚੇਤਨਾ ਕਰ੍ਮਫਲਚੇਤਨਾਸੇ ਮਿਸ਼੍ਰਿਤ ਹੋਤੀ ਹੈ.]