౭౨
] పంచాస్తికాయసంగ్రహ
[భగవానశ్రీకున్దకున్ద
చేతకస్వభావేన ప్రకృష్టతరవీర్యాంతరాయావసాదితకార్యకారణసామర్థ్యాః సుఖదుఃఖరూపం కర్మఫలమేవ ప్రాధాన్యేన
చేతయంతే. అన్యే తు ప్రకృష్టతరమోహమలీమసేనాపి ప్రకృష్టజ్ఞానావరణముద్రితానుభావేన చేతక–స్వభావేన
మనాగ్వీర్యాంతరాయక్షయోపశమాసాదితకార్యకారణసామర్థ్యాః సుఖదుఃఖరూపకర్మఫలానుభవన–సంవలితమపి
కార్యమేవ ప్రాధాన్యేన చేతయంతే. అన్యతరే తు ప్రక్షాలితసకలమోహకలఙ్కేన సముచ్ఛిన్న–
కృత్స్నజ్ఞానావరణతయాత్యంతమున్ముద్రితసమస్తానుభావేన చేతకస్వభావేన సమస్తవీర్యాంతరాయక్షయాసాదితానంత–
వీర్యా అపి నిర్జీర్ణకర్మఫలత్వాదత్యంత–
-----------------------------------------------------------------------------
టీకాః– యహ, ౧చేతయితృత్వగుణకీ వ్యాఖ్యా హై.
కోఈ చేతయితా అర్థాత్ ఆత్మా తో, జో అతి ప్రకృష్ట మోహసే మలిన హై ఔర జిసకా ప్రభావ
[శక్తి] అతి ప్రకృష్ట జ్ఞానావరణసే ముఁద గయా హై ఐసే చేతక–స్వభావ ద్వారా సుఖదుఃఖరూప ‘కర్మఫల’ కో
హీ ప్రధానతః చేతతే హైం, క్యోంకి ఉనకా అతి ప్రకృష్ట వీర్యాన్తరాయసే కార్య కరనేకా [–కర్మచేతనారూప
పరిణమిత హోనేకా] సామర్థ్య నష్ట గయా హై.
దూసరే చేతయితా అర్థాత్ ఆత్మా, జో అతి ప్రకృష్ట మోహసే మలిన ఛే ఔర జిసకా ప్రభావ ౨ప్రకృష్ట
జ్ఞానావరణసే ముఁద గయా హై ఐసే చేతకస్వభావ ద్వారా – భలే హీ సుఖదుఃఖరూప కర్మఫలకే అనుభవసే
మిశ్రితరూపసేే భీ – ‘కార్య’ కో హీ ప్రధానతః చేతతే హైం, క్యోంకి ఉన్హోంనే అల్ప వీర్యాంతరాయకే క్షయోపశమసే
౩కార్య కరనేకా సామర్థ్య ప్రాప్త కియా హై.
ఔర దూసరే చేతయితా అర్థాత్ ఆత్మా, జిసమేంసే సకల మోహకలంక ధుల గయా హై తథా సమస్త
జ్ఞానావరణకే వినాశకే కారణ జిసకా సమస్త ప్రభావ అత్యన్త వికసిత హో గయా హై ఐసే చేతకస్వభావ
--------------------------------------------------------------------------
౧. చేతయితృత్వ = చేతయితాపనా; చేతనేవాలాపనా ; చేతకపనా.
౨. కర్మచేతనావాలే జీవకో జ్ఞానావరణ ‘ప్రకృష్ట’ హోతా హై ఔర కర్మఫలచేతనావాలేకో ‘అతి ప్రకృష్ట’ హోతా హై.
౩. కార్య = [జీవ ద్వారా] కియా జాతా హో వహ; ఇచ్ఛాపూర్వక ఇష్టానిష్ట వికల్పరూప కర్మ. [జిన జీవోంకో వీర్యకా
కిన్చత్ వికాస హుఆ హై ఉనకో కర్మచేతనారూపసే పరిణమిత సామర్థ్య ప్రగట హుఆ హై ఇసలియే వే ముఖ్యతః
కర్మచేతనారూపసే పరిణమిత హోతే హైం. వహ కర్మచేతనా కర్మఫలచేతనాసే మిశ్రిత హోతీ హై.]